Fatmir Xhafa transparent me projektin e tij të drejtësisë

Fatmir Xhafaj, Kryetar i Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë ka bërë një akt të pazakontë sot mbasdite. Deputeti socialist, kryetar i komisionit të ligjeve u ka dërguar një email të personalizuar një liste të gjatë – veç të tjerëve – edhe gazetarëve dhe analistëve të medias shqiptare. Në një tentativë të lëvdueshme për transparencë, ai ka bashkangjitur në këtë email edhe disa dokumente që kanë të bëjnë me procesin dhe produktin e deri tanishëm të reformës.

Teksti i plotë i email-it të zotit Xhafaj:

Përmes këtij mesazhi dëshiroj t’ju shpreh falenderimet e sinqerta për mbështetjen që i keni dhënë gjatë vitit që shkoi procesit të reformës në sistemin e drejtësisë.

Mbështetja e gjerë ndaj këtij procesi na ka nxitur për të vijuar me sukses sfidën e kësaj reforme, duke i dhënë shtysën dhe energjinë e duhur një procesi tërësisht transparent, gjithëpërfshirës dhe profesional.

Në vlerësimin tim dhe të gjithë atyre që e mbështesin këtë projekt, besoj edhe të gjithë atyre që e shohin në mënyrë kritike, por realiste projektin kushtetues, reforma në drejtësi është reforma që do të mbështesë, vlerësojë dhe inkurajojë fort në ushtrimin e detyrës së tyre të nderuar gjyqtarët, prokurorët, avokatët dhe noterët e ndershëm në Shqipëri. Reforma në drejtësi ka si qëllim parësor të saj ngritjen e institucioneve të qëndrueshme, të pavarura, të ndershme dhe efiçente të sistemit që garantojnë interesat e qytetarëve dhe respektimin e zbatimin e ligjit në mënyrë të drejtë dhe pa diskriminim.

Siç jeni në dijeni, më datë 21 dhjetor Komisioni i Venecias bëri publik raportin e tij paraprak me vlerësimet përkatëse. Në vlerësimin tim, Komisioni i Venecias i ka dhënë mbështetje projektit kushtetues të hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë (vendas e ndërkombëtarë) pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar si dhe ka parashtruar disa rekomandime e sugjerime konkrete për përmirësimin e mëtejshëm të tij.

Është pozitiv fakti se të gjitha forcat politike në vend si dhe institucionet e sistemit të drejtësisë kanë vlerësuar raportin paraprak të Komisionit të Venecias dhe i kanë pranuar rekomandimet e tij si korniza ku do të duhet të orientohet e zhvillohet debati rreth projektit kushtetues të paraqitur nga ekspertët.

Dëshiroj t’ju informoj se, në përputhje me mandatin e dhënë nga Komisioni i Posaçëm Parlamentar, Ekspertët e Nivelit të Lartë (vendas dhe ndërkombëtarë) pranë këtij komisioni, në një proces pune intensiv gjatë fundit të muajit dhjetor, përfunduan rishikimin e projektit kushtetues, të hartuar prej tyre, mbështetur në rekomandimet e Opinionit Paraprak të Komisionit si dhe në reflektimet përkatëse të dala nga konsultimi publik i zhvilluar gjatë muajit nëntor me grupet e interesit dhe komunitetin e profesionistëve ne vend. Për të qënë sa më transparent, për t’ju dhënë juve mundësi të gjykoni vetë mbi reflektimin e bërë nga ekspertët, bashkëngjitur do të gjeni projektin e dërguar në Venecia (1 tetor 2015) dhe projektin e rishikuar pas ardhjes së opinionit të Komisionit të Venecias (29 dhjetor 2015.

Projekti i rishikuar, më datë 29 dhjetor i’u është dhënë për njohje edhe ekspertëve të grupeve politike parlamentare dhe atyre të institucioneve të sistemit të drejtësisë. Kjo edhe me qëllimin për të ndihmuar hapat e mëtejshme të procesit konsultues dhe debatit përkatës, për ta bërë atë sa më konkret dhe sa më efiçent.

Më datë 4 janar filloi diskutimi me ekspertë të grupeve politike parlamentare, kryesisht atyre të opozitës, për të vlerësuar mundësinë edhe të reflektimit të opinioneve të tyre dhe me synimin e hartimit të një dokumenti sa më konsensual. Procesi fillimisht eci mirë në dy ditët e para të tij. U shqyrtuan bashkërisht 22 nenet e para të projektit dhe u reflektuan disa sugjerime konkrete të bëra nga ekspertët e opozitës dhe ata të Ministrisë së Drejtësisë. Më datë 6 janar procesi u ndërpre, për shkak të largimit të ekspertëve të opozitës nga tryeza e punës.

Në përgjigje të ftesës publike të bërë nga Kryetari i Kuvendit dje paradite dhe me negocimin e Ambasadores së BE znj.Romana Vlahutin dhe Ambasadorit të SHBA, z.Doland Lu po dje pasdite, ekspertët e opozitës vendosën të rikthehen në tryezën e punës. Sot procesi ka filluar atje ku është ndërprerë duke rënë dakort që vazhdimi i tij të mbështetet tek rekomandimet e Komisionit të Venecias dhe duke u fokusuar veçanërisht te çështjet për të cilat ka këndvështrime e pozicione ligjore të ndryshme.

Jemi të ndërgjegjshëm se ky proces nuk është i lehtë për tu realizuar, por shpresojmë që të ecë normalisht dhe të kemi një produkt të dakortësuar në nivel ekspertësh për ti hapur rrugë pastaj procesit të vendimmarrjes politike të Komisionit të Posaçëm Parlamentar, brenda datës 12 janar, mbështetur në produktin e ekspertizës vendase dhe ndërkombëtare.

Pasi të shqyrtohet dhe miratohet në Komisionin e Posaçëm Parlamentar, projekti kushtetues do t’i dërgohet Komisionit të Venecias për tu vënë në dispozicion të reporterëve që do të vizitojnë së afërmi Tiranën, në pritje të opinionit final të tyre mbi reflektimet e bëra dhe zgjidhjet e dhëna.

Siç mund të jeni në dijeni, krahas punës për përfundimin e projektit kushtetues, ekspertët po vazhdojnë në mënyrë intensive procesin për hartimin dhe konsultimin e një sërë projektligjesh të cilat janë të rëndësishme për reflektimin e ndryshimeve kushtetuese dhe riorganizimin e mirëfunksionimin e sistemit të drejtësisë, me synimin që menjëherë me miratimin e ndryshimeve kushtetuese të fillojë procesi i zbatimit të tyre dhe funksionimi normal i sistemit në të gjitha hallkat e tij. Pranë grupeve të ekspertëve, për çdo projektligj janë ngritur grupe think-tank, me përbërje gjyqtarë, prokurorë, avokatë, noterë, pedagogë të së drejtës etj për të kontribuar në konsultimin dhe përmirësimin projekteve me zgjidhje sa më më të mira bazuar edhe në përvojën pozitive të sistemit.

Kuvendi i Shqipërisë do të vazhdojë të mbetet i angazhuar për të përmbushur me sukses sfidën e reformimit të sistemit të drejtësisë, përmes një procesi sa më gjithpërfshirës e transparent, konsultimit publik me të gjithë aktorët e sistemit të drejtësisë, profesionistët e fushës, përfaqësues të shoqërisë civile dhe grupeve të interesit.

Mbështetja juaj ndaj këtij procesi, mbetet e një rëndësie të jashtëzakonshme. Kontributi juaj është jetik për ruajtjen e vlerave të këtij procesi, me qëllimin që projektet e dala prej tij të vazhdojnë të jenë pjesë dhe fryt jo vetëm i ekspertizës më të mirë vendase dhe ndërkombëtare, por edhe i debatit të gjerë publik, që t’i shërbejë reformimit real të sistemit të drejtësisë, forcimit të shtetit të së drejtës, vendosjes së besimit të qytetarëve te drejtësia dhe shteti i tyre.

Duke ju falenderuar për mirëkuptimin, si përherë mirëpresim kritikat dhe sugjerimet tuaja konstruktive për përmirësimin e procesit, vlerësojmë mundësinë e takimeve me ju për sqarime të mëtejshme dhe mbetemi të hapur për t‘ju informuar në vijimësi mbi ecurinë e procesit.

Ja dokumentat qe zoti Xhafa ka nisur per median (janë të gjata ,por për hir të transparences po i botojme):

Dokument Parlamentar

Projekt

Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë (Grupi i Ndryshimeve Kushtetuese)

 

 

 

Projektligj

 

Nr.___/2015

 

 

PËR DISA NDRYSHIME NË LIGJIN NR.8417, DATË 21.10.1998 “KUSHTETUTA E REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË”, TË NDRYSHUAR

 

 

Në mbështetje të neneve 83 pika 1 dhe 177 pika 1 të Kushtetutës, me propozimin e më shumë se një të pestës së anëtarëve të Kuvendit,

 

 

KUVENDI

 

I REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË

 

VENDOSI:

 

 

Në ligjin nr.8417, datë 21.10.1998 “Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë”, të ndryshuar, bëhen këto ndryshime:

 

 

PJESA E PARË

PARIME THEMELORE

 

 

Neni 1

 

Në preambulën e Kushtetutës, pas fjalëve “me bindjen e thellë se” shtohen fjalët “vlerat evropiane”. Preambula e Kushtetutës ndryshon si vijon:

 

Ne, Populli i Shqipërisë, krenarë dhe të vetëdijshëm për historinë tonë, me përgjegjësi për të ardhmen, me besim te Zoti dhe/ose te vlera të tjera universale, me vendosmërinë për të ndërtuar një shtet të së drejtës, demokratik e social, për të garantuar të drejtat dhe liritë themelore të njeriut, me frymën e tolerancës dhe të bashkëjetesës fetare, m e zotimin për mbrojtjen e dinjitetit dhe të personalitetit njerëzor, si dhe për prosperitetin e të gjithë kombit, për paqen, mirëqenien, kulturën dhe solidaritetin shoqëror, me aspiratën shekullore të popullit shqiptar për identitetin dhe bashkimin kombëtar, me bindjen e thellë se vlerat evropiane, drejtësia, paqja, harmonia, dhe bashkëpunimi ndërmjet kombeve janë ndër vlerat më të larta të njerëzimit, Vendosim këtë Kushtetutë:

 

Neni 2

 

Në nenin 2, pas paragrafit të tretë, shtohet paragrafi i katërt me këtë përmbajtje:

 

Republika e Shqipërisë merr pjesë në Bashkimin Evropian dhe pas anëtarësimit në tëtransferon disa pushtete shtetërore, në bazë të një ligji të miratuar me tre të pestat e të gjithë anëtarëve të Kuvendit[1].

 

Neni 3

 

Në nenin 12, pika 3 ndryshohet me përmbajtjen si vijon:

 

3.Forcat e huaja ushtarake mund të vendosen dhe të kalojnë në territorin shqiptar, si dhe forcat ushtarake shqiptare mund të dërgohen jashtë, sipas procedures së parashikuar me ligj të miratuar me shumicën e të gjithë anëtarëve të Kuvendit, përveç rasteve kur parashikohet ndryshe në një marrëveshje ndërkombëtare.

 

Neni 4

 

Në nenin 18, pika 2, pas fjalëve “fetare a filozofike”, shtohen fjalët “orientimit seksual”.

 

Neni 18, pika 2 ndryshon si vijon:

 

Askush nuk mund të diskriminohet padrejtësisht për shkaqe të tilla si gjinia, raca, feja, etnia, gjuha, bindjet politike, fetare afilozofike, identiteti gjinor, orientimi seksual, gjendja ekonomike, pasurore, arsimore, origjina sociale, lindja, përkatësia shoqërore, prindërore ose të tjera[2].

Neni 5

 Neni 39, pika 2, ndryshon si vijon:

1. Ekstradimi mund të lejohet vetëm kur është parashikuar shprehimisht në marrëveshjet ndërkombëtare në të cilat Republika e Shqipërisë është palë, me vendim gjyqësor, si dhe kur parashikohet në legjislacionin e Bashkimit Evropian.

 Neni 6

 Neni 43 ndryshon si vijon:

Kushdo ka të drejtë të ankohet kundër një vendimi gjyqësor në një gjykatë më të lartë, përveçse në rastet kur ligji parashikon ndryshe.[3]

 Neni 7

Në nenin 54 shtohet pika 4 me këtë përmbajtje:

 Interesi më i lartë i fëmijëve zbatohet në të gjitha çështjet që lidhen me ta[4].

 Neni 8

Në nenin 64 shtohet pika 4 me këtë përmbajtje:

1. Shtetasit shqiptarë,pas anëtarësimit të Republikës së Shqipërisë në Bashkimin Evropian, zgjedhin përfaqësuesit e tyre në Parlamentin Evropian, sipas procedurës së parashikuar në ligj[5].

 Neni 9

 Pas nenit 80 shtohet neni 80/a me këtë përmbajtje:

Neni 80/a

Këshilli i Ministrave raporton përpara Kuvendit të Shqipërisë për aktet e hartuara në kuadër të pjesëmarrjes së Republikës së Shqipërisë në institucionet e Bashkimit Evropian. Kuvendi i Shqipërisë, sipas rastit, merr vendime dhe harton rezoluta.

 

Neni 10 

Në nenin 109, pas pikës 3, shtohet pika 4 me këtë përmbajtje:

 4.E drejta për të zgjedhur dhe për t’u zgjedhur u njihetedhe shtetasve të Bashkimit Evropian, të cilët jetojnë në territorin e Republikës së Shqipërisë, sipas legjislacionit të Bashkimit Evropian dhe rregullave të përcaktuara në Kodin Zgjedhor, pas anëtarësimit të Republikës së Shqipërisë në Bashkimin Evropian.

 Neni 11

 Neni 122 pika 3 dhe 4 ndryshohet si më poshtë:

 E drejta e Bashkimit Evropian që zbatohet drejtpërsëdrejti ka epërsi mbi të drejtën e brendshme të Republikës së Shqipërisë.

1. Normat e nxjerra prej një organizate ndërkombëtare kanë epërsi, në rast konflikti, mbi të drejtën e vendit, kur në marrëveshjen e ratifikuar nga Republika e Shqipërisë për pjesëmarrjen në atë organizatë, parashikohet shprehimisht zbatimi i drejtpërdrejtë i normave të nxjerra prej asaj.

 PJESA E TETË

GJYKATA KUSHTETUESE

 Neni 12

 Neni 124 ndryshon si më poshtë vijon:

 Neni 124

 Gjykata Kushtetuese është autoriteti më i lartë që zgjidh mosmarrëveshjet kushtetuese dhe bën interpretimin përfundimtar të Kushtetutës.

1. Gjykata Kushtetuese ka buxhet të veçantë që e administron në mënyrë të pavarur[6].

Neni 13

 Neni 125 ndryshon si më poshtë vijon:

 Neni 125

 Gjykata Kushtetuese përbëhet nga 9 anëtarë, tre prej të cilëve emërohen nga Presidenti i Republikës, tre anëtarë emërohen nga Kuvendi dhe tre anëtarë emërohen nga mbledhja e përbashkët e Gjykatës së Lartë dhe e Gjykatës së Lartë Administrative. Anëtarët që emërohen nga Presidenti i Republikës dhe Kuvendi përzgjidhen nga lista e kandidatëve të hartuar nga Këshilli për Emërimet në Drejtësi. Procedura e emërimit të anëtarëve të Gjykatës Kushtetuese parashikohet në ligj.

1. Gjyqtarët e Gjykatës Kushtetuese emërohen për 9 vjet, pa të drejtë riemërimi dhe përzgjidhen nga rradhët e juristëve me të paktën 15 vjet përvojë pune si gjyqtarë, prokurorë, avokatë, profesorë ose lektorë të së drejtës, nëpunës të nivelit të lartë në administratën publike, me një veprimtari të spikatur në fushën e të drejtës kushtetuese, e të drejtave të njeriut ose nga sfera të tjera të së drejtës.
2. Kandidatët nuk duhet të jenë dënuar për kryerjen e një vepre penale, nuk duhet të kenë ushtruar funksione politike në administratën publike, si dhe nuk duhet të kenë mbajtur pozicione drejtuese në parti politike gjatë 10 viteve të fundit përpara kandidimit për anëtar të Gjykatës Kushtetuese. Ligji parashikon kritere të hollësishme për emërimin e anëtarëve të Gjykatës Kushtetuese.
3. Përbërja e Gjykatës Kushtetuese përtërihet çdo 3 vjet, në një të tretën e saj, sipas procedurës së caktuar me ligj.
4. Kryetari i Gjykatës Kushtetuese zgjidhet me votim të fshehtë, nga shumica e anëtarëve të Gjykatës Kushtetuese, për një periudhë 3 vjeçare, pa të drejtë rizgjedhje. Procedura e zgjedhjes së Kryetarit të Gjykatës Kushtetuese parashikohet me ligj.
5. Gjyqtari i Gjykatës Kushtetuese vazhdon në detyrë deri në emërimin e pasardhësit të tij, me përjashtim të rastit të parashikuar në nenin 127, paragrafi 1 nëparagrafi ç).

 Neni 14

 Neni 126 ndryshon si më poshtë vijon:

 Neni 126

 Gjyqtari i Gjykatës Kushtetuese gëzon imunitet për mendimet e shprehura dhe vendimet e marra në ushtrimin e funksioneve të tij.

 Neni 15

 Neni 127 ndryshohet si më poshtë vijon:

 Neni 127

 Mandati i gjyqtarit të Gjykatës Kushtetuese mbaron në rastet e mëposhtme:

1. mbush moshën 70 vjeç;
2. b) përfundon mandatin 9 vjeçar;
3. c) jep dorëheqjen;

ç) shkarkohet sipas parashikimeve të nenit 128.

1. d) në zbatim të procedurave të parashikuar në nenin 179/a.

2.Mbarimi i mandatit të anëtarit të Gjykatës Kushtetuese deklarohet me vendim të Gjykatës Kushtetuese.

1. Në rast se vendi i anëtarit mbetet vakant, organi që ka emëruar anëtarin paraardhës, sipas nenit 125 paragrafi 1, emëron një anëtar të ri, i cili qëndron në detyrë deri në përfundimin e mandatit të anëtarit paraardhës.
2. Kryetari i Gjykatës Kushtetuese, jo më vonë se 3 muaj përpara përfundimit të mandatit të një anëtari të Gjykatës Kushtetuese, sipas paragrafit 1 nënparagrafi a) dhe b) si dhe menjëherë në rastet e mbarimit të mandatit përpara afatit ligjor, njofton organin e emërtesës për vendin vakant. Procedura për emërimin e anëtarit të ri për cdo rast përfundon jo më vone se 60 ditë nga vendimi i Gjykatës Kushtetuese që ka deklaruar perfundimin e mandatit.

 

Neni 16

 

Neni 128 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 128[7]

 

Anëtari i Gjykatës Kushtetuese mban përgjegjësi disiplinore sipas procedurës që rregullohet me ligj. Gjykata Kushtetuese vendos për shkarkimin e një anëtari të saj kur:

1. a) konstaton shkelje të rënda profesionale dhe etike gjatë ushtrimit të detyrës;
2. b) dënohet me vendim gjyqësor të formës së prerë për kryerjen e një krimi;
3. c) vërteton faktin e pamundësisë fizike ose mendore për të ushtruar detyrën.

 

Neni 17

 

Neni 130 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 130

 

1. Qenia anëtari i Gjykatës Kushtetuese nuk pajtohet me asnjë veprimtari tjetër profesionale që ushtrohet kundrejt pagesës, me përjashtim të aktivitetit mësimdhënës dhe akademik për zhvillimin e doktrinës. Kohëzgjatja e veprimtarisë profesionale të lejueshme si dhe masa e shpërblimit, kundrejt të cilës ajo ushtrohet, parashikohen me ligj.
2. Qenia anëtar i Gjykatës Kushtetuese nuk pajtohet me atë të anëtarit në një parti politike apo me pjesëmarrjen në aktivitete publike të organizuara nga një parti politike[8].

 

Neni 18

 

Në nenin 131 ndryshohet shkronja f, si më poshtë vijon:

 

1. f) gjykimin përfundimtar të ankesave të individëve kundër vendimeve gjyqësore dhe akteve të pushtetit publik që cenojnë të drejtat dhe liritë themelore të garantuara në Kushtetutë, pasi të jenë shteruar të gjitha mjetet juridike efektive[9] për mbrojtjen e këtyre të drejtave, përveçse kur parashikohet ndryshe në Kushtetutë.

 

Neni 19

 

Në nenin 131, pas paragrafit 1, shtohet paragrafi 2 me këtë përmbajtje:

 

2.Gjykata Kushtetuese nuk mund të shpallë antikushtetues një ligj për rishikimin e Kushtetutës të miratuar nga Kuvendi.[10]

 

Neni 20

 

Neni 132 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 132

 

1. Vendimet e Gjykatës Kushtetuese kanë fuqi të përgjithshme, janë përfundimtare dhe të detyrueshme për zbatim.
2. Vendimet e Gjykatës Kushtetuese hyjnë në fuqi ditën e botimit në Fletoren Zyrtare përveçse kur parashikohet ndryshe në ligj. Gjykata Kushtetuese mund të vendosë që çdo ligj ose akt normativ të shfuqizohet në një datë tjetër. Gjykata Kushtetuese, kur e gjykon të nevojshme, mund të vendosë pezullimin e zbatimit të aktit normativ objekt shqyrtimi deri në dhënien e një vendimi përfundimtar.
3. Mendimi i pakicës botohet bashkë me vendimin përfundimtar.[11]

 

Neni 21

 

Neni 133 pika 2 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

2.Gjykata Kushtetuese merr vendim përfundimtar me shumicën e të gjithë anëtarëve të saj.[12]

 

 

Neni 22

 

Neni 134 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 134

 

1. Gjykata Kushtetuese vihet në lëvizje vetëm me kërkesë të:
2. a) Presidentit të Republikës;
3. b) Kryeministrit;
4. c) jo më pak se një së pestës së deputetëve;

ç) Avokatit të Popullit;

1. d) Kryetarit të Kontrollit të Lartë të Shtetit;
2. dh) Çdo gjykate sipas rastit të nenit 145 pika 2 të kësaj Kushtetute;
3. e) Komisionerit të Mbrojtjes së të Dhënave Personale;

ë) Komisionerit kundër Diskriminimit;

1. f) Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe Këshillit të Lartë të Prokurorisë;
2. g) Organeve të qeverisjes vendore;
3. gj) organeve të bashkësive fetare;
4. partive politike;
5. organizatave;
6. individëve.
7. Subjektet e parashikuara nga nënparagrafët d; dh, e, ë, f, g, gj, h, i dhe j të paragrafit 1 të këtij neni mund të bëjnë kërkesë vetëm për çështje që lidhen me interesat e tyre.[13]

 

PJESA E NËNTË

 

GJYKATAT

 

Neni 23

 

Neni 135 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 135

 

1. Pushteti gjyqësor ushtrohet nga Gjykata e Lartë, Gjykata e Lartë Administrative si dhe nga gjykatat e apelit e gjykatat e shkallës së parë, të cilat krijohen me ligj.
2. Kuvendi mund të krijojë me ligj gjykata për fusha të veçanta, por në asnjë rast gjykata të jashtëzakonshme.

