Kur Hrushovi shante Enverin nga nëna

Thanas Mustaqi/

Një sharje e pashembullt në historinë e takimeve ndërkombëtare, që i përket Nikita Sergejeviç Hrushovit (1894-1971), udhëheqësit të njërës prej dy superfuqive të viteve 1960, Bashkimit Sovjetik, studiohet në fakultetet e gjuhëve të huaja në Rusi! Është karakteristike se Hrushovi ka përdorur sharje dhe në një rast tjetër, brenda pak muajsh, po kundër Enver Hoxhës.

Teksti universitar

Në tekstin mësimor “Si të bëhesh përkthyes?” (botuar në vitin 1999) me autor dr. prof. Rjurik Konstaninoviç Minjar-Beloruçev (transliterimi në anglisht: Ryurik Konstantinovich Minyar-Beloruchev, 1922-2000), jepen disa episode pikante nga jeta e tij si përkthyes sinkronist, ku ai më i veçanti ka të bëjë me sherrin mes udhëheqjes sovjetike dhe asaj shqiptare. Ja se si e tregon ngjarjen autori i tekstit për fakultetet e përkthimit R. K. Minjar Beloruçev-i (ka përkthyer N. S. Hrushovin, Sharl dë Golin (Charles de Gaulle, 1890-1970), Fidel Kastron; autor i shumë librave për teorinë e përkthimit dhe metodikën e mësimdhënies së gjuhëve të huaja):

Kreshendo

“[…] në mbledhjen e udhëheqësve të partive komuniste, që erdhën në Moskë nga të gjitha kontinentet. Sapo kishte mbajtur fjalimin e tij Enver Hoxha, udhëheqësi i komunistëve shqiptarë. Ai kritikoi ashpër Hrushovin për faktin se Partia Komuniste e Bashkimit Sovjetik po shkurton ndihmën ndaj Shqipërisë, sepse Shqipëria po përpiqet të ecë në një kurs të pavarur në politikë. N.S. Hrushovi u bë flakë i kuq, sytë e tij të vegjël filluan të bëhen më depërtues. Në atë moment, kur ulem në kabinën e përkthimit simultan, ai çohet në këmbë dhe, mezi duke mbajtur veten, fillon të flasë me qetësi. Ndjehet se e ka jashtëzakonisht të vështirë të flasë me qetësi. Fjalimi i tij është një kreshendo e pandërprerë, dhe pasi numëroi dhe një herë të gjitha llojet e ndihmave që PKBS i jep Shqipërisë, ndodh shpërthimi. Hrushovi ulërin për mosmirënjohje të ndyrë, akuzon E. Hoxhën për të gjitha mëkatet e mundshme, dhe si përmbyllje, duke humbur vetëpërmbajtjen, shpërthen përfundimisht:

“Dhe ky njeri na dhj… nga koka e deri te këmbët, që ia … të ëmën (etot çellovjek obros…u nas s nog do golovy, tudi jego matj)!”. Gjithsesi unë jam i detyruar të përkthej, por në frazën e fundit, natyrisht, unë ngec, dhe në mikrofon, në frëngjishte, del një variant shumë më pak i vrazhdë në tonalitet: “Dhe ky njeri na ka mbuluar me baltë nga koka deri në këmbë”.

“Leja”

Pas fjalimit të Hrushovit jepet pushim dhe unë dal nga kabina. Më pret një referent i sektorit të jashtëm të komitetit qendror të Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik, i cili mbikëqyr shërbimin në frëngjisht të mbledhjes dhe që e kupton mjaft mirë frëngjishten. Ai më vështron ftohtë dhe pyet:

“Kush ju dha leje të korrigjoni Sekretarin e Përgjithshëm të partisë sonë?”. Unë mbledh supet dhe përgjigjem: “Vendimin e mora vetë, nuk kisha kohë për konsultime”. Referenti, me të cilin gjithmonë kam pasur marrëdhënie të mira, pasi murmuriti: “Do ta kini pisk, do të përgjigjeni për këtë gjë”, rrotullohet gjithë nerva dhe largohet. Pas dhjetë minutash ai shfaqet me Ho Shi Minin, Sekretar i Përgjithshëm i Partisë Komuniste të Vietnamit, i cili e falënderon ekipin për punën e sinkronistëve të gjuhës frënge. Referenti i KQ-së më tërheq mënjanë dhe më pëshpërit në mirëbesim: “Nikita Sergejeviç-i [Hrushov] urdhëroi t’ju falënderojmë, ai nuk donte që shprehjet e tij të rënda të kumbonin në të gjitha gjuhët”.

