Ç’po ndodh me naftën në Shqipëri?

Shqipëria nuk është tipikisht në rrugën turistike europiane. Disa dekada lundrimi në rritje ekonomike dhe izolim, nën një diktator komunist e ka dhënë këtë efekt. Tani me një nga nivelet më të ulët për frymë të GDP-së në të gjithë Evropën, vendi ish-komunist ka luftuar për të gjetur ekuilibrin e tij në epokën post-sovjetike.

Shqipëria vuan nga infrastruktura e tmerrshme, e cila ka frenuar investimet e huaja. Shqipëria është e pasur me rezerva nafte, por nuk ka qenë në gjendje për të përfituar plotësisht mbi këto burime për mjaft kohë. Kompanitë e mëdha si Occidental Petroleum (NYSE: oksi), Royal Dutch Shell (RDS.A), dhe Chevron (NYSE: CVX) nxituan të investojnë në Shqipëri pasi ajo hapi dyert e saj kur Bashkimi Sovjetik u shemb. Por dhuna, paqëndrueshmëria politike dhe nivelet e larta të investimeve të nevojshme për t’i dhënë një shkundje industrisë së sapolindur të naftës në Shqipëri mbajti larg nga frika shumë nga kompanitë më të mëdha të naftës. Veçanërisht në një kohë kur çmimet e naftës ishin të ulëta – në fund të 1990-të dhe fillimviteve 2000, nuk u duke se ia vlente të ndërmerrje një rrisk të tillë në Shqipëri.

Shumë ka ndryshuar që atëherë. Qeveria shqiptare po kërkon të ndërtojë një klimë tërheqëse për investime, me një regjim konkurrues tatimor dhe ligjor duke garantuar sigurinë e kapitalit në vend. Infrastruktura është përmirësuar në vitet e fundit dhe stabiliteti politik është më mirë se në çdo kohë që prej kalimit në demokraci.

Duke lënë pas pjesën tjetër të Evropës dhe drejtuar larg në juglindje të kontinentit, Shqipëria ofron një vend të burimeve të pasura që është nuk është shumë i eksploruar. Shumë pak njerëz e dinë se Shqipëria ka fushën më të madhe të naftës në Evropës  dhe fusha të cilat janë ende për t’u eksploruar.

Privatizimi

Qeveria shqiptare është duke privatizuar këtë vit kompaninë shtetërore të naftës, e cila do të sjellë asete të reja për zhvillim. Një lëvizjee tillë është konsideruar edhe më parë, por shitjet ishin anuluar në vitin 2013 kur qeveria e mëparshme prirej kundër privatizimit. Shqipëria e ka ulur sasinë në më shumë se 3.3 miliard fuçi naftë, rreth 300 milionë prej të cilave mund të zhvillohen lehtësisht, thotë qeveria.

Kryeministri i Shqipërisë Edi Rama tha më 17 mars se qeveria do nxjerrë në ankand për kompanitë jashtë 13 blloqe për zhvillim në breg dhe në det të hapur. Tre të parët do të jenë për shitje në të ardhmen e afërt. Qeveria po përpiqet të ëmbëlsojë tenxheren: Kompanitë e naftës do të përjashtohen nga tatimi mbi vlerën e shtuar në Shqipëri dhe do t'u jepen afate kohore më fleksibile për zhvillim, të tilla si një periudhë të zgjeruar prodhimi prej 30 vjetësh. Kur të ndodhë privatizimi, ajo do të hapë dyert për më shumë lojtarë dhe më shumë investime.

Lojtarët e vegjël luajnë vetëm në qytet

Deri tani, Shqipëria ka qenë e eksploruar vetëm nga lojtarët relativish të vegjël. Bankers Petroleum (TSE: BNK), një kompani me bazë nafte në Calgary, është duke u përpjekur që të ringjallë fushën e naftës Patos-Marinzë, e cila është fushë e madhe e naftës në Evropë. Ishte dikur një nga më produktivet, si dhe kishte një kompani paraardhësi të PB (NYSE: BP), Anglo Persian Oil Company. Por gjendja në Patos-Marinzë u përkeqësua pasi udhëheqësi komunist Enver Hoxha e izoloi Shqipërinë për disa dekada në varfëri. Tani, Bankers Petroleum ka një interes 100% që të punojë në fushë, e cila mban rreth 191 milionë fuçi naftë. Në lindje pak më larg është fushë Kuçova, e cila gjithashtu kontrollohet 100% nga Bankers. Fusha mban rreth 12 milion fuçi dhe Bankers ka shpuar një pus horizontal për here të parenë 2014.

Bankers Petroleum është prodhuesi më I madh I naftës në Shqipëri dhe investitori më i madh i huaj në vend. Kompania e ka rritur shumë portofolin e saj të prodhimit në mbi 20.600 fuçi naftë në ditë, duke arritur një rritje 17,5% për një periudhë dy-vjeçare në vitet 2013- 2014.

