Eh, o shoku Enver, ku mi ke lanë?

Jeta Zhitia

“Nuk po më duket fare sikur po eci në Tiranë”, thotë. Rrugët janë thuajse bosh, nuk ke nevojë t’ju shmangesh të tjerëve në trotuar, dielli i pasdites bie në gjethet e skuqura dhe mbi krahët e tij; ia ngjyros fleshkat e duarve në ngjyrë ari; të miat bakër. Dy lëkura në të njëjtën ngjyrë. Dy trupa mes gjithë atyre që kanë dalë në rrugë për një ecje diellore nëpër qytet.

Është qetë këtu sot, makinat nuk i bërtasin njëra tjetrës. Qetë, njerëzit, qetë; një çift ka gjetur një hije në periferinë e sheshit Skenderbej në dy karrike. Flokët e zeza, të gjata deri te beli i levizin vajzës si flamur i mbeshtjellë nga një puhizë pa zë. Këmbet i ka shtrirë dhe kurrizin e ka thyer, kokën e lë të varur mbi mbështetësen dhe ato flokë levizin ngadalë.

E kalojmë sheshin, bota nuk merr fund këtu edhe pse për një moment qëndroj e heshtur duke parë flamurin e kuq, flamurin e madh, të ndezur mbi ngjyrën e butë të qiellit. Valëvitet në vijimësi mbi të njëjtin vënd, mbi qendrën e kryeqytetit të një shteti që unë e quaj timin. Por një gjë s’me lëshon, një pyetje më pushton, një ndjenjë më ndan, më bën të ndjehem larg dhe jo pjesë e së njëjtës zemër. A nuk është një mendje e lirë kusht për dashuri? J.S. Mill thotë në shkrimin e tij “Për lirinë” që edhe një opinion i gabuar është i rëndësishem për njeriun, për një popull, që ta ushtrojë formulimin e opinioneve lirshem. Unë e vazhdoj mendimin dhe them që duhet të ushtrohemi në të dëgjuarin e vetes; në dallimin e zërit tonë prej të tjerëve.

Ia mbajmë dorën njeri tjetrit. Sa bukur është ta ndjesh një pëllembë të ngrohtë mbi tënden. A nuk është njëjtë i rëndësishëm ta ndjesh një mendim të ngjashëm “mbi tëndin” – një pasqyrë mendore? Të flasesh, të mendosh, të thuash “më shumë qejf i kam kafshët së njerëzit se nuk të gënjejnë” – dhe të kuptosh që ai tjetri është njëjtë i zhgenjyer si ti.

Ja ku jemi duke ecur në qytetin e tij, sapo kaluam piramiden me xhama të thyer. Unë e di që ai po mendon se njerëzit nuk janë të sinqertë. Shprehja e këtj mendimi më tërhoqi kur e dëgjova prej tij për herë të parë. Sa më qeshet kur vështroj si i bëhet fytyra maskë e sjellshme, por indiferente, kur takon maska të tjera, që bluajnë gjithnjë të njëjtin muhabet. E ai nuk di si t’ua thotë që diçka i pengon.

A nuk është një bisedë pa pikë loti të zemrës edhe më e rrezikshme se genjeshtrat?  Gënjeshtrat mund të hetohen. Po heshtja, si hetohet? Për më tepër kur është ushtruar pa ndërprerë me gjenerata të tëra deri në këtë çast kur nisim të ngatërrojmë një heshtje fshehëse me qetësinë e një të diele fund-verore?

Futemi në Bllok dhe ulemi në një kafe. Të gjithë i kanë celularët mbi tavolina. T’u thuash “jeni shumë të pasjellshëm” do ishte më mirë se ruajtja e qetësisë që vjen nga mirësjellja, qetësi të cilën ndonjëherë nuk ia vlen ta mbash, sepse është më keq sa një telajo pa ngjyra.

