Më 16 nëntor 1990 falet namazi në Xhaminë e Plumbit në Shkodër, pas 23 vitesh ndalimi nga regjimi ateist

Nga Albert Vataj
Sot, më 16 nëntor, kujtojmë një nga çastet më të thella, më emocionuese dhe më madhështore të ringjalljes shpirtërore shqiptare. Në këtë ditë, 35 vite më parë, në vitin 1990, në Shkodrën e besës e të burrnisë, ndodhi ajo që për shumëkënd dukej e pamundur: falja e parë e namazit të xhumasë në Xhaminë e Plumbit, pas 23 vjetësh ndalimi brutal, pas shkatërrimit të çdo simboli të fesë dhe pas përpjekjes çnjerëzore të regjimit ateist për ta zhbërë Zotin nga memoria e njerëzve.
Ishte më shumë se një akt fetar. Ishte një ringritje kombëtare, një murmurimë që u ngrit në thirrje, një thirrje që u kthye në këngë shprese, e një këngë që u krye me Ezanin e Hafiz Sabri Koçit, klerikut 69-vjeçar të dalë nga burgu komunist pas dy dekadash vuajtjeje.
Po atë ditë, nën hijen e Rozafatit që përkujton sakrificën e amshuar, Shkodra u bë altar lirie. Njerëzit vinin rrëmbyeshëm nga çdo lagje, nga çdo fshat përreth, duke mbushur sheshet, rrugicat, oborret përreth Xhamisë së Plumbit, sikur të kërkonin të merrnin frymë pas një gjysmë shekulli nën ujë. Aty u shkrinë bashkë shpresat, urimet, frikërat, lotët e ndaluar për dekada.
Kjo ditë ishte vazhdim i një tjetër ngjarjeje që ndezi pishtarin e lirisë: mesha e 4 nëntorit e Dom Simon Jubanit. Dorë për dore, pas shumë vitesh në të njëjtat qeli burgu, dy figura të mëdha, Dom Jubani dhe Hafiz Sabri Koçi – dëshmuan se liria e besimit është liria e njeriut dhe se Shkodra e vërtetë nuk mund të ndahet kurrë në fe, sepse përpara Zotit shqiptarët janë të gjithë vëllezër.
Rinia shkodrane, familjet e vjetra të qytetit, njerëz të thjeshtë e të palodhur, e kthyen Xhaminë e Plumbit nga një gërmadhë e mbytur në baltën e Drinit, në një vend pelegrinazhi ku u rizgjua besimi. Ata punuan natë e ditë, nën kërcënimet, survejimin dhe presionet e Degës së Brendshme, por pa u trembur. Sepse atë ditë nuk do të hapej vetëm një xhami – do të hapej zemra e një populli.
Dhe kur Hafiz Sabri Koçi u ngjit në tribunën e improvizuar, Ezanin që ai këndoi nuk e dëgjoi vetëm Shkodra: e dëgjoi Shqipëria e tërë. Ishte ezani i kthimit të dinjitetit, i një populli që nuk mund ta shlyejë dot askush nga rrënjët e tij shpirtërore.
Përvjetori i kësaj dite nuk është thjesht për të kujtuar. Është për të përulur kokën me nder për ata që guxuan, për ata që rrezikuan, për ata që nuk hoqën dorë nga Zoti, nga identiteti, nga liria. Është një mësim i madh:
feja nuk vret, feja nuk përçan, feja çliron. Dhe kur njeriu çliron shpirtin, atëherë nis të çlirohet edhe vendi.
Në këtë 16 nëntor, përkujtojmë jo vetëm një falje të madhe, por një ringjallje kombëtare, një dritë që nisi në Shkodër dhe u përhap në gjithë Shqipërinë.