Tirana Kazermë

– Ndal!

– Ndaluar jam.

– Ku ishe?

– Në shtëpi.

– Ku po shkon?

– Në shtëpi…

Ky është një konversasion i vërtetë; megjithëse duket si një teatër absurd.

Tirana po kthehet në një kazermë.

Sigurisht, jo si kazermat e Spartës. Në Spartën e Likurgut, diktatori i kishte vendosur luftëtarët në kazerma të mëdha. Luftëtarët hynin natën dhe detyroheshin të dilnin po natën, pa u hapur ende drita e mëngjesit…

Krahasimi i Spartës së Lashtë me Tiranën parmbrëmë, nuk mund të thuhet se shkon tërësisht. Jo. Por ka, magjikisht, disa elementë të përbashkët.

Elementi i parë i përbashkët është nata.

Si diktatori Likurg i Spartës, ashtu edhe qeveria socialiste e Tiranës, po testojnë fillimisht me natën.

Çfarë bëri Likurgu e çfarë po bëjnë këta?

Likurgu, i cili sundoi Spartën aty nga vitet 950 para erës së re, i ndaloi luftëtarët që të njiheshin me gratë e tyre. Luftëtari spartan shfaqej natën në shtratin e gruas dhe e linte po natën. Lindte fëmijë, por nuk njihte as gruan, as fëmijën. Qëllimi ishte që ta mbante luftëtarin larg prej ndjenjës së dashurisë. Sepse një dashuri do të ishte një lidhje njerëzore që do ta bënte luftëtarin të butë. Jo, luftëtari nuk duhej të ishte i butë.

Po këta të qeverisë së Tiranës?

Këta kanë kopjuar, pak a shumë, natën e Likurgut. Mund të mos jenë të parët këta që e kopjuan; ndoshta të gjitha qeveritë harbute të botës kanë bërë një kopje prej Likurgut, ose ndonjë diktatori tjetër. Por ja ku jemi. Qeveria e Tiranës, në vend që t’i mbyllë luftëtarët në kazermë gjatë natës, i nxjerr në rrugë. Rrugët e qytetit marrin pamjen e kazermës. Tani për tani, luftëtarët spartanë të qeverisë së Tiranës, e nxjerrin njeriun nga makina dhe e dhunojnë. E pyesin “ku po shkon?” e “nga po vjen?”. Pastaj i kërkojnë dokumentet e identitetit. Në mes të natës, aty në errësirë, poshtë një ballkoni ku gjatë ditës shiten banane dhe tani gjatë natës kanë mbetur jashtëqitjet e qenve. Mu aty kryhet procesioni…

Dokumentet e identitetit kërkohen, më së shumti, me synimin për të kapur ata që kanë “vjedhur energjinë elektrike” dhe janë shpallur në kërkim. Shumë njerëz në Shqipëri kanë të njëjtin emër dhe mbiemër. Aty shpejt e shpejt, merren e dërgohen në qeli.

Ose edhe po nuk i dërgojnë në qeli, njerëzit tronditen aty në mes të rrugës dhe në mes të natës.

“Ku ishe?”. Kjo pyetje nuk është bërë më që në vitin 1946. Atëherë çdo familje e Tiranës detyrohej të kishte “librin e shtëpisë”, një si fletore ku ishin shënuar emrat e pjesëtarëve të familjes dhe vulosur nga Policia. Vinte policia gjatë natës dhe numëronte pjesëtarët emër për emër. Po të ishte dikush tepër, merrej e pyetej si sot: “Ku ishe?… Nga po vjen?”

Kjo është nata spartane e Tiranës.

Elementi i dytë i përbashkët mes Likurgut të Spartës dhe këtyre:

Fshehtësia.

Ka pasur vëzhgues të hollë që duke i parë këta sa të fshehtë janë, i kanë prezumuar edhe si masonë. Po a mund të jenë të tillë?… Edhe pse pritën Papa Françeskun, një armik i madh i masonerisë, këta nuk u liruan nga dyshimi si masonë.

Por më shumë të ngjarë kanë me Likurgun.