E çfarë dashurie është ajo kur askush nuk ka nevojë t’i thotë tjetrit: “Kom nevojë për një bisedë t’sinqertë, mos mu paragjyku. Kom nevojë me m’bo me besu që s’ki me m’keqkuptu po ki me kon me mu. A je me mu?”, ose thjeshtë: “Këto ditë jam ndjerë shumë e trishtuar se kam përshtypjen që askush nuk më kupton”.

Djali përballë meje thotë: “Kjo përshtypje thjeshtë të krijohet ngase nuk i ndan shqetësimet e tua me askënd. Duhet të fillosh t’i tregosh dhe do e shohesh që të kuptojnë.”

“Kam përshtypjen që bashkëmoshataret e mi në Shqipëri  nuk munden të më japin këshilla si t’ju qasem arritjes së qëllimeve të mia”.

Ai hesht. Shikon poshtë në tavolinë. Nganjëherë më duket sikur e lëndoj – edhe ai është një bashkëmoshatar. Por unë gjithmonë mendoj që fakti që e ndaj me të një problem të tillë është mjaftueshëm dëshmi që e perjashtoj nga ai pohim. Po edhe ai nganjëherë ikën larg me mendje dhe në atë moment, ja ku kam përballë një maskë.

Unë vazhdoj: “Kam përshtypjen që një brez i edukuar nga prindër që kanë jetuar me Enverin mbi krye, nuk janë në gjëndje të bëjnë këshilluesin e mirë: nuk janë në gjendje të kritikojnë pa humbur besimin në shoqërinë që ke me të. Pra nuk munden të të japin ndjesinë që ti ke brenda vetes një fuqi e cila do të ndihmojë ta gjesh rrugën e duhur dhe kështu ti vetë fillon ta besosh”.

Ai këmbëngul që unë jam ajo që duhet të filloj të besoj që ka njerëz të tillë. Thjesht perserit: “Duhet të fillosh ti tregosh problemet dhe do e shohesh që të kuptojmë.”

Këtë herë nuk i ik shikimit tim. Sytë e tij e kanë ngjyren e gjetheve fund-verore të drunjvë të Tiranës. Gjelbert të çelur me pak kafe, me një shkëlqim. Nganjëherë më duket që ai shkelqim vjen nga ajo pëlhura ngufatëse e “kohës së Enverit” që është trashëguar përmes sjelljes në familje.

Pyes veten, si është të mbrohesh nga një pjesë e mendjes tënde sepse mund të jetë arsyje për burgosje. Si është të kesh ndjesinë se armiku jeton në kokën tënde; në nënvetëdije të mendosh që askujt nuk mund t’i besosh, as pasqyres tënde. A i ka sakatuar Enveri përjetësisht me mosbesimin ndaj bashkënjerëzve të tij? I bukur thonë që ka qenë.

Drunjtë jo vetëm që e ulin vapën por edhe e bëjnë këtë lagje si një kuti me tavan përshperitës. Ah, sa e dua këtë qytet. Këtë qytet e kam zgjedhur për të jetuar. Këta njerëz i kam zgjedhur si bashkënjerëzit e mi. Të jetosh do të thotë të dashurosh, apo jo? Po unë prapë pyes, si ta dallosh dikë, si ta gjesh një shok ose shoqe, kur babin dhe mamin, gjyshin dhe gjyshen e tij e priste Spaçi në rast se ishte i sinqeritë? Kështu të paktën thonë muzétë.

Po ku ta di unë? Unë jam një shqiptare e huaj e rritur larg prej këtu dhe në një kohë tjetër. Nuk kam parë sa mirë ishte kur fëmijet luanin të lumtur në parqe sepse Enveri i bukur “kishte krijuar siguri”. Unë sot mundohem të bashkëjetoj me fëmijët e atyre fëmijëve. Kam ardhur nga jashtë të luaj me ta. Eh, o shoku Enver, ku mi ke lanë?

****

Jeta Zhitia është një shkrimtare e re shqiptaro-gjermane në udhëtim nëpër Shqipëri