Monsieur le President, ju lutem shmangni gabimet e Bushit!

Nga David van Reybrouck*

Monsieur le President, në fjalimin tuaj një ditë pas sulmeve në Paris, keni bërë një zgjedhje fjalësh vërtetë të pamatura, duke folur për një “akt lufte”, të kryer nga një “ushtri terroriste”. Ja, fjalë për fjalë, se çfarë thatë: “Ajo që ndodhi dje në Paris është një akt lufte, dhe kur gjendet përpara një lufte, vendi duhet të marrë masat e duhura. Një akt i kryer nga një ushtri terroriste, Daesh, kundër gjithçkaje që ne jemi, një vend i lirë që dialogon me të gjithë planetin. Një akt lufte që është përgatitur dhe planifikuar gjetkë, me bashkëfajtorë të brendshëm që hetimet do të përpiqen t’i konstatojnë. Një akt barbarie absolute”.

Jam plotësisht dakord me këtë frazën e fundit, por pjesa tjetër e fjalimit tuaj është një përsëritje, pothuajse fjalë për fjalë, e asaj që George Bushi i tha Kongresit amerikan, pas sulmeve terroriste të 11 shtatorit 2001. “Sulmet e qëllimshëm dhe të përgjakshëm që u kryen dje kundër vendit tonë, nuk janë thjeshtë akte terrorizmi. Janë akte lufte”. Pasojat e atyre fjalëve historike dihen mirë. Një kryetar shteti që përshkruan një ngjarje si një akt lufte, duhet të marrë nismat e duhura. Bushi pushtoi Afganistanin, vendim që ende mund të dukej i justifikueshëm po të kemi parasysh që ishte vendi i cili i kishte ofruar strehim Al Kaedës: madje, edhe OKB ishte dakord. Pastaj erdhi pushtimi, tërësisht i pamend, i Irakut, pa asnjë mandat nga OKB, thjeshtë sepse Amerika dyshonte për praninë e armëve të shkatërrimit në masë. Nuk u gjetën gjurmë të armëve të tilla, por pushtimi prodhoi si rezultat një destabilizim total të rajonit, që vazhdon edhe sot. Pas tërheqjes së trupave amerikane nga Iraku, në vitin 2011, u krijua një boshllëk pushteti. Pak kohë më vonë, kur në Sirinë fqinje, në vijim të Pranverës Arabe, shpërtheu një luftë civile, për herë të parë u pa me qartësi efekti vdekjeprurës që kishin patur veprimet e forcave të armatosura amerikane. Në pjesën veriperëndimore të një Iraku të privuar tashmë nga rrënjët, dhe në një Siri të dërrmuar nga lufta, kishte hapësirë të mjaftueshme jo vetëm për forcat qeveritare dhe ushtrinë për çlirimin e Sirisë, por edhe për ngjitjen e një protagonisti të tretë me peshë: ISIS, apo DAESH. Pa pushtimin e pamend të Irakut që urdhëroi Bushi, nuk do të kishte ekzistuar asnjëherë Shteti Islamik. Miliona njerëz, përfshirë mua vetë, manifestuan kundër atij pushtimi në vitin 2003, dhe ato protesta patën një shtrirje botërore.

Dhe kishim të drejtë, ta hajë dreqi, kishim plotësisht të drejtë. Jo se ishim në gjendje të parashikonim të ardhmen, domethënë atë që do të ndodhte pas 12 vitesh, nuk ishim largpamës deri në atë pikë. Por tani e kuptojmë: ajo që ndodhi të premten mbrëma në Paris, ka qenë rezultat indirekt i retorikës luftëdashëse të përdorur nga kolegu juaj Bush, në shtator të vitit 2001. Dhe çfarë bëni ju? Si reagoni, pa u mbushur as 24 orë nga atentatet? Duke përdorur të njëjtën terminologji identike që përdori atëherë homologu juaj amerikan! Keni rënë në kurth, Monsieur le President, keni rënë kokë e këmbë. Keni rënë në kurth, sepse u keni ofruar terroristëve, pikërisht atë që dëshironin: një shpallje lufte. Keni pranuar ftesën e tyre për xhihad. Me përpjekjen tuaj për reagim të vendosur, rrezikoni shumë që ta lejoni të rritet edhe më tej spiralen e dhunës. Personalisht, më duket një zgjedhje aspak e mençur. Ju keni folur për një “ushtri terroriste”.

Eshtë një kontradiktë termash. Të flasësh për një “ushtri terroriste” është njësoj si të flasësh për një “dietë bulimike”. Shtetet dhe grupet e armatosur mund të kenë një ushtri. Por jemi duke folur për tetë individë, krejt të marrë, ish nënshtetas francezë të kthyer nga Siria. Janë transformuar në monstra, nga i pari tek i fundit, por jo domosdoshmërisht në një ushtri. Ka mënyra të tjera për të qenë të vendosur, nuk është e thënë që vetëm t’u biem daulleve të luftës. Menjëherë pas atentateve në vendin tuaj, Kryeministri norvegjez, Stoltenberg bëri një thirrje eksplicite për “më shumë demokraci, më shumë transparencë, më shumë pjesëmarrje”. Në fjalimin tuaj, ju përmendët lirinë. Do të kishit bërë mirë të përmendnit edhe dy vlerat e tjera të Republikës franceze, barazinë dhe vëllazërinë. Në këtë moment, më duket se kemi shumë më tepër nevojë për to, se sa për retorikën tuaj të diskutueshme luftëdashëse. – bota.al

*Studiues, gazetar dhe poet belg. Autor i librit bestseller, “Kongo”