Ai i fshihte gratë prej burrave të tyre, në kazermë. I fshihte sepse gratë prodhonin jetën, sipas diktatorit. Këta të Tiranës, që në fillim e kanë fshehur prodhimin e qeverisë brenda mureve qeveritare. Në njëfarë kuptimi, aty brenda mureve, është natë, errësirë. Përderisa u ndalua që në fillim që të mos hynin gazetarët në mbledhjet e qeverisë. Përderisa u ndalua që ndonjë ministër të flasë për punën e vet. Përderisa u krijua një ligj me emrin “Etikë” që ndalonte komunikimin e qeverisë me publikun.

Ja kështu ka ndodhur atëherë në Spartën antike, kështu ndodh sot në Tiranë. Vetë selia e qeverisë mund të konsiderohet një kazermë e vogël brenda kazermës Tiranë. Aty është e ndaluar që të hyjnë të tjerët, veç ushtarëve të Likurgut. Brenda është errësirë; askush nuk duhet të shikojë e të dëgjojë.

Elementi i tretë i përbashkët:

Kush do ta shkruajë historinë e Tiranës natën?

Natën nuk dalin as gazetarët, as shkrimtarët, as oponentët e dhunës. Nuk dalin jo pse nuk ndodhen në rrugë, por sepse kjo pjesë e ndjeshme e shoqërisë, tani po bëhet e pandjeshme. Edhe qeveria e di këtë gjë. Për këtë arsye, qytetin e kthen në kazermë gjatë natës pikërisht për t’u fshehur. Sot për sot po fshihet; nesër mund të dalë hapur. Nesër mund të nisin të burgosin njerëz vetëm pse kanë dalë vonë nga shtëpia. Qeveria ka nisur të përdorë fjalorin “qytetarë të ndershëm”. Kush ka mend në kokë e di se me këtë prezumon se ka edhe “qytetarë të pandershem”. Domethënë mund të quhesh ti. Ti je “i pandershëm” dhe do të të kalbin në burg në mesnatë. Sepse nuk ka njeri që e mat ndershmërinë. Qeveria po kontrollon moralin, besimin dhe familjen. Është një moment shumë i rrezikshëm.

Por mund të mos quhesh “i pandershëm”. Mund të quhesh “hajdut”. Policët në kryqëzim, duke qeshur me ironi, do të të nxjerrin nga makina e do të të marrin zvarrë: “Hajde këtu, hajdut!”. (Fjalën hajdut po e përdor qeveria në çdo sekondë). Policët do të të hapin çantën dhe xhepat, do të të marrin gjithçka ke dhe të të thonë “tani marrsh!”. Në mëngjes kanë çfarë raportojnë te “Likurgu”. Do t’i thonë me kënaqësi se “kapëm një hajdut”. Është shumë e moralshme tani për qeverinë.

Por qeveria “nuk i di këto”.

As Likurgu “nuk shikonte” çfarë ndodhte me spartanët.

Kur u mblodhën skulptorët e shekullit për të krijuar bustin e Likurgut, kudo mbretëroi ideja se “Likurgu ishte i verbër”. Kështu është sot e kësaj dite busti i Likurgut: me sy të verbuar.

Ndërsa qeveria socialiste do të thotë, si në kohën e Enverit, se “nuk e dinte i madhi”.

Ja kështu është Tirana sot, një kazermë.

Përderisa ndodh përnatë e në çdo kryqëzim si parmbrëmë në rrugën e Elbasanit:

– Ndalo!

– Kam ndaluar.

– Ku po shkon?

– Në shtëpi.

– Ku ishe?

– Në shtëpi.

– Sa shtëpi ke ti, qen?

– Kam tri shtëpi këtu në Tiranë..

– Nxirreni nga makina dhe plaseni në furgon….

Policët, fiks si ushtarët e Spartës, të vjetër në sjellje e në mentalitet. Ata nuk e dinë se njeriu sot mund të ketë dy e pesë e dhjetë shtëpi. Ku lejohej shtëpia në diktaturë?

…Kazermë.