Liza Laska, aktorja e roleve të mëdha, shpirti i bukur që e shndërroi misionin e nënës në tempull arti

Nga Albert Vataj

Tradita e artit tonë skenik ruan në kujtesën e saj gurët e çmuar që kanë ngritur themelet e kësaj godine shpirtërore, aty ku zëri i gruas u bë jo vetëm pjesë, por frymë dhe dritë. Kontributi i tyre nuk ishte thjesht një prani, por një akt përkushtimi që i dha skenës dinjitet, besueshmëri dhe emocion. Ato gra, që sfiduan paragjykime dhe pengesa, bartën mbi vete misionin e vështirë të artit si përjetim i jetës dhe lirisë. Me fisnikëri dhe guxim, me shpirt të ndezur e zemër të përvëluar në emocion, ato ngjallën në skenë heroinën, motrën, nënën, gruan, duke e bërë artin pasqyrë të ndjenjës dhe të jetës.
Në këtë galeri të ndritur që historia jonë ruan si një amanet të çmuar, një nga figurat emblemë është padyshim Liza Laska.
E lindur në Vlorën e brigjeve, më 6 shkurt 1926, ajo do ta kishte artin si fat dhe si kryq. Qysh në rini shfaqej e brishtë e njëherësh e fortë: këndonte, kërcente, por mbi të gjitha e ndiente se skena ishte vendi ku zemra e saj prekte përjetësinë. Në vitin 1946 ajo hyn në trupën e Teatrit Popullor të Tiranës, e më pas bëhet një nga themelet e teatrit profesionist të Korçës. Atje, në qytetin e serenatave dhe të teatrit, ajo krijon një botë të re, duke dhënë role që mbetën gur themeli i asaj tradite. Pas vitit 1962, kthehet në Vlorë, ku bëhet aktore e parë e teatrit profesionist të qytetit të saj, duke mbajtur mbi supe peshën e më shumë se 60 roleve të plota dhe dhjetëra të tjerave episodike.
Por ajo që e bëri Liza Laskën të pavdekshme nuk është numri i roleve, por shpirti me të cilin ajo i mishëroi ato. Në teatër dhe kinematografi ajo nuk ishte thjesht aktore: ajo ishte nëna e të gjitha trevave shqiptare, gruaja që duron e vuan, që shpreson e sakrifikon, që mban mbi supe peshën e humbjes dhe fisnikërinë e dashurisë. Në rolet e saj u gdhend me realizëm epika e nënave që përcollën bijtë drejt lirisë, tragjedia e grave të dhunuara nga koha dhe zakoni, dhe finesa e një femre të emancipuar që di të mbetet e fortë.
Në filmat shqiptarë, ajo u bë figurë qendrore: nëna e dhembjes te “Shtigje lufte” (1974), Mara e paharruar te “Dimri i fundit” (1976), roli që i dha Medaljonin e Festivalit; gruaja e thjeshtë, e brishtë, e dashur te “Lulëkuqe mbi mur”, “Guna mbi tela”, “Në prag të lirisë”, “Vendimi”, “Gurët e shtëpisë sime”, duke e kthyer jetën e përditshme në poezi, dhe dramën e saj në art.
Loja e saj kishte atë vërtetësi të rrallë, që lind vetëm kur aktori nuk improvizon, por jeton personazhin. Në zërin e saj të ngrohtë e melodioz ndihej intonacioni i butë i së folurës labe; në sytë e saj, qetësia e dhimbjes; në trupin e saj, stoicizmi i grave shqiptare. Ishte një art i pasur me dramacitet, por i butësuar nga lirizmi, një art ku përshkënditeshin finesa, ndjeshmëria dhe dashuria.
Për këtë kontribut të gjerë, Liza Laska mori titullin “Artiste e Merituar”, por nderimi i saj më i madh mbetet dashuria e publikut, që e kujton si figurë të shenjtë të teatrit dhe kinemasë sonë. Ajo nuk u shua kurrë nga kujtesa, sepse u bë më shumë se aktore: u bë simbol i nënës shqiptare të sakrificës, i gruas që sfidon kohën, që përballon fatin, që ndan dhimbjen dhe dashurinë.
Kontributi i saj është një gur i çmuar në mozaikun e artit tonë kombëtar. Ai është kujtesë dhe udhëzim, sepse përmes figurave si Liza Laska, arti shqiptar jo vetëm që u ndërtua, por edhe u bë më njerëzor. Në çdo skenë ku ajo qëndroi, në çdo rol që ajo mishëroi, ndihet e pranishme një e vërtetë: arti i saj ishte jeta, dhe jeta e saj ishte art.
Ajo mishëron shembullin e grave që me pasion, këmbëngulje dhe sakrificë ngjitën artin shqiptar në shkallë të larta. Liza Laska mbetet një ikonë e teatrit dhe kinematografisë, një zë i shenjtë i nënës në artin tonë, dhe një kujtesë e gjallë e fisnikërisë së femrës shqiptare, që përmes artit përjetëson jetën dhe dhimbjen, dashurinë dhe shpresën.