“Elitat në pushtet janë larguar nga populli”

Intervista e Vladimir Putinit për “Financial Times” është një dokument i rëndësishëm historik pasi na tregon sesi tri liderët më të mëdhenj botërorë – Trump, Xi e Putin – ndajnë të njëjtën linjë politike populiste (gjë që nuk ka ndodhur kurrë më parë)

Presidenti Putin, si keni parë të ndryshojë bota në 20 vitet që keni qenë në pushtet?

«Gjëja e parë që do të doja të thoja është se nuk kam qenë në pushtet për gjithë këto 20 vite. Për 4 vite kam qenë Kryeministër, që nuk është posti më i lartë i Federatës Ruse. Megjithatë, jam prej shumë kohësh në qeveri, kështu që jam në gjendje të gjykoj se çfarë po ndryshon. Do të rriskoja të thoja se situata nuk ka ndryshuar për mirë, por mbetem optimist. Megjithatë, për ta thënë pa doreza, ajo është bërë më dramatike dhe eksplozive».

A mendoni se bota është më e copëzuar?

«Sigurisht, pasi gjatë Luftës së Ftohtë, problem ishte Lufta e Ftohtë, është e vërtetë. Ama të paktën ekzistonin disa rregulla të cilave të gjitha subjektet që merrnin pjesë në komunikimin ndërkombëtar pakashumë u përmbaheshin. Tani duket se nuk ka më asnjë rregull. Në këtë kuptim, bota është bërë më e copëzuar dhe më pak e parashikueshme, që është edhe gjëja më e pështirë».

Ju jeni studiues i historisë. Keni bërë orë të tëra bisedash me Henry Kissinger. Thuajse me siguri do ta keni lexuar librin e tij “rendi botëror”. Me Trump asistojmë në një sistem shumë më transkombëtar. Trump është shumë kritik ndaj aleancave. Kjo shkon në favor të Rusisë?

«Do të ishte më mirë të pyetej se çfarë do të ishte në favor të Amerikës. Trump nuk është politikan nga profesioni. Ka një vizion të ndryshëm të interesave kombëtare të Shteteve të Bashkuara. Shumë prej metodave të tij nuk i pranoj, por mendoj se është një njeri i talentuar. E di shumë mirë se çfarë presin prej tij votuesit e tij. Rusia është akuzuar dhe, për sa e habitshme që mund të duket, është akoma e tillë pavarësisht Raportit Mueller, për një ndërhyrje fantazmagorike në zgjedhjet amerikane. Çfarë ka ndodhur në të vërtetë? Ka ndodhur që Trump ka parë ndryshimet në shoqërinë amerikane dhe ka përfituar prej tyre. Ka arsyetuar dikush ndonjëherë se kush ka përfituar nga globalizimi? Kina është ajo që ka përfituar më shumë se të gjithë. Në Shtetet e Bashkuara klasa e mesme nuk ka përfituar. Ekipi i Trump e ka përdorur në fushatë elektorale. Është këtu që duhen kërkuar shkaqet e fitores së Trump, jo në ndonjë ndërhyrje të supozuar të huaj. Mendoj se kjo mund të shpjegojë vendimet ekonomike dukshëm të paarësyeshme dhe raportet e tij me partnerët dhe aleatët».

Bashkë me Presidentin e Kinës Xi Jinping, ju mbroni globalizimin, ndërss Trump thotë “America First”. Si e shpjegoni këtë paradoks?

«Nuk mendoj se dëshira e tij për t’i dhënë përparësi Amerikës është paradoks. Unë i jap përparësi Rusisë dhe askush nuk e percepton këtë si paradoks».

Ju jeni takuar shpesh me Presidentin Xi dhe Rusia e Kina padyshim që janë afruar. Nuk po hidhni shumë fisha mbi një letër të vetme? Pasi politika e jashtme ruse, edhe nën drejtimin tuaj, gjithmonë e ka mburrur faktin e të folurit me të gjithë.

