Ben Blushi ndan bisedën interesante me Ismail Kadaren në ditëlindjen e shkrimtarit*

Nga Ben Blushi-

Duke i uruar Ismail Kadaresë ditëlindjen, po botoj bisedën që kam bërë me të si pjesë e librit tim “41 Sekrete”.
Alda Bardhyli, Ismail Kadare dhe unë u gjendëm një të diel pasdite në një kafene në bllok.
Ata morën nga një kafe dhe ndezën një cigare. Unë mora një ujë.

Del shpesh, Ismail,-e pyeta.
Mundohem të dal sa më shpesh, tha Ismaili.
Lexon?
Nuk lexoj më asgjë.
Po televizor shef?
Shof ndonjë film, po nuk e mbaroj.
Pse e thua këtë, ti shef shumë filma, tha Alda Bardhyli.
Ashtu? Po çfarë filmi kam parë, ma thuaj pak, tha Ismaili.
Mos ma thuaj emrin e filmit, thashë unë, s’ka problem.
Ismaili takon pak njerëz, tha Alda.
Kam përshtypjen se të japin bezdi njerëzit, Ismail- thashë unë.
Ashtu mendon, pyeti Ismaili.
Po, mendoj që ke malaise, bezdi nga njerëzit, thashë unë.
E lodhin njerëzit, tha Alda.
Ti duhet ta dish më mirë, tha Ismaili.
Po ti mua m’i tregon të gjitha, tha Alda.
Më thuaj pak, a ishte dje ky pallati pas teje, pyeti Ismaili.
Ismail, jemi në Tiranë, tha Alda, këtu ndërtohet çdo ditë.
Pse, nuk jemi në Paris, pyeti Ismaili.
Pimë një cigare, tha Alda.
Unë nuk pi më cigare, i thashë.
Edhe unë do pi një, tha Ismaili.
Pi shumë cigare, e pyeta.
Shumë rrallë, tha Ismaili.
Dje, takova një të çmendur që pinte cigare të përdorura, thashë unë.
Ku e takove, pyeti Ismaili.
Në Prezë, aty ku duken avionët mbi Rinas.
Kemi qenë para gjashtë muajsh në Prezë, tha Alda.
Ismail, a i jep makinës, e pyeta.
Nuk i jap, tha Ismaili, i jepja kur isha i vogël.
Kur ishe i ri, tha Alda.
Po ti i jep makinës, pyeti Ismaili Alda Bardhylin.
Po pse, sa herë ke hipur në makinën time, nuk e mban mend, tha Alda.
Po, e vërtetë, tha Ismaili, je shofere e kujdesshme.
Ku keni shkuar me makinë, e pyeta.
Ku me kë çuar, pyeti Ismaili.
Gjithandej, tha Alda, kryesisht shkojmë në vende afër Durrësit.
Po në Tiranë, ku shkoni, e pyeta.
Dalim nëpër kafet e Bllokut dhe shohim njerëzit, tha Alda.
Shiko kush po kalon, tha Ismaili.
Kush, tha Alda.
Gruaja e vëllait tim, Shahinit.
Nuk është ajo, tha Alda.
Ajo është, tha Ismaili.
Ua, vërtet ajo qenka, tha Alda, si e njohe?
Ismaili i njeh gratë, thashë unë.
Po, tha Alda, Ismaili ka shumë qejf të shohë gratë.
Kur ke dashuruar për herë të fundit, e pyeta.
Kur kam qenë i vogël, tha Ismaili, dashuroja shpesh.
Kur ke qenë i ri, tha Alda, i di unë, m’i ke treguar.
Ashtu, pyeti Ismaili.
Ismaili e ka pasur shumë qejf fotografinë, tha Alda, ka shumë foto nudo të të dashurave të veta në Moskë.
Ke bërë vërtet foto nudo, pyeta unë.
Kjo i di, tha Ismaili.
Ja, i kam këtu, tha Alda.
Na i trego, tha Ismaili.
Nuk qenka nudo, thashë unë, por është fotografi shumë e bukur.
E di kush është kjo, Ismail, pyeti Alda.
Kjo është Zhana, tha Ismaili.
E mban mend, e shef, tha Alda.
Moska ishte e mërzitshme, tha Ismaili, por njerëzit na donin shumë.
Kush e fiton luftën, thashë unë.
Nuk e fiton Rusia, por as Ukraina nuk e fiton, tha Ismaili.
Po dikush do fitojë, thashë unë.
Po ti, pse bën kaq shumë pyetje, tha Ismaili.
Kam qejf të bisedoj për luftërat, thashë unë.
Po pse mendon kaq shumë, më pyeti Ismaili.
Pse, ti mund të jetosh pa menduar, e pyeta unë.
Fjala “jeton” është fjalë e madhe, tha Ismaili.
Pra, ti ke momente kur nuk mendon fare, e pyeta.
Kam, tha Ismaili.
Ta kam zili, thashë unë.
Vërtet, pyeti Ismaili.
Kjo është e vetmja gjë që kam zili tek ti, thashë unë.
Ndoshta, duhet të ikim në shtëpi, tha Alda Bardhyli.
Jo, rrimë dhe pak, tha Ismaili.
Duhet të hamë drekë, tha Alda.
Çfarë ha më shumë, Ismail, e pyeta.
Ismaili ha shumë lehtë, tha Alda.
Nuk jam hamës, tha Ismaili.
Po me gjumin, si e ke raportin Ismail, e pyeta unë.
Unë fle, tha Ismaili.
Kohët e fundit fle shumë, tha Alda.
Më pëlqejnë shumë njerëzit që flenë mirë, thashë unë.
Pse të pëlqejnë njerëzit që flenë, tha Ismaili.
Sepse vetë nuk fle dot pa u zgjuar dy-tri herë, thashë unë.
Po edhe unë nganjëherë zgjohem, tha Ismaili.
Ismail, ke ftohtë, e pyeta.
Kam gjithmonë ftohtë, tha Ismaili.
Sot është ngrohtë, thashë unë.
Nuk më duket, tha Ismaili.
Po këtë shallin e mban se ke ftohtë apo për modë, e pyeta.
Për të dyja, tha Ismaili.
Po në verë mban shall?
Nuk e di, tha Ismaili, si thua ti Alda, a mbaj shall unë në verë?
Hiqe atë shall, Ismail, tha Alda.
Nuk dua ta heq, tha Ismaili.
Po hiqe, se Beni do të të fotografojë, tha Alda.
Mos e hiq, Ismail, thashë unë.
E shef që nuk duhet ta heq, tha Ismaili.
Po hiqe, që të dukesh më bukur, tha Alda.
Moj nuk e heq, po të them, tha Ismaili.
Ismail, ke frikë nga vdekja, e pyeta.
Nuk kam frikë, tha Ismaili, unë dua të rroj deri 90 vjeç, pastaj mund të vdes.
Ke pak frikë nga vdekja, ke, tha Alda, ma ke thënë mua.