Hoxha “do të na dërgojë vetëm pantallonat”

Më 3-5 gusht 1961 në Moskë u zhvillua një takim i jashtëzakonshëm të liderëve të Traktatit të Varshavës. Pjesëmarrës ishin Nikita Hrushov i Bashkimit Sovjetik; Valter Ulbriht (Walter Ulbricht, 1893-1973) i ish-Gjermanisë Lindore; Todor Zhivkov (1911-1998) i Bullgarisë; Janosh Kadar (János Kádár, 1912 -1989) i Hungarisë; Vladislav Gomulka (Władysław Gomułka, 1905-1982) i Polonisë; Antonin Novotni (Antonín Novotný, 1904-1975) i ish-Çekosllovakisë; George Georgiu-Dezh (Gheorghe Gheorghiu-Dej, 1901-1965) i Rumanisë. Nga Shqipëria shkoi Ramiz Alia (1925-2011), i cili nuk ishte Sekretar i Parë, por thjesht sekretar i KQ të PPSH, veçse u dëbua nga Hrushovi.

Përkthyesi rus Mihail Jakovleviç Cvilling (transliterimi anglisht: Mikhail Yakovlevich Tsiviling, 1925-2013) tregon: “Në fillim të viteve gjashtëdhjetë Bashkimi Sovjetik i përkeqësoi papritur marrëdhëniet me Shqipërinë. Dhe lidhur me këtë, në një nga mbledhjet e Komitetit Politik të Organizatës së Traktatit të Varshavës, u ftua Sekretari i Përgjithshëm i Partisë së Punës së Shqipërisë Enver Hoxha. Por ai, me sa duket, i druhej kritikës dhe në vend të vinte vetë, dërgoi një delegacion të kryesuar nga zëvendësi i tij. Dhe ja, Nikita Sergejeviç Hrushovi hap mbledhjen me pyetjen për statusin e delegacionit shqiptar. Plas sherri. Nikita Sergejeviçi propozoi që delegacioni të konsiderohej i paautorizuar për të vendosur për çfarëdolloj çështjesh, meqenëse kjo ishte mbledhje e sekretarëve të parë dhe jo takim miqësor. Nga ana e vet, përfaqësuesit e Shqipërisë deklaruan se ata ishin autorizuar zyrtarisht nga udhëheqja e tyre për të marrë vendime për të gjitha problemet, që u ngritën në këtë mbledhje. Gjë për të cilën Hrushovi u përgjigj prerë se atë e indinjon pozicioni i Enver Hoxhës, meqenëse sot ai dërgoi zëvendësit e tij, nesër ai, ndoshta, do të dërgojë shoferin e vet, kurse pasnesër pa e zgjatur fare do të varë pantallonat e veta në shpinën e karriges. Pas këtyre fjalëve Nikita Sergejeviçi i propozoi delegacionit shqiptar të largohej nga salla e mbledhjeve. Por delegacioni e injoroi këtë kërkesë. Hrushovi njoftoi se do të bëhej pushim, të gjithë u ngritën dhe ikën, mbeti vetëm delegacioni shqiptar. U fikën dritat, erdhën pastrueset, por përfaqësuesit shqiptarë qëndronin në vendet e veta. Kështu pastrueseve iu desh të pastronin në sallë në praninë e shqiptarëve, duke fshirë pluhurin në qilim. Gjithë kjo pamje linte përshtypjen e një tabloje vaji. Por, natyrisht, më në fund, ata u larguan nga ndërtesa”.

Adenaueri dhe dy Gjermanitë

Njëherë Hrushovi po diskutonte me ambasadorin amerikan për veprimet e kancelarit të ish-Gjermanisë Perëndimore, Konrad Adenauer (1876-1967). Ai tha:

“Ne nuk do ta pranojmë asnjëherë Adenauerin si përfaqësues të Gjermanisë. Po t’ia heqim pantallonat dhe t’i shohim bythën, mund të bindemi se Gjermania është e ndarë. Dhe po ta shohim nga përpara, mund të bindemi se Gjermania nuk do të ngrihet asnjëherë”.

DITA