“Më në fund, një evropian për të gjithë kontinentin”, “New York Times”, artikull për Shqipërinë

Prestigjozja ndërkombëtare “New York Times”, ndalet të analizojë pjesëmarrjen e 11 nga 24 skuadrave në Euro 2024 nga Evropa Lindore, mes tyre padyshim flet edhe analizon edhe pjesëmarrjen e dytë në histori të kombëtares tonë kuqezi.
Më poshtë gjeni edhe artikullin e publikuar nga gazetari i “New York Times”, Rory Smith.

Më në fund, një evropian për të gjithë kontinentin

Vendet e Evropës Lindore, të cilat vitet e fundit kanë mbetur prapa emrave më të mëdhenj të kontinentit të tyre, po kalojnë ditën e tyre “nën diell” në Gjermani.
Shoku më i mirë i Edi Ramës gjatë verës së Kupës së Botës 1982 ishte i vetmi person që ai njihte, i cili zotëronte një televizion me ngjyra. Kështu, çdo mbrëmje, Rama do ta gjente veten të ngujuar në kuzhinën e tij me të tjerë të panumërt, me shpresën e dëshpëruar se sinjali i turbullt dhe vezullues do të mbante.
Shqipëria ishte një ishull në atë kohë, nën sundimin represiv dhe konspirativ të Enver Hoxhës. Udhëtimet e huaja u ndaluan për të gjithë, përveç një numri të caktuar të brendshëm. Edhe komunikimi me botën e jashtme, veçanërisht me Perëndimin, ishte i kufizuar. Rama dhe miqtë e tij mund ta ndiqnin atë Botëror vetëm përmes asaj që ai e ka quajtur më pas një “rrjet i errët” i operuar nga RAI, transmetuesi shtetëror italian.
Në një intervistë të fundit për “Tuttosport” në Itali, ai tha se ende e kujton ngrohtësisht atë muaj. Italia shërbeu si avatar i Shqipërisë për turneun; Dy vendet, sipas vlerësimit të Ramës, janë “një popull i ndarë nga deti, por i bashkuar në çdo gjë tjetër, i ngjashëm si dy pika uji”. Kur Dino Zoff, kapiteni italian, e ngriti përfundimisht trofeun në Madrid, u ndje si fitore edhe në Tiranë. “E pamë në duart e tij, sikur të ishte edhe në tonat”, tha Rama.
Triumfi, megjithatë, ishte me të vërtetë diçka si një bonus. Më shumë se çdo gjë, ajo që i mbeti Ramës nga ajo verë, dekada para se të bëhej kryeministër i Shqipërisë, ishte ndjesia se kishte jetë jashtë vendit të tij. Fjalët e komentuesve, tha ai, “patën një efekt të papërshkrueshëm tek ne që të mos ndiheshim vetëm në atë vrimë të zezë”.
Në hapjen e një ekspozite në fillim të këtij viti për jetën e Paolo Rossit, një prej heronjve të mëdhenj italianë të atij turneu, Rama e shprehu edhe më me elokuencë. “Futbolli nuk ishte vetëm topi dhe loja për ne, ai ishte imazhi i një bote tjetër”, tha ai. “Ishte shansi për të parë një pasqyrë lëvizëse, një ëndërr të ndaluar.”
Dyzet vjet më pas, Rama nuk e ka harruar atë pushtet. Ai ka qenë kryeministër që nga viti 2013 dhe rrallëherë ka humbur një mundësi për të përdorur sportin në përgjithësi, ai ka luajtur basketboll në rininë e tij dhe futbollin në veçanti si një mënyrë jo vetëm për të fituar vota, por edhe për të përcaktuar një komb.
Vitin e kaluar ai drejtoi një konkurs mbarëkombëtar për të gjetur arkitektë, për të projektuar tre stadiume të reja, në qytetet e Durrësit, Vlorës dhe Korçës. Gjatë një fushate zgjedhore lokale, të paktën një pjesë e platformës së tij përqendrohej në një marrëveshje që ai kishte arritur me Manchester Cityn, që do të shihte Cityn, kampionin e Premier League, të hapte një shkollë futbolli në Durrës. Në vitin 2022, Tirana priti finalen e Europa Conference League.

Kjo është në kontrast të plotë me pjesën më të madhe të historisë së futbollit të vendit. Në aspektin futbollistik, Shqipëria ka mbetur gjithmonë pas edhe pjesës tjetër të Evropës Lindore. Nën diktaturën komuniste të Hoxhës, skuadrat e vendit shpesh refuzonin të merrnin pjesë në garat ndërkombëtare, nga frika se lojtarët do të largoheshin pasi do të ekspozoheshin ndaj Perëndimit.
Në vitet pas rrëzimit të diktaturës së Enver Hoxhës, klubet shqiptare kishin aq pak të ardhura sa trukimet dhe korrupsioni u bënë të përhapura. Ka gjithashtu pak ose aspak zhvillim të të rinjve në Shqipëri: vetëm tetë anëtarë të skuadrës prej 26 lojtarësh që përfaqësojnë vendin në Kampionatin Evropian të këtij viti kanë lindur atje. Pjesa tjetër janë produkte të diasporës, që i kanë rrënjët e tyre në Greqi, Gjermani, Zvicër, Itali, Spanjë dhe Slough, qyteti satelitor londinez që mburret se është mjedisi i versionit origjinal të “The Office” dhe vendlindja e shqiptarit. sulmuesi Armando Broja.
Për Ramën, sigurisht, të shohë ekipin të zërë vendin e tij këtë verë, mes elitës evropiane, do të shërbejë si provë se puna e tij ka filluar të japë fryte. Shqipëria më në fund ka filluar të përparojë. Dhe në të njëjtën kohë, diçka e ngjashme po ndodh në pjesën më të madhe të Evropës Lindore.