Po atëherë më thuaj, çfarë kam bërë unë kur isha 50 vjeç, meqë ti di çdo gjë, tha Ismaili.
Unë e di çfarë ke bërë, tha Alda.
Ma thuaj, tha Ismaili.
Nuk mund ta them këtu, tha Alda.
Kemi pesë vjet që jemi miq me Aldën, tha Ismaili.
Ju keni një raport të pabalancuar, thashë unë.
Pse mendon kështu, tha Ismaili.
Sepse Alda bën pyetje dhe ti përgjigjesh, ndërsa kur ti bën pyetje, ajo nuk përgjigjet.
Ndoshta kështu kam dashur unë të jetë, tha Ismaili.
E shef si më mbron, është shumë i mirë, tha Alda.
Dukesh në humor, Ismail, thashë unë.
Është shumë më mirë se gjithë moshatarët e vet shkrimtarë, tha Alda.
Ashtu, pyeti Ismaili.
Sigurisht, tha Alda Bardhyli, e ke parë Kunderën si ka përfunduar?
Pse gjallë është Kundera, pyeti Ismaili.
Gjallë është, po ka mbaruar me atë grua që ka.
Pse, ti mendon se gratë kanë ndikim në jetëgjatësinë e burrave, pyeta unë.
Mendoj se po, tha Ismaili.
Kanë shumë ndikim, tha Alda.
Po ti je e martuar, pyeti Ismaili
Ta kam thënë që nuk jam më e martuar, tha Alda.
Po pse nuk je më e martuar, tha Ismaili.
Edhe dje më pyete dhe ta sqarova, tha Alda, edhe Elena ta ka sqaruar disa herë.
Ismail a ke telefon, e pyeta.
Kam, tha Ismaili.
Nuk e përdor si ne, për të lexuar lajme, thashë unë.
Ismaili ka një telefon të vjetër, tregoja Ismail, tha Alda.
Ja, ky është, tha Ismaili.
Këtë telefon, vetëm dy veta e kanë në botë, thashë unë.
Kush e ka tjetër, pyeti Ismaili.
Vetëm ti dhe ai që e ka shpikur, thashë unë.
Ismaili ka shumë qejf kur e marrin njerëz në telefon, tha Alda.
Ku e di ti, tha Ismaili, ti nuk më merr fare në telefon.
Po a folëm sot, pyeti Alda.
Je shoqe e mirë, tha Ismaili, po s’më the pse nuk je e martuar.
Mbaj mend që njëherë ke ardhur në shtëpinë tonë, i thashë.
Ashtu, po pse erdha atje, tha Ismaili.
Ishe për vizitë, thashë unë, isha i vogël dhe e vetmja gjë që mbaj mend ishte se flisje për boksin.
Më ka pëlqyer boksi, tha Ismaili.
Çfarë të pëlqen tek ai sport, pyeta unë.
Më pëlqen vetmia e boksierëve, tha Ismaili, mënyra si sillen kur humbin.
Ndoshta e ke nga Xhek Londoni, thashë unë, ai ka shkruar shumë për boksierët që humbin.
Nuk e kam nga ai, sepse nuk e kam lexuar, tha Ismaili, por boksierët e mundur janë të vetmuar.
Ke frikë nga vetmia, e pyeta.
Vetmia është si vdekja, tha Ismaili.
Është më keq, thashë unë.
Pse është më keq, tha Ismaili.
Sepse kur je i vetmuar, e kupton që je i vetmuar, kurse kur vdes, nuk e di që je i vetmuar, sepse ke vdekur.
Ndoshta, tha Ismaili, po ti, je i vetmuar?
Sa më shumë mendoj, aq më shumë jam vetëm, thashë unë.
Kurse Ismaili nuk është i vetmuar, tha Alda.
Ismail, ti nuk shkruan më, e pyeta.
Nuk shkruaj më, tha Ismaili.
Ke frikë se pas 100 vjetësh nuk do lexohet më gjuha shqipe?
Ç’do të thuash, tha Ismaili, gjuha shqipe është shkruar që në shekullin e 15-të.
Por në të ardhmen mund të zhduket dhe ti nuk do lexohesh më, thashë unë.
