Kush po i ndez flakët e luftës në Detin e Zi ?

Nga Marjana Doda /

Ndonëse shpesh flitet për vatra të nxehta konfliktesh në pika të ndryshme të globit, duhet thënë se më të rrëzikshme duket se janë flakët e luftës që po kërkohet të ndizen në ujrat e Detit të Zi.

Konflikti më i fundit Ukrainë-Rusi është ndër më seriozët në Evropë, por jo vetëm. Tashmë nuk flitet për konflikte që mund të degjenerojnë në luftëra lokale e me shtete jo potenciale, si në rastet e luftërave në Serbi, Irak, Afganistan, etj. Por bëhet fjalë për një superfuqi që përballojë dhe fitojë një luftë botërore, bëhet fjalë për fuqi ekonomike dhe ushtarake me potenciale gjeostrategjike, bëhet fjalë njëherësh për një anëtare të fuqishme në Këshillin e Sigurimit në OKB, ose thjesht Rusia.

Rreth para 75 vitesh në luftën kundër nazizmit, Lindje e Perëndim u bënë një, Aleatë e Sovjetikë luftuan bashkë në një llogore për një fitore, por që më pas ndërtuan dy llogore, dy blloqe ( NATO-Traktati Varshavës), në luftë të përhershme me njëri-tjetrin.

Me idenë për të krijuar një republikë sovjetike sa më të plotë, ish lideri Bashkimit Sovjetik Nikita Chruschtschov i aneksoi Ukrahinës, Krimenë, porse shembja e njërës llogore (Traktatit të Varshavës më 1991), nuk do të thoshte se tjetri bllok ka të drejtë të kontrollojë çdo territor. Pas 30 vitesh rilind fuqishëm i njëjti bllok, Rusia, që dhe pse e vetme, jo për ekspansion por si shtet me identitet dhe faktor përcaktues.

Ndoshta në të drejtën e saj   që më 2014 mori Krimenë e dhururuar dikur, por  duke filluar kështu konfliktin më të fundit dhe më të rrezikshëm me bllokun kundërshtar, NATO. Organizëm i cili kërkon të izolojë Rusinë vetëm në kufijtë e saj, porse një veprim i tillë thuajse e ka bërë agresive këtë të fundit. Ndjenat patriotike dhe krenaria ruse kanë bërë që Ukraina të shndërrohet në një fushë beteje sfide që në rast përplasjesh të mëdha mund të “djegë” Detin e Zi. Situata politike në Ukrainë e nxitur nga faktorë të brendëshëm e të jashtëm rrezikon të  përshkallëzohet gjithnjë e më shumë.

Vetëm pse  ish Presidenti pro rus Viktor Yanukovych u tërhoq më 2013 nga një marrëveshje për lidhje të ngushtë me BE si dhe të një marrëveshje me Vladimir Putin për furnizimin me gaz do provokonte nga forca të brendshme e të jashtme protesta që do të sillnin rrëzimin e tij për të fituar Presidenti aktual Petro Poroschenko i cili njihet si mbështetës dhe inkurajues i anës ushtarake dhe në aleancë të hapur me Perëndimin dhe NATO-n. Pas zgjedhjes së tij provokimet dhe konfliktet mes dy vendeve janë shtuar.

Në  mëngjesin e datës 25.11.2018 në Detin Azovshen ndodh përplasja e armatosur i luftënanijeve ruse e tri ukrainase që solli për pasojë dëmtimin e këtyre të fundit dhe plagosjen e ushtarakëve ukrainas. Luftëanijet dhe ushtarakët u vendosën nën kontrollin e forcave speciale ruse.

Deti Azovshen ndanë gadishullin e Krimesë ku Rusia ka ndërtuar një urë mbi Ngushticën Kërc, ngushticë e cila është rruga e vetme që anijet lundrojnë midis këtij deti ku Rusia ka disa porte dhe Detit të Zi që zakonisht patrullohet nga NATO. Deti i Zi është porta e vetme e Rusisë në ujëra të ngrohta.

Lidhur me këtë ngjarje të rëndë Presidenti Poroschenko në parlamentin ukrainas vendosi gjendjen e luftës në disa pjesë të vendit. ” Nuk mendoj se dikush mendon se kjo është për qejf apo lojë. Ukraina është në kërcënim të një lufte të gjërë me Rusinë”- do deklaronte ai, duke kërkuar lirimin e menjëhershëm të marinarëve dhe dorëzimin e anijeve të sekuestruara. Ai shpreson se shtetet evropiane duhet të marrin hapa aktivë. “Shpresojmë se shtetet e NATO-s janë të përgatitura për të dërguar anije detare në Detin Azovshen për të mbrojtur Ukrainën dhe për të ofruar siguri”. Sipas tij, Vladimir Putin e sheh veten si “Perandor” dhe Ukrainën si “koloni” ruse. Nuk mund të pranojmë politikat  agrësive të Rusisë”- do shprehej presidenti ukrainas. Ai i bëri thirrje Gjermanisë si shtet i NATO-s që të sjellë anijet në këtë det për të patur siguri, ndërsa Kancelarja Angela Merkel do të prononcohej; ” Gjermania nuk do të dërgojë armë në Ukrainë. Jemi për zgjidhje diplomatike të konfliktit”- do deklaronte ajo.

