Gjithë fajin e ka Lasgushi
Nga Lorenc Vangjeli –
“E mora shpirtin nër dhëmbë dhe u nisa i shoqëruar prej Maries…” Këtë metaforë tronditëse e shkruante këtu e 40 vjet më parë liriku më i madh shqiptar Lasgush Poradeci. Në disa faqe të vetme ditari poeti shkruan disa nga rreshtat më dramatikë të krejt letërsisë shqiptare. Dhe me siguri, nga faqet më absurde për një kohë absurde, me një sistem absurd që kishte shpikur njerëz absurdë. Poetit i kishin rrëmbyer qenin e tij, një personazh ende shumë herë më i njohur se shumica dërmuese e njerëzve që kishin prodhuar dhe drejtonin me dorë të hekurt atë sistem. Çuçi, qeni njerëzor i Lasgushit, ishte dënuar “me vdekje” dhe Poeti po kërkonte t’i falej jeta. Dhe për tre ditë-net tmerrësisht të gjata të prillit 1975, i shoqëruar nga e bija Maria, i pritur në shtëpi nga bija tjetër, Kostandina dhe me shpirtin e tij “nër dhëmbë”, Lasgushi nisi të trokasë në dyert e njerëzve që mund t’i jepnin falje për qenin e tij të pandarë. Tre ditë-net në një kalvar të pabesueshëm dhe në një labirint të pistë zyrash komuniste. Tre ditë-net nga jeta e Poetit që tregojnë më mirë se shumëçka tjetër absurdin e djeshëm, por që fatmirësisht, në rastin e Çuçit, pati një fund të lumtur. Pavarësisht zgjidhjes së marrë me mundim të madh e me miqësi, pavarësisht “amnistisë” komuniste për krimin e të qenurit Qen të Qenit të Lasgushit, thelbi i konfliktit nuk ndryshonte: Nëse Qeni i Poetit do të kishte pasur mundësi të shprehej, edhe ai do të kishte qenë me lehje dhe votë kundër atij sistemi që u përmbys në ‘90-ën. Do të ishte kundër dhe do të votonte “pro” për të larguar sistemin që bënte të pashpirt e të pandjeshëm veterinerë apo drejtues lokalë në kryeqytet ndaj fatit njerëzor të një qeni poeti. Natyrisht jo të gjithë ishin njëlloj. Ndaj kafshës fisnike të Poetit, ndodhi si përjashtim dhe jo si rregull, që dikush tjetër ndër ta të silleshin njerëzisht. Siç meritojnë kafshët, në fakt. Dhe kjo ka qenë një nga arsyet se pse ai sistem iku. Të paktën si formë. Në fakt vetëm si formë sepse përmbajtja e tij shpesh ngre kokë dhe nuk e ka ulur ende kokën edhe në të sotmen shumë vite pas kalvarit të trishtuar të Poetit dhe dhembjes së tij.
Plot 40 vjet më pas, jo më shumë se një qind kilometra larg kryeqytetit, në Lezhë, por dhe në Tiranë, ndodh një konflikt i madh. Një deputet i Parlamentit të Shqipërisë dhe zyrtar i lartë lokal, shkëmbejnë një seri SMS-sh. Tekstet që ata i çojnë njëri – tjetrit është vështirë të shkruhen edhe sepse nuk janë në shqipe normale dhe është vështirë të kuptohen, edhe sepse përmbajnë fjalë shumë të rënda dhe fyese. Janë fjalë që nuk është mirë të dëgjohen nga të rinj deri në moshën 18 vjeç, për shembull.
Të dy, edhe njëri, edhe tjetri, janë krijesa të sistemit të sotëm demokratik. I pari, dhe më i rëndësishmi, natyrisht, deputeti është zgjedhur fillimisht nga një parti politike për të qenë në listën shumemërore të saj në zgjedhjet e 2013-ës. Ai është shumë aktiv në media, e cila e ndoqi në fillim me kërshëri, si një krijesë ekzotike e tashmë kur deputeti është një kandidat për kandidat-garën për postin e Kryetarit të PS-së, po shihet edhe seriozisht.
Deputeti i majtë mund të quhet një hit i internetit, siç ka ndodhur dikur edhe me personazhe të tjerë që ja kanë parë jo pak hajrin kësaj lloj fame. Një hajër sipas mënyrës së secilit. Pala tjetër në konflikt, prefekti, është një zyrtar i emëruar në detyrë. Ai ishte në fillim pasojë dhe jo shkak në një përballje me deputetin protagonist të rrjeteve sociale. Por në rrëmujën që vjen vërdallë, ai tashmë është shndërruar dhe një nga shkaqet që deputeti ndjehet i kërcënuar.
Në të njëjtën ditë që media tregonte aventurën e pabesueshme të Poetit të madh me sistemin e shkuar në emër të dashurisë, ndodhi që media shumë më seriozisht, botoi SMS-të e shkëmbyera mes dy zyrtarëve të lartë të sistemit të sotëm demokratik. Po të ishte gjallë Lasgushi me siguri do të shkëputej për një moment nga dhembja e tij njerëzore për Qenin dhe do të merrej me rrëmujën që ka lënë pas e që shpesh thirret me emrin tingëllues pluralizëm. Sepse, siç thoshte dhe vetë, një Poet është gjithmonë përgjegjës për çfarë shkon keq në vendin e tij. Lasgushi do të rithoshte pak a shumë këtë ide të tij, por pa e çuar në mend që vite më pas, do të shpërdorohej kaq keq vota e protestës e Çuçit të tij besnik e njerëzor. Ndaj është vetëm faji i tij dhe i askujt tjetër. Në atë botë të lënë pas dhe në këtë botë të sotme, faji është vetëm i Lasgushit! Ai është fajtor edhe për kontrastin dëshpërues mes të djeshmes me të sotmen: sepse ngjajnë kaq shumë! (Java)