«Sa për të filluar, fishat për t’u hedhur nuk na mungojnë, por nuk janë të shumta letrat ku të luajmë. Kjo është pika e parë. E dyta është se vlerësojmë gjithmonë rreziqet. E treta është se marrëdhëniet tona me Kinën nuk janë të motivuara nga oportunizmi politik. Traktati i Miqësisë me Kinën u nënshkrua në vitin 2001, shumë kohë përpara mosdakordësive aktuale ekonomike, për të përdorur një eufemizëm, midis Shteteve të Bashkuara dhe Kinës. Po, Rusia dhe Kina kanë shumë interesa që përkojnë. Është arsyeja e kontakteve të shpeshta midis meje dhe Presidentit Xi Jinping. Natyrisht, kemi vendosur edhe një raport shumë të ngrohtë. Po lëvizim në linjë me axhendën tonë bilaterale të përgjithshme, që e formuluam në vitin e largët 2001, por reagojmë me shpejtësi ndaj zhvillimeve botërore. Nuk i drejtojmë kurrë marrëdhëniet tona bilaterale kundër ndokujt. Nuk jemi kundër akujt, jemi për veten tonë».

Pas 20 vitesh në majë apo afër majës, keni më shumë uri për rrisqet?

«Uria ime për rrisqet as nuk është rritur, as nuk është pakësuar. Rrisku duhet të jetë gjithmonë i mirëjustifikuar. Nuk mund t’i drejtohesh proverbit rus “Kush nuk rrezikon, nuk do të pijë kurrë shampanjë”. Përpara se të rriskohet duhet proceduar me një vlerësim të hollësishëm të çdo aspekti. Rrisqet e çmendura, që anashkalojnë situatën reale dhe nuk mbajnë parasysh pasojat, janë të papranueshme pasi mund të vënë në rrezik interesat e një numri të madh njerëzish».

A ka qenë një rrisk i madh vendimi juaj për të ndërhyrë në Siri?

«Mjaft i lartë. Ama kam reflektuar me kujdes shumë kohë përpara. Kam vendosur se në periudhën afatgjatë efektet pozitive për Rusinë do t’i tejkalonin me shumë zgjedhjen për të qëndruar duarkryq teksa një organizatë terroriste ndërkombëtare forcohet afër kufijve tanë».

Çfarë lloj rezultati ka sjellë rrisku i marrë në Siri?

«Mbi të gjitha, shumë militantë që synonin të ktheheshin në Rusi janë eliminuar. Në radhë të dytë, jemi arritur të stabilizojmë një rajon të afërt. Kështu që kemi forcuar drejtpërsëdrejti sigurinë e brendshme të Rusisë. Kjo në radhë të tretë. Së katërti, jemi vendosur raporte tregtare të mira me të gjitha vendet e rajonit dhe pozicionet tona në Lindje të Mesme janë stabilizuar. Për sa i përket Sirisë, kemi arritur t’ia ruajmë sovranitetin, duke penguar që vendi të zhytej në kaos si Libia».

Ju jeni impenjuar për të mundësuar që al Assad të mbesë në pushtet apo, në një moment të caktuar, mund të ndodhë që në Siri, me mbështetjen ruse, të ndodhë një tranzicion që të mos jetë si ai në Libi?

«Besoj se sirianët duhet të jenë të lirë që ta zgjedhin të ardhmen e tyre. ndërkohë, do të doja që veprimet e aktorëve të huaj, sin ë rastin e rrisqeve, të ishin të parashikueshëm dhe të kuptueshëm. Kur kemi diskutuar çështjen me administratën e mëparshme amerikane, i kemi pyetur, “Le të supozojmë se al Assad dorëhiqet, çfarë do të ndodhë të nesërmen?”. “Nuk e dimë”, na janë përgjigjur. Por nëqoftëse nuk e di se çfarë do të ndodhë nesër, atëhere pse të flasësh qesim sot?».

Mendoni se ekziston mundësia për një përmirësim të marrëdhënieve anglo – ruse dhe se mund të tejkalohen disa çështje delikate, si afera Skripal?