 

 

 

Neni 24

 

Neni 136 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 136

 

1. Anëtarët e Gjykatës së Lartë dhe të Gjykatës së Lartë Administrative emërohen nga Presidenti i Republikës, me propozim të Këshillit të Lartë Gjyqësor, për një mandat 9 vjeçar, pa të drejtë riemërimi. Presidenti i Republikës brenda 7 ditëve nga dërgimi i propozimit prej Këshillit të Lartë Gjyqësor emëron anëtarin e Gjykatës së Lartë ose të Gjykatës së Lartë Administrative.
2. Presidenti ka të drejtë të mospranojë propozimin e bërë nga Këshilli i Lartë Gjyqësor vetëm një herë, duke dhënë shkaqet për çdo rast[14]. Dekreti i Presidentit të Republikës për mospranimin e propozimit të paraqitur nga Këshilli i Lartë Gjyqësor humbet efektin e tij kur shumica e anëtarëve të tij votojnë kundër dekretit. Në këtë rast, gjyqtari i propozuar nga Këshilli i Lartë Gjyqësor quhet i emëruar dhe fillon detyrën brenda 7 ditëve nga data e vendimit të Këshilli i Lartë Gjyqësor[15].
3. Anëtarët e Gjykatës së Lartë dhe të Gjykatës së Lartë Administrative zgjidhen nga rradhët e gjyqtarëve me të paktën 13 vjet përvojë. Një e pesta e anëtarëve të tyre mund të zgjidhet mes juristëve të spikatur me jo më pak se 15 vjet përvojë pune si avokatë, profesorë ose lektorë të së drejtës, juristë të nivelit të lartë në administratën publike ose në fusha të tjera të së drejtës. Anëtarët jo gjyqtarë duhet të kenë arsim të lartë juridik dhe gradë shkencore në drejtësi.
4. Anëtarët jo gjyqtarë nuk duhet të jenë dënuar më parë për kryerjen e një vepre penale, nuk duhet të kenë ushtruar funksione politike në administratën publike, si dhe nuk duhet të kenë mbajtur pozicione drejtuese në parti politike gjatë 10 viteve të fundit përpara kandidimit për anëtar në Gjykatën e Lartë dhe Gjykatën e Lartë Administrative.
5. Kriteret dhe procedura e përzgjedhjes dhe e emërimit të anëtarëve të Gjykatës së Lartë dhe të Gjykatës së Lartë Administrative, si dhe kushtet për vazhdimësinë e ushtrimit të profesionit të gjyqtarit parashikohen me ligj[16].
6. Kryetari i Gjykatës së Lartë dhe Kryetari i Gjykatës së Lartë Administrative zgjidhen me shumicën e anëtarëve të secilës gjykatë, me votim të fshehtë, për një periudhë 3 vjeçare, pa të drejtë rizgjedhje. Procedura e zgjedhjes së tyre parashikohet me ligj.
7. Gjyqtarë mund të jenë vetëm shtetasit shqiptar që emërohen nga Këshilli i Lartë Gjyqësor, pas përfundimit të Shkollës së Magjistraturës dhe pas kryerjes së procesit të verifikimit paraprak të pasurisë dhe të figurës së tyre, sipas ligjit. Kandidatët përzgjidhen sipas një procedure transparente dhe publike që siguron përzgjedhjen e kandidatëve më të kualifikuar dhe me integritet moral dhe etik. Kriteret e tjera për përzgjedhjen e kandidatëve parashikohen me ligj[17].

 

Neni 25

 

Neni 137 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 137

 

Gjyqtari gëzon imunitet për mendimet e shprehura dhe vendimet e marra në ushtrim të funksioneve të tij, përveç rasteve të dhënies qëllimisht të një vendimi të paligjshëm si pasojë e një sjellje kriminale, interesi personal ose keqdashje.

 

Neni 26

 

Pas nenit 137 shtohet neni 137/a me këtë përmbajtje:

 

Neni 137/a

 

1. Gjyqtari mban përgjegjësi disiplinore sipas procedurave të rregulluara me ligj. Gjyqtari nuk mund të largohet nga detyra përveç rasteve kur:
2. Jep dorëheqjen;
3. Vërtetohet se është emëruar në kundërshtim me kriteret e parashikuara për këtë qëllim;
4. Mbush moshën e pensionit;

ç) Shkarkohet për shkelje të rënda profesionale dhe etike në përfundim të një procedure disiplinore;

1. d) Shkarkohet pas dënimit me vendim gjyqësor të formës së prerë për kryerjen e një krimi;
2. dh) Shkarkohet nga detyra për paaftësi fizike dhe mendore.
3. e) gjejnë zbatim procedurate parashikuar në nenin 179/a.

 

 

Neni 27

 

Neni 138 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 138[18]

 

Paga dhe përfitimet e tjera të gjyqtarit nuk mund të ulen përveç rasteve kur:

1. ka kriza të mëdha ekonomike apo emergjencave të tjera kombëtare;
2. gjyqtari kthehet në detyrën që mbante para emërimit si gjyqtar;
3. i jepet një masë disiplinore.

ç)  vlerësohet profesionalisht “pamjaftueshëm”, sipas ligjit.

 

Neni 28

 

Neni 139 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

1. Mandati i gjyqtarit të Gjykatës së Lartë ose Gjykatës së Lartë Administrative mbaron në rastet e mëposhtme:
2. mbush moshën 70 vjeç;
3. përfundon mandatin 9 vjeçar;
4. jep dorëheqjen;

ç)  shkarkohet sipas parashikimeve të nenit 140.

1. d) në zbatim të procedurave të parashikuar në nenin 179/a.

 

1. Mbarimi i mandatit të gjyqtarit të Gjykatës së Lartë ose Gjykatës së Lartë Administrative deklarohet përkatësisht me vendim të Gjykatës së Lartë ose Gjykatës së Lartë Administrative. Procedura për emërimin e gjyqtarit në një gjykatë tjetër pas përfundimit të mandatit rregullohet me ligj[19].
2. Kryetari i Gjykatës së Lartë ose i Gjykatës së Lartë Administrative, jo më vonë se 3 muaj përpara përfundimit të mandatit të një anëtari, sipas paragrafit 1 nënparagrafi a) dhe b) si dhe menjëherë në rastet e mbarimit të mandatit përpara afatit ligjor, njofton Këshillin e Lartë Gjyqësor për vendin vakant. Procedura për emërimin e anëtarit të ri për cdo rast përfundon jo më vonë se 60 ditë nga vendimi i deklarimit të përfundimit të mandatit.[20]

 

Neni 29

 

Nenit 140 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 140

 

1. Anëtari i Gjykatës së Lartë dhe i Gjykatës së Lartë Administrative mban përgjegjësi disiplinore, sipas sipas procedurës që rregullohet me ligj. Ai shkarkohet me vendim të Këshilli të Lartë Gjyqësor kur:
2. a) konstaton shkelje të rënda profesionale dhe etike gjatë ushtrimit të detyrës;
3. b) dënohet me vendim gjyqësor të formës së prerë për kryerjen e një krimi;
4. c) vërteton faktin e pamundësisë fizike ose mendore për të ushtruar detyrën.

 

 

 

Neni 30

 

Neni 141 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 141

 

1. Gjykata e Lartë dhe Gjykata e Lartë Administrative kanë juridiksion rishikues dhe sigurojnë zbatimin uniform të ligjit nga gjykatat më të ulëta[21].
2. Gjykata e Lartë dhe Gjykata e Lartë Administrative, në mbledhje të përbashkët, zgjidhin mosmarrëveshjet e natyrës juridiksionale, siç përcaktohet me ligj.

 

Neni 31

 

Neni 143 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 143

 

 

Qenia gjyqtar nuk pajtohet me asnjë veprimtari tjetër profesionale që ushtrohet kundrejt pagesës, me përjashtim të aktivitetit mësimdhënës dhe akademik, për zhvillimin e doktrinës. Kohëzgjatja e veprimtarisë profesionale të lejueshme si dhe masa e shpërblimit kundrejt të cilës ajo ushtrohet parashikohen me ligj. Ushtrimit i funksionit të gjyqtarit nuk pajtohet me qenien anëtar në një parti politike apo pjesëmarrje në aktivitete publike të organizuara nga një parti politike[22].

 

Neni 32

 

Neni 144 shfuqizohet (përfshihet te neni 147)

 

Neni 33

 

Neni 147 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 147

 

1. Këshilli i Lartë Gjyqësor garanton pavarësinë, përgjegjshmërinë, si dhe mbarëvajtjen e pushtetit gjyqësor në Republikën e Shqipërisë.
2. Këshilli i Lartë Gjyqësor përbëhet nga 11 anëtarë, gjashtë prej të cilëve zgjidhen nga gjyqtarët e të gjitha niveleve të pushtetit gjyqësor dhe pesë anëtarë zgjidhen nga Kuvendi nga radhët e juristëve jo gjyqtarë.
3. Procedura transparente dhe publike e përzgjedhjes dhe e renditjes së kandidatëve gjyqtarë parashikohet me ligj. Anëtarët jo gjyqtarë përzgjidhen nga rradhët e juristëve të spikatur me jo më pak se 15 vjet përvojë pune në profesion, me moral dhe integritet të lartë profesional, të cilët kanë arsim të lartë juridik dhe gradë shkencore në drejtësi. Kandidatët nuk duhet të jenë dënuar më parë për kryerjen e një vepre penale, nuk duhet të kenë ushtruar funksione politike në administratën publike, si dhe nuk duhet të kenë mbajtur pozicione drejtuese në parti politike gjatë 10 viteve të fundit përpara kandidimit.[23]
4. Anëtarët jo gjyqtarë zgjidhen nga Kuvendi me tri të pestat e gjithë anëtarëve mbi bazën e propozimeve: nga radhët e avokatëve, 1 anëtar; nga radhët e noterëve, 1 anëtar; nga trupa e pedagogëve të drejtësisë, 1 anëtar; nga trupa e pedagogëve jo gjyqtarë/prokurorë të Shkollës së Magjistraturës, 1 anëtar; dhe nga shoqëria civile, 1 anëtar. Organizmat propozuese për anëtarët jo gjyqtarë, për çdo vend vakant, i paraqesin Këshillit të Emërimeve në Drejtësi tre kandidatë të përzgjedhur, sipas një procedure transparente dhe publike, i cili pasi bën renditjen e tyre, ia dërgon ato Kuvendit.
5. Kuvendi voton veçmas për secilin grup kandidatësh. Kur në votimin e parë Kuvendi nuk arrin shumicën prej tri të pestash, organizmi propozues bën një propozim të ri brenda 15 ditëve. Këshilli i Emërimeve në Drejtësi vlerëson dhe rendit kandidatët brenda 7 ditëve nga dorëzimi i propozimeve të reja. Kuvendi voton për kandidaturat e reja brenda 7 ditëve nga dorëzimi i vlerësimit dhe renditjes të Këshillit të Emërimeve në Drejtësi. Në rast se kjo shumicë nuk arrihet as në votimin e dytë, kandidatët nga të dyja raundet të cilët renditen më lart në listë nga Këshilli i Emërimeve në Drejtësi quhen të emëruar.
6. Kryetari i Këshillit të Lartë Gjyqësor zgjidhet në mbledhjen e parë të Këshillit nga radhët e anëtarëve jo gjyqtarë, me shumicë të thjeshtë të votave të të gjithë anëtarëve. Në rast se kryetari nuk zgjidhet në mbledhjen e parë, anëtari më i vjetër në moshë nga radhët e gjyqësorit organizon zgjedhjen e kryetarit me short në mbledhjen e rradhës, e cila zhvillohet e hapur. Kryetari qëndron në detyrë deri në përfundim të mandatit si anëtar i Këshillit të Lartë Gjyqësor[24].
7. Anëtarët e Këshillit të Lartë Gjyqësor e ushtrojnë detyrën me kohë të plotë për një periudhë prej pesë vjetësh, pa të drejtë rizgjedhjeje të njëpasnjëshme. Në përfundim të mandatit anëtarët gjyqtarë rikthehen në vendet e mëparshme të punës. Anëtarët jo gjyqtarë që përpara emërimit punonin me kohë të plotë në sektorin publik, rikthehen në vendet e mëparshme të punës ose në pamundësi, në detyra të barazvlefshme me to. [25]

 

 

 

 

Neni 34

 

Pas nenit 147 shtohet neni 147/a, me këtë përmbajtje:

 

Neni 147/a

 

1. Këshilli i Lartë Gjyqësor ushtron funksionet e mëposhtme:
2. a) Emëron, vlerëson, ngre në detyrë dhe transferon gjyqtarët e të gjitha niveleve, me përjashtim të gjyqtarëve të Gjykatës Kushtetuese;
3. b) Vendos për masat disiplinore ndaj gjyqtarëve të të gjitha niveleve, me përjashtim të gjyqtarëve të Gjykatës Kushtetuese;
4. c) i propozon Presidentit të Republikës kandidatët për anëtarë të Gjykatës së Lartë dhe të Gjykatës së Lartë Administrative, sipas procedurës së caktuar me ligj;

ç) Miraton rregullat e etikës gjyqësore dhe mbikëqyr respektimin e tyre;

1. d) Drejton dhe kujdeset për mbarëvajtjen e punës në administratën e gjykatave;
2. dh) Propozon dhe administron buxhetin e gjykatave.
3. Këshilli i Lartë Gjyqësor bën planifikim strategjik për sistemin gjyqësor, informon publikun dhe Kuvendin për gjendjen e sistemit gjyqësor, si dhe ushtron funksione të tjera të caktuara me ligj.

 

Neni 35

 

Pas nenit 147/a shtohet neni 147/b, me këtë përmbajtje:

 

Neni 147/b

 

1. Mandati i anëtarit të Këshillit të Lartë Gjyqësor mbaron sipas rasteve të mëposhtme:
2. a) mbush moshën 70 vjeç;
3. b) përfundon mandati 5 vjeçar;
4. c) jep dorëheqjen;

ç) shkarkohet sipas parashikimeve të nenit 147/c.

1. d) në zbatim të procedurave të parashikuar në nenin 179/a.
2. Mbarimi i mandatit të anëtarit deklarohet me vendim të Këshillit të Lartë Gjyqësor.
3. Kur vendi i anëtarit mbetet vakant, organi që ka emëruar anëtarin paraardhës, sipas nenit 147, emëron një anëtar të ri, i cili qëndron në detyrë deri në përfundimin e mandatit të anëtarit të larguar.
4. Kur mandati i anëtarit përfundon për shkaqet e parashikuara në paragrafin 1 të këtij neni, procedura e emërimit të anëtarit të ri fillon menjëherë dhe përfundon brenda 60 ditëve nga data e hyrjes në fuqi të vendimit që deklaron mbarimin e mandatit të anëtarit paraardhës.

 

 

 

Neni 36

 

Pas nenit 147/b shtohet neni 147/c, me këtë përmbajtje:

 

Neni 147/c

 

1. Anëtari i Këshillit të Lartë Gjyqësor mban përgjegjësi disiplinore sipas procedurës që rregullohet me ligj. Anëtari shkarkohet nga Tribunali Disiplinor kur:
2. a) kryen shkelje të rënda profesionale dhe etike;
3. b) është dënuar me vendim gjyqësor të formës së prerë për kryerjen e një krimi;
4. c) vërteton faktin e pamundësisë fizike ose mendore për të ushtruar detyrën.

 

Neni 37

 

Pas nenit 147/c shtohet neni 147/ç, me këtë përmbajtje:

 

Neni 147/ç

 

Qenia anëtar i Këshillit të Lartë Gjyqësor nuk pajtohet me asnjë veprimtari tjetër profesionale që ushtrohet kundrejt pagesës, me përjashtim të aktivitetit mësimdhënës dhe akademik për zhvillimin e doktrinës. Kohëzgjatja e veprimtarisë profesionale të lejueshme si dhe masa e shpërblimit kundrejt të cilës ajo ushtrohet parashikohen me ligj. Ushtrimi i funksionit të anëtarit të Këshillit të Lartë Gjyqësor nuk pajtohet me qenien anëtar në një parti politike apo pjesëmarrje në aktivitete publike të organizuara nga një parti politike.[26]

 

Neni 38

 

Pas nenit 147/ç shtohet neni 147/d, me këtë përmbajtje:

 

Neni 147/d

 

1. Inspektorati i Lartë i Drejtësisë është përgjegjës për hetimin e shkeljeve disiplinore dhe ankesave ndaj gjyqtarëve dhe prokurorëve të të gjitha niveleve, anëtarëve të Këshillit të Lartë Gjyqësor, Këshillit të Lartë të Prokurorisë dhe të Prokurorit të Përgjithshëm, si dhe për fillimin e procedurës disiplinore ndaj tyre. Inspektorati i Lartë i Drejtësisë është përgjegjës edhe për inspektimin e gjykatave dhe të zyrave të prokurorisë.
2. Inspektorati i Lartë i Drejtësisë përbëhet nga 5 anëtarë, 3 nga të cilët zgjidhen nga radhët e gjyqësorit dhe 2 nga radhët e prokurorisë. Anëtarët e Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë ushtrojnë detyrën me kohë të plotë për një periudhë prej nëntë vjetësh, pa të drejtë rizgjedhje të njëpasnjëshme.
3. Këshilli i Lartë Gjyqësor përzgjedh dhe rendit gjashtë kandidatë me të paktën 13 vjet përvojë pune si gjyqtarë, me integritet të lartë moral dhe profesional. Procedura transparente dhe publike e përzgjedhjes dhe e renditjes së kandidatëve parashikohet me ligj.
4. Këshilli i Lartë i Prokurorisë përzgjedh dhe rendit katër kandidatë me të paktën 13 vjet përvojë pune si prokurorë, me integritet të lartë moral dhe profesional. Procedura transparente dhe publikee përzgjedhjes dhe e renditjes së kandidatëve parashikohet me ligj.
5. Anëtarët emërohen nga Kuvendi me tre të pestat e gjithë anëtarëve, midis kandidatëve të përzgjedhur nga Këshilli i Lartë Gjyqësor dhe Këshilli i Lartë i Prokurorisë. Kuvendi voton veçmas për secilin grup kandidatësh. Në rast se Kuvendi nuk arrin shumicën prej tre të pestash për asnjë prej kandidatëve të secilit grup, kandidatët e renditur në tre vendet e para nga Këshilli i Lartë Gjyqësor dhe dy vendet e para nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë quhen të emëruar.
6. Anëtarët e Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë kanë statusin e anëtarit të Gjykatës së Lartë. Pas përfundimit të mandatit anëtarët rikthehen në vendet e mëparshme të punës.
7. Inspektori i Përgjithshëm i Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë zgjidhet nga radhët e anëtarëve gjyqtarë me 2/3 e votave të anëtarëve të Inspektoratit. Kur në votimin e parë nuk arrihet shumica prej dy të tretash, brenda 7 ditëve nga votimi i parë bëhet një votim i dytë vetëm për kandidatin që ka marrë më shumë vota në votimin e parë. Në rast se edhe në votimin e dytë nuk arrihet kjo shumicë, Inspektori i Përgjithshëm zgjidhet nga Kuvendi me shumicë të thjeshtë brenda 7 ditëve.
8. Inspektori i Përgjithshëm drejton mbledhjet e Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë si dhe bashkërendon dhe mbikëqyr veprimtarinë e administratës.
9. Procedurat për marrjen e vendimeve nga Inspektorati i Lartë i Drejtësisë rregullohen me ligj.

 

Neni 39

 

Pas nenit 147/d shtohet neni 147/dh, me këtë përmbajtje:

 

Neni 147/dh

 

1. Mandati i anëtarit të Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë mbaron sipas rasteve të mëposhtme:
2. a) mbush moshën 70 vjeç;
3. b) përfundon mandati 9 vjeçar;
4. c) jep dorëheqjen;

ç) shkarkohet sipas parashikimit të nenit 147/e.

1. d) në zbatim të procedurave të parashikuar në nenin 179/a.
2. Mbarimi i mandatit të anëtarit deklarohet me vendim të Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë.
3. Kur vendi i anëtarit mbetet vakant, organi që ka emëruar anëtarin paraardhës, sipas nenit 147/d, emëron një anëtar të ri, i cili qëndron në detyrë deri në përfundimin e mandatit të anëtarit të larguar.
4. Inspektori i Përgjithshëm, jo më vonë se 2 muaj përpara përfundimit të mandatit të një anëtari, sipas paragrafit 1 nënparagrafi a) dhe b) si dhe menjëherë në rastet e mbarimit të mandatit përpara afatit ligjor, njofton organin e emërtesës për vendin vakant. Procedura për emërimin e anëtarit të ri për cdo rast përfundon jo më vonë se 60 ditë nga vendimi i deklarimit të përfundimit të mandatit.

 

Neni 40

 

Pas nenit 147/dh shtohet neni 147/e, me këtë përmbajtje:

 

Neni 147/e

 

1. Anëtari i Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë mban përgjegjësi disiplinore sipas procedurës që rregullohet me ligj. Anëtari shkarkohet nga Tribunali Disiplinor kur:
2. a) kryen shkelje të rënda profesionale dhe etike;
3. b) kur dënohet me vendim gjyqësor të formës së prerë për kryerjen e një krimi;
4. c) vërteton faktin e pamundësisë fizike ose mendore për të ushtruar detyrën.
5. Ministri i Drejtësisë kryen inspektimin sipas parashikimeve të ligjit.[27]

 

 

Neni 41

 

Pas nenit 147/e shtohet neni 147/ë, me këtë përmbajtje:

 

Neni 147/ë

 

Qenia anëtar i Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë nuk pajtohet me asnjë veprimtari tjetër profesionale që ushtrohet kundrejt pagesës, me përjashtim të aktivitetit mësimdhënës dhe akademik për zhvillimin e doktrinës. Kohëzgjatja e veprimtarisë profesionale të lejueshme si dhe masa e shpërblimit kundrejt të cilës ajo ushtrohet parashikohen me ligj. Ushtrimi i funksionit të anëtarit të Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë nuk pajtohet me qenien anëtar në një parti politike apo pjesëmarrje në aktivitete publike të organizuara nga një parti politike.[28]

 

 

Neni 42

 

Pas nenit 147/ë shtohet neni 147/f, me këtë përmbajtje:

 

Neni 147/f

 

1. Tribunali Disiplinor i Drejtësisë vendos në lidhje me masat disiplinore për anëtarët e Këshillit të Lartë Gjyqësor, Këshillit të Lartë të Prokurorisë, Prokurorin e Përgjithshëm dhe anëtarët e Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë.[29]
2. Tribunali Disiplinor i Drejtësisë është organi që shqyrton në themel ankimet kundër masave disiplinore të vendosura ndaj gjyqtarëve dhe prokurorëve, nga Këshilli i Lartë Gjyqësor dhe Këshilli i Lartë i Prokurorisë[30]. Vendimet e tij janë përfundimtare.
3. Tribunali Disiplinor përbëhet nga Kryetari i Gjykatës së Lartë, Kryetari i Gjykatës së Lartë Administrative, një avokat i emëruar nga Dhoma Kombëtare e Avokatisë, një noter i emëruar nga Dhoma Kombëtare e Noterisë, anëtari më i vjetër në moshë i Gjykatës së Lartë, anëtari më i vjetër në moshë i Gjykatës së Lartë Administrative si dhe një gjyqtar i cili përmbush kriteret për t’u emëruar anëtar i Gjykatës së Lartë, sipas parashikimeve të nenit 147 paragrafi 2[31].
4. Kryetari i Gjykatës së Lartë është Kryetar i Tribunalit Disiplinor të Drejtësisë.
5. Ankimet kundër vendimeve të Tribunalit Disiplinor të Drejtësisë, sipas paragrafit të parë të këtij neni, shqyrtohen nga Gjykata Kushtetuese.