Ndërsa Shqipëria është një rast ekstrem, ajo që ka duruar në tre dekada që nga rënia e komunizmit ka bërë jehonë edhe gjetkë në ish-bllokun sovjetik. Objektet rinore që ishin financuar nga shteti ranë në gjendje të keqe. Korrupsioni u bë i shfrenuar. Pronarët e skuadrave dhe agjentët e lojtarëve nxorrën ato pak para të mbetura nga sistemi profesional. Klubet në Perëndim u hodhën edhe në pikën më të vogël të talentit.
Dhe u ndje, për një kohë të gjatë, sikur prishja ishte e pakthyeshme. Rumania nuk është kualifikuar në Kupën e Botës që nga viti 1998. Serbia nuk kishte qenë në një kampionat evropian që nga viti 2000. Asnjë ekip i Evropës Lindore nuk ka arritur në gjysmëfinale të një kampionati evropian që nga Rusia në vitin 2008. Deri në vitin 2016, vetëm një pjesë e vogël arriti të kualifikohen në turne.

Këtë herë, megjithatë, Evropa Lindore krenohet me 11 nga 24 ekipet në fushë. Më e rëndësishmja, java e hapjes së turneut e ka bërë të qartë se ata nuk janë thjesht përfituesit me fat të zgjerimit paksa të pafavorshëm të kompeticionit.
Gjeorgjia, skuadra me renditjen më të ulët në Euro, u përball denjësisht me Turqinë në ndeshjen e saj debutuese në një turne të madh. Sllovenia mori një pikë ndaj Danimarkës. Serbia ishte afër të bënte të njëjtën gjë kundër Anglisë. Portugalisë iu deshën dy gola të vonuar dhe me fat për të kaluar Çekinë. Rumania, në rrezet e diellit të Mynihut, shkëlqeu në një fitore ndaj Ukrainës.
Dhe Shqipëria, pasi kaloi në epërsi ndaj Italisë me golin më të shpejtë që ka parë ndonjëherë Kampionatin Evropian, mori një pikë kundër Kroacisë – vendi që ka qenë, prej vitesh, përjashtim nga rregulli i Evropës Lindore – dhe ende ka, në teori, një shans për t’u kualifikuar në fazat e me eleminim direkt.
Është, pa dyshim, një shans i vogël – Shqipëria duhettë mundë Spanjën të hënën në Düsseldorf. Më shumë gjasa, gjithashtu, është që deri në momentin që do të fillojë gjysmëfinalja, ato do të jenë përsëri një çështje krejtësisht perëndimore.
Kjo mund të jetë gjithçka, por e pashmangshme. Futbolli ndërkombëtar tani përkufizohet nga futbolli i klubeve. Lojtarët më të mirë, trajnerët më të mirë dhe idetë më të mira migrojnë në ligat më të pasura, më të fuqishme, duke u mundësuar atyre të prodhojnë lojtarë të rinj në një shkallë industriale.

Se cilat ekipe të tjera kombëtare do të jenë të suksesshme përcaktohet, në një masë të madhe, nga vendi ku ato liga zgjedhin të investojnë paratë e tyre, kohën dhe burimet e tyre. Lojtarët më të mirë gjenden shpesh aty ku priren të shikojnë skuadrat kryesore të Evropës. Kjo favorizon vende si Portugalia, Belgjika dhe Holanda – të gjitha të vëzhguara në mënyrë gjithëpërfshirëse, me një mori të dhënash të prodhuara për secilin lojtar të ri – mbi vende si Hungaria, Polonia dhe Republika Çeke, të cilat ndihen pak më pak të njohura dhe të vlerësuara.
Fusha e lojës mund të anojë mjaftueshëm ndaj Evropës Lindore për të parandaluar ndryshimin e vërtetë të ekuilibrit; Mund të jetë se realiteti ekonomik do të thotë që Rumania nuk mund të arrijë kurrë një tjetër çerekfinale të Kupës së Botës, ose se çekët do t’i afrohen një objektivi të artë për të qenë kampion i Evropës.

Megjithatë, java e parë e Euro 2024 ka sugjeruar jo vetëm që hendeku mund të ngushtohet, qoftë edhe pak, por se bërja e kësaj është në interes të këtij turneu dhe futbollit evropian në tërësi. Kampionati Evropian është më i mirë kur ndihet sikur është vërtet përfaqësues i kontinentit, kur ata emisarë të botës tjetër të futbollit kanë ardhur nga i ftohti (lindja).