«Dëgjo, e gjithë kjo histori me spiunë e kundërspiunë nuk është e denjë për marrëdhënie serioze ndërshtetërore. Kjo spy story nuk vlen as 5 kopekë. Bile as 5 stërlina. Çështjet që kanë të bëjnë me marrëdhëniet ndërshtetërore maten në miliarda dhe kanë të bëjnë me fatin e miliona njerëzve. Si mund t’i krahasojmë të dy gjërat? Dimë se bizneset e Mbretërisë së Bashkuar duan të punojnë me ne dhe e mbështesim këtë qëllim. Krijojnë vende pune dhe vlerë të shtuar. Po nëqoftëse i shtojmë një situatë politike të paparashikueshme, atëhere nuk do të jenë në gjendje të punojnë. Mendoj se si Rusia, ashtu edhe Mbretëria e Bashkuar janë të interesuara që t’i rivendsin plotësisht marrëdhëniet e tyre. Mendoj se është më e lehtë për May, pasi është duke u larguar dhe është e lirë të bëjë atë që e konsideron të drejtë e të nevojshme dhe pa e çarë kokën për disa pasoja të politikës së brendshme».

Dikush mund të thotë se një jetë njerëzore vlen më shumë se 5 qindarka.

«Ka vdekur dikush?».

Oh, po. Ai zotëria që kishte një problem droge dhe ka vdekur pasi ka prekur Novichok.

«Dhe mendoni se është absolutisht faji i Rusisë?».

Nuk kam thënë këtë. Kam thënë që dikush ka vdekur.

«Po, ka vdekur një njeri dhe kjo është tragjedi. Por çfarë kemi të bëjmë ne me të gjithë këtë?».

A besoni se ajo që ka ndodhur në Salisbury i dërgon një mesazh kujtdo që mendon ta tradhëtojë Moskën?

«Tradhëtia është krimi më i rëndë i mundur dhe tradhëtarët duhet të ndëshkohen. Nuk po them që incidenti i Salisbury është mënyra për ta bërë. Ky zotëria, Skripal, ishte ndëshkuar tashmë. Është arrestuar, është dënuar, e kishte vuajtur dënimin e tij në burg. Ishte jashtë radarëve. Pse të interesohesh akoma për të? Për sa i përket tradhëtisë, duhet të jetë e dënueshme. Është krimi më i shpifur që mund të imagjinohet».

Në fillim të bisedës tonë kam folur për copëzimin. Një tjetër fenomen i sotëm është se ka një reagim popullor kundër elitave, kundër establishmentit dhe është parë me Brexit në Britaninë e Madhe, në Gjermani me AfD-në, në Turqi dhe në botën arabe. Për sa kohë mendoni që Rusia mund të mbesë e imunizuar nga kjo lëvizje globale?

«Realiteti duhet konsideruar rast pas rasti. Sigurisht, ka disa tendenca, por janë vetëm të përgjithshme. Për sa kohë Rusia do të mbesë një vend i qëndrueshëm? Sa më gjatë, aq më mirë. Sepse shumë gjëra dhe pozicioni i tij në botë varen nga stabiliteti. Arsyeja e brendshme e rënies së Bashkimit Sovjetik qe se jeta ishte e vështirë për njerëzit. Dyqanet qenë bosh dhe njerëzit e kishin humbur dëshirën për ta ruajtur shtetin. Mendonin se nuk mund të shkonte më keq. Në fakt jeta u përkeqësua, sidomos në fillimin e viteve ’90, kur edhe ranë sistemi i mbrojtjes sociale, ai i asistencës shëndetësore dhe industria u shkërmoq. Mund edhe të funksiononte keq, por të paktën njerëzit e kishin një punë. Pas rënies, e humbi edhe atë. Kështu që çdo rast duhet shqyrtuar veçmas. Çfarë po ndodh në Perëndim? Elitat në pushtet janë larguar nga populli. Edhe e ashtuquajtura ide liberale e ka ezauruar qëllimin e saj. Kur problemi i emigracionit ka arritur një pikë kritike, shumë partner tanë perëndimorë e kanë pranuar se multikulturalizmi nuk është efikas dhe se interesat e popullsisë vendore duhen marrë në konsideratë. Njëkohësisht, kush gjendet në vështirësi për shkak të problemeve politike në vendin e tij të origjinës ka nevojë për aistencën tonë. Është e drejtë, por çfarë është në interesin e popullsisë vendore kur numri i emigrantëve drejt Europës Perëndimore është në rendin e mijëra apo qindramijërave?».