Thembra e Akilit në zhvillimin ekonomik në Shqipëri ka qenë infrastruktura e dobët. Kjo mbetet një pengesë për prodhuesit e naftës në vend. Bankers ka plane për të ndërtuar një tubacion që do të lidhë dy fusha të saj të mëdha të naftës dhe një tubacion të naftës nga porti i Vlorës në bregdet. Ajo gjithashtu është duke marrë parasysh të investojë në një zgjerim të portit për të trajtuar më shumë lëndë të papërpunuar.

Rënia e çmimeve të naftës ka frikësuar me shumë gjasa, duke I mbajtur larg disa kompani. Por operacionet e Bankers tregojnë një ekonomi të mira – Kompania thotë se është me fitim dhe mund të prodhojnë naftë në Shqipëri edhe kur çmimet Brent janë në 50 dollarë për fuçi. Programi i saj I shpimit për 2015 është financuar plotësisht me para në dorë.Sipas të thënave, Bankers shpreson të rrisë prodhimin në 50.000 fuçi në ditë në vitin 2020.

Petromanas Energy Inc (CVE: PMI), një kompani shumë më e vogël e naftës (bazuar edhe në Calgary), është aktive në Shqipëri. Ish-komandanti i Forcave Aleate të Evropës, gjenerali I SHBA-ve Ëesley Clark, është në bordin e drejtorëve në Petromanas. Pasi "kurseu 1.5 milionë shqiptarë nga pastrimi etnik," gjenerali Clark është kthyer në Ballkan, në mënyrë që të ndërtojë industrinë e naftës të Shqipërisë.

Petromanas ka hise në dy blloqe premtuese në breg dhe ka treguar rezultate pozitive nga disa prej testimeve të saj të puseve. Në sajë të bllokut Shpiragu-2, Petromanas ka arritur normat gati 800 deri në 1.300 fuçi në ditë të naftës së lehtë dhe 2-5 milionë metra kub gaz natyror. Projektet e Petromanas 'janë të mbështetur nga 200 milionë dollarë investime nga Royal Dutch Shell Shell (NYSE: RDS.A), duke vlerësuar potencialin bazë dhe asetet e kompanisë.

Petromanas vlerëson se ajo po e mban sipërfaqe në akra që mund të prodhojë deri në 140 milionë fuçi naftë ekuivalente, në më të shumtën naftë e lehtë. Kompania ka në plan të përdorë tubacionin që Bankers Petroleum është në kërkim për të ndërtuar, ai që i lidh ato me portin e Vlorës. Petromanas është e bindur për sipërfaqet në akra të saj, karakteristikat gjeologjike të të cilave i ngjajnë atyre të zonave produktive në jug të Italisë vetëm nëpër detin Adriatik. Fusha e naftës Val d'Agri e drejtuar nga gjigandi italian i naftës Eni (NYSE: ENI) dhe të mbështetur nga Shell, prodhon rreth 85.000 fuçi në ditë. Që siguron një nivel të besimit se Shqipëria mund të rritet për të qenë po aq produktive. Petromanas planifikon në shpimin e fushës Shpiragu-3 në 2015.

TAP-i

Një tjetër gjë për t'u marrë parasysh është ndërtimi i gazsjellësit TransAdriatik (TAP), një tubacion kryesor ndërkombëtar I gazit natyror që do të zhvillohet nga Deti Kaspik për në Itali. Shqipëria erdhi si alternative e mëvonshme për këtë projekt, i cili synon për të ndihmuar Evropën që të gjejë burime alternative të gazit natyror, duke reduktuar varësinë e saj nga Rusia. Por tubacioni do të ndërtohet në të gjithë Shqipërinë për të arritur në Itali, me rrugën e saj të vendosur për të kaluar në afërsi të shumë fushave me naftë dhe gaz të Shqipërisë. Shqipëria mund të jetë në gjendje të lidhë gazin e saj me TAP-in, duke siguruar një rrugëkalimi për eksportet. Gazsjellësi TAP është planifikuar të përfundojë në 2018.

Rënia e çmimeve të naftës nuk ka  dyshim se ka rritur oreksin e investitorëve dhe kompanive të naftës për të shkuar në kufij të rinj. Sigurisht, Shqipëria pati  interes më të lartë një vit më parë kur çmimet ishin mbi 100 dollarë për fuçi. Megjithatë, Shqipëria është kryesisht e paeksploruar plotësisht dhe baza e saj e burimeve është tërësisht e pazhvilluar. Kjo u ofron pak kompanive private një përmbysje të madhe. Privatizimi në kë faze pritje gjithashtu punon në favor të tyre. Asetet e reja të ardhshme që nuk kanë qenë të shpuara do të hapen. Shqipëria moçalore do të mund më në fund të kuptojë potencialin e saj si një të prodhuese nafte e konsiderueshëme, duke e lejuar atë për t'u bashkuar me rradhët e vendeve të tjera të zhvilluara evropiane.

*Titulli redaksional, analizë e Oilprice, i specializuar në analizë të naftës, gazit dhe energjisë alternative