Letërsia, toskërishtja dominon 70% ndaj gegnishtes

“Letërsia shqipe dhe dialekti”  ishte Konferenca Shkencore Ndërkombëtare që u mbajt më 20 nëntor në Bibliotekën Kombëtare në bashkëpunim me Fakultetin e Historisë dhe të Filologjisë, Departamenti i Letërsisë, me fokus vështrime mbi gjuhën standarde shqipe dhe dialektet e saj në letërsinë shqipe. Në konferencë morën pjesë akademikë, studiues dhe gjuhëtarë nga Shqipëria, Kosova dhe Italia.

Prof. Dhurata Shehri, shefe e Departamentit të Letërsisë, njëkohësisht edhe promotore e bashkorganizatore e këtij aktiviteti, duke folur për “prerjet e shumta të letërsisë shqipe me dialektet e saj, e cila ndër vite ka kaluar nëpër prerje të ndryshme, duke u prekur e trajtuar në debate e diskutime të shumta në konferencat e vazhdueshme shkencore të organizuara nga Departamenti i Letërsisë”, përmendi një lidhje kuptimplotë të datës së zhvillimit të kësaj konference: “jo më kot është përzgjedhur kjo ditë e sotme, pikërisht për të diskutuar mbi letërsinë shqipe e dialektet, pasi kjo datë përkon edhe me 43-vjetorin e Kongresit të Drejtshkrimit dhe vendosjes së standardit të gjuhës letrare shqipe”.

Një prej kumtesave të konferencës solli rezultatet e një studimi të përbashkët të ndërmarrë nga dy studiueset e letërsisë, Prof. Dr. Persida Asllani dhe Prof. Dr. Dhurata Shehri, të cilat parashtruan për herë të parë në studimet letrare shqiptare të dhëna statistikore në lidhje me sasisë dhe tipin e botimeve në letërsinë shqipe shkruar në dy dialektet, gegë dhe toskë, deri në vitin 1972, vit i zyrtarizimit përfundimtar të gjuhës së njësuar në Shqipëri, por edhe përqafimit të saj në shumicë dërmuese në Kosovë.

Duke ndërmarrë një shqyrtim statistikor bibliografik, në parashtrimin e tyre, të artikuluar mes kronologjisë, gjuhës dhe dialektit, të dyja studiueset sollën një pamje përfundimtare të tërësisë së veprave letrare shqipe të botuara (duke shmangur ribotimet) nga zanafilla e tyre 1555 deri më 1972, e cila rezulton në raporte mesatare 70% vepra autoriale në toskërisht dhe 30% në gegnisht. Ky parashtrim nënkuptonte disa faza. Në atë nga zanafilla deri në krijimin e shtetit shqiptar, vërehet krijimi i një letërsie monumentale tradicionale.