Ka bërë gabim Angela Merkel?

«Një gabim trashanik. Mund të kritikohet Trump për qëllimin e tij që të ndërtojë një mur midis Meksikës dhe Shteteve të Bashkuara, ndoshta e ekzagjeron, por ama po kërkon një zgjidhje. Për sa i përket idesë liberale, mbështetësit e saj nuk po bëjnë asgjë. Thonë se gjithçka po shkon mirë. Por a është kështu? Janë ulur në zyrat e tyre komodë, ndërsa njerëz që përballen me problemin nuk janë të kënaqur. E njëjta gjë ndodh në Europë. Ideja liberale presupozon se nuk ka nevojë të bëhet asgjë. Emigrantët mund të vrasin, të plaçkisin dhe të përdhunojnë pa u ndëshkuar, paso të drejtat e tyre duhen ruajtur. Kështu, ideja liberale është bërë demode. Ka hyrë në konflikt me interesat e shumicës dërrmuese të popullsisë. Ose le të marrim vlerat tradicionale. Nuk dua të fyej askënd, pasi jemi tashmë të dënuar për homofobinë tonë të presupozuar. Nuk kemi probleme me personat LGBT. Ama disa gjëra na duken të tepruara. Tani, ka që theksojnë se fëmijët mund të zhvillojnë 5 apo 6 role gjinore. Le ta lëmë që të gjithë janë të lumtur, por nuk duhet të lejojmë që një gjë e tillë të nxjerrë në plan të dytë kulturën, traditat dhe vlerat familjare tradicionale të miliona njerëzve».

Keni njohur shumë liderë botërorë. Kë admironi më shumë?

«Pjetrin e Madh».

Ama ka vdekur.

«Do të jetojë derikur kauza e tij do të jetë e gjallë si kauzë për çdonjërin prej nesh (Qesh). Do të jetojmë derikur do të jetojë kauza jonë. Nëqoftëse u referoheni liderëve aktualë të vendeve dhe shteteve të ndryshme, kam mbetur shumë i goditur nga ish Presidenti francez Chirac. Është një intelektual i vërtetë, një profesor i vërtetë, nje njeri i mençur dhe shumë interesant. Kur ishte President, kishte opinionin e tij për çdo çështje, dinte sesi ta mbronte dhe i respektonte gjithmonë opinionet e partnerëve të tij».

Liderët e mëdhenj e përgatisin gjithmonë pasimin e tyre. A mund të në thoni se me çfarë procesi do të zgjidhet pasuesi juaj?

«Mund t’ju them se e kam menduar gjithmonë, qysh nga viti 2000. Situata ndryshon dhe ndryshojnë edhe disa nevoja të njerëzve. Në fund – dhe e them pa teatralitet – vendimin do të duhet ta marrë populli rus. Nuk ka rëndësi shumë ajo që bën lideri aktual dhe sesi e bën, as kush përfaqëson dhe si, pasi është votuesi ai që e ka fjalën e fundit».

Domethënë zgjedhja do të miratohet nga populli rus nëpërmjet një votimi?

«Në vendin tuaj, një lider ikën dhe ai që e pason nuk zgjidhet nga vota e drejpërdrejtë e popullit, por nga partia në pushtet. Në Rusi është ndryshe, pasi jemi një vend demokratik. Nëse funksionarët tanë të lartë largohen, mbahen zgjedhje me votim sekret të drejtpërdrejtë universal. E njëjta do të ndodhë edhe në këtë rast».

Nuk mund të rri pa nënvizuar faktin që ju e kemi marrë presidencën përpara zgjedhjeve.

«Po, është e vërtetë. E pastaj? Isha President në detyrë dhe, për t’u zgjedhur e për t’u bërë kryetar shteti, më është dashur të marr pjesë në një votim, gjë që e kam bërë. I jam mirënjohës popullit rus për besimin e dhënë në atë kohë dhe, më pas në zgjedhjet e mëpastajme. Është nder i madh të jesh lider i Rusisë».

(Intervista është realizuar nga Lionel Barber, Drejtori i “Financial Times” dhe Henry Foy, korrespondenti në Moskë)

Përgatiti: ARMIN TIRANA – Bota.al