Presidenti rus Vladimir Putin në një prononcim televiziv më 28.11.2018 tha:” Anijet ukrainase shkelën ujrat territoriale jashtë Rusisë jugore, një kufi i njohur ndërkombëtarisht”. Perëndimi sërish nuk do ta njohë Kievin  të përgjëgjshëm për veprimet e tij, për aq kohë sa mbetet armiqësor ndaj Moskës”. Për këtë ngjarje ai inkurajon:” Rojet kufitare po përmbushin detyrën e tyre ushtarake” si dhe akuzon Presidentin Poroschenko se provokon ngjarje të tilla për të rritur popullaritetin përpara zgjedhjeve presidenciale që do të zhvillohen në muajin mars të vitit të ardhshëm.

Ngjarja tronditi Alencën e Atlantikut Veriut ku Sekretari i Përgjithshëm Jons Stolenberg pas takimit të jashtzakonshëm të Komisionit  NATO-Ukrainë ( dhe pse kjo e fundit nuk është anëtare e saj),  deklaroi se: “NATO me të gjithë anëtarët e saj mbështet integritetin territorial dhe sovranitetin e Ukrainës. I bëjmë thirrje Rusisë të lirojë sa më shpejt anijet dhe ushtarët ukrainas që ka kapur e konfiskuar”.

Por vetëm kaq. “Ariu polar” dhe “Tigri” shtërngojnë dhëmbët e tregojnë muskujt secili në pozicionin e tij por asnjëri nuk guxon të kalojë vijën e kuqe. Dhe me të drejta,  nuk është e lehtë. Presidenti amerikan Donald Trump deklaroi se do anullonte takimet me Putin sa pa u qartësuar ngjarja. Ndërsa ministri Jashtëm francez Jean Yves le Drian në konferencën me homologun rus Sergej Lavrov i kërkoi Rusisë të lirojë marinarët ukrainas,  ndërsa Kievit të ulë tensionet në rajon. Lavrov flet me gjuhën e Presidentit të tij: ” Ukrainës i duhet thënë të mos luajë me zjarrin”,- kërcënoi ai.

Pellgu i Detit të Zi në periudhën e Luftës së Ftohtë ishte kufiri i zjarrtë mes Lindjes dhe Perëndimit. Me fundin e saj dhe shpërbërjen e ish Bashkimit Sovjetik, ky pellg po kthehet në trekëndëshin e zjarrtë të Bermudës ku përplasen Rusia-Perëndimi-Turqia, me vatër zjarri Ukrainën. Pas aneksimit të Krimesë, kjo e fundit është shndërruar si një “aeroplanmbajtëse” për interesat ruse në krahun jug-lindor të NATO-s. Bullgaria dhe Rumania, dikur anëtare të Traktatit të Varshavës dhe me lidhje kulturore e miqsore me Rusinë, tashmë ndodhen në krahun e NATO-s, si dhe një Turqi e lodhur dhe e mërzitur me Evropën dhe Amerikën.

Kryeministri bullgar Bojko Borisov shprehu shqetësim për cfarë po ndodh në ujrat e Detit të Zi dhe apelon kundra konfliktit ushtarak, gjë që do  vështirësonte bisedimet për realizimin e projektit “Rryma turke” në dëm të turizmit për vendin e tij. Marrëdhëniet  gjithnjë e më të mira të Turqisë me Rusinë  për kalimin deri në vitin 2020 të gazsjellsit rus përmes Detit të Zi duke anashkaluar Ukrainën për të dalë në Bosfor për në Evropën Qendrore me përfitues dhe Bullgarinë, shitja e armëve Turqisë do sjellin dobësimin e influencës NATO-s në këtë rajon, bashkë me të ekonomikisht dhe Ukrainën, ende jo anëtare e saj. Përpjekjet e Aleancës për ti bërë anëtare të saj Ukrainën dhe Bjellorusinë (dhe kjo dikur ish Republikë Sovjetike), po konsiderohet si një kërcënim i rëndë për sigurinë e Rusisë, ndaj kjo e fundit duket sikur është gati të rrezikojë gjithçka që Deti i Zi të jetë dhe pjesë e saj si të vetmet ujra për të dalë në Mesdhe.

Zgjerimi i aleancave të NATO-s po zgjeron vatrat e konflikteve. Historia e dy luftërave botërore kanë ngjashmëri kryesisht në këtë shkak dhe se aleancat e zgjerojnë dhe jo të izolojnë konfliktet.  Përpjekjet për  mbrojtje të Polonisë  nga pushtimi gjerman nga ana e Frances dhe Britanisë Madhe, ishte një ndër shkaqet e përhapjes Luftës Dytë Botërore, ashtu sikurse atentati ndaj austriakut Franc Ferdinanti vrarë në Sarajave ishte shkaku që shpërtheu Luftën e Parë.

Ndaj situata në Ukrainë tregon se gjasat për zbutje të tensioneve janë ende larg. Dhënia fund më 10 dhjetor nga presidenti Ukrainës Poroshenko të Traktatit të Miqësisë me Rusinë nënshkruar më 1997 për respektim të integritetit territorial, tregon se kjo vatër konflikti nuk negociohet dhe mund të bëhet shkas për një luftë të egër.

Konfrontimi i aleancave në Detin e Zi, me një Rusi superfuqi ushtarake e bërthamore bën që bota të ndalet e të mendojë: Kujdes! Nëse do të “digjet” Deti i Zi flakët e tij do hedhin në erë Bosforin për tu shpërndarë deri në Atlantik e Paqësor.