Orris, përbërësi i rrallë i parfumeve që kushton 50 mijë euro kilogrami

Një aromë me pak analoge natyrore, orris është jashtëzakonisht e rrallë. Njerëzit vazhdojnë të kërkojnë këtë aromë pavarësisht nga kostoja e lartë.

Një parfum ikonik

Grekët e lashtë dhe romakët e shisnin atë si vaj esencial. Sot, orris mund të gjendet në të gjithë botën: si shije në tretësirë, shurupe medicinale dhe përzierës erëzash si dhe në kozmetikë. Kjo mund të kushtojë më shumë se ari.

Shija e mjedrës, vjollcës dhe piperit të mbledhura bashkë e përbëjnë këtë aromë të rrallë, e cila distilohet nga rrënja e irisit – jo irisi i hollë ‘siberiane’ e gjetur zakonisht në dyqanet e luleshitësve, por irisi me “mjekër”, lloji i pikturuar në mënyrë të shkëlqyer nga Vincent van Gogh.

Këto lule rriten gjerësisht në Toscana, ku kultivohen dhe shiten në dyqane.

Mbajtja gjallë e një tradite 

Historia e kësaj esence të rrallë fillon aty ku është korrur për herë të parë: fshati i vogël San Polo, 30 minuta me makinë larg Firences. Kultivimi ka nisur më shumë se dy shekuj më parë.

Sot, vëllezërit Paolo dhe Gionni Pruneti janë të përkushtuar për të ruajtur metodat tradicionale të nxjerrjes së orris, një proces i kushtueshëm dhe intensiv pune që kalon nga brezi në brez.

Rrëshira e nxjerrë nga rrënjët e këtyre luleve – gjalpë orris – eksportohet në të gjithë botën për t’u përdorur në kozmetikë, parfume dhe pluhura, duke e bërë prodhimin këtu një industri të veçantë.

Nga fabrika në parfum

Toka gurore e fermës dhe klima e butë ofrojnë kushte ideale të rritjes për iris florentina, e cila lulëzon në ngrohtësinë e Mesdheut. Por, duhet të kalojnë vite para se orrisi të mund të futet në shishe, pluhur ose parfum.

Në Pruneti, rrënjët e irisit janë lënë nëntokë për katër vjet, ndërkohë që ekzistojnë një sërë ‘operacionesh të prerjes’.

Rrënja duhet ruajtur me kujdes për të mos u shkatërruar nga kërpudhat dhe insektet. Ndërsa piqen, rizomat zhvillojnë një aromë duke lëshuar lëngë ngjyrë vjollce.

Asgjë për kultivimin e orris në Pruneti nuk është industriale. Pjesa më e madhe e punës bëhet me dorë, në grupe të vogla. Kjo mund të japë shpjegime për domethënien historike të aromës, e cila është një mall i çmuar. Orris me cilësi të lartë mund të kushtojë 50 mijë euro kilogrami dhe duhen gjysmë ton rrënjë për të prodhuar një kilogram vaj esencial.

Farmaceutika Santa Maria Novella

Në farmacinë 400-vjeçare (disa thonë se është farmacia më e vjetër në botë që vazhdon së funksionuari), dhomat e zbukuruara në mënyrë të përpunuar janë të mbushura me kabinete që përmbajnë tonikë dhe kavanoza të ndryshëm të aromatikëve të parë të krijuara nga një rend i lashtë i murgjve.

Dominikanët, një urdhër kushtuar bamirësisë, krijuan recetat bimore që në fillim të shekullit të 13-të, kur poeti Dante Alighieri po shkruante komedinë e tij të shquar hyjnore. Friarët shndërruan kishën e Santa Maria delle Vigne në një manastir, dhe përfundimisht në një farmaci, ku përgatitnin mjete dhe parfume medicinale, duke shtuar alkool në përzierje për të mbajtur aromat.

Aroma e qiellit

Orris është një parfum me lule: i gjithanshëm, këmbëngulës dhe pak femëror. Fuqia e saj e pabesueshme do të thotë që janë të nevojshëm vetëm disa pika të orris. Çfarë, saktësisht, e bën aromën e orris aq magjepsëse?

Orris është i jashtëzakonshëm: i korrur me dorë, i thyer me kujdes dhe gati i pamundur për t’u duplikuar.

“Zog i egër” i botës së bimëve, orris ende ngjall imazhe të fisnikërisë, të traditave të lashta, laike dhe të shenjta. /BBC/