Farkëtimi i katër lirive për paqe dhe prosperitet në Ballkan

Nga Marko Čadež*

Ndërsa Lufta e Dytë Botërore kulmonte në Evropë dhe Azi, ish Presidenti amerikan Franklin D. Roosevelt përdori fjalimin e tij të famshëm të Shtetit të Bashkimit 1941 për të përshkruar “Katër Liritë” që Amerikanët duhet të prisnin nga sistemi i tyre politik dhe ekonomik: liria e fjalës, liria e besimit, liria nga dëshira dhe liria nga frika.

Ai argumentoi se shoqëria amerikane duhet të sigurojë “barazinë e mundësive për rininë dhe të tjerët; punë për ata që mund të punojnë; siguri për ata që kanë nevojë; fundi i privilegjeve për pakicën; ruajtja e lirive civile për të gjithë; kënaqësia e shijimi të frutave të përparimit shkencor për një standart jete më të mirë për gjithnjë e më shumë njerëz ”

Pothuajse tetëdhjetë vjet pasi Roosevelt propozoi Katër Liritë e tij, liderët në Ballkanin Perëndimor kanë inicuar “marrëveshjen e tyre të re” për integrimin ekonomik të rajonit: një Iniciativë për katër Liritë e Ballkanit Perëndimor, e cila synon të përmbushë të njëjtat të drejta universale dhe të përshpejtojë pranimin e rajonit në Bashkimi Evropian (BE).

Në vitet 1990, ish-Jugosllavia u shemb nga një seri konfliktesh tragjike që përfshinin pothuajse çdo vend në Ballkanin Perëndimor në një mënyrë apo tjetër. Njëzet vjet më vonë, vendet e Ballkanit Perëndimor kanë arritur në një pozitë të përbashkët se integrimi ekonomik rajonal mund t’i ndihmojë ata në mënyrë më efektive të plotësojnë kërkesat dhe pritjet e qytetarëve të tyre për standarde më të mira të jetesës, si dhe të plotësojnë dëshirën kolektive të të gjitha vendeve në Perëndim Ballkani për t’u anëtarësuar në BE.

Për të demonstruar gatishmërinë e tyre për të përmbushur përgjegjësitë që lidhen me anëtarësimin e plotë në tregun më të madh të përbashkët në botë, vendet e rajonit filluan Iniciativën për katër Liritë e Ballkanit Perëndimor për të rrëzuar pengesat për tregtinë brenda rajonit, udhëtimet dhe lëvizjen e punës. Ndërsa nuk është identik me planet e Roosevelt, ky projekt kërkon të sigurojë të njëjtin rezultat të paqes dhe prosperitetit përmes lirisë, mundësive dhe rritjes ekonomike.

Nisma nisi në Tetor 2019 si një platformë e përbashkët për tre vendet e Ballkanit Perëndimor – Shqipëria, Serbia dhe Maqedonia e Veriut – për të zgjeruar lëvizjen e lirë të njerëzve, mallrave, kapitalit dhe shërbimeve. Vendet e mbetura të rajonit të Ballkanit Perëndimor — Mali i Zi, Bosnje-Hercegovina dhe Kosova — janë ftuar të bashkohen, gjë që është thelbësore që projekti të jetë me të vërtetë i suksesshëm.

Dhomat e tregtisë në rajon, që përfaqësojnë 350,000 ndërmarrje në të gjithë Ballkanin Perëndimor, kanë vite që mbrojnë dhe promovojnë një kornizë rajonale të integrimit ekonomik. Në vitin 2017, dhomat e tregtisë krijuan Forumin e Investimeve të Dhomave të Ballkanit Perëndimor 6, duke bashkuar të gjashtë dhomat e tregtisë dhe krijimin e një platforme për të folur me një zë në emër të komunitetit të biznesit të rajonit.

Çdo ekonomi individuale në rajon është shumë e vogël për të pasur sukses në një treg global shumë konkurrues – Serbia, tregu më i madh, është vetëm 7 milion njerëz. Përmirësimi i bashkëpunimit dhe krijimi i partneriteteve brenda rajonit dhe në tregjet e treta do të rezultojë në rritje ekonomike, përmirësim të sundimit të ligjit, institucione qeveritare më të përgjegjshme dhe transparencë më të madhe. Ai do të ndihmojë njëkohësisht vendet e rajonit të përmbushin kriteret zyrtare të pranimit në BE, veçanërisht në lidhje me marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë, dhe të pozicionojnë Ballkanin Perëndimor si një nga zonat me rritje më të shpejtë dhe më dinamike në botë.

Të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor përballen me të njëjtat sfida. Ata duhet të përmirësojnë arsimin, të ecin përpara me reformën shëndetësore, të nxisin punësimin, të kthejnë njerëzit e kualifikuar dhe të zhvillojnë infrastrukturën themelore. Këto sfida të përbashkëta kërkojnë zgjidhje të përbashkëta dhe këto zgjidhje mund të zbatohen me sukses vetëm nëse i gjithë rajoni vepron në unison. Ndërsa një numër mosmarrëveshjesh vazhdojnë në Ballkanin Perëndimor, gjegjësisht dialogu Serbi-Kosovë dhe tensionet e brendshme brenda Bosnje-Hercegovinës, megjithatë ka shumë më tepër gjëra që bashkojnë se sa ndajnë rajonin.

Komunitetet e biznesit në Ballkanin Perëndimor po bashkëpunojnë për të krijuar një besëlidhje de fakto me drejtuesit politikë në lidhje me ndarjen e përgjegjësisë për të ardhmen e rajonit dhe dhënien e rezultateve të prekshme për të përmirësuar jetën e qytetarëve. Por procesi i integrimit ekonomik të Ballkanit Perëndimor nuk mund të ketë plotësisht sukses dhe të maksimizojë potencialin e tij bazuar vetëm në mbështetjen e qeverive lokale dhe drejtuesve të biznesit. Përkundrazi, bashkësia ndërkombëtare, e udhëhequr nga Shtetet e Bashkuara dhe BE, duhet të sigurojë mbështetje politike, ekonomike, teknike dhe të përgjithshme për Nismën Katër Liritë që plotëson përpjekjet e tjera të shumta në rajon, të udhëhequra kryesisht nga BE ose institucione të financuara nga BE .

Nisma Katër Liritë tregon pjekurinë e liderëve politikë në Ballkanin Perëndimor dhe aftësinë e tyre për t’u ngritur mbi nivelin kombëtar dhe për të krijuar politika që do të rrisin mirëqenien e qytetarëve të tyre. Nëse ndiqet në një mënyrë gjithëpërfshirëse për të përfshirë tërë rajonin, dhe nëse mbështetet nga Shtetet e Bashkuara dhe BE, kjo iniciativë do të ndihmojë në çimentimin e prosperitetit dhe paqes afatgjatë në Ballkanin Perëndimor.

Siç thoshte Roosevelt në fund të fjalimit tij për katër Liritë: “Forca jonë është në unitetin e qëllimit tonë”, dhe ky unitet i qëllimit është ajo që do të mundësojë paqen dhe prosperitetin për kombet e Ballkanit Perëndimor.

*Autori është president i Forumit të Investimeve të Dhomave të Ballkanit Perëndimor 6, i cili përfaqëson dhomat e tregtisë dhe industrisë nga Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kosova, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi dhe Serbia.