 

Neni 43

 

Pas nenit 147/f shtohet neni 147/g, me këtë përmbajtje:

 

Neni 147/g

 

1. Struktura e Posaçme Antikorrupsion dhe kundër Krimit të Organizuar përbëhet nga Gjykatae Posaçme e Shkallës së Parë, Gjykatae Posaçme e Apelit, Zyra e Prokurorisë pranë këtyre gjykatave dhe Byroja Kombëtare e Hetimit.
2. Gjykata e Posaçme e Shkallës së Parë dhe Gjykata e Posaçme e Apelit kanë kompetencë për gjykimin e çështjeve kundër zyrtarëve të lartë të shtetit dhe funksionarëve publikë, gjyqtarëve, prokurorëve, si dhe kundër krimit të organizuar, sipas përcaktimeve të bëra në ligj.
3. Gjyqtarët emërohen për një periudhë 9 vjeçare, pa të drejtë riemërimi, nga Këshilli i Lartë Gjyqësor sipas kritereve të parashikuara në ligj.
4. Gjyqtarët dhe personeli tjetër i Gjykatës së Posaçme të Shkallës së Parë dhe Gjykatës së Posaçme të Apelit, i nënshtrohen verifikimit të pasurisë dhe figurës, si dhe kontrolleve periodike të llogarive bankare, transaksioneve financiare dhe telekomunikimeve të tyre dhe të familjarëve të tyre të afërt, sipas parashikimeve të bëra në ligj.
5. Gjyqtarët shkarkohen për shkelje të rëndanga Këshilli i Lartë Gjyqësor.
6. Pas përfundimit të mandatit, gjyqtarët e Gjykatës së Posaçme të Shkallës së Parë dhe Gjykatës së Posaçme të Apelitkthehen në pozicionin e tyre të mëparshëm ose në një pozicion më të lartë.
7. Kryetarët e gjykatave zgjidhen për një periudhë 3 vjeçare përkatësisht nga gjyqtarët e gjykatëve, sipas procedurës të përcaktuar me ligj.
8. Gjykatat e Strukturës së Posaçme Antikorrupsion dhe kundër Krimit të Organizuar kanë buxhet të veçantë që e administrojnë vetë sipas parashikimeve të ligjit.
9. Organizimi dhe funksionimi i gjykatavetë Strukturës së Posaçme Antikorrupsion dhe kundër Krimit të Organizuar rregullohen me ligj.

 

 

PJESA E DHJETË

 

PROKURORIA

 

Neni 44

 

Neni 148 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 148

 

1. Prokuroria ushtron ndjekjen penale, si dhe përfaqëson akuzën në gjyq në emër të shtetit. Prokuroria kryen edhe detyra të tjera të caktuara me ligj.
2. Prokuroria është organ i pavarur qëgaranton dhe respekton mbarëvajtjen, kontrollin e veprimeve të saj, si dhe pavarësinë e brendshme të prokurorëve për hetimin dhe ndjekjen penale.[32]
3. Në ushtrimin e kompetencave të tyre prokurorët u nënshtrohen Kushtetutës dhe ligjeve.
4. Prokurorë mund të jenë vetëm shtetas shqiptar që emërohen nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë pas kryerjes së procesit të verifikimit paraprak të pasurisë dhe të figurës së tyre, sipas ligjit. Kandidatët përzgjidhen sipas një procedure transparente dhe publike që siguron zgjedhjen e kandidatëve më të kualifikuar dhe me integritet moral dhe etik. Kriteret e tjera për përzgjedhjen e kandidatëve parashikohen me ligj.[33]
5. Prokurorët mbajnë përgjegjësi disiplinore sipas ligjit.

 

 

 

Neni 45

 

Pas nenit 148 shtohet neni 148/a, me këtë përmbajtje:

 

Neni 148/a

 

1.Këshilli i Lartë i Prokurorisë garanton pavarësinë, llogaridhënien, disiplinën, statusin dhe karrierën e prokurorëve në Republikën e Shqipërisë.

1. Këshilli i Lartë i Prokurorisë përbëhet nga 11 anëtarë, gjashtë prej të cilëve zgjidhen nga prokurorët e të gjitha niveleve të prokurorisë dhe pesë anëtarë zgjidhen nga Kuvendi nga radhët e juristëve jo prokurorë.
2. Anëtarët jo prokurorë përzgjidhen nga rradhët e juristëve të spikatur me jo më pak se 15 vjet përvojë pune në profesion, me moral dhe integritet të lartë profesional, të cilët kanë arsim të lartë juridik dhe gradë shkencore në drejtësi. Kandidatët nuk duhet të jenë dënuar më parë për kryerjen e një vepre penale, nuk duhet të kenë ushtruar funksione politike në administratën publike, si dhe nuk duhet të kenë mbajtur pozicione drejtuese në parti politike gjatë 10 viteve të fundit përpara kandidimit.[34]
3. Anëtarët jo prokurorë zgjidhen nga Kuvendi me tri të pestat e gjithë anëtarëve mbi bazën e propozimeve: nga radhët e avokatëve, 1 anëtar; nga radhët e noterëve, 1 anëtar; nga trupa e pedagogëve të drejtësisë, 1 anëtar; nga trupa e pedagogëve jo gjyqtarë/prokurorë të Shkollës së Magjistraturës, 1 anëtar; dhe nga shoqëria civile, 1 anëtar. Organizmat propozuese për anëtarët jo prokurorë, për çdo vend vakant, i paraqesin Këshillit të Emërimeve në Drejtësi tre kandidatë të përzgjedhur, sipas një procedure transparente dhe publike, i cili pasi bën renditjen e tyre, ia dërgon ato Kuvendit.
4. Kuvendi voton veçmas për secilin grup kandidatësh. Kur në votimin e parë Kuvendi nuk arrin shumicën prej tri të pestash, organizmi propozues bën një propozim të ri brenda 15 ditëve. Këshilli i Emërimeve në Drejtësi vlerëson dhe rendit kandidatët brenda 7 ditëve nga dorëzimi i propozimeve të reja. Kuvendi voton për kandidaturat e reja brenda 7 ditëve nga dorëzimi i vlerësimit dhe renditjes të Këshillit të Emërimeve në Drejtësi. Në rast se kjo shumicë nuk arrihet as në votimin e dytë, kandidatët nga të dyja raundet të cilët renditen më lart në listë nga Këshilli i Emërimeve në Drejtësi quhen të emëruar.
5. Kryetari i Këshillit të Lartë të Prokurorisë zgjidhet në mbledhjen e parë të Këshillit nga radhët e anëtarëve jo prokuroë, me shumicë të thjeshtë të votave të të gjithë anëtarëve. Në rast se kryetari nuk zgjidhet në mbledhjen e parë, anëtari më i vjetër në moshë nga radhët e prokurorisë organizon zgjedhjen e kryetarit me short në mbledhjen e rradhës, e cila zhvillohet e hapur. Kryetari qëndron në detyrë deri në përfundim të mandatit si anëtar i Këshillit të Lartë të Prokurorisë[35].
6. Anëtarët e Këshillit të Lartë të Prokurorisë e ushtrojnë detyrën me kohë të plotë për një periudhë prej pesë vjetësh, pa të drejtë rizgjedhjeje të njëpasnjëshme. Në përfundim të mandatit anëtarët prokurorë rikthehen në vendet e mëparshme të punës. Anëtarët jo prokurorë që përpara emërimit punonin me kohë të plotë në sektorin publik, rikthehen në vendet e mëparshme të punës ose në pamundësi, në detyra të barazvlefshme me to.

Neni 46

 

Pas nenit 148/a shtohet neni 148/b, me këtë përmbajtje:

 

Neni 148/b

 

1. Këshilli i Lartë i Prokurorisë ushtron këto përgjegjësi:
2. a) emëron, vlerëson, ngre në detyrë dhe transferon prokurorët;
3. b) vendos për masat disiplinore ndaj prokurorëve;
4. c) i propozon Kuvendit kandidatët për Prokuror të Përgjithshëm në përputhje me procedurat e parashikuara në ligj;

ç) miraton rregullat për etikën e prokurorëve dhe mbikëqyr respektimin e tyre.

1. Këshilli i Lartë i Prokurorisë[36] përgatit raporte mbi gjendjen e Prokurorisë dhe informon publikun dhe Kuvendin. Ai ushtron dhe përgjegjësi të tjera të caktuara me ligj.

Neni 47

 

Pas nenit 148/b shtohet neni 148/c, me këtë përmbajtje:

 

Neni 148/c

1. Mandati i anëtarit të Këshillit të Lartë të Prokurorisë mbaron sipas rasteve të mëposhtme:
2. a) mbush moshën 70 vjeç;
3. b) përfundon mandati 5 vjeçar;
4. c) jep dorëheqjen;

ç) shkarkohet sipas parashikimit të nenit 148/ç.

1. d) në zbatim të procedurave të parashikuar në nenin 179/a.
2. Mbarimi i mandatit të anëtarit deklarohet me vendim të Këshillit të Lartë të Prokurorisë.
3. Kur vendi i anëtarit mbetet vakant, organi që ka emëruar anëtarin paraardhës, sipas nenit 148/a, emëron një anëtar të ri, i cili qëndron në detyrë deri në përfundimin e mandatit të anëtarit të larguar.
4. Kur mandati i anëtarit përfundon për shkaqet e parashikuara në paragrafin 1 të këtij neni, procedura e emërimit të anëtarit të ri fillon menjëherë dhe përfundon brenda 60 ditëve nga data e hyrjes në fuqi të vendimit që deklaron mbarimin e mandatit të anëtarit paraardhës.

 

Neni 48

 

Pas nenit 148/c shtohet neni 148/ç, me këtë përmbajtje:

 

Neni 148/ç

 

1. Anëtari i Këshillit të Lartë të Prokurorisë mban përgjegjësi disiplinore sipas procedurës që rregullohet me ligj. Anëtari shkarkohet nga Tribunali Disiplinor kur:
2. a) kryen shkelje të rënda profesionale dhe etike;
3. b) kur dënohet me vendim gjyqësor të formës së prerë për kryerjen e një krimi;
4. c) vërteton faktin e pamundësisë fizike ose mendore për të ushtruar detyrën.

 

Neni 49

 

Pas nenit 148/ç shtohet neni 148/d, me këtë përmbajtje:

 

Neni 148/d

 

Qenia anëtar i Këshillit të Lartë të Pokurorisë nuk pajtohet me asnjë veprimtari tjetër profesionale që ushtrohet kundrejt pagesës, me përjashtim të aktivitetit mësimdhënës dhe akademik për zhvillimin e doktrinës. Kohëzgjatja e veprimtarisë profesionale të lejueshme si dhe masa e shpërblimit kundrejt të cilës ajo ushtrohet parashikohen me ligj. Ushtrimit i funksionit të anëtarit të Këshillit të Lartë të Pokurorisë nuk pajtohet me qenien anëtar në një parti politike apo pjesëmarrje në aktivitete publike të organizuara nga një parti politike.[37]

 

Neni 50

Pas nenit 148/d shtohet neni 148/dh, me këtë përmbajtje:

 

Neni 148/dh

 

1.Zyrae ProkurorisëpranëStrukturëssë Posaçme Antikorrupsion dhe kundër Krimit të Organizuar është e pavarur nga Prokurori i Përgjithshëm.

1. Byroja Kombëtare e Hetimit kryen hetime në drejtimin e Zyrës sëProkurorisë.
2. Zyra e Prokurorisë dhe Byroja Kombëtare e Hetimit ushtrojnë kompetencat për hetimin, ndjekjen penale kundër zyrtarëve të lartë të shtetit dhe funksionarëve publikë, gjyqtarëve, prokurorëve, si dhe kundër krimit të organizuar, sipas përcaktimeve të bëra në ligj. Prokurorët e Zyrës sëProkurorisë përfaqësojnë akuzën në Gjykatën e Lartë, sipas ligjit.
3. Prokurorët emërohen për një periudhë 10 vjeçare pa të drejtë riemërimi nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë, sipas kritereve të parashikuara në ligj.
4. Prokurorët, punonjësit e Byrosë Kombëtare të Hetimit dhe personeli tjetër i nënshtrohen verifikimit të pasurisë dhe figurës, si dhe kontrolleve periodike të llogarive bankare, transaksioneve financiare dhe telekomunikimeve të tyre dhe të familjarëve të tyre të afërt, sipas parashikimeve të bëra në ligj.
5. Prokurorët e Zyrës sëProkurorisë shkarkohen për shkelje të rëndanga Këshilli i Lartë i Prokurorisë.
6. Pas përfundimit të mandatit, prokurorët e Strukturës së Posaçme Antikorrupsion dhe kundër Krimit të Organizuar kthehen në pozicionin e tyre të mëparshëm ose në një pozicion më të lartë.
7. Gjykata dhe njësitë përbërëse të Strukturës së Posaçme Antikorrupsion dhe kundër Krimit të Organizuar janë të paravura nga njëra tjetra.
8. Njësitë përbërëse të Strukturës së Posaçme Antikorrupsion dhe kundër Krimit të Organizuar dhe Byroja Kombëtare e Hetimit kanë buxhet të veçantë që e administrojnë vetë sipas parashikimeve të ligjit.
9. Organizimi dhe funksionimi i Zyrës së Prokurorisë dhe Byrosë Kombëtare të Hetimit rregullohen me ligj.

Neni 51

 

Neni 149 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 149

 

1. Prokurori i Përgjithshëm emërohet me tre të pestat e anëtarëve të Kuvendit, mes tre kandidatëve të propozuar nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë. Këshilli i Lartë i Prokurorisë përzgjedh sipas një procedure transparente dhe publike dhe bazuar në merita rendit tre kandidatët më të kualifikuar, të cilët gëzojnë reputacion të lartë. Nëse Kuvendi nuk emëron Prokurorin e Përgjithshëm brenda 30 ditëve nga paraqitja e propozimeve, kandidati i renditur më lart nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë konsiderohet i emëruar. Procedura e përzgjedhjes dhe emërimit të Prokurorit të Përgjithshëm parashikohet me ligj[38].
2. Prokurori i Përgjithshëm emërohet për një periudhë 7 vjeçare[39] pa të drejtë riemërimi.
3. Prokurori i Përgjithëm emërohet nga radhët e juristëve të spikatur me jo më pak se 15 vjet përvojë pune në profesion, me moral dhe integritet të lartë profesional, i cili ka përfunduar studimet në Shkollën e Magjistraturës ose ka arsim të lartë juridik dhe gradë shkencore në drejtësi. Ai nuk duhet të ketë qenë dënuar më parë për kryerjen e një vepre penale, nuk duhet të ketë ushtruar funksione politike në administratën publike, si dhe nuk duhet të ketë mbajtur pozicione drejtuese në parti politike gjatë 10 viteve të fundit përpara kandidimit për postin e Prokurorit të Përgjithshëm.

Neni 52

Pas nenit 149 shtohet neni 149/a, me këtë përmbajtje:

 

Neni 149/a

 

Prokurori i Përgjithshëm ushtron këto kompetenca:

1. a) përfaqëson akuzën në Gjykatën e Lartë dhe Gjykatën Kushtetuese;
2. b) nxjerr udhëzime të përgjithshme me shkrim për prokurorët, me përjashtim të atyre të Strukturës së Posaçme Antikorrupsion dhe kundër Krimit të Organizuar;
3. c) siguron mbarëvajtjen e punës në administratën e prokurorisë, me përjashtim të Strukturës së Posaçme Antikorrupsion dhe kundër Krimit të Organizuar;

ç) propozon dhe administron buxhetin e prokurorisë;

1. d) raporton në Kuvend për gjendjen e kriminalitetit[40];
2. dh) ushtron kompetenca të tjera të përcaktuara në ligj.

 

Neni 53

Pas nenit 149/a shtohet neni 149/b, me këtë përmbajtje:

 

Neni 149/b

 

1. Mandati i Prokurorit të Përgjithshëm mbaron në rastet e mëposhtme:
2. a) mbush moshën 70 vjeç;
3. b) përfundon mandati 7 vjeçar;
4. c) jep dorëheqjen;

ç) shkarkohet sipas procedurës së parashikuar në nenin 149/c;

1. d) në zbatim të procedurave të parashikuara në nenin 179/a.
2. Përfundimi i mandatit të Prokurorit të Përgjithshëm deklarohet me vendim të Këshillit të Lartë të Prokurorisë.
3. Pas përfundimit të mandatit 7 vjeçar dhe me kërkesë të tij Prokurori i Përgjithshëm emërohet në detyrën që kishte para emërimit, ose gjyqtar në gjykatën e apelit.

 

Neni 54

Pas nenit 149/b shtohet neni 149/c, me këtë përmbajtje:

 

Neni 149/c

 

Prokurori i Përgjithshëm mban përgjegjësi disiplinore sipas procedurës që rregullohet me ligj. Ai shkarkohet nga Tribunali Disiplinor kur:

1. a) kryen shkelje të rënda profesionale dhe etike;
2. b) kur dënohet me vendim gjyqësor të formës së prerë për kryerjen e një krimi;
3. c) vërtetohet fakti i pamundësisë fizike ose mendore për të ushtruar detyrën.

 

 

Pas Pjesës së dhjetë shtohet Pjesa e dhjetë/1 me këtë përmbajtje:

 

Neni 55

 

Pas nenit 149/c shtohet neni 149/ç, me këtë përmbajtje:

 

Neni 149/ç

 

1. Këshilli i Emërimeve në Drejtësi kryen verifikimin e kushteve dhe kritereve ligjore, profesionale dhe morale të kandidatëve jo gjyqtarë për anëtarë të Këshillit të Lartë Gjyqësor, kandidatëve jo prokurorë për anëtarë të Këshillit të Lartë të Prokurorisë, si dhe të kandidatëve për anëtarë të Gjykatës Kushtetuese që emërohen nga Presidenti i Republikës dhe Kuvendi. Në ushtrim të kompetencave të tij, Këshilli për Emërimet në Drejtësi shqyrton dhe rendit kandidatët.
2. Këshilli për Emërimet në Drejtësi mblidhet sa herë është e nevojshme.
3. Këshilli për Emërimet në Drejtësi përbëhet nga Kryetari i Gjykatës Kushtetuese, Kryetari i Gjykatës së Lartë, Kryetari i Gjykatës së Lartë Administrative, Kryetari i Këshillit të Lartë Gjyqësor, Kryetari i Këshillit të Lartë të Prokurorisë, Prokurori i Përgjithshëm,[41] Kryetari i Dhomës Kombëtare të Avokatisë, gjyqtari më i vjetër në moshë i Gjykatës Kushtetuese dhe gjyqtari më i vjetër në moshë i Gjykatës së Lartë[42].
4. Kryetar i Këshillit për Emërimet në Drejtësi është Kryetari i Këshillit të Lartë Gjyqësor, i cili krijon kushtet e punës për ushtrimin e veprimtarisë së Këshillit të Emërimeve në Drejtësi.
5. Organizimi dhe funksionimi i Këshillit për Emërimet në Drejtësi rregullohet me ligj.

 

 

Neni 56

 

Në nenin 161, pas pikës 2 shtohet pika 3 me këtë përmbajtje:

 

3.Në rastin e nënshkrimit të marrëveshjes sëRepublikës së Shqipërisë me Bashkimin Evropian për pranimin e monedhës evropiane, Banka e Shqipërisë tranferon kompetenca në përputhje me parashikimet e kësaj marrëveshjeje.[43]

 

 

 

 

 

PJESA E TETËMBËDHJETË

 

DISPOZITA KALIMTARE DHE TË FUNDIT

 

Neni 57

 

Neni 179 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 179

 

1. Mandati i organeve kushtetuese që do të ekzistojnë me hyrjen në fuqi të kësaj Kushtetute mbaron sipas dispozitave të ligjit nr.8417, datë 21.10.1998 “Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë”, i ndryshuar.
2. Anëtarët e Gjykatës Kushtetuese vazhdojnë veprimtarinë e tyre si anëtarë të Gjykatës Kushtetuese sipas mandatit të mëparshëm. Përtëritja e përbërjes së Gjykatës Kushtetuese do të bëhet si më poshtë:
3. a) Anëtarët e rinj që do të zëvendësojnë anëtarët të cilëve u mbaron mandati në vitin 2016 do të emërohen përkatësisht nga Presidenti i Republikës dhe nga Kuvendi dhe do të qëndrojnë në detyrë deri në vitin 2025.
4. b) Anëtari i ri që do të zëvendësojë anëtarin, të cilit i mbaron mandati në vitin 2017 do të emërohet nga mbledhja e Gjykatës së Lartë dhe do të qëndrojë në detyrë deri në vitin 2025.[44]
5. c) Anëtarët e rinj që do të zëvendësojnë anëtarët që u mbaron mandati në vitin 2019 do të emërohen përkatësisht nga Presidenti i Republikës dhe nga Kuvendi dhe do të qëndrojnë në detyrë deri në vitin 2028.

ç) Anëtari i ri që do të zëvendësojë anëtarin, të cilit i mbaron mandati në vitin 2020 do të emërohet nga mbledhja e Gjykatës së Lartë dhe Gjykatës së Lartë Administrative dhe do të qëndrojë në detyrë deri në vitin 2028[45].

1. d) Anëtarët e rinj që do të zëvendësojnë anëtarët, të cilëve u mbaron mandati në vitin 2022 do të emërohen përkatësisht nga Presidenti, Kuvendi dhe nga mbledhja e Gjykatës së Lartë dhe Gjykatës së Lartë Administrative dhe do të qëndrojnë në detyrë deri në vitin 2031.
2. Anëtarët e Gjykatës së Lartë vazhdojnë të ushtrojnë detyrën e tyre, sipas mandatit të mëparshëm. Anëtarët e rinj që do të zëvendësojnë anëtarët, të cilëve u mbaron mandati do të emërohen sipas dispozitave të këtij ligji.
3. Gjykata e Lartë Administrative krijohet në datën 01.01.2020. Emërimet në Gjykatën e Lartë Administrative duhet të garantojnë përtëritjen e pjesshme të saj. Rregullat mbi organizimin dhe funksionimin e kësaj Gjykate parashikohen në ligj. Këshilli i Emërimeve në Drejtësi funksionon pa përfaqësues nga Gjykata e Lartë Administrative deri në datë 31.12.2019.[46]
4. Anëtarët e Këshillit të Lartë të Drejtësisë e përfundojnë mandatin e tyre 3 muaj pas hyrjes në fuqi të këtij ligji. Zgjedhja e anëtarëve të rinj të Këshillit të Lartë Gjyqësor bëhet brenda 3 muajve nga hyrja në fuqi e këtij ligji. Tre anëtarë gjyqtarë dhe dy anëtarë jo gjyqtarë të Këshillit të Lartë Gjyqësor emërohen fillimisht për një mandat 3 vjeçar, me qëllim përtëritjen e pjesshme të këtij organi.
5. Prokurori i Përgjithshëm emërohet brenda 2 muajve pas konstituimit të Këshillit të Lartë të Prokurorisë, por jo më vonë se data e përfundimit të mandatit të Prokurorit të Përgjithshëm në detyrë. Prokurori i Përgjithshëm qëndron në detyrë deri në emërimin e Prokurorit të ri të Përgjithshëm sipas këtij ligji, me përjashtim të rastit kur mandati i Prokurorit të Përgjithshëm ndërpritet sipas parashikimive të nenit 179/a[47].
6. Këshilli i Lartë i Prokurorisë krijohet brenda 6 muajve nga hyrja në fuqi e këtij ligji. Tre anëtarë prokurorë dhe dy anëtarë jo prokurorë të Këshillit të Lartë të Prokurorisë emërohen fillimisht për një mandat 3 vjeçar, me qëllim përtëritjen e pjesshme të këtij organi.
7. Gjyqtarët dhe prokurorët e Strukturës së Posaçme Antikorrupsion dhe kundër Krimit të Organizuar emërohen brenda dy muajve nga krijimi i Këshillit të Lartë të Prokurorisë.
8. Ndryshimet në nenet 39 paragrafi 2, 64 paragrafi 4, 80/a, 122 paragrafi 3 hyjnë në fuqi pas miratimit të ligjit nga Kuvendi që ratifikon marrëveshjen e lidhur midis Republikës së Shqipërisë dhe Bashkimit Evropian për anëtarësimin e Republikës së Shqipërisë në Bashkimin Evropian[48].
9. Inspektoriati i Lartë i Drejtësisë fillon funksionimin 3 muaj pas krijimit të Këshillit të Lartë të Prokurorisë. Koha dhe mënyra e funksionimit të inspektoriateve ekzistuese rregullohet me ligj[49].
10. Personat që kanë ushtruar më parë detyrën e gjyqtarit ose të prokurorit dhe që kalojnë me sukses procesin e rivlerësimit sipas nenit 179/a të Kushtetutës mund të kandidojnë për detyrën e inspektorit pranë Inspektoriatit të Lartë të Drejtësisë deri në datën 31.12.2026[50].