Nuk e kam menduar këtë, tha Ismaili.
Fëmijët konsumojnë gjithçka anglisht, thashë unë, dhe pas shumë vitesh, gjuha shqipe mund të kthehet në gjuhë shtëpiake.
Ç’do të thuash me gjuhë shtëpiake, pyeti Ismaili.
Gjuhë shtëpiake është një gjuhë që përdoret vetëm në shtëpi, por jo në punë dhe jo në komunikimin shoqëror e kulturor.
Nuk dua të mendoj për këto gjëra, tha Ismaili, po ti pse mendon kaq shumë?
Beni është shkrimtar, tha Alda.
Ke emër të bukur, tha Ismaili, nga vjen mbiemri Blushi?
Blush është emri i fshatit tonë të origjinës në Kolonjë, thashë unë.
Kurse unë kam një emër shumë të shëmtuar, tha Ismaili.
Nuk të pëlqen emri Ismail, e pyeta.
Fare, tha Ismaili, duket si një emër i lagësht.
Prandaj ke gjithmonë ftohtë, thashë unë, e ka fajin emri.
Ndoshta, tha Ismaili, po ty si të duket emri im?
Më duket si emri i një tregtari arab, thashë unë.
Po ty të njohin si Kadare, tha Alda, dhe unë të them zoti Kadare.
Më adhurojnë si Kadare, por jam Ismail, tha Ismaili.
Çfarë emri do doje të kishe, e pyeta.
Nuk e di, një emër tjetër, tha Ismaili.
Ramazan, thashë unë.
Nuk më pëlqen, tha Ismaili.
Rexhep, thashë unë, në osmanisht do të thotë qershor, është emër i thatë dhe nuk ke asnjëherë ftohtë.
As ky nuk më pëlqen, tha Ismaili.
Ismaili do donte të quhej Rudjan, tha Alda Bardhyli.
Po pse Rudjan, pyeta unë.
Kjo e tha, tha Ismaili.
Ma ke thënë vetë, tha Alda.
Çfarë është ky Rudjani, thashë unë.
Është një personazh i Ismailit në librin “Hija”, tha Alda, është emri që Ismaili i ka vënë vetes në letërsi.
Nuk e kam lexuar këtë libër, thashë.
Unë jam njeri i mërzitshëm në bisedë, tha Ismaili.
Ismail, njerëzit rrinë me ty për ato që shkruan, jo për ato që flet, thashë unë.
E vërtetë, tha Ismaili.
Ismaili është madhështor, tha Alda.
Më kishin thënë që ti bën grevë fjale herë pas here, thashë unë.
Ç’do të thuash, pyeti Ismaili.
Që refuzon të flasësh me ditë të tëra.
Ka ndodhur, tha Ismaili, por nuk e bëj me qëllim.
Tani duhet të ikim të hamë drekë, tha Alda.
Çfarë do hamë, tha Ismaili.
Do ketë bërë patjetër diçka Elena, tha Alda.
Tani do jetë ftohur, thashë unë.
Njëlloj është, e ftohtë, e ngrohtë, tha Ismaili.
Fute telefonin në xhep dhe ikim, tha Alda.
Çudi, thashë unë, Ismaili ka shumë xhepa, po telefonin e futi në xhepin nga e nxori.
Ismaili nuk harron asgjë, tha Alda, si mendon ti?
Edhe unë mendoj se ai nuk harron asgjë, i thashë.
Po atëherë, pse bën sikur harron, pyeti Alda.
Ismaili luan, thashë unë, bën sikur harron, për të vënë njerëzit në lojë.
Po pse e bën këtë, tha Alda.
Duke qenë shumë i madh, do të sillet si i vogël, thashë unë, është një tekë e tij.
Vërtet beson se Ismaili nuk harron asgjë, tha Alda.
Harroj, harroj, tha Ismaili, më thuaj dhe një herë, a je e martuar?
E shef, thashë unë.
E shof, tha Alda.

*ISMAIL KADARE, PASDITE- ky është titulli origjinal