Rrëmbimi nga komunistët i arkivës fashiste më 21 korrik 1943

Nga Kastriot Dervishi

Mbrëmjen e 21 korrikut 1943 komunistët arritën të merrnin nëpërmjet një aksioni një pjesë të arkivit të Zyrës Politike të Ministrisë së Punëve të Brendshme, ndërsa i vunë flakën pa sukses një pjesë që nuk e merrnin dot. Kjo ngjarje është ekranizuar nëpërmjet një filmi të kinostudios “Shqipëria e Re”, institucion ky me vlera të mëdha në dhënien e një perceptimi të ngjarjeve në formën më të lartë të trillimit të tyre.

Dokumentacioni i marrë u shfrytëzua personalisht nga Enver Hoxha. Pas lufte iu bashkua Arkivit të Ministrisë së Punëve të Brendshme, duke u emërtuar si plaçkë lufte “Fondi trofe”.

Në fund të viteve ’50 u bë ndarja e këtij fondi në dosje sipas emrave të personave që përmendeshin në të. Përveç kësaj u hartua edhe një inventar në formën e regjistrit në të cilin u përfshinë të gjithë personat që ishin paguar nga Zyra Sekrete dhe Zyra Politike në vitet 1922-1943.

Duke qenë se vlerësimi u bë nga nevoja operative, fondi u përpunua keq nga pikëpamja arkivore. Dokumentet humbjen lidhjen e praktikave përkatëse, u veçuan dhe u trajtuan si dosje të veçanta emërore kur nuk kishin qenë kurrë të tilla.

Ky fond, përbëhej nga këto lloj dokumentesh:
-Informacione për ngjarje
-Raporte informative
-Pagesa të bashkëpunëtorëve
-Pagesa të bëra nga legata italiane dhe më pas nga Mëkëmbësia

Është e çuditshme si kanë përfunduar dokumentet e legatës dhe Mëkëmbësisë te ky fond, por nuk përjashtohet mundësia e ndonjë bashkimi të mëvonshëm të tyre.

Me dokumentet që përbënin fondin “trofe”, u punua për shumë vite nga organet e punëve të brendshme. U panë kryesisht pagesat që ishin bërë nga fondi sekret. Në këto lista figuronte edhe emri i Qemal Stafës (për arsye shëndetësore në tetor 1938) për një pagesë të marrë nga legata italiane në vitin 1938.

Jo domosdoshmërish personat e paguar ishin informatorë, sepse janë vërtetuar plot raste (në rreth 30%) që nuk kanë qenë të tillë dhe se fondi është përdorur për arsye shkollimi, kurimi, jetese, etj. Në mjaft dokumente operative ndaj personave të ndjekur nga Sigurimi i Shtetit, u vendosën dokumente të fondit në fjalë, duke sjellë degradimin e dytë pas vjedhjes së vitit 1943.

Në fillim të viteve ’60 dokumentacioni në fjalë që i takonte viteve 1922-1943 u kalua për verifikim në formën e listave pranë degëve të punëve të brendshme. Personat që rezultonin gjallë (një pakicë gjithsesi) patën probleme me regjimin. Ishte fat që shumica e tyre ishte në moshë madhore.

Kam pasur mundësinë ta shfletoj të gjithë dokumentacionin në fjalë, si dhe të përmbyll procedurat ligjore me këtë fond në zbatim të ligjit të arkivave.