 

 

 

 

 

 

 

Neni 58

 

Pas nenit 179 shtohet neni 179/a me këtë përmbajtje:

 

Neni 179/a

 

1.Bazuar në dispozitat e Aneksit me titull “Vlerësimi Kalimtar i Kualifikimit të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve”, të gjithë gjyqtarët, duke përfshirë anëtarët e Gjykatës së Lartë dhe të Gjykatës Kushtetuese, të gjithëprokurorët duke përfshirëProkurorine Përgjithshëm, anëtarët e Këshillit të Lartë Gjyqësoranëtarët e Këshillit të Lartë të Prokurorisë, anëtarët e Inspektoratit të Lartë të Drejtësisëtë Republikës së Shqipërisë, si dhe këshilltarët ligjorë vlerësohen dhe rivlerësohen ex officio në mënyrë që të rivendoset besimi i publikut tek këto institucione të rëndësishme demokratike.

1. Komisioni i Pavarur i Kualifikimit dhe Kolegji i Posaçëm i Gjykatës së Lartë janë përgjegjës për kryerjen e procesit të vlerësimit për subjektet e parashikuara në paragrafin 1 të këtij neni.

Anëtarët e Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe gjyqtarët e Kolegjit të Posaçëm të Gjykatës së Lartë emërohen për 9 vjet pa të drejtë riemërimi.

1. Aneksi do të pushojë së qeni pjesë e këtij ligji në datën 31 dhjetor të vitit të njembëdhjetë pas hyrjes në fuqi të këtij ligji, ose në datën e anëtarësimit të Republikës së Shqipërisë në Bashkimin Evropian.[51]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Aneks

 

Vlerësimi Kalimtar i Kualifikimit të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve[52]

 

Neni A

 

Masa për të Fituar Besimin e Publikut

 

1.Me qëllim që të garantohen në mënyrë të barabartë të drejtat e shtetasve të Republikës së Shqipërisë për t’iu drejtuar gjykatave dhe për të patur një proces të rregullt ligjor; me qëllim që veprat penale të ndiqen bazuar në elementët e procesit të rregullt ligjor si dhe nisur nga shqetësimet e bazuara se këto të drejta mohohen nga ekzistenca e korrupsionit në sistemin e drejtësisë, ndikimet e elementëve kriminalë dhe niveli i ulët profesional i një pjese të gjyqësorit ose prokurorisë, zbatimi i disa neneve të kësaj Kushtetute, veçanërisht i neneve që lidhen më të drejtën për respektimin e jetës private, duke përfshirë nenet 36 dhe 37, dispozitat që lidhen me barrën e provës dhe dispozita të tjera, duke përfshirë nenet 128, 131 shkronja f), 135, 138, 140, 145 paragrafi 1, 147/a paragrafi 1 shkronja b); 148/b paragrafi 1, shkronja b); neni 149/a paragrafi 1, kufizohen në përputhje me nenin 17 të kësaj Kushtetute, me qëllim kryerjen e procesit të vlerësimit dhe rivlerësimit ex officio për të gjithë gjyqtarët, duke përfshirë anëtarët e Gjykatës së Lartë dhe të Gjykatës Kushtetuese, për të gjithëprokurorët duke përfshirëProkurorine Përgjithshëm, anëtarët e Këshillit të Lartë Gjyqësor, anëtarët e Këshillit të Lartë të Prokurorisë, anëtarët e Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë, si dhe këshilltarët ligjorë. Realizimi i këtij procesi synon rivendosjen e besimit të publikut tek këto institucione të rëndësishme demokratike. Ky proces vlerësimi dhe rivlerësimi do të përfshijë të gjithë personat e përmendur në këtë paragraf, pavarësisht rasteve të transferimeve ose lejeve të përkohshme nga ushtrimi i detyrave që ata mbajnë.[53]

2.Vlerësimi dhe rivlerësimi kryhen nga Komisioni i Pavarur i Kualifikimit dhe ankimet shqyrtohen nga Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit, që funksion pranë Gjykatës së Lartë. Me kryerjen e procesit të vlerësimit dhe rivlerësimit ex officio si dhe përfundimit të mandatit të Komisionit dhe Kolegjit, sipas nenit 179/a të Kushtetutës, vlerësimi dhe rivlerësimi do të kryehet në shkallë të parë nga Gjykata e Lartë Administrative dhe në shkallë të dytë nga Gjykata e Lartë.[54]

3.Komisioni i Pavarur i Kualifikimit organizohet dhe funksionon me dy trupa të veçanta vendimmarrëse si shkallë e parë.[55] Anëtarët e Komisioni të Pavarur të Përkohshëm të Kualifikimit emërohen sipas dispozitave të këtij aneksi.

4.Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit krijohet pranë Gjykatës së Lartë dhe organizohet dhe funksionon me dy trupa të veçanta vendimmarrëse që shqyrtojnë si mjeti i fundit ankimet përfundimtare kundër vlerësimit të kualifikimit.[56] Anëtarët e Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit emërohen sipas dispozitave të këtij aneksi. Ankimet kundër vendimeve të vlerësimit nuk mund të shqyrtohen nga gjyqtarë të tjerë të Gjykatës së Lartë që nuk janë anëtarë të trupave të Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, sipas dispozitave të këtij aneksi.

5.Komisioni i Pavarur i Përkohshëm i Kualifikimit dhe Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit funksionojnë në mënyrë të pavarur dhe të paanshme, sipas dispozitave të këtij aneksi dhe të ligjit të posaçëm. Organizimi dhe funksionimi i Komisionit të Pavarur të Përkohshëm të Kualifikimit dhe Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit, si dhe procedurat e vlerësimit të kualifikimit rregullohen me ligj.

1. Pas përfundimit të vlerësimit dhe rivlerësimit ex officio të gjyqtarve, prokurorëve dhe këshilltarëve ligjorë sipas parashikimeve të këtij aneksi, ata i nënshtrohen sistemit të përhershëm të llogaridhënies sipas rregullave të përgjithshme të parashikuara në Kushtetutë dhe në ligj[57].

 

Neni B

Misioni Ndërkombëtar i Monitorimit

1. Misioni Ndërkombëtar i Monitorimit është përgjegjës për sigurimin e transparencës, sigurisë juridike dhe garancive për të mos lejuar abuzimet gjatë procesit të përkohshëm të vlerësimit.

2.Organizimi dhe funksionimi i Misionit Ndërkombëtar të Monitorimit rregullohet sipas marrëveshjeve ndërkombëtare të nënshkruara midis Republikës së Shqipërisë, nga njëra anë, dhe Komisionit Evropian, shteteve të tjera, ose organizatave ndërkombëtare, nga ana tjetër. Kompetencat e Misionit Ndërkombëtar të Monitorimit rregullohen nga ky aneks dhe nga ligji[58].

3.Vëzhguesi ndërkombëtar është jurist i huaj me eksperiencë, i cili përmbush kriteret për të qenë gjyqtar në vendin e tij.[59] Misioni Ndërkombëtar i Monitorimit i propozon Kryeministrit të Republikës së Shqipërisë emrat e kandidatëve vëzhgues. Këshilli i Ministrave të Republikës së Shqipërisë i emëron ata brenda 30 ditëve nga dita e paraqitjes së propozimit ose i refuzon duke dhënë dhe arsyet[60]. Mandati i vëzhguesit ndërkombëtar mbaron për shkelje të rënda, bazuar në kërkesën formale të Misionit Ndërkombëtar të Monitorimit, e cila shqyrtohet dhe vendoset nga Këshilli i Ministrave.[61]

4.Vëzhguesit ndërkombëtarë ushtrojnë këto kompetenca:

1. Kanë të drejtën të marrin menjëherë informacion për persona dhe dokumente të caktuara, me qëllim monitorimin e procesit të emërimit të gjyqtarëve të Komisionit të Pavarur të Përkohshëm të Kualifikimit dhe Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit;
2. Kanë të drejtën të marrin menjëherë informacion për persona dhe dokumente të domosdoshme për monitorimin e procesit të vlerësimit të kualifikimit të të gjitha niveleve dhe në çdo fazë të tij;
3. Kanë të drejtë të paraqesin gjetje dhe mendime mbi çështje që shqyrtohen nga Komisionii Pavarur i Kualifikimit dhe nga Kolegji i Posaçëm të Kualifikimit. Lidhur me këto gjetje, vëzhguesit ndërkombëtarë mund të kërkojnë që Komisioni të marrë në shqyrtim prova ose mund të paraqesë prova të marra nga organet shtetërore, entitetet e huaja ose personat privatë, sipas ligjit[62].

ç) Kanë të drejtë të kërkojnë që çështja të dërgohet menjëherë për shqyrtim nga një trupë tjetër gjyqësore e Komisionit të Pavarur të Përkohshëm të Kualifikimit ose Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, në rastet kur ka indicie të mjaftueshme dhe të besueshme që një vendim i një trupe gjyqësore të Komisionit të Pavarur të Kualifikimit ose i Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, është haptazi i pabazuar në fakte, prova të rëndësishme ose në ligj, apo është marrë si pasojë e një ndikimi të papërshtatshëm.[63]

 

Neni C

Komisioni i Pavarur i Kualifikimit

dhe

Kolegji i Posaçëm i Apelimit

1.Komisioni i Pavarur i Kualifikimit përbëhet nga dy komisionerë publikë dhe dy trupa gjykues të përhershëm me tre anëtarë secili. Komisioneri publik përfaqëson interesin publik përpara Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit. Ai kërkon marrjen e provave ose ia paraqet ato komisionit si dhe ankimon vendimin e komisionit të shkallës së parë. Komisionerët publikë qëndrojnë në detyrë derisa Komisioni i Pavarur i Kualifikimit të pushojë së ushtruari aktivitetin e tij, por jo më vonë se data 31.12.2025.[64]

2.Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit përbëhet nga dy trupa gjykues të përhershëm me nga tre anëtarë secili. Ata qëndrojnë në detyrë derisa Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit të pushojë së ushtruari aktivitetin e tij, por jo më vonë se data 31.12.2025.

3.Komisioni i Pavarur i Kualifikimit dhe Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit ushtrojnë përgjegjësitë e tyre bazuar në parimet e llogaridhënies, integritetit dhe transparencës dhe kanë qëllim arritjen e synimit për ngritjen e një sistemi gjyqësor të pavarur dhe profesional të çliruar nga korrupsioni. Anëtarët e Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit gëzojnë statusin e anëtarit të Gjykatës së Lartë[65].

1. Anëtarët e Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe të Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, dhe punonjësit e tjerë të këtyre dy organeve nënshkruajnë deklaratën me shkrim me të cilën autorizojnë kryerjen e kontrollit vjetor të pasurisë së tyre, monitorimit sistematik të llogarive dhe transaksioneve financiare dhe heqjen dorë nga e drejta e fshehtësisë së komunikimeve gjatë gjithë kohëzgjatjes së qëndrimit të tyre në detyrë. Deklaratat e pasurisë së tyre bëhen publike.
2. Anëtarët e Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe të Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, zgjidhen mes personave me arsim të lartë juridik me gradë shkencore në drejtësi dhe me jo më pak se 15 vjet përvojë pune në profesion si gjyqtar, prokuror, avokat, noter, profesor, ose lektor i së drejtës, jurist i nivelit të lartë në administratën publike ose profesione të tjera ligjore. Ata duhet të gëzojnë reputacion të lartë dhe integritet. Kandidatët nuk duhet të kenë qenë gjyqarë, prokurorë ose këshilltarë ligjorë gjatë dy viteve të fundit përpara kandidimit. Kandidatët nuk duhet të jetë dënuar më parë për kryerjen e një vepre penale, nuk duhet të kenë ushtruar funksione publike në administratën publike, si dhe nuk duhet të kenë mbajtur funksione drejtuese në partitë politike gjatë 10 viteve të fundit përpara kandidimit.

6.Brenda një muaji nga hyrja në fuqi e këtij Aneksi, Avokati i Popullit organizon procesin e hapur dhe transparent të aplikimeve për pozicionin e anëtarit në Komisionin e Pavarur të  Përkohshëm të Kualifikimit dhe në Kolegjin e Posaçëm të Kualifikimit, si dhe të Komisionerit Publik. Të gjithë kandidatët paraqesin pranë Avokatit të Popullit aplikimet dhe deklaratat e pasurive, në përputhje me parashikimet e ligjit. Brenda një muaji Avokati i Popullit vlerëson përmbushjen e kritereve të parashikuara dhe harton një listë me kandidatët e kualifikuar dhe ia dërgon atë Kuvendit. Avokati i Popullit mund të përjashtojë vetëm ata kandidatë të cilët nuk përmbushin kriteret e parashikuara në këtë Aneks.[66]

7.Brenda 30 diteve nga paraqitja e listës emërore prej Avokatit të Popullit, Kuvendi me tre të pestat e të gjithë anëtarëve të tij, emëron anëtarët për Komisionin e Pavarur të Kualifikimit, për Kolegjin e Posaçëm të Kualifikimit, dhe dy Komisionerët Publikë. Në rast se Kuvendi nuk arrin të emërojë të gjithë anëtarët dhe komisionerët publikë brenda 30 ditëve, në ditën e tridhjetë e pestë Presidenti i Republikës, nga lista emërore e kandidatëve të mbetur, përzgjedh me short publik anëtarët ose komisionerët e tjerë. Emrat e përzgjedhur konsiderohen automatikisht të emëruar.[67]

1. Anëtari i Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe i Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, dhe Komisioneri Publik punojnë me kohë të plotë dhe nuk mund të mbajë ndonjë pozicion apo të ushtrojnë ndonjë detyrë tjetër gjatë kohëzgjatjes së mandatit.
2. Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, me ligj u caktohet buxheti, personeli dhe mjediset e tyre të mjaftueshme për të kryer funksionet e tyre si dhe funksionet e vëzhguesve ndërkombëtarë.
3. Gjuhët zyrtare të Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe të Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, janë gjuha shqipe dhe angleze. Të dyja organet punësojnë përkthyes për këtë qëllim.
4. Anëtari i Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, mban përgjegjësi disiplinore sipas parashikimeve të këtij Aneksi. Rastet disiplinore shqyrtohen në një mbledhje të përbashkët të të dy trupave gjykues të Kolegjit të Posaçëm të Apelimit, pa pjesëmarrjen e anëtarëve subjekt procedimi, sipas ligjit. Shkarkimi i anëtarit bëhet vetëm për shkelje të rënda.[68]
5. Anëtari i Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, gëzon imunitet për mendimet e shprehura dhe vendimet e marra në ushtrim të funksioneve të tij.[69]
6. Anëtarit, komisionerët publikë, vëzhguesit ndërkombëtar, punonjës të administratës dhe familjeve të tyre u jepet mbrojtje e nivelit të lartë, sipas ligjit.[70]

 

Neni Ç

Vlerësimi i kualifikimit

1. Të gjithë zyrtarët e parashikuar në nenin A do të vlerësohen nga Komisioni i Pavarur i Kualifikimit në shkallë të parë dhe nga Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit, pranë Gjykatës së Lartë në shkallë të dytë. Ata do t’i nënshtrohen një vlerësimi të pasurisë, sipas nenit D, një vlerësimi të figurës, sipas nenit DH dhe një vlerësimi të aftësive profesionale, sipas nenit E. Në çdo kohë, përpara ose gjatë periudhës së vlerësimit, subjekti i vlerësimit mund të dorëhiqet nga detyra dhe në këtë rast vlerësimi ndërpritet. Funksionarët që dorëhiqen në kushtet e parashikuara nga ky nen nuk mund të shërbejnë më si gjyqtarë të çdo niveli, prokurorë, anëtarë të Këshillit të Lartë Gjyqësor, ose anëtarë të Këshillit të Lartë të Prokurorisë për një periudhë 10 vjeçare.
2. Komisioni i Pavarur i Kualifikimit dhe Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit, botojnë vendimet e tyre si dhe çdo informacion tjetër. Këto organe mund të marrin në shqyrtim informacione nga publiku, duke respektuar parimin e proporcionalitetit midis privatësisë dhe nevojave të hetimit, si dhe duke garantuar të drejtën për një proces të rregullt ligjor. Gjykata Kushtetuese[71] nuk mund të shqyrtojë ankimet individuale të subjekteve të vlerësimit, të cilët shkarkohen si rezultat i procesit të vlerësimit. Shqyrtimi i ankesave nga organet kompetente ndërkombëtare mbetet i hapur.[72]
3. Institucionet shtetërorë të Republikës së Shqipërisë bashkëpunojnë me Komisionin e Pavarur të Kualifikimit dhe Kolegjin e Posaçëm të Kualifikimit, duke vënë në dispozicion të tyre informacionin e kërkuar, duke siguruar qasje të drejtpërdrejtë në bazat e tyre të të dhënave. Ata mund të japin mendime ose të bëjnë propozime konkrete, sipas ligjit.
4. Komisioni i Pavarur i Kualifikimit, përmes personelit të tij, Komisionerëve Publikë, anëtarëve dhe vëzhguesve ndërkombëtarë, shqyrton pyetësorin dhe deklaratat e të vlerësuarit mbi të shkuarën e tij/saj, mund të intervistojë personat e përmendur në pyetësor ose persona të tjerë, si dhe bashkëpunon me institucione të tjera shtetërore ose të huaja për të konfirmuar vërtetësinë dhe saktësinë e deklarimeve. Komisioni dhe vëzhguesit ndërkombëtarë do të kenë qasje të drejtpërdrejtë në të gjitha bazat qeveritare të të dhënave, me kushtin që të mos jenë të klasifikuara, duke përfshirë këtu edhe dosjet personale të të vlerësuarit, të dhëna statistikore, dosje të përzgjedhura për vlerësim, vetë vlerësimet, mendimet e eprorëve, të dhënat mbi trainimet dhe ankimet kundër të vlerësuarve, rezultatet e verifikimit të ankesave, vendimet për vendosjen e masave disiplinore ndaj të vlerësuarve, të dhënat mbi pronat e të vlerësuarit, llogaritë bankare, të dhënat tatimore, bazat e të dhënave mbi automjetet, të dhëna për hyrje–daljet në kufi si dhe çdo dokument tjetër të dobishëm.
5. Në zbatim të ligjit, personeli i Komisionit përgatit nga një dosje me raportet, rekomandimet dhe të dhënat mbi pasuritë, figurën dhe vlerësimin e aftësisë profesionale të çdo subjekti të vlerësimit dhe ia paraqet atë Komisionit. Komisioni shqyrton tri dosjet e vlerësimit dhe dokumentat e depozituara nga subjekti i vlerësimit, në përputhje me procedurat e parashikuara në ligj dhe merr vendim bazuar në shqyrtimin e tri dosjeve dhe të informacionit të siguruar.
6. Kundër vendimit përfundimtar të Komisionit të Pavarur të Kualifikimit subjekti i vlerësimit ka të drejtë të ankohet në Kolegjin e Posaçëm të Kualifikimit, në përputhje me ligjin.[73]

 

Neni D

Vlerësimi i Pasurive

1. Subjektet e vlerësimit i nënshtrohen deklarimit dhe kontrollit të pasurive të tyre me qëllim që të identifikohen ata që kanë në pronësi ose në përdorim pasuri më të mëdha nga sa mund të justifikohen ligjërisht, ose ata që nuk i kanë deklaruar saktësisht dhe plotësisht pasuritë e tyre dhe të familjarëve të tyre.
2. Subjeki i vlerësimit dorëzon një deklaratë të re dhe të detajuar të pasurisë në përputhje me ligjin. Inspektorati i Lartë i Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive dhe Konfliktit të Interesave kontrollon deklaratën e pasurisë dhe i dorëzon Komisionit një raport mbi ligjshmërinë e pasurive mbi saktësinë dhe plotësinë e deklarimit, si dhe mund të rekomandojë vendosjen e masave disiplinore në përputhje me ligjin.
3. Pasuri e ligjshme për qëllimet e këtij ligji konsiderohen të ardhurat që janë deklaruar dhe për të cilat janë paguar detyrimet tatimore. Elementë të detajuar të të pasurisë së ligjshme përcaktohet me ligj.
4. Nëse subjekti i vlerësimit ka një pasuri më të madhe se dyfishi i pasurisë së ligjshme, zbatohet parimi i prezumimit në favor të masës disiplinore të shkarkimit dhe subjekti i vlerësimit ngarkohet me barrën e provës për të vërtetuar të kundërtën. Për çdo procedim penal që mund të fillojë si pasojë e kësaj procedure, barra e provës i kalon shtetit.[74]
5. Nëse subjekti i vlerësimit nuk e dorëzon deklaratën e pasurisë në kohë ose përpiqet të fshehë ose të paraqesë në mënyrë të pasaktë pasuritë e zotëruara ose përdorura prej tij, zbatohet parimi i prezumimit në favor të masës disiplinore të shkarkimit dhe subjekti i vlerësimit ngarkohet me barrën e provës për të vërtetuar të kundërtën. Për çdo procedim penal që mund të fillojë si pasojë e kësaj procedure, barra e provës i kalon shtetit.

 

Neni Dh

Kontrolli i Figurës

1. Subjektet e vlerësimit dorëzojnë një deklaratë dhe i nënshtrohen një kontrolli të figurës me qëllim identifikimin e atyre që kanë kontakte të rregullta dhe të papërshtatshme me anëtarë të krimit të organizuar. Anëtarët e krimit të organizuar përcaktohen bazuar në provat e disponuara ose në vendimet e gjykatave shqiptare ose të huaja.[75]
2. Subjektet e vlerësimit plotësojnë dhe i dorëzojnë Komisionit një pyetësor të detajuar dhe një deklaratë mbi figurën e tyre që mbulon periudhën 1 janar 2012 deri në 31 dhjetor 2015, siç parashikohet në ligj. Pyetësori dhe deklarata nuk mund të përdoren si prova në asnjë çështje penale kundër subjekteve të vlerësimit.[76]
3. Nëse subjekti i vlerësimit ka kontakte të rregullta dhe të papërshtatshme me anëtarë të krimit të organizuar, zbatohet prezumimi në favor të masës disiplinore të shkarkimit dhe subjekti i vlerësimit ngarkohet me barrën e provës për të vërtetuar të kundërtën. Për çdo procedim penal që mund të fillojë si pasojë e kësaj procedure, barra e provës i kalon shtetit.
4. Nëse subjekti i vlerësimit nuk e dorëzon në kohë pyetësorin dhe deklaratën mbi figurën, ose përpiqet të bëjë deklarime të pasakta, ose të fshehë kontaktet me anëtarët e krimit të organizuar, zbatohet prezumimi në favor të masës disiplinore të shkarkimit dhe subjekti i vlerësimit ngarkohet me barrën e provës për të vërtetuar të kundërtën. Për çdo procedim penal që mund të fillojë si pasojë e kësaj procedure, barra e provës i kalon shtetit.

 

Neni E

Vlerësimi i Aftësisë

1. Subjektet e vlerësimit i nënshtrohen një vlerësimi të aftësisë me qëllim identifikimin e atyre të cilët nuk janë të kualifikuar për të kryer rolin tyre dhe të atyre të cilët kanë mangësi që mund të korrigjohen përmes trajnimit.
2. Vlerësimi i aftësisë zhvillohet me ndihmën e inspektorëve të inspektorateve relevante në kohën kur kryhet vlerësimi. Vlerësimi i aftësisë për gjyqtarët përfshin aftësinë gjyqësore, aftësitë organizative, vendimet e shkruara, urdhrat dhe gjykimet, etikën dhe angazhimin ndaj vlerave gjyqësore, cilësitë personale dhe angazhimin profesional, bazuar në standardet e parashikuara në ligj. Vlerësimi i aftësisë për prokurorët përfshin aftësinë prokuroriale, aftësitë organizative, vendimet e shkruara, urdhërat dhe kërkesat, etikën, vendimet për mosfillimin e çështjeve dhe angazhimin ndaj vlerave prokuroriale, cilësitë personale dhe angazhimin profesional. Vlerësimi i aftësisë për këshilltarët ligjorë përfshin aftësinë për kërkime ligjore, produktet e shkruara, aftësitë organizative, etikën, cilësitë personale dhe angazhimin profesional. Vlerësimi i aftësisë nuk shtrihet ndaj çështjeve që janë në shqyrtim.[77]
3. Nëse rezulton se subjekti i vlerësimit nuk ka njohuri, aftësi, gjykim ose sjellje të përshtatshme, ose ka një model të vazhdueshëm pune që nuk pajtohet me pozicionin e tij, atëherë konsiderohet se ekziston një mangësi profesionale dhe zbatohet prezumimi në favor të masës disiplinore të pezullimit shoqëruar me detyrimin për trajnim. Subjekti i vlerësuar ngarkohet me barrën e provës për të vërtetuar të kundërtën. Për çdo procedim penal që mund të fillojë si pasojë e kësaj procedure, barra e provës i kalon shtetit.
4. Nëse rezulton se subjekti i vlerësuar nuk ka njohuri, aftësi, gjykim ose sjellje të përshtatshme, ose ka një model të vazhdueshëm pune që nuk pajtohet me pozicionin e tij dhe mangësia e konstatuar nuk mund të korrigjohet përmes arsimimit ose trajnimit, zbatohet prezumimi në favor të masës disiplinore të shkarkimit dhe i vlerësuari ngarkohet me barrën e provës për të vërtetuar të kundërtën. Për çdo procedim penal që mund të fillojë so pasojë e kësaj procedure, barra e provës i kalon shtetit.
5. Nëse subjekti i vlerësuar kryen veprime për të penguar ose vështirësuar vlerësimin e tij, ose rezulton se ka njohuri, aftësi, gjykim, qëndrime, ose një model të vazhdueshëm pune aq të dobët saqë rrezikon ose cenon të drejtat e qytetarëve, subjekti i vlerësuar quhet i papërshtatshëm për funksionin. Në këtë rast zbatohet prezumimi në favor të masës disiplinore të shkarkimit dhe subjekti i vlerësuar ngarkohet me barrën e provës për të vërtetuar të kundërtën. Për çdo procedim penal që mund të fillojë si pasojë e kësaj procedure, barra e provës i kalon shtetit.

 

 

Neni Ë

Vlerësimi në Shkallë të Parë

1. Për çdo subjekt të vlerësuar, personeli i Komisionit do të bashkojë dosjet, raportet dhe rekomandimet nga vlerësimet e pasurisë, të figurës dhe të aftësisë, si dhe çdo dokument të depozituar nga subjekti i vlerësuar dhe nga vëzhguesit ndërkombëtarë. Për çdo rast, një prej anëtarëve të Komisionit caktohet relator, duke respektuar kriteret e transparencës.
2. Relatori mund të kërkojë informacion shtesë dhe harton një propozim me gjetjet dhe masën disiplinore konkrete dhe ia paraqet Komisionit. Subjektit të vlerësimit i jepet një kopje e këtij raporti. Ai ka të drejtë, brenda një afati të caktuar me ligj, të pranojë ose kundërshtojë propozimin ose të sjellë prova shtesë.
3. Në çdo rast, subjektit të vlerësimit i garantohet e drejta për t’u dëgjuar, sipas ligjit.

 

Neni F

Masat Disiplinore

1. Nëse Komisioni i Pavarur i Kualifikimit ose Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit, arrijnë në përfundimin se duhet vendosur një masë disiplinore mbi subjektin e vlerësuar, trupa përgjegjëse merr një vendim të arsyetuar për dhënien e masës disiplinore të pezullimit nga detyra për një vit të shoqëruar me trajnim të detyrueshëm ose shkarkimin nga detyra.
2. Vendimi i arsyetuar që urdhëron pezullimin nga detyra shoqëruar me detyrimin për trajnim identifikon mangësitë e të vlerësuarit, pezullon të vlerësuarin duke i njohur atij të drejtën e një page sa 60% e pagës së gjyqtarit të rrethit gjyqësor, e cakton subjektin e vlerësuar pranë Shkollës së Magjistraturës deri në fillimin e programit të trajnimit dhe urdhëron ndjekjen e një programi trainimi 1 vjeçar, të përshtatur me qëllim eliminimin e mangësive të identifikuara. Në përfundim të programit të trajnimit, funksionari i pezulluar testohet për aftësitë e tij. Ky testim bëhet në mbikëqyrjen e Komisionit Evropian. Subjektet e vlerësuara që nuk e kalojnë testimin shkarkohen nga Komisioni i Pavarur i Kualifikimit dhe kanë të drejtë të ankohen në Kolegjin e Posaçëm të Kualifikimit. Vendimi i këtij të fundit është përfundimtar.
3. Vendimi i arsyetuar që urdhëron shkarkimin nga detyra hyn në fuqi menjëherë, përveç rastit kur ndaj tij ushtrohet ankim. Gjatë periudhës së shqyrtimit të ankimit subjekti i vlerësimit paguhet në masën 60% të pagës së gjyqtarit të rrethit gjyqësor. Nëse Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit, pranon ankimin duke shfuqizuar vendimin e Komisionit, pjesa prej 40% e pagës i paguhet subjektit të vlerësuar për të gjithë periudhën e ndërprerjes. Nëse vendimi për shkarkimin lihet në fuqi, pjesa prej 60% e pagës që i është paguar subjekti të vlerësuar deri në momentin kur vendimi i Kolegjit të Posaçëm i Kualifikimit hyn në fuqi, i kthehet shtetit. Vendimi përfundimtar që urdhëron shkarkimin nga detyra hyn në fuqi menjëherë.
4. Subjekti i vlerësuar kur ushtron ankim kundër masës disiplinore të shkarkimit, pezullohet nga detyra deri në marrjen e vendimit nga Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit.
5. Subjekti i vlerësuar, me kërkesë të tij dhe me miratimin e Komisionerit Publik, mund të përfitojë pension të parakohshëm. Masa e pensionit llogaritet duke marrë parasysh vitet e shërbimit të zyrtarit dhe vitet që mbeten deri në arritjen e moshës në të cilën përfitohet pension i plotë. Në këtë rast procesi i vlerësimit ndërpriten menjëherë dhe i vlerësuari nuk mund të emërohet gjyqtar, prokuror, anëtar i Këshillit të Lartë Gjyqësor ose i Këshillit të Lartë të Prokurorisë.
6. Në çdo rast shkarkimi i një gjyqtari ose prokurori nuk përbën shkak për rihapjen automatike të çështjeve të gjykuara ose të hetuara prej tij, përveçse kur ekzistojnë shkaqet mbi të cilat realizohet kërkesa për rishikim.[78]

 

Neni G

Shqyrtimi në Apel

 

1. Subjekti i vlerësuar dhe secili prej Komisionerëve Publikë kanë të drejtën të ushtrojnë ankim ndaj vendimeve të Komisionit pranë Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, brenda afatit të parashikuar në ligj. Ky Kolegj ka të drejtë të shqyrtojë në themel dhe të korrigjojë gabimet procedurale të Komisionit. Kolegji vendosë vetë për çështjen dhe nuk mund të kthejë atë për rigjykim tek Komisioni.[79]
2. Vëzhguesi ndërkombëtar në Kolegjin e Posaçëm të Kualifikimit gëzon të njëjtat të drejta si dhe vëzhguesit ndërkombëtarë të Komisionit.[80]
3. Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit lë në fuqi ose ndryshon vendimin e Komisionit duke dhënë vendim me shkrim të arsyetuar. Në rastet e ankimeve nga Komisioneri Publikë, Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit nuk mund të vendosë një masë disiplinore më të rëndë pa i dhënë subjektit të vlerësuar kohë të mjaftueshme për t’u përgatitur për seancën.
4. Nëse subjekti i vlerësimit dorëhiqet, del në pension ose pranon raportin dhe rekomandimin e dhënë nga Komisioni, ai nuk mund të kundërshtojë vendimin e Komisionit.

 

[1] Opinioni i KV, paragrafi 14.

[2] Opinion i KV paragrafi 13 shënimi 2).

[3] Opinion i KV paragrafi 16.

[4]Frazë e adoptuar nga Konventa e të Drejtave Themeltare të BE-së.  Propozuar nga UNICEF dhe shoqëria civile.

[5] KV opinion paragraph 17.

[6] Opinion i KV paragrafi 22.

[7] Opinioni i KV, paragrafi 29.

[8] Opinioni i KV, paragrafi 29.

[9] Opinion i KV, paragrafi 31.

[10] Opinion i KV, paragrafi 19-21 shtjellon idene, por nuk ndalon kete lloj formulimi.

[11] Opinion i KV, paragrafi 32-33.

[12] Opinion i KV, paragrafi 34.

[13] Opinion i KV, paragrafi 35, si dhe komente nga tryezat konsultative.

[14] Opinion i KV, paragrafi 45.

[15] Opinion i KV, paragrafi 45.

[16] Opinion i KV, paragrafi 46.

[17] Opinion i KV, paragrafi 44-58, 51.

[18] Opinioni i KV, paragrafi 50. Shiko gjithashtu nenin 137/2

[19] Opinion i KV, paragrafi 52.

[20] Opinion i KV, paragrafi 41.

[21] Opinion i KV, paragrafi 43.

[22] Opinion i KV, paragrafi 53. Shiko gjithashtu nenin 130.

[23] Opinion i KV paragrafet 55-57, 60-61. Shqetësim i ngritur edhe nga tryezat konsultative në lidhje me kriteret e anëtarëve jo gjyqtarë.

[24]Opinion i KV paragrafi 63.

[25] Opinion i KV paragrafet 62. Është hequr paragrafi që parashikonte pjesëmarrjen e Ministrit të Drejtësisë si shqetesim i ngritur edhe nga tryezat konsultative dhe partite politike.

[26] Opinion i KV paragrafi 53.

[27] Opinioni i KV paragrafi 81-82. Gjithashtu është ngritur si shqetësim edhe në tryezat konsultative dhe dokumenteve të paraqitura nga partitë politike. Roli i Ministrit është hequr për arsye që lidhen me konfliktin e interest. Numri i vogël i inspektorëve nënkupton që Ministria nuk do të investojë shumë burimë për të kryer këtë inspektim. Duke shtuar sipas parashikimeve të ligjit’ ulet mundësia e Ministrit të ushtrojë kontroll dhe i mundëson asaj të merret me llogaridhënien. Mbetet e paqartë se kush institution tjetër mund të luajë këtë rol.

[28] Opinioni i KV paragrafi 53.

[29] Opinion i KV paragrafi 45.

[30] Fjalia e parë është ndarë në dy paragrafë, me qëllim ndarjen e qartë të rolit të Tribunalit si instancë apeluese dhe shqyrtimit filletar për një grup të caktuar funksionesh.

[31] Opinion i KV paragrafi 128.

[32] Opinion i KV paragrafi 84 – 85.

[33] Opinion i KV paragrafi 86.

[34] Opinion i KV paragrafet 55-57, 60-61. Shqetësim i ngritur edhe nga tryezat konsultative në lidhje me kriteret e anetarëve jo gjyqtarë.

[35]Opinion i KV paragrafi 63.

[36] Hequr “planet strategjike” sipas Opinionit të KV paragrafi 88.

[37] Opinion i KV paragrafi 53.

[38] Opinion i KV paragrafi 93. Komente nga tryezat lidhur me mekanizmin zhbllokues për emërimin e Prokurorit të Përgjithshëm.

[39] Komente nga tryezat lidhur me afatin në detyrë të Prokurorit të Përgjithshëm duke preferuar afatin 7-vjeçar.

[40] Komente nga tryezat.

[41] Komente nga tryzat për heqjen e Ministrit të Drejtësisë.

[42] Gjyqtari më i vjetër në moshë i Gjykatës së Lartë Administrative hiqet për të siguruar numër tek në përbërje pasi kjo gjykatë do të funksionojë në një kohë më vonë.

[43] Opinion i KV paragrafi 12.

[44] Zgjedhja e anëtarit të Gjykatës Kushtetuese në vitin 2017 do të bëhet pa pjesëmarrjen e GJLA, pasi kjo e fundit do të krijohet ne 1.1.2020.

[45] Opinion i KV paragrafi 24. Llogaritja e kohëzgjatjes së mandatit ka ndryshuar duke reflektuar ndryshimin e kohëzgjatjes së mandatit të GJK nga 12 në 9 vjet.

[46] Opinion i KV paragrafi 37 dhe 69.

[47] Opinion i KV paragrafi 96.

[48] Opinion i KV paragrafi 9 dhe 12.  Duhet të jenë në përputhje me nenin 121.

[49] Opinion i KV paragrafi 67. Inspektorët duhet të emërohen nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë dhe pa u krijuar ky i fundit, ata nuk mund të emërohen.

[50] Kjo dispozitë i jep mundësi ish gjyqtarëve dhe prokurorëve të emërohen si inspektorë vetëm në rast se kalojnë procedurën e rivlerësimit. Kjo parandalon futjen në system të gjyqtarëve dhe prokurorëve të cilët janë shkarkuar.

[51] Opinion i KV paragrafi 101 dhe 104. Gjyqtarët të cilët do të kryejnë rivlerësimin emërohen për 9 vjet pa të drejtë riemërimi, ndërkohë që Aneksi nuk do të konsiderohet më pjesë e Kushtetutës pas 11 vjetësh në mënyrë që t’i lihet hapësirë përfundimit të procesit të apelimeve që mund të përfundohet rreth asaj kohe edhe nga Gjykata e Lartë.

[52] Bazuar në sugjerimin e opinionit të KV paragrafi 101 shumë parashikime janë hequr nga dispozitat kushtetuese dhe janë parashikuar në ligj.

[53] Opinion I KV paragrafi 104 dhe 106.

[54] Opinion I KV paragrafi 117.

[55] Opinion I KV paragrafi 117.

[56] Opinion I KV paragrafi 117.

[57] Opinion I KV paragrafi 102.

[58] Opinion I KV paragrafi 130.

[59] Opinion I KV paragrafi 133.

[60] Opinion I KV paragrafi 132.

[61] Opinion I KV paragrafi 132

[62] Opinion I KV paragrafi 133 dhe 134.

[63] Opinion I KV paragrafi 135.

[64] Opinion I KV paragrafi 102, 125 – 126.

[65] Opinion I KV paragrafi 117-118.

[66] Opinion i KV paragrafi 127. Metoda e përzgjedhjes është sqaruar dhe thjeshtuar. Avokati i Popullit grumbullon aplikimet dhe kontrollon në mënyrë që të sigurohet që ata të përmbushin kriteret e parashikuara në këtë aneks. Më tej, ai i përcjell emrat e kualifikuar Kuvendit që brenda 30 ditëve zgjedh gjyqtarët e në Komisionin e Pavarur të Përkohshëm të Kualifikimit dhe Kolegjin e Posaçëm të Përkohshëm të Apelit dhe Komisionerit Publik. Presidenti perzgjedh emrat me anë të shortit si një mekanizëm zhbllokues por që siguron heqjen e influences mbi këto emra.

[67] Idem si me siper.

[68] Opinion i KV paragrafi 128.  Ligji zbatues do të përcaktojë një proces të ngjashëm me atë që do të parashikohet për Gjykatën Kushtetuese për shkeljet disiplinore.

[69] Parashikuar me qëllim sigurimin që gjyqtarët e Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe Kolegjit të  Posaçëm të Apelit nuk do të jenë objekt i kërcënimeve nga prokuroria për vendimet me shkrim ose deklaratat verbale të dhëna gjatë ushtrimit të detyrës. Si gjyqari i Gjykatës së Lartë, anëtari i Kolegjit të Posaçëm të Apelit eshte i mbrojtur nga norma kushtetuese.

[70] Opinioni Interim i KV, pg.128.

[71] Opinioni i KV, pg.103-105, Footnotes 38-39.

[72] Opinioni i KV, pg.106.

[73] Opinioni i KV, pg.116. ndërkohë që Komisioni do të përmbajë garancitë e nenit 6 të KEDNJ, nuk ka dyshime se subjektet e vlerësimit do të kenë mundësinë të ankohen në një kolegj pranë Gjykatës së Lartë, i cili do të jetë i specializuar dhe pranë një gjykate të zakonshme. Kjo është një nga mundësitë që është sugjeruar prej raporterëve të KV.

[74] Opinioni i KV, pg.121.

[75] Opinioni i KV, pg.122.

[76] Opinion verbal i KV, Sesioni Plenar i KV, 18 dhjetor 2015.

[77] Opinioni i KV, pg.107.

[78] Opinioni i KV, pg.123.

[79] Opinioni i KV, pg.117. Kolegji i Posaçëm i Apelimit pranë Gjykatë së Lartë do të jetë një gjykatë e zakonshme dhe do të ketë juridiksion për të shqyrtuar çështjen në themel dhe për të marrë vendim përfundimtar.

[80] Opinioni i KV, pg.135.

 

Të dhëna statistikore mbi tryezat konsultative të Reformës në Drejtësi per vitin 2015

 

Gjatë vitit 2015 nën drejtimin dhe moderimin e ekspertëve të Nivelit të Lartë të secilit grup pune u zhvilluan 42 tryeza konsultative/bashkëbisedimi ( 12 tryeza në Tiranë, 15 tryeza në rrethe, 9 tryeza në Universitete Publike e Private në Tiranë e rrethe), si dhe 4 tryeza bashkëbisedimi  si më poshtë:

 

• Në periudhën maj – qershor, për diskutimin e çdo kapitulli të Analizës, u zhvilluan gjithësej 10 tryeza në Tiranë.

 

1. 8 tryeza të rrumbullakëta konsultative

Cdo tryezë u ndoq mesatarisht nga 70 – 100 pjesëmarrës, përfaqësues të sistemit, si gjykatës, prokurorë, avokatë, noterë, përmbarues, oficerë të policisë gjyqësore, profesorë të së drejtës, intelektualë, gazetarë, përfaqësues të institucioneve të tjera të sistemit të drejtësisë, organizata ndërkombëtare dhe organizata të shoqërisë civile, përfaqësues të ambasadave, ekspertë të tjerë të fushës, etj.

 

1. 2 tryeza bashkëbisedimi

Në këto tryeza bashkëbisedimi morën pjesë përfaqësues të organizatave të shoqërisë civile dhe studentë e pedagogë të Shkollës së Studimeve Politike

 

Tryezat u ndoqën në  total nga rreth 700 pjesëmarrës.

Në cdo tryezë kanë diskutuar mesatarisht 8 – 10 persona. Në total rreth 100 diskutime.

 

• Në periudhën qershor – korrik, për diskutimin e Analizës dhe Strategjinë u zhvilluan gjithësej 9 forume të hapura publike në qytetet kryesore  Shkodër, Vlorë, Durrës, Korçë, Pogradec, Gjirokastër, me pjesëmarrës edhe nga qytetet përreth për të mbuluar gjithë territorin e vendit, (si Tropojë, Dibër, Lezhë, Mat, Pukë, Kurbin, Fier, Kavajë, Krujë, Përmet, Sarandë).

 

Çdo forum u ndoq mesatarisht nga 90 – 110  pjesëmarrës, përfaqësues të sistemit, si gjykatës, prokurorë, avokatë, noterë, përmbarues, oficerë të policisë gjyqësore, profesorë të së drejtës,studentë, intelektualë, gazetarë, përfaqësues të institucioneve të tjera të sistemit të drejtësisë, organizata ndërkombëtare, organizata të shoqërisë civile, përfaqësues të ambasadave etj.

 

Këto forume u ndoqën në total nga rreth 800 pjesëmarrës..

Në çdo forum kanë diskutuar mesatarisht 10 – 15 persona. Në total rreth 140 diskutime

 

• Në periudhën nëntor – dhjetor 2015, për konsultimin e projekt amendamenteve kushtetuese u zhvilluan 19 tryeza të rrumbullakëta konsultative;

1. 4 tryeza qëndrore në Tiranë;
2. 6 tryeza rajonale të organizuara në qytetet kryesore të vendit si Korçë, Vlorë, Gjirokastër, Shkodër, Elbasan, Lezhë,
3. 9 tryeza në qëndrat kryesore universitare publike dhe private si Universiteti “L. Gurakuqi” – Shkodër, Universiteti “Luarasi”, Shkolla Kombëtare e Avokatisë, Universiteti “Marin Barleti”, Universiteti Europian i Tiranës, Univeristeti “Aleksandër Moisiu” – Durrës, Universiteti “Ismail Qemali” – Vlorë, Universiteti i Tiranës – Fakulteti i Drejtësisë dhe Shkolla e Magjistraturës.

 

si dhe 2 tryeza bashkëbisedimi  me pedagogë të së drejtës dhe përfaqësues të organizatave të shoqërisë civile.

 

Çdo forum u ndoq mesatarisht nga 70 – 100  pjesëmarrës, përfaqësues të sistemit, si gjykatës, prokurorë, avokatë, noterë, përmbarues, oficerë të policisë gjyqësore, profesorë e studentë të së drejtës, intelektualë, gazetarë, përfaqësues të institucioneve të tjera të sistemit të drejtësisë, organizata ndërkombëtare dhe organizata të shoqërisë civile, përfaqësues të ambasadave etj.

Këto forume u ndoqën në total nga rreth 1300 pjesëmarrës..

 

Në çdo forum kanë diskutuar mesatarisht 8 – 10 persona. Në total rreth 160 diskutime

 

• Të gjitha tryezat e zhvilluara në vitin 2015 u ndoqën në  total nga rreth 2800 pjesëmarrës dhe kanë debatuar e kontribuar në to rreth 400 të ftuar. Në çdo tryezë kanë diskutuar mesatarisht 12 persona.

 

 

Rrjeti i konsultimit publik

Rrjeti i konsultimit publik përbëhet nga 1900 persona, nga të cilët 350 gjyqtarë (gjykatat e të gjitha shkallëve), 300 prokurorë, 200 pedagogë të Shkollës së Magjistraturës dhe fakulteteve të drejtësisë private e publike, 800 përfaqësues nga profesionet e lira (noterë, përmbarues, avokatë), 170 ekspertë të pavarur të fushave dhe që i janë përgjigjur thirrjes publike, 30 përfaqësues të organizatave Shoqërisë Civile, 20 përfaqësues nga Institucionet Shtetërore bashkëpunuese në proces.

 

Kontributet nëpërmjet portalit online dhe postës elektronike

Kanë dhënë kontributet e tyre me shkrim nëpërmjet adresës elektronike dhe portalit online për analizën, strategjinë dhe projektamendamentet kushtetuese gjithsej rreth 100 persona nga të cilët 21 gjyqtarë, 10 prokurorë, 15 avokatë, 20 pedagogë, 15 përfaqësues të SHC si dhe të tjerë ekspertë të fushës e studentë të fakulteteve të drejtësisë.

Portali online

Në periudhën nga dita e parë e lancimit (8 qershor) deri tani, duke përfshirë edhe muajin dhjetor, vizitat në total në portal kanë qënë rreth 11000 vizita.
Këto vizita kanë patur këtë shpërndarje kohore :
Në muajin Qeshor :   604 vizita.

Në muajin Korrik :    871 vizita.

Në muajin Gusht :     916 vizita.

Në muajin Shtator : 1480 vizita.

Në muajin Tetor :    1539 vizita.

Në muajin Nëntor :  2895 vizita.

Në muajin Dhjetor : 3023 vizita.

 

Mesatarisht numri i vizitoreve në ditë që nga dita e lancimit është: 45 vizitorë.

Kohëzgjatja më e madhe e vizitave në faqe është 04:41 min.
Më shumë se gjysma e vizitorëve rreth: 54.99% jane vizitorë të rinj, ndërsa pjesa tjetër që janë përdoruesit e faqes janë :  45.01%.
Shtetet nga të cilat vjen numri më i madh i vizitorëve janë: Shqipëria, por edhe nga Kosova, SHBA, Italia, Greqia, Gjermania, Kanadaja etj.

 

KOMISIONI I POSACËM PARLAMENTAR

Grupi i ekspertëve të nivelit të lartë

 

7 dhjetor 2015

 

Deklaratë për shtyp

 

Konsultimi Publik i Amendamenteve Kushtetuese  për  Reformën në Drejtësi

 

 

Jemi këtu për t’ju bërë me dije se sot përmbyllëm një fazë të rëndësishme të procesit të konsultimeve publike mbi projektamendamentet kushtetuese. Këto projektamendamente janë rezultat i punës së ekspertëve më të mirë vendas dhe këtë e them me kompetencë të plotë,  dhe ndërkombëtarë, ku një rol të të rëndësishëm kanë zënë dhe konsultimet e vazhdueshme me përfaqësues të Komisionit të Venecias.

 

Krahas këtij procesi teknik është zhvilluar një konsultim i gjerë publik, që është orientuar në dy drejtime :

 

Nga njëra anë, është ofruar informacion dhe janë marrë sugjerime dhe rekomandime nëpërmjet portalit online të Reformës (ëëë.reformanedrejtesi.al). Ai është ndjekur nga shumë vizitorë. Vetëm në muajt Shtator – Nëntor numri i tyre ka qenë rreth 1500 në muaj. Në adresën elektronike të reformës janë përcjell vleresime, komente dhe propozime konkrete rreth projektit kushtetues nga gjyqtarë, prokurorë, pedagogë, studentë dhe ekspertë të fushës, si dhe qytetarë të ndryshëm. Ne si ekspertë të nivelit të lartë përfitojmë nga ky rast për të shprehur vlerësimin dhe falenderimin tonë për të gjithë ata që u angazhuan dhe kontribuan në këtë proces.

 

Nga ana tjetër, konsultimi publik i zhvilluar gjatë dy fazave të para të veprimtarisë së Komisionit të posaçëm për Analizën e Sistemit të Drejtësisë dhe Strategjisë, vijoi në periudhën 13 Nëntor–7 Dhjetor 2015, me diskutimin e projekt-amendamenteve kushtetuese.

 

Gjatë kësaj periudhe u organizuan 19 tryeza me qëllim informimin dhe marrjen e mendimeve dhe sugjerimeve lidhur me amendamentet e propozuara nga grupi i ekspertëve të nivelit të lartë. 4 tryeza të konsultimit publik u zhvilluan në Tiranë, dy prej të cilave në kujdesin e vecantë dhe me bashkëpunimin e Ministrisë së Drejtësisë. 6 të tjera, u zhvilluan në qendrat e rretheve më të rëndësishme gjyqësore, me pjesëmarrjen e gjyqtarëve, prokurorëve, avokatëve dhe profesionistëve të tjerë të sektorit të drejtësisë. 9 tryeza u zhvilluan në institucionet e arsimit të lartë juridik publik dhe privat me pjesëmarrjen e pedagogëve, studentëve dhe të shoqërisë civile.

 

Një hapësirë e posaçme u është kushtuar në cdo tryezë ekspertëve të propozuar nga opozita, të cilët kanë pasur mundësinë të parashtrojnë sugjerimet dhe rekomandimet e tyre për projektamendamentet kushtetuese.

 

 

Në këto tryeza morën pjesë rreth 1300 pjesëmarrës nga radhët e gjyqtarëve, prokurorëve, avokatëve, noterëve, përmbaruesve, pedagogëve dhe studentëve të Fakulteteve të Drejtësisë dhe studentëve në Shkollën e Magjistraturës, përfaqësues të shoqërisë civile, përfaqësues të Presidentit të Republikës dhe institucioneve të tjera të Sistemit të Drejtësisë (Ministria e Drejtësisë, Këshilli i Lartë i Drejtësisë etj).

 

Në të gjitha veprimtaritë e konsultimit publik morën pjesë dhe ofruan mbështetje për procesin e reformës dhe domosdoshmërinë e saj, partnerët ndërkombëtarë të vendit tonë, Ambasadori SHBA-ve, Ambasadorja e Delegacionit të BE-së, Ambasadori i Prezencës së OSBE-së, ambasadorë të shteteve të Bashkimit Europian, Zëvendës Sekretari i shtetit, në Byronë për Çështjet Ndërkombëtare të Zbatimit të Ligjit dhe Narkotikët, pranë Departamentit të Shtetit në Shtetet e Bashkuara të Amerikës etj.

 

Ne dëshirojmë t’i falenderojmë përzemërsisht të gjithë pjesëmarrësit e përfshirë në këtë proces konsultimi për interesin, vlerësimin dhe mbështetjen që i kanë dhënë këtij projekti dhe veçanërisht, të gjithë ata që janë angazhuar me kontribute konkrete për përmirësimin e tij.

 

Ne, në cilësinë e ekspertëve, kemi mirëpritur dhe kemi shqyrtuar me vëmendje të veçantë kritikat e sugjerimet konkrete për projektamendamentet kushtetuese. Shumë prej tyre janë konstruktive për tu marrë parasysh nga ekspertët në procesin e rishikimit. Pse kanë qenë konstruktive?

 

Të tilla fusha janë :

 

• Shqetësimet lidhur me numrin e madh të institucioneve të reja ose me riformatimin e atyre ekzistuese;
• Nevoja për më shumë saktësi lidhur me kriteret përzgjedhëse për kandidatët në organet kushtetuese;
• Paqartësitë mbi rolin e Gjykatës Kushtetuese në kontrollin e amendamenteve kushtetuese;
• Shqetësimet lidhur me rolin e Ministrit të Drejtësisë në disa prej institucioneve të sistemit;
• Shqetësime lidhur me organizimin e gjykimit administrativ në dy shkallë;
• Propozime për forcimin e statusit të gjyqtarëve dhe prokurorëve;
• Nevoja për më shumë qartësi lidhur me decentralizimin e sistemit të prokurorisë;
• Shqetësimet e ngritura mbi procesin e rivlerësimit të gjyqtarëve dhe prokurorëve.

 

Të gjitha vlerësimet, rekomandimet dhe sugjerimet e bëra gjatë procesit të konsultimit publik janë dokumentuar nga Sekretariati Teknik i Komisionit të Posaçëm dhe janë vënë në dispozicion të Grupit të Ekspertëve të Nivelit të Lartë. Këto çështje bashkë me vlerësimet e Komisionit të Venecias që priten të bëhen publike së afërmi, do të përbëjnë bazën për rishikimin e projektamendamenteve kushtetuese.

 

Ne jemi të angazhuar që procesi i reformës në sistemin e drejtësisë të vazhdojë të respektojë parimet e gjithëpërfshirjes, profesionalizmit, pajtueshmërisë me standardet ndërkombëtare, transparencës dhe konsultimit të gjerë midis të gjithë aktorëve në këtë proçes.

 

Pyetje nga gazetarët

 

A do të përfshihen në paketën tuaj të ndryshimeve kushtetuese, idetë dhe propozimet e ardhura nga ekspertë apo opinioni publik në tryezat e shumta dhe konsultimet që ju keni bërë deri më tani?

 

Unë besoj se gjëja e parë e atyre që na kanë dhënë ide gjatë konsultave është t’i dëgjojmë. Patjetër që do e dëgjojmë zërin e konsultave, sepse ne që merremi me këtë punë, pra ekspertë të një profesioni, nuk duam të biem në kurthin e mendimeve tona. ne duam ngacmime sepse kjo punë nuk bëhet për ne që jemi këtu, bëhet shumë e shumë më gjerë se për ne. Jemi shumë të hapur, por të kemi parasysh se midis profesionalizmit dhe dëshirave ka një hendek dhe taktika se si mendimet dhe aspiratat pasqyrohen është njëra anë. Ana tjetër që është e forta fare, po, po dhe po: do t’i marrim parasysh propozimet. Flas në emër të grupit të ekspertëve, unë nuk jam i rekomanduar as nuk kam dëshirën të fals përtej pozicionit tonë prej ekspertësh. Politika është diçka tjetër.

 

Pavarësisht se ishte e përcaktuar në një axhendë data 13 nëntor, sot kemi ardhur në përfundim të gjitha konsultimeve me grupet e interesit dhe opinionin publik. A do të vijojnë pas ditës së sotme ende konsultimet deri në implementimin e plotë të reformës në drejtësi? E dyta, kur priten përgjigjet përfundimtare nga ana e Komisionit të Venecias për propozimet që ju i keni dërguar?

 

Po, procesi nuk mbaron. Arsyeja në paragrafin e parë të deklaratës online, çdokush mund të thotë çdo gjë deri sa nuk janë miratuar. Ky është një proces që strukturohet. Ne kemi nisur një proces konsultimi me Komisionin e Venecias që është organi prestigjioz i Këshillit të Evropës për çështje konstitucionale. Unë mund të them, më datën 17,18,19 një grup përfaqësues i komisionit të ekspertëve të nivelit të lartë do të shkojë në Venecia për konsultime paraprake në vazhdimësi. Të jeni të bindur për një gjë. Fjalët e para nga Komisioni i Venecias do t’i dëgjoni nga grupi i ekspertëve, jo nga politikanët. Deri atëherë unë nuk mund të them asgjë. Ne kemi paraqitur një projekt që është i botuar dhe i shtypur, për konsultë publike dhe ky konsultim do të mbarojë ditën që projekti do të miratohet. Deri atëherë nuk ka limit për të gjithë ata që duan të kontribuojnë në përmirësimin e projektit.

 

Strasburg, 21 dhjetor 2015                                                                CDL-AD (2015) 045

Or. Engl.

Opinion Nr. 824/2015

 

 

 

 

KOMISIONI EUROPIAN PËR DEMOKRACINË NËPËRMJET LIGJIT

(KOMISIONI I VENECIAS)

 

 

 

OPINION I NDËRMJETËM

 

 

MBI PROJEKT-NDRYSHIMET KUSHTETUESE

PËR GJYQËSORIN E SHQIPËRISË

 

 

 

Adoptuar nga Komisioni i Venecias në

Seancën Plenare të 105të

(Venecia, 18-19 dhjetor 2015)

 

 

Mbi bazën e komenteve nga

 

 

 

 

1. Sergio BARTOLE (Anëtar Zëvendësues, Itali)

Znj. Hanna SUCHOCKA (Anëtare, Poloni)

1. James HAMILTON (Ekspert, Ish-Anëtar, Irlandë)
2. Kostantin VADZELASHVILI (Ekspert, Ish Anëtar Zëvendësues, Gjeorgji)

 

 

 

 

 

Ky dokument nuk do të shpërndahet në takim. Ju lutemi sillni këtë kopje.

ëëë.venice.coe.int

 

 

 

 

 

 

 

Tabela e Përmbajtjes

1. HYRJE                                                                                                                                     3

 

1. KOMENTE TË PËRGJITHSHME 3

 

III.       ANALIZË                                                                                                      4

 

1. Integrimi Europian dhe e drejta ndërkombëtare 4

 

1. Gjykata Kushtetuese 6

 

1. Reforma e gjyqësorit dhe e shërbimit të prokurorisë 10

 

1. Gjykata e Lartë dhe Gjykata e Lartë Administrative             10
2. Emërimi i gjyqtarëve dhe statusi i tyre 11
3. Reforma e Këshillit të Lartë Gjyqësor 13
4. Organet e krijuara rishtas: Këshilli i Emërimeve në Gjyqësor, Tribunali Disiplinor, Inspektorati i Lartë i Drejtësisë                         15
5. Këshilli i Emërimeve në Gjyqësor             16
6. Tribunali Disiplinor             16
7. Inspektorati i Lartë i Drejtësisë 17
8. Prokuroria, Këshilli i Lartë i Prokurorisë, Prokurorët Anti-Korrupsion 19

 

1. Dispozitat kalimtare 20

 

1. Miratimi (vetting) i gjyqtarëve dhe prokurorëve ekzistues 21

 

1. Kufizimet e të drejtave në procesin e miratimit nga pikëpamja e Kushtetutës shqiptare                                                                               23
2. Kufizimet e të drejtave në procesin e miratimit nga pikëpamja e Konventës Europiane për të Drejtat e Njeriut                         23
3. A ndikon procesi i miratimit “pavarësinë” e të gjithë gjyqësorit shqiptar?                                                                                     24
4. A ndikon procesi i miratimit të drejtën e gjyqtarëve për një gjyq të drejtë?                                                                                     24
5. Bazat e vlerësimit 27
6. “Vlerësimi i aseteve” – kalimi i barrës së provës dhe problemi i vetëinkriminimit                                                                                     27
7. “Vlerësimi i historikut” dhe jeta private e gjyqtarit             27

• Vlerësimi i aftësive dhe stabiliteti i gjykimeve të gjykatave            27

1. Heqja dorë nga të drejtat e privatësisë nga komisionerët dhe personeli KPK                                                                                     28
2. Përbërja e KPK dhe procedurat para tij/saj             28
3. Statusi dhe mandati i vëzhguesve ndërkombëtarë             28

 

1. PËRFUNDIME 29
2. HYRJE

 

1. Më 1 tetor 2015, Z. Xhafaj, Kryetar i Komisionit Ad Hoc për Reformën në Sistemin e Drejtësisë të Parlamentit shqiptar kërkoi një opinion të Komisionit të Venecias mbi Projekt-Amendamentet e Kushtetutës së Shqipërisë (CDL-REF(2015)037, referuar prej këtu e më pas si “Projekt-Amendamentet”). Projekt Amendamentet janë përgatitur nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë, i cili ishte ngritur nga Komisioni Ad Hoc. Më 5 tetor 2015, Z. Meta, Kryetar i Parlamentit të Shqipërisë, i dërgoi një letër me përmbajtje të ngjashme Komisionit të Venecias duke konfirmuar kërkesën për një opinion mbi Projekt Amendamentet.

 

1. Z. S. Bartole, Znj. H. Suchocka, Z. J. Hamilton dhe Z. K. Vardzelashvili vepruan si raportues në emër të Komisionit të Venecias. Më 2 dhe 3 nëntor 2015, një delegacion i Komisionit të Venecias vizitoi Tiranën dhe u takua me zyrtarë shtetërorë dhe politikanë përkatës, si dhe me gjyqtarë, prokurorë, anëtarë të shoqërisë civile dhe bashkësinë e ekspertëve. Delegacioni është mirënjohës për organizimin e mirë të vizitës dhe shkëmbimet shumë të dobishme që pati aty.

 

1. Ky Opinion bazohet në përkthimin anglisht të Projekt Amendamenteve ofruar nga Komiteti Ad Hoc. Përkthimi mund të mos përfaqësojë gjithmonë saktësisht versionin original në të gjitha pikat, prandaj çështje të caktuara që janë ngritur mund të vijnë për shkak të problemeve në përkthim.

 

1. Opinioni i tanishëm përqendrohet në radhë të parë në tekstin e paraqitur nga Komisioni Parlamentar Ad Hoc. Gjatë konsultimeve në Tiranë, përfaqësues të partive të tjera politike u ankuan se Projekt Amendamentet ishin përgatitur pa pjesëmarrjen e tyre të mirëfilltë. Partia Demokratike dhe Lëvizja Socialiste për Integrim paraqitën komentet e veta për Projekt Amendamentet (shih CDL-REF(2015)043 dhe CDL-REF(2015)044). Këto dokumente janë studiuar me kujdes dhe janë marrë parasysh nga raportuesit në përgatitjen e këtij opinion.

 

1. Së fundi, duke pasur parasysh shkallën e reformës kushtetuese, dhe në dritën e urgjencës së çështjes, si dhe pas konsultimeve me autoritetet shqiptare u ra dakord që opinioni do të merret vetëm me pika të caktuara më kritike të reformës dhe se do të jetë një opinion i ndërmjetëm. Pasi Projekt Amendamentet të jenë shqyrtuar në dritën e rekomandimeve të përfshira në opinionin e ndërmjetëm (shih më poshtë), Komisioni i Venecias do të përgatisë një opinion përfundimtar të tekstit të rishikuar.

 

1. Ky Opinion i Ndërmjetëm u adoptua nga Komisioni i Venecias në Seancën Plenare të 105të (Venecia, 18-19 dhjetor 2015).

 

1. KOMENTE TË PËRGJITHSHME

 

1. Projekt Amendamentet mbulojnë një numër fushash: integrimi europian, funksionimi i Gjykatës Kushtetuese, organizimi i gjyqësorit dhe shërbimit të prokurorisë. Megjithatë, është e qartë që amendamentet janë frymëzuar në pjesën më të madhe nga nevoja për të siguruar integritetin e gjyqtarëve shqiptarë. Për pasojë, ky opinion i ndërmjetëm do të përqendrohet kryesisht në këtë aspekt të Projekt Amendamenteve.

 

1. Kushtetuta aktuale e Shqipërisë e vitit 1998 ishte përgatitur në bashkëpunim të ngushtë me Komisionin e Venecias;[1] rregullimet kushtetuese ekzistuese që përkufizojnë statusin e gjyqësorit në teori janë të mjaftueshme për të garantuar pavarësinë dhe llogaridhënien e tij. Megjithatë, në Shqipëri, si dhe në disa vende të tjera post-komuniste, ngritja ne nivel kushtetues e standardeve për pavarësinë e gjyqësorit rezultoi në një paradoks: garanci kushtetuese iu janë akorduar gjyqtarëve që nuk ishin ende të pavarur dhe të paanshëm në praktikë. Si rezultat, sipas mendimit të politikanëve dhe publikut të përgjithshëm shqiptar, shumë anëtarë të gjyqësorit kanë zhvilluar qëndrime korporatiste që çuan në korrupsion të përhapur gjerësisht dhe mungesë profesionalizmi dhe eficience. Në këto rrethana, nisma për të rishikuar dispozitat kushtetuese për gjyqësorin është tërësisht e kuptueshme.

 

1. Ky paradoks shpjegon ndërtimin e gjithanshëm të reformës. Në thelb, Projekt Amendamentet (për aq sa i takon reformës së gjyqësorit) përbëhen nga dy pjesë kryesore. Së pari, ato propozojnë një rregullim institucional të përhershëm për gjyqësorin dhe shërbimin e prokurorisë. Së dyti, Projekt Amendamentet prezantojnë një mekanizëm të përkohshëm, përshkruar në Shtojcë, i cili supozohet të pastrojë radhët e gjyqësorit/prokurorisë dhe t’i bëjë “reboot” (ringritje) të gjithë sistemit. Ky mekanizëm i përkohshëm përfshin ekspertë ndërkombëtarë, emëruar nga entitete të huaja dhe supozohet të kontrollojë të gjithë procesin e miratimit të gjyqtarëve dhe prokurorëve ekzistues.

 

1. Synimi që reforma ndjek është i përgëzueshëm; megjithatë, zgjedhjet organizative propozuar nga Projekt Amendamentet duken se janë tepër të ngathëta dhe reforma ka gjasa të çojë në një proces vendim-marrjeje shumë kompleks, me shumë organe që kontrollojnë njëri-tjetrin në një sistem të ndërlikuar kontrollesh dhe balancash.

 

1. Vëzhgimi tjetër ka të bëjë me nivelin e hollësive në Projekt Amendamente: teksti duket se është shumë specifik, sidomos në lidhje me Shtojcën që përshkruan procesin e miratimit. Gjatë konsultimeve në Tiranë, anëtarë të ekipit të ekspertëve të nivelit të lartë sugjeruan mundësinë e rregullimit të disa hollësive të caktuara në nivel legjislativ (ndoshta me anë të një ligji organik dhe një ligji të thjeshtë). Kjo mund të ishte një lëvizje shumë e mençur për aq sa do të lejojë që në të ardhmen të ketë rishikim më fleksibël të rregullimeve të hollësishme të çështjes kur të lindë nevoja.

 

• ANALIZA

 

1. Integrimi europian dhe e drejta ndërkombëtare

 

1. Nenet 1 deri 13 të Projekt Amendamenteve merren me aderimin e mundshëm të Shqipërisë në Bashkimin Europian. Aktualisht, prezantimi i tyre në tekstin e Kushtetutës dukshëm ka vetëm një rëndësi politike. Megjithatë, teksti lexohet sikur Shqipëria të ishte tashmë anëtare e Bashkimit Europian. Gjithçka duhet është që të bëhen çfarëdo ndryshimesh në tekstin e Kushtetutës që kërkohen për të mundësuar aderimin në Bashkimin Europian pa ndonjë ndryshim të mëtejshëm kushtetues. Nëse ligjvënësi shqiptar këmbëngul për të përfshirë dispozita të caktuara tani (me qëllim që të mos ndryshohet Kushtetuta përsëri në të ardhmen), teksti duhet ta bëjë të qartë dispozitat përkatëse do të hynin në fuqi vetëm kur Shqipëria të hyjë në Bashkimin Europian.

 

1. Dispozita të caktuara të Projekt Amendamenteve janë të mirëpritura (të tilla si referimi ndaj “vlerave europiane” në preambul, shtimi i orientimit seksual si bazë e ndaluar për diskriminim në Nenin 18 të Kushtetutës ekzistuese,[2] dhënia të drejtë qytetarëve të BE që të votojnë në zgjedhjet e BE në Nenin 9, në plotësim të Nenit 109 ekzistues).

 

1. Ndryshimi i propozuar për nenin 2 të Kushtetutës duket shumë i paqartë. Çfarë nënkuptohet nga “pushtete shtetërore” të ushtruara bashkërisht me Shtete të tjera anëtare të BE-së? Duket se ajo çka i referohet në këto dispozita janë pushtetet që shtetet anëtare i kanë përcjellë Bashkimit Europian por, nëse është kështu, nuk është e përshtatshme t’u referohet me pushtete “shtetërore.” Aktualisht, një pohim i thjeshtë për faktin që Shqipëria mund të anëtarësohet në BE dhe t’i përcjellë disa prej pushteteve të saj sovrane BE-së ndoshta do të mjaftonin.[3] Nëse është e nevojshme, kjo dispozitë mund të përcaktojë kushtet që kërkohen për një vendim për të hyrë në Bashkimin Europian (për shembull, kërkesë për një shumicë të cilësuar në Parlament).

 

1. Neni 3 (i cili ndryshon Nenin 12 të Kushtetutës) rregullon dislokimin e forcave të huaja në territorin shqiptar dhe dërgimin e forcave ushtarake shqiptare jashtë. Do të ishte mjaft e këshillueshme që t’i besohej Parlamentit dhe jo Qeverisë detyra e vendosjes për çështje strategjike lidhur me bashkëpunimin ushtarak ndërkombëtar (mund të bëhet përjashtim për raste emergjencash). Komisioni i Venecias sjell në mend se në Raportin e tij për kontrollin demokratik të forcave të armatosura kishte vëzhguar se “ekziston konsensus i përgjithshëm për sa i përket rolit mbizotërues të Parlamentitnë ekzekutimin e këtyre funksioneve kontrolluese mbi sigurinë dhe mbrojtjen.”[4] Nëse ka një marrëveshje ndërkombëtare kuadër ratifikuar nga Parlamenti mbi bashkëpunimin ushtarak të Shqipërisë me vende të tjera, Qeveria mund të vendosë lidhur me modalitete të tilla si bashkëpunimi, por mandati i dhënë nga Parlamenti për Qeverinë duhet të jetë mjaft specifik, i mirëpërkufizuar nga ligji dhe ushtrimi i pushtetit të Qeverisë në këtë fushë duhet të bazohet në parimin e “bashkëpunimit luajal midis fuqive të Shtetit.”[5]

 

1. Neni 6 (i cili ndryshon Nenin 43) i jep cilitdo të drejtën për të “paraqitur një ankim” kundër një vendimi gjyqësor “me kusht që vendimi i gjykatës të jetë përfundimtar.” Kjo frazë është e paqartë dhe, nëse nuk është problem përkthimi, duhet riformuluar. Me shumë gjasë, e drejta “për të paraqitur ankimim” duhet kuptuar si e drejtë për të apeluar një vendim gjyqësor. Është me rendësi që kjo e drejtë të garantohet në Kushtetutë. Megjithatë, mund të këshillohet sqarimi nëse Kushtetuta garanton një ankimim të thjeshtë apo edhe një apelim kasacioni. Gjithashtu, shprehja “me kusht që vendimi i gjykatës të jetë përfundimtar” mund të jetë çorientues. Ndërkohë që duhet të ekzistojë e drejta për të apeluar kundër dënimeve penale (me përjashtime të caktuara – shih Neni 2 i Protokollit Nr. 7 i Konventës Europiane për të Drejtat e Njeriut, KEDNJ),[6] duhet të ketë fundshmëri në çdo sistem gjykatash. Sistemi i apelimeve nuk duhet të lejojë rishikimin e pafundëm të gjykimeve “përfundimtare,” dhe legjislacioni duhet të përcaktojë qartë çastin kur vendimet e gjykatave bëhen “përfundimtare” dhe për pasojë nuk mund t’i nënshtrohen ndonjë rishikimi të mëtejshëm.[7]

 

1. Neni 7 duhet të specifikojë se zgjedhja e përfaqësuesve shqiptarë në Parlamentin Europian do të rregullohet nga ligji përkatës. Nenin 9 kuptohet sikur shpall se qytetarët e BE-së që banojnë në mënyrë të përhershme në Shqipëri fitojnë të drejta aktive si edhe pasive zgjedhore në zgjedhjet vendore.

 

 

1. Gjykata Kushtetuese

 

1. Disa nga propozimet që prekin Gjykatën Kushtetuese (GJK), të tilla si kërkesa për një buxhet të veçantë dhe të administruar në mënyrë të pavarur, zgjedhja e Kryetarit/-es nga kolegët, pandëshkueshmëria funksionale e gjyqtarëve të GJK, zgjerimi i listës së personave që mund të apelojnë në GJK, etj., janë të mirëpritura.[8] Çështjet kryesore qëndrojnë si më poshtë.

 

1. Neni 12 (i cili plotëson Nenin 131) përcakton që GJK nuk mund të shpallë jokushtetues një ligj të miratuar nga Kuvendi për ndryshimin e Kushtetutës.[9] Teksti i tanishëm i Nenit 131 të Kushtetutës nuk duket se sugjeron se GJK ka pushtetin të vlerësojë përputhshmërinë e një amendamenti paraqitur ndaj Kushtetutës; megjithatë, as nuk ndalohet. Kështu, amendamenti synon të vendosë shprehimisht një kufizim në shtrirjen e pushtetit të GJK në këtë fushë.

 

1. Pushteti i Gjykatave Kushtetuese për të rishikuar dhe zhvlerësuar pjesë të vetë Kushtetutës është një çështje e debatueshme dhe jashtëzakonisht komplekse, sidomos kur Kushtetuta nuk përmban të ashtuquajtura “klauzola të përjetshme.” Në opinionin e tij për Ukrainën, Komisioni i Venecias deklaroi se nuk ka një standard të pranuar përgjithësisht në të drejtën krahasuese kushtetuese në lidhje me pjesëmarrjen e gjykatave kushtetuese në procesin e amendamenteve kushtetuese.[10] Në Raportin e tij për Amendamentin Kushtetues,[11] Komisioni i Venecias vërejti se ndërkohë që disa vende europiane shprehimisht e ofrojnë një mundësi të tillë,[12] rishikimi gjyqësor posterior (i mëpasshëm) i amendamenteve të miratuara kushtetuese është një mekanizëm relativisht i rrallë procedural. Në disa vende, shqyrtimi gjyqësor i amendamenteve kushtetuese në teori është i mundur, por nuk është aplikuar ndonjëherë në praktikë.[13] Në të tjera vende, është refuzuar mbi bazën e asaj se gjykatat si organe shtetërore nuk mund ta vendosin veten mbi ligjvënësin kushtetues dhe të veprojnë si pushtet kushtetues. Një sistem që ka refuzuar vendosmërisht rishikimin gjyqësor të amendamenteve kushtetuese është sistemi francez, ku kjo nuk shihet si diçka brenda kompetencave të Conseil Constitutionnel (apo ndonjë gjykate tjetër), sepse ligjvënësi kushtetues është sovran, për pasojë amendamentet kushtetuese nuk mund t’i nënshtrohen rishikimit nga organe të tjera (të krijuara edhe vetë nga Kushtetuta).[14] Një përqasje alternative u ndërmor nga Gjykata Kushtetuese e Austrisë, e cila i konsideroi parimet themelore të Kushtetutës si de facto të pandryshueshme (ose, të ndryshueshme vetëm me referendum).

 

1. Thënë kjo, do të ishte e mundur t’i jepej GJK të paktën pushtetin për të verifikuar procedurën në të cilën amendamentet kushtetuese janë miratuar (por jo thelbin e amendamenteve). Në fund të fundit, Projekt Amendamentet nuk prekin pushtetin e GJK për të shqyrtuar kushtetuetshmërinë e një referendumi (shih Neni 131 (ë) i Kushtetutës së tanishme), përfshi referendumin për të ndryshuar Kushtetutën. Gjithsesi, kur Kushtetuta është kaq e hollësishme dhe përfshin çështje që normalisht duhen rregulluar në nivel legjislativ, roli i GJK është tashmë mjaft i kufizuar. Në rast se GJK autorizohet për të vlerësuar çështjen e procedurës së amendamenteve kushtetuese, do të ketë nevojë për rregullime më të hollësishme, për shembull, të tilla si afate kohore për paraqitjen e ankesave të tilla, kush ka të drejtë t’i paraqesë ato, etj.

 

1. Neni 14 (i cili plotëson Nenin 124) mund të interpretohet sikur nënkupton se të gjitha çështjet lidhur me “zbatimin e Kushtetutës” trajtohen nga GJK, interpretimi i Kushtetutës nga e cila është përfundimtar (teksti i tanishëm përmban të njëjtën formulë). Por, kjo është e vërtetë vetëm në për sa i përket çështjeve që i paraqiten GJK. Në shumë raste, vendimi përfundimtar adoptohet nga një gjyqtar i zakonshëm (ose edhe nga një organ administrativ), dhe nuk sfidohet kurrë përpara GJK. Respektimi i Kushtetutës është detyrë e të gjithë elementëve të makinerisë shtetërore, dhe GJK është thjesht niveli më i lartë për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve që kanë një dimension kushtetues dhe që kanë arritur në këtë nivel.

 

1. Neni 15 (i cili ndryshon Nenin 125) merret me përbërjen e GJK. Sipas sistemit të propozuar, tre anëtarë do të zgjidhen nga Presidenti, tre nga Kuvendi dhe tre nga Gjykata e Lartë dhe Gjykata e Lartë Administrative që veprojnë bashkë.[15] Sistemi i ri planifikon të prezantojë një model që ekziston në shumë shtete të Europës Lindore ku Presidenti, ligjvënësi dhe gjyqësori marrin pjesë në përbërjen e GJK. Presidenti dhe Kuvendi duhet të zgjedhin nga një listë e paraqitur prej Këshillit të Emërimeve në Drejtësi (KED), ku gjyqtarët luajnë një rol vendimtar. Në parim, ky është një ndryshim pozitiv sepse kufizon hapësirën për manipulime politike dhe si i tillë duhet mirëpritur.

 

1. Mandati i gjyqtarëve të GJK tani do të jetë për 12 vjet me një të tretën e emërimeve që rinovohen çdo katër vjet. Supozohet që çdo katër vjet Presidenti, Kuvendi dhe gjyqtarët do zgjedhin secili nga një person, ndonëse kjo nuk specifikohet në fakt në amendamentin kushtetues. Rotacioni mund të ketë ndikimin e uljes së rrezikut që një fraksion të dominojë GJK, meqenëse [ka më shumë gjasë të ndodhin dy cikle tre-vjeçare gjatë kohës së një mandati politik në detyrë[16] në vend të dy cikleve tre-vjeçare. Neni 57 i Projekt Amendamenteve përmban një dispozitë kalimtare sipas të cilës tre anëtarë do të duhet të rinovohen në vitin 2026, një vend bosh të plotësohet nga Presidenti, një nga Kuvendi dhe një nga gjykatat, por katër do kenë kohën e rinovimit në vitin 2030 dhe vetëm dy në vitin 2034. Për pasojë, dispozita provizore nuk përputhet me kushtet e nenit 15 të draftit dhe ka nevojë të përshtatet.

 

1. Projekt-Neni 125 shprehet më tej se anëtarët e zgjedhur për të shërbyer në Gjykatë “nuk mund të kenë qenë përfshirë në forumet drejtuese të partive politike.” Nuk është e qartë se çfarë nënkuptohet saktësisht nga kjo shprehje. Formulimi i kësaj dispozite kërkon rishikim në mënyrë që të shmanget paqartësia dhe aplikimi i tepërt i këtij kufizimi. Në veçanti, fjalët “forume drejtuese” duken të mjegullta. Më tej, si metodë e parandalimit të ndikimit politik mbi Gjykatën, ai ka gjasë të ketë efekt të kufizuar: në shumicën e sistemeve është e zakonshme të gjesh persona simpatitë e të cilëve janë të mirënjohura por që nuk kanë qenë ndonjëherë anëtarë të partisë politike që dihet se mbështesin. Gjithashtu, duket e gabuar që një person i cili ka qenë angazhuar në aktivitet politik të ndalohet përgjithmonë nga veprimtari të tjera të caktuara. Së fundi, aktiviteti politik nuk duhet parë si diçka thelbësisht e dyshimtë. Në fakt, problemi qëndron në kalimin e drejtpërdrejtë nga një veprimtari në një tjetër dhe tek avantazhi që i jepet aktivistit politik aty ku emërimi bëhet nëpërmjet procesit politik. Modeli që Projekt Amendamentet aplikojnë për kandidatët për Prokuror të Përgjithshëm (që të mos ketë pasur post politik apo post në një parti politike për 10 vitet e fundit) duket më i arsyeshëm. Sidoqoftë, përjashtimi i kandidatëve thjesht të afëruar me grupe politike ose për shkak të veprimtarisë së tyre politike (por jo anëtarësisë formale) është tepër përjashtues.

 

1. Së fundi, paragrafi 5 i këtij Neni përcakton se “gjyqtari i Gjykatës Kushtetuese qëndron në detyrë deri në emërimin e pasuesit të tij.” Do rekomandonim që gjyqtarët të lejoheshin të qëndronin në detyrë deri në përmbushjen e çështjeve ku kanë filluar të marrin pjesë përpara se t’u mbaronte mandati.

 

1. Nenet 17 dhe 18 të Projekt Amendamenteve (të cilat ndryshojnë Nenet 127 dhe 128) propozojnë ndryshime në lidhje me ndërprerjen e mandatit të gjyqtarëve të GJK. Kështu, dispozita ekzistuese për ndërprerjen në rastin kur gjyqtari nuk ushtron detyrën pa arsye për më shumë se gjashtë muaj është hequr nga teksti i Kushtetutës. Nuk është e qartë se pse po bëhet ky ndryshim sepse kjo nuk duket si bazë e paarsyeshme për ndalimin e mandatit. Në lidhje me largimin e gjyqtarëve të GJK për një shkelje disiplinore, ka nevojë të sqarohet se çfarë do të konsiderohet shkelje disiplinore mjaftueshëm e rëndë sa për të shërbyer si bazë për largimin nga detyra.[17] Jo çdo shkelje disiplinore duhet shkaktojë largim nga detyra. Së fundi, ky Nen duhet të përfshijë mundësinë për pezullimin e një gjyqtari të GJK nga detyra në rast se ai/ajo akuzohet për një krim të rëndë. Ky koment vlen jo vetëm për gjyqtarët e GJK por edhe për të gjithë post-mbajtësit që mund të jenë nën hetim. Në mënyrë më të përgjithshme, Projekt Amendamentet nuk shprehen për procedurat që duhen ndjekur gjatë shqyrtimit të shkarkimit, si dhe për të drejtat që iu akordohen gjyqtarëve dhe postmbajtësve të tjerë që kërcënohen me shkarkim. Ndërkohë që nuk mund të pritet që një rregullim i hollësishëm të përfshihet në Kushtetutë, do të ishte me vend një pohim i një parimi të përgjithshëm.

 

1. Neni 17 (i cili ndryshon Nenin 127) prezanton, si bazë për largim nga detyra të një gjyqtari të GJK, “një vendim përfundimtar në një procedurë disiplinore.” Projekt Amendamentet nuk përmbajnë ndonjë ide të qartë se kush do të vendosë për masat disiplinore kundër gjyqtarëve të GJK. Sipas projekt-Nenit 147/a pushteti i Këshillit të Lartë Gjyqësor për të vendosur mbi masat disiplinore kundër gjyqtarëve shprehimisht përjashton gjyqtarët e GJK nga kjo (shih edhe projekt-Nenin 147/ç). Neni 127 §2 sugjeron se “fundi i mandatit të anëtarit të Gjykatës Kushtetuese deklarohet pas vendimit të Gjykatës Kushtetuese.” Ndoshta, zgjidhja më e mirë do të ishte të shprehej qartë se pushteti për vendosur për sanksionet disiplinore ndaj gjyqtarëve të GJK i përket vetë GJK. Ky Nen po ashtu duhet të sqarojë se largimi mund të vijë vetëm pas rasteve të shkeljes së rëndë nga një gjyqtar i GJK.

 

1. Sipas Nenit 21 (i cili prezanton ndryshime për Nenin 130 të Kushtetutës), pozicioni i gjyqtarit të GJK është “i papajtueshëm me ndonjë aktivitet tjetër profesional të shpërblyer, përveç rasteve të shprehura me ligj.” Përveç ndalimit për “aktivitet profesional të shpërblyer” për gjyqtarët e GJK, i cili duket me vend, ky Nen duhet të përmbajë ndalimin ekzistues për aktivitetin politik, pavarësisht nëse shpërblehet apo jo. Gjithashtu, rekomandohet që të sqarohet të paktën se çfarë përjashtimesh nga rregulli i përgjithshëm mund të lejohen nga ligji, në vend që t’i jepet diskrecion i pakufizuar ligjvënësit.

 

1. Neni 22 (i cili ndryshon Nenin 131) propozon të ndryshojë formulimin që shprehet për juridiksionin e GJK në lidhje me gjykimin e ankimeve individuale për shkelje të të drejtave kushtetuese. Në tekstin e tanishëm, kompetenca e GJK kufizohej në “gjykimin përfundimtar të ankimeve të individëve për shkeljen e të drejtave të tyre kushtetuese për proces të rregullt ligjor.” Nëse qëllimi i hartuesve është që të zgjerohet kompetenca e GJK për ankimet lidhur me të tjera të drejta dhe liri bazë, kjo duhet mirëpritur.[18]

 

1. Megjithatë, ky Nen flet për shterrimin e të gjitha mjeteve të tjera ligjore si parakusht për pranueshmërinë e një ankimi individual pranë GJK (kështu është edhe teksti i tanishëm). Kjo nuk është shumë precise, përderisa sipas praktikës së Gjykatës Europiane të të Drejtave të Njeriut (GJEDNJ), aplikantët individualë duhet të shterojnë vetëm mjetet e brendshme “të efektshme”[19] përpara se ta sjellin çështjen në Strasburg. Po ashtu nuk është e qartë se cilat janë mjetet, përveç atyre gjyqësore, që duhen shterruar në mënyrë që të mund të aplikohet pranë GJK. Me gjasë, gjykatat kushtetuese vendase mund të aplikonin një rregull të zhvilluar në praktikën e GJEDNJ – vetëm mjetet e brendshme “të efektshme,” që mund të sjellin rezultatin e dëshiruar, duhen shterruar përpara se ankimi të sillet përpara GJK. Nëse nuk është ky rasti, GJK vetë rrezikon të mos shihet si “mjet i efektshëm.” Për pasojë, Neni 22 duhet interpretuar në përputhje me përqasjen e GJEDNJ.

 

1. Neni 24 (i cili ndryshon Nenin 132) propozon disa ndryshime në lidhje me efektin e vendimeve të GJK. Nëse nuk është problem përkthimi, duket e paqartë se cili është qëllimi pas këtyre ndryshimeve. Në tekstin e tanishëm vendimet e GJK kanë “fuqi të përgjithshme detyruese;” fjala “e përgjithshme” tani hiqet. A do të jenë vendimet detyruese vetëm për palët në çështje në të ardhmen? Komisioni i Venecias rekomandon që vendimet e GJK të kenë efekt më të gjerë; Komisioni kujton se “një atribut tipik i gjykatave kushtetuese, sipas modelit europian, është efekti erga omnes i vendimeve të tyre.”[20] Gjithashtu, Neni 24 nuk shpjegon nëse publikimi i opinionit të pakicës është i detyrueshëm apo varet nga zgjedhja që bëjnë anëtarët e pakicës.

 

1. Neni 24 po ashtu përcakton se “përveç rasteve të përcaktuara me ligj,[21] vendimet e Gjykatës Kushtetuese, normalisht, hyjnë në fuqi në ditën e publikimit të tyre […]. Gjykata Kushtetuese mund të vendosë që ligji apo akti tjetër normativ të shfuqizohet në një datë tjetër.” Për sa zgjerohen pushtetet e GJK (shih 131 (f)) mund të jetë më e përshtatshme që fjalët “ligj apo akt tjetër normativ” të zëvendësohen me referencën ndaj “çdo akti të shqyrtuar nga GJK.” Me qëllim rritjen e efektshmërisë së shqyrtimit kushtetues, GJK mund të ketë edhe pushtetin për të urdhëruar pezullimin e aplikimit të aktit normativ të shfuqizuar në lidhje me paditësin e çështjes, edhe nëse vendos ta shtyjë anulimin e aktit.

 

1. Neni 25 (që i referohet Nenit 133 i cili është lënë i pandryshuar) nënkupton se pranueshmëria e ankimimeve kushtetuese mund të përcaktohet jo nga Gjykata e plotë por nga një formacion/trupë më i vogël përcaktuar në ligj. Kjo është një zgjidhje e lejueshme që ndihmon menaxhimin e ngarkesës; megjithatë, p. 2 i nenit 133 (se të gjitha vendimet merren nga shumica e anëtarëve të Gjykatës) mund të krijojë një përshtypje tjetër, ndaj propozohet riformulimi i këtij Neni me qëllim që të lejohet krijimi i një “mekanizmi filtrimi” brenda GJK.

 

1. Sipas Nenit 26 (i cili ndryshon Nenin 134), Avokati i Popullit, si dhe organe të tjera Shtetërore, “mund të paraqesin një kërkesë vetëm në lidhje me çështje të lidhura me interesat e tyre.” Eshtë e këshillueshme që të lejohet Ombudsman –i që të paraqesë actio popularis në çdp rast (me kushtin që çështja të jetë parimisht në pajtim me mandatin e tij/saj)

 

1. Reforma e gjyqësorit dhe shërbimit të prokurorisë

 

1. Gjykata e Lartë dhe Gjykata e Lartë Administrative

 

1. Neni 27 (i cili ndryshon Nenin 134 të Kushtetutës) merret me pushtetin gjyqësor dhe organizimin e gjykatave. Ndryshimi kryesor është krijimi i një Gjykate të Lartë Administrative të re (GJLA). Ky ndryshim mund të ketë efekte të caktuara pozitive: si çdo specializim, do të rrisë profesionalizmin e gjyqtarëve që shqyrtojnë çështjet administrative. Në opinionin e tij për Amendamentet e Kushtetutës së Ukrainës lidhur me Gjyqësorin,[22] Komisioni i Venecias mbështeti idenë për të krijuar gjykata të ndara administrative:

 

“21. Rrënjosja kushtetuese e gjykatave administrative […], të cilat ekzistojnë tashmë në Ukrainë, është gjithashtu i mirëpritur. Nga perspektiva e të drejtave të njeriut, drejtësia administrative është një element i rëndësishëm në procesin e kontrollit mbi performancën e administratës publike.”

 

1. Thënë kjo, është e paqartë nëse Shqipëria ka burimet e mjaftueshme njerëzore dhe financiare për të ngritur një gjykatë të re të lartë, përpos gjykatave të specializuara të nivelit më të ulët, sidomos duke pasur parasysh që sistemi i gjykatave më të ulëta administrative ka vetëm pak vite që është ngritur dhe, gjithashtu, Parlamenti tashmë ka përjetuar vështirësi me mbushjen e vendeve vakante në Gjykatën e Lartë ekzistuese.

 

1. Gjithashtu, nëse krijohen dy Gjykata të Larta të ndryshme me të njëjtin nivel, ekziston rreziku i mosmarrëveshjeve juridiksionale mes tyre. Sipas nenit 23 (i cili shton paragrafin (g) në Nenin ekzistues 131), do të jetë kompetencë e GJK që të zgjidhë “mosmarrëveshjet lëndore dhe funksionale” mes këtyre dy gjykatave. Megjithatë, kjo dispozitë nuk është plotësisht e qartë. Së pari, Komisioni i Venecias ka rezerva të caktuara në lidhje me përfshirjen e GJK në administrimin e drejtësisë në gjykatat e juridiksionit të përgjithshëm. Së dyti, është e paqartë se çfarë lloj mosmarrëveshjesh supozohet të zgjidhë GJK. Dy gjykatat mund të mos bien dakord se cila prej të dyjave do të shqyrtojë një çështje të caktuar, por ekzistojnë edhe lloje të tjera konfliktesh, si ato ku dy degë të gjyqësorit nuk vënë në pikëpyetje juridiksionin për një çështje të caktuar por aplikojnë në thelb të njëjtat dispozita ligjore në mënyrë të ndryshme dhe kështu zhvillojnë përqasje të ndryshme në praktikën e tyre gjyqësore. Ndërkohë që Gjykata Kushtetuese mund të zgjidhë mosmarrëveshjet e drejtpërdrejta juridiksionale mes dy gjykatave, sigurisht nuk duhet të futet në themelet e çështjeve.

 

1. Më tej, një dispozitë e re shprehet se gjykimi administrativ organizohet në dy instanca që përfshijnë Gjykatën Administrative të Shkallës së Parë dhe Gjykatën e Lartë Administrative. Nuk duket shumë logjike që t’i referohesh shprehimisht një gjykate të shkallës së parë në fushën e së drejtës administrative kur në paragrafin paraardhës të Kushtetutës thuhet se gjykatat e shkallës së parë ngrihen me ligj. Atëherë lind pikëpyetja nëse rregullimet për ngritjen e gjykatave administrative të shkallës mund të ndryshohen në të ardhmen me një ligj organik apo nëse do të kërkonin ndryshim të Kushtetutës. Do të ishte e parapëlqyer që rregullat në Kushtetutë lidhur me gjykatat administrative të jenë të njëjta me ato lidhur me gjykatat e zakonshme, dmth të përmenden shprehimisht në Kushtetutë vetëm gjykatat e larta, duke ia lënë ligjit organik organizimin e të gjitha gjykatave të shkallës së parë dhe të dytë. Një çështje e ngjashme lind në lidhje me një referim të mëvonshëm ndaj Gjykatës Anti-Korrupsion të Shkallës së Parë që përmendet por si duket nuk synohet të ngrihet në nenin e ri të propozuar 148/ac.

 

1. Neni 27 (i cili ndryshon Nenin 135) flet për gjykatat e specializuara, por nuk i emërton ato dhe nuk specifikon nëse do të krijohen me ligj organik apo të zakonshëm. Ky Nen po ashtu shfuqizon një dispozitë të mëparshme që lejon krijimin e gjykatave të juridiksionit lokal; mund të jetë diçka më e mençur nëse kjo dispozitë lihet siç është bashkë me referencën për gjykatat e specializuara, sepse specializimi dhe juridiksioni lokal nuk janë e njëjta gjë dhe do të ishte logjike që të lejohej krijimi i cilësdo nga të dyja në të ardhmen pa pasur nevojën për të ndryshuar përsëri Kushtetutën. Gjithashtu, gjykatat e posaçme anti-korrupsion (përmendur në Nenin 53 të Projekt Amendamenteve që i shtojnë Nenin 148/c Kushtetutës së tanishme) mund të përmenden shprehimisht si një tip i posaçëm i “gjykatave të specializuara.”

 

1. Sipas Nenit 43 (i cili ndryshon Nenin 139), mandati i gjyqtarëve të Gjykatës së Lartë ose të Gjykatës së Lartë Administrative do të marrë fund me mbushjen e moshes 65 vjeç (nën-paragrafi ‘a’). Për gjyqtarët e GJK mosha është 70 vjeç. Nuk është tërësisht e qartë se çfarë e shkakton këtë dallim. Projekt nën-paragrafi ‘b’ përcakton se mandati po ashtu skadon pas fundit të mandatit 12-vjeçar. Në të dyja rastet, arritja e kufirit të moshës si dhe mbushja e mandatit 12-vjeçar nuk duhet të çojnë domosdoshmërisht në përfundim të menjëhershëm të mandatit; ligjvënësi mund të shqyrtojë nëse është e mundur që gjyqtari përkatës të mbarojë shqyrtimin e një çështjeje të caktuar për të cilën ka qenë raportues, për shembull.

 

1. Neni 34 (i cili ndryshon Nenin 141) nënkupton se Gjykata e Lartë nuk do të ketë më kompetencën e gjykatës së shkallës së parë në rastet që lidhen me zyrtarë të lartë shtetërorë, por do të veprojë vetëm si gjykatë kasacioni dhe do të shqyrtojë apelimet për pikat e ligjit. Duke pasur parasysh përfshirjen e politikanëve në zgjedhjen e gjyqtarëve të kësaj gjykate, zgjidhja e propozuar duket e shëndoshë, por mbetet pyetja se cila gjykatë do të shqyrtojë çështjet ku akuzohen zyrtarë të lartë shtetërorë.[23]

 

1. Neni 34 përcakton më tej se GJL dhe GJLA nuk duhet të shqyrtojnë çështje që bien nën juridiksionin e GJK. Vërtet, ekziston një kategori e caktuar mosmarëveshjesh për të cilat GJK ka juridiksion ekskluziv. Megjithatë, përderisa Kushtetuta siguron të drejtën e ankimimit individual pranë GJK, në shumicën e rasteve GJK do të shqyrtojë po të njëjtat çështje që janë shqyrtuar nga gjykatat e zakonshme ose administrative. Për pasojë, ky Nen duhet të riformulohet.

 

1. Emërimi i gjyqtarëve dhe statusi i tyre

 

1. Një numër i propozimeve të Projekt Amendamenteve për gjyqtarët meritojnë të mirëpriten – kjo ka të bëjë, për shembull, me imunitetin funksional të gjyqtarëve dhe prezantimin e kërkesave për kandidatët për gjyqtarë të Gjykatës së Lartë dhe Gjykatës së Lartë Administrative. Dispozitat më problematike diskutohen më poshtë.

 

1. Neni 28 (i cili ndryshon Nenin 136) merret me emërimin e gjyqtarëve. Thelbi i amendamenteve është depolitizimi i procesit të emërimit duke hequr rolin e Kuvendit dhe duke zvogëluar rolin e Presidentit në emërimin e gjyqtarëve më të lartë në një rol ceremonial për emërimin e të propozuarve nga Këshilli i Lartë Gjyqësor (KLGJ). Ka nevojë të sqarohet nëse dhe në ç’masë Presidenti mund të mos bjerë dakord me kandidatët e propozuar nga KLGJ; një mosmarrëveshje e tillë, në parim, nuk duhet të lidhet me personalitetet e kandidatëve, dhe në çdo rast vendimi i Presidentit duhet të jetë i mirëarsyetuar: Presidenti duhet të ruajë vetëm pushtetin për të refuzuar kandidatë që janë dukshëm të papërshtatshëm.

 

1. Ky Nen po ashtu përcakton kërkesat për kandidatët për postin e një gjyqtari të GJL ose GJLA. Krahasuar me Nenin ekzistues 135 p. 5 dispozitat e reja janë më të hollësishme; megjithatë, nuk ka kërkesë që një kandidat të jetë diplomuar nga Shkolla e Magjistraturës, çka nuk është në koherencë me Nenin 50 lidhur me emërimin e prokurorëve, i cili e përmban këtë dispozitë që iu aplikohet edhe prokurorëve më të ulët.[24]

 

1. Për sa i përket gjyqtarëve të gjykatave më të ulëta, kërkesat për kualifikueshmërinë për këto pozicione duket se janë mjaft minimale dhe jo shumë të ndryshme nga rregullimi ekzistues (shih p. 5 e projekt Nenit 136). Procedura e emërimit nuk përshkruhet fare. Rekomandohet që në Kushtetutë të fiksohen parimet e përgjithshme që qeverisin procesin e emërimeve të gjyqtarëve nga KLGJ, pra që gjyqtarët emërohen në bazë të konkurimit të drejtë, që procedura e emërimit duhet të jetë transparente, bazuar në një thirrje publike për kandidatë, që duhet të sigurojë përzgjedhjen e kandidatëve më të kualifikuar dhe më ndershëm, etj. Hollësitë për proceduren e emërimit mund të rregullohen më tej në ligj.

 

1. Projekt Amendamentet po ashtu nuk shprehen as për procedurën e emërimit të gjyqtarëve të Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë (Nenet 27 dhe 28) dhe gjykata të tjera të specializuara, organizimin e këtyre organeve dhe pavarësinë e tyre. Lind pyetja se në ç’masë Neni 28 (i cili ndryshon Nenin 136) është i aplikueshëm për emërimet e gjyqtarëve administrativë dhe të specializuar. Kjo duhet të bëhet e qartë.

 

1. Neni 29 (i cili ndryshon Nenin 137) garanton imunitetin e gjyqtarëve për opinionet e shprehura dhe vendimet e marra në kryerjen e funksioneve të tyre profesionale; megjithatë, duhet të përmbajë një përjashtim që mbulon rastin e kryerjes së një vepre penale nga gjyqtari (si për shembull marrja e ndërgjegjshme e një vendimi të paligjshëm si rezultat i korrupsionit, interesave a armiqësive personale, etj.).

 

1. Neni 29 përmend “përgjegjësinë disiplinore” të një gjyqtari por nuk thotë se një gjyqtar mund të largohet nga detyra për një shkelje të rëndë disiplinore. Në të njëjtën kohë, Neni 31, i cili ndryshon Nenin 139 dhe është i aplikueshëm për gjyqtarë të GJL dhe GJLA, përcakton se një gjyqtar i GJL ose GJLA mund të largohet nga detyra si rezultat i një procedure disiplinore. Kuptohet që procedurat disiplinore mund të çojnë edhe në largimin e një gjyqtari të gjykatës më të ulët, por kjo duhet specifikuar, sidomos në dritën e dispozitave të Nenit 30 (i cili ndryshon Nenin 138) që shpall se “koha e qëndrimit në detyrë për gjyqtarët nuk mund të kufizohet). Rekomandohet që dispozitat e mësipërme të harmonizohen.

 

1. Gjithashtu, ky Nen përsërit dispozitën ekzistuese në Nenin 138 të Kushtetutës se paga dhe përfitimet e një gjyqtari nuk mund të ulen por propozon shtimin e dispozitës “përveç rasteve të një sanksioni ndaj gjyqtarit.” Kjo supozohet se synon të lejojë uljen e pagës ose përfitimeve të një gjyqtari si pjesë e një sanksioni disiplinor, por nëse është kështu, do të dëshirohej që rrethanat në të cilat një sanksion i tillë mund të jepej duhen specifikuar. Gjithashtu, kjo dispozitë kushtetuese nuk duhet të jetë kaq kategorike dhe të mundësojë uljen e pagave të gjyqtarëve në kohë krizash madhore ekonomike apo emergjencash të tjera kombëtare; ajo që është e rëndësishme është që gjyqtarët individualë apo gjyqtarët si grup të mos veçohen, dhe që ulja në pagat e përfitimet e tyre të mos përdoret si “ndëshkim” i fshehur, çka mund të kërcënojë pavarësinë e tyre.[25]

 

1. Neni 31 (i cili ndryshon Nenin 139) flet për mbarimin e mandatit të gjyqtarëve të GJL dhe GJLA. Aty ku një gjyqtar largohet, mandati për zëvendësuesin/-en duhet të jetë njësoj si mandati i paskaduar i gjyqtarit të larguar. Ndërkohë që kjo është logjike në rastin e një gjyqtari të GJK për shkak të nevojës për të ruajtur sistemin e zëvendësimit të një të tretës së gjyqtarëve çdo katër vjet, nuk ka logjikë në këtë propozim në rastin e gjyqtarëve të zakonshëm që duhen emëruar për periudhën e plotë 12-vjeçare ose përjetë siç parashikohet në kushtet ligjore të emërimit.

 

1. Neni 36 (i cili ndryshon Nenin 143 të Kushtetutës) siguron që mandati i një gjyqtari është i papajtueshëm me “aktivitet tjetër profesional të shpërblyer, veç rasteve kur përcaktohet ndryshe me ligj.” Së pari, formulimi i nenit (fjalët “veç rasteve kur përcaktohet ndryshe me ligj”) duket se i jep diskrecion të gjerë ligjvënësit, ndërkohë që nuk përmban ndonjë orientim lidhur me përjashtime të mundshme të lejueshme. Në të njëjtën kohë, duhen aplikuar përjashtimet e zakonshme, si për shembull aktiviteti akademik, jofitimprurës, dhe përjashtime të tjera të ngjashme. Më tej, njësoj si me Nenin 21 (i cili ndryshon Nenin 130), duhet shtuar ndalimi i aktivitetit politik, i shpërblyer apo jo.

 

1. Reforma e Këshillit të Lartë Gjyqësor

 

1. Neni 40 (i cili ndryshon Nenin 147) merret me Këshillin e ri të Lartë Gjyqësor (KLGJ). KLGJ i ri përfshin 6 anëtarë gjyqtarë dhe 5 anëtarë të zakonshëm (jo gjyqtarë), të fundit zgjedhur nga Kuvendi me një shumicë prej tre të pestat. Kjo përbërje është e pranueshme, sidomos me kusht që vota e Kuvendit të “bazohet në propozimet nga strukturat respektive dhe opinioni i Këshillit të Emërimeve të Drejtësisë.” Komisioni i Venecias po ashtu vëren se Kryetari zgjidhet nga rradhët e anëtarëve jo gjyqtarë (shih f. 5). Në opinionin e tij për Malin e Zi,[26] Komisioni i Venecias u shpreh si më poshtë:

 

“Është shumë pozitive, si pjesë e balancës që kërkohet, që Presidenti i Këshillit Gjyqësor të zgjidhet nga vetë Këshilli Gjyqësor nga një shumicë prej dy të tretash mes anëtarëve të tij jo gjyqtarë.”

 

1. Komisioni i Venecias vëren se shumica qeverisëse aktuale e ka shumicën e cilësuar që nevojitet sipas Projekt Amendamenteve për të zgjedhur anëtarët jo gjyqtarë të KLGJ. Komisioni i Venecias kujton në këtë drejtim vëzhgimin e tij në një opinion lidhur me Këshillin e Medias në Hungari:[27]

 

“[…] Në rrethana normale, qëllimi i imponimit të detyrimit për një shumicë të cilësuar është për të siguruar mbështetje ndërpartiake për masa ose personalitete të rëndësishme. Megjithatë, aty ku kërkesa për super-shumicën prezantohet me nismën e një grupi politik që e ka këtë supershumicë, ky rregull, në vend që të sigurojë pluralizëm dhe ndarje politike të organit rregullator, në fakt ‘çimenton’ ndikimin e këtij grupi të veçantë brenda organit rregullator dhe e mbron këtë ndikim nga erërat politike që ndryshojnë.[…]

 

Çështja është nëse, në kontekstin aktual politik, procedura e zgjedhjes së anëtarëve jo gjyqtarë të KLGJ siguron një përbërje pluraliste të Këshillit. Ndoshta kjo çështje mund të trajtohet nga legjislacioni zbatues, i cili duhet të sigurojë që propozimet e kandidatëve janë të lira, në maksimumin e mundshëm, nga ndikimi politik.

 

1. Neni 41 (i cili shton Nenin 147/a) i jep Këshillit pushtet shumë thelbësor, përfshi emërimin, vlerësimin, promovimin dhe transferimin e gjyqtarëve, miratimin e rregullave për etikën gjyqësore dhe monitorimin e zbatimit të tyre, drejtimin dhe menaxhimin e administrimit të gjykatave, propozimin dhe administrimin e buxhetit dhe planifikimin strategjik për sistemin gjyqësor si dhe raportimin para Kuvendit për gjendjen e sistemit gjyqësor. Është e qartë që organizimi i duhur i të gjitha këtyre funksioneve do të kërkojë edhe një sistem nën-organesh të Këshillit ashtu edhe një administratë që duhet drejtuar nga një përgjegjës ekzekutiv që i raporton Këshillit.

 

1. Rekomandohet të shtohen disa parime bazë që qeverisin procedurën për zgjedhjen e KLGJ. Kështu, nuk është e qartë se sa kandidatë duhet të propozojnë organet emëruese në çdo kategori. Është e dëshirueshme që të garantohet pluraliteti i kandidatëve në këtë fazë, dhe të sigurohet një thirrje e hapur për kandidatë. Vetë Kushtetuta nuk duhet të jetë domosdoshmërisht tepër specifike mbi këto pika; parimet e përgjithshme mund të zhvillohen më tej në legjislacionin zbatues.

 

1. Nga termat e Nenit 56 duket se KED-së i kërkohet të rendisë kandidatët duke ia lënë zgjedhjen përfundimtare Kuvendit. Kështu kuptohet se opinioni i KED-së nuk është detyrues për Kuvendin; ai bëhet vendimtar vetëm nëse Kuvendi dështon dy herë në përpjekjet për të arritur shumicën e tre të pestave (duket se Projekt Amendamentet këtu flasin për kandidatët e renditur më lart në “përzgjedhjen e dytë,” por kjo nuk është tërësisht e qartë dhe duhet sqaruar).

 

1. Një kundërshtim i mundshëm për këtë rregullim është që nëse kandidati i renditur më lart nga KED ka mbështetjen e pak më shumë se një të tretës së anëtarëve të Kuvendit, kjo pakicë mund t’ia dalë që në fund të zgjedhë kandidatin e vet thjesht duke bllokuar shumicën, çka, mund të konsiderohet si një zgjidhje jo fort demokratike. Megjithatë, mund të paraqitet i njëjti argument për çdo opsion që kërkon shumicë të cilësuar.

 

1. Projekti parashikon që Kuvendi voton veçmas për secilin grup kandidatësh. Nga secili grup kandidatësh, vetëm një kandidat i suksesshëm përzgjidhet me përjashtim të profesorëve të së drejtës (nga kjo kategori zgjidhen dy). Nuk është e qartë se cili është mekanizmi faktik me anë të të cilit Kuvendi mund të zgjedhë dy kandidatët me shumicë të cilësuar (vetëm nëse secili deputet ka dy vota (ndoshta ky rregullim më i hollësishëm mund të lihet për ligjin organik).

 

1. Do të ishte e këshillueshme të shtohen të paktën disa kërkesa të caktuara për kandidatët për postet në KLGJ (si anëtarët gjyqtarë edhe ata jo gjyqtarë), me qëllim që të sigurohet se do të zgjidhen njerëz me një emër të caktuar publik dhe përvojë profesionale.

 

1. Roli i Ministrit të Drejtësisë në KLGJ duhet të sqarohet dhe zvogëlohet. Së pari, Komisioni i Venecias kujton rekomandimin e vet të mëparshëm në një opinion lidhur me Shqipërinë,[28] i cili shprehet si më poshtë:

 

“Prania e Ministrit të Drejtësisë në Këshill përbën njëfarë shqetësimi, për sa i përket çështjeve që lidhen me transferimin dhe masat disiplinore që merren për gjyqtarët e nivelit të parë, [dhe] në nivelin e apelit […]. Është e këshillueshme që Ministri i Drejtësisë të mos përfshihet në vendime që lidhen me transferimin e gjyqtarëve dhe në masa disiplinore kundër gjyqtarëve, sepse kjo mund të çonte në ndërhyrje të papërshtatshme nga Qeveria.”

 

Sipas Projekt Amendamenteve, Ministri merr pjesë në punën e Këshillit si “vëzhgues;” në të njëjtën kohë, ai/ajo luan një rol aktiv në KLGJ (për shembull, mund të iniciojë hetimin për shkelje disiplinore kundër gjyqtarëve). Nëse Ministri ka pushtet për të iniciuar procedime kundër gjyqtarëve, duhet bërë e qartë që ai nuk do të ketë asnjë rol të mëtejshëm në ndonjë mbledhje të Këshillit ku diskutohet çështja, as si vëzhgues (ndërkohë që mund të paraqesë një çështje si “palë”). Në parim, Ministrit mund t’i jepet e drejta për të iniciuar procedime disiplinore kundër gjyqtarëve; megjithatë, në një rast të tillë, kërkesa ministrore i duhet drejtuar Inspektoratit të Lartë (për më shumë hollësi, shih më poshtë). Së fundi, nëse Ministri inicion procedim kundër një gjyqtari, Ministri nuk duhet të ulet si anëtar ex officio i Tribunalit Disiplinor (një propozim që kritikohet nga Komisioni i Venecias në terma më të përgjithshëm – shih më poshtë), i cili shqyrton sanksionet disiplinore që aplikohen nga Këshilli.

 

1. Në zbatim të Nenit 40 (i cili ndryshon Nenin 147, p. 6) Kryetari i Këshillit duhet të zgjidhet nga një shumicë e cilësuar. Nëse, pas dy përpjekjeve, kjo shumicë nuk arrihet, do të mjaftojë një shumicë e thjeshtë. Problemi me këtë rregullim është që nuk ofron ndonjë shtysë për një shumicë të thjeshtë që të gjejë një kandidat të aftë për të marrë mbështetjen e nevojshme nga dy të tretat. Zgjidhja është e arritshme por nuk mund të përshkruhet sikur ofron ndonjë shtysë reale drejt ndërtimit të konsensusit nëse ky është qëllimi i këtij propozimi.

 

1. Neni 44 (i cili ndryshon nenin 147/ç) duhet ndryshuar për të ofruar kritere më të qarta për përjashtimet e lejuara të aktivitetit profesional të shpërblyer që përputhet me mandatin e një anëtari të KLGJ. Gjithashtu, ashtu si me Nenin 36 më sipër, ky nen duhet të përmbajë ndalimin ekzistues të aktivitetit politik, pavarësisht nëse shpërblehet apo jo.

 

1. Organe të krijuara rishtas: Këshilli i Emërimeve në Drejtësi, Tribunali Disiplinor, Inspektorati i Lartë i Drejtësisë

 

1. Si vëzhgim paraprak, Komisioni i Venecias vëren se Projekt Amendamentet prezantojnë një numër organesh të reja që supozohen të kontrollojnë njëri-tjetrin. Megjithatë, kjo skemë e komplikuar institucionale mund të ketë një pasojë të pasynuar: krijon një atmosferë mosbesimi e cila rrezikon të ndikojë vlerësimin publik të gjyqësorit, i cili është tashmë mjaft i ulët. Gjithashtu, krijimi i kaq organeve të reja do të kërkojë rekrutim masiv të profesionistëve ligjorë ndërkohë që numri i kandidatëve që zotërojnë arsimin, trajnimin, përvojën dhe pavarësinë e nevojshme mund të jetë disi i kufizuar në një vend kaq të vogël sa Shqipëria.

 

1. Në të vërtetë, një fare kompleksiteti institucional me qëllim që të shmangen konfliktet e interesit dhe të futen kontrollet dhe balancat reciproke, është i nevojshëm. Për shembull, në procedimet disiplinore, një person që inicion hetimin nuk duhet të marrë vendim mbi çështjen dhe nuk duhet të ketë vend në panelin e apelimit. Megjithatë, kjo nuk kërkon gjithmonë krijimin e institucioneve të posaçme.[29] I njëjti rezultat mund të arrihet duke ndarë funksionet brenda të njëjtit organ ose duke futur rregulla të konfliktit të interesit. Po kështu, kontrollet dhe balancat e duhura mund të arrihen edhe nga përbërja pluraliste e brendshme e një organi të vetëm, dhe jo domosdoshmërisht duke krijuar institucione të jashtme kontrolluese. Komisioni i Venecias do t’i rekomandonte ligjvënësit shqiptar që të rishikonte ndërtimin institucional të reformës dhe të vendoste nëse numri i organeve që rregullojnë gjyqësorin do të mund të zvogëlohej.

 

1. Komisioni i Venecias kupton se krijimi i organeve të reja kushtetuese do t’i japë fund automatikisht mandatit të organeve të caktuara ekzistuese me funksione të ngjashme, për shembull Inspektorati që tashmë ekziston brenda Ministrisë së Drejtësisë që merret me inspektimet brenda gjyqësorit, si dhe Inspektorati i Lartë i Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive (ILDKP). Në opinionin e Komisionit të Venecias, kjo është diçka pozitive, meqenëse bashkëjetesa e disa inspektorateve krijon paralelizëm dhe është më mirë të mos ketë organe të ndryshme me funksione të ngjashme ose që mbivendosen.

 

1. Këshilli i Emërimeve në Drejtësi

 

1. Neni 56 (i cili shton Nenin 149/b) propozon ngritjen e një Këshilli të Emërimeve në Drejtësi (KED), një organ Ad Hoc të cilit i besohet funksioni që të këshilloje “mbi plotësimin e kërkesave ligjore dhe kritereve profesionale dhe morale”[30] të anëtarëve të jo gjyqtarë të KLGJ, KLP, të kandidatit për Prokuror të Përgjithshëm si dhe kandidatëve për dy të tretat e anëtarëve të Gjykatës Kushtetuese. Në lidhje me këtë organ të ri ka nevojë për disa komente.

 

1. Krijimi i KED e komplikon strukturën e gjyqësorit dhe synon të pakësojë lirinë e zgjedhjes së organeve kushtetuese që përfshihen në procesin e emërimit. Përbërja e këtij organi duhet shqyrtuar më nga afër. Në sistemin e propozuar të emërimeve KED, një organ shumë i vogël elitar, vendoset në një pozicion shumë të fuqishëm. Një shumicë e njëmbëdhjetë anëtarëve të tij janë të lidhur ngushtë me gjyqësorin: gjashtë prej tyre përfaqësojnë gjyqtarët,[31] dy të tjerë përfaqësojnë prokurorë, një përfaqëson ekzekutivin (Ministri i Drejtësisë) dhe dy të tjerët përfaqësojnë profesione të tjera ligjore (Kreu i Dhomës së Avokatisë dhe Kreu i Këshillit të Lartë Gjyqësor që zgjidhet nga anëtarët jo gjyqtarë të Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe për pasojë nuk është gjyqtar). Nga njëra anë, kjo përbërje synon të mbrojë KED – në nga ndikimi politik; në të njëjtën kohë, ajo rrit rrezikun e korporatizmit meqenëse anëtarët e lidhur me gjyqësorin janë në shumicë neto. Megjithatë, meqenëse pesë anëtarë të KED nuk lidhen drejtpërdrejt me gjyqtarët, këta mund të ofrojnë një element kontrolli dhe balance në kryerjen e emërimeve me kusht që vendimet e rëndësishme brenda KED të merren me shumicë të cilësuar për të siguruar që “anëtarët gjyqësorë” nuk mund që thjesht të kalojnë me vota anëtarët jogjyqësorë.

 

1. Tribunali Disiplinor

 

1. Neni 49 (i cili shton Nenin 147/f) parashikon krijimin e Tribunalit Disiplinor të Drejtësisë (TDD), i cili supozohet të veprojë si instancë disiplinore në lidhje me anëtarët e organeve që mbikqyrin gjyqësorin dhe prokurorinë – KLGJ, KLP, Inspektoratin e Lartë të Drejtësisë (ILD), Komisionerët e Pavarur të Kualifikimit (KPK) dhe personelin e tyre. Gjithashtu, është një organ që shqyrton apelimet kundër masave disiplinore të vendosura nga KLGJ dhe KLP në lidhje me gjyqtarët dhe prokurorët.

 

1. Së pari, prania e Ministrit të Drejtësisë dhe Prokurorit të Përgjithshëm në këtë organ është problematike, nëse ai është menduar të jetë një lloj “gjykate” që mbikqyr organet jogjyqësore. Gjithashtu, prania e tri anëtarëve më të vjetër të gjykatave nuk është domosdoshmërisht zgjidhja më e mirë: anëtari më i vjetër mund të jetë i emëruari më vonë dhe jo domosdoshmërisht më me përvojë. Një opsion më i mirë nëse përvoja e gjatë shihet si avantazh do të ishte që në çdo rast të emërohej anëtari që ka shërbyer më gjatë në gjykatë.

 

1. Komisionerët që punojnë në KPK po ashtu do të shqyrtohen nga TDD; megjithatë, përfshirja e tyre këtu duket problematike meqenëse Komisioni ka funksionin të vlerësojë të gjithë anëtarët gjyqësorë të Tribunalit. Ndoshta një zgjidhje e mundshme do të ishte të sigurohej që anëtarët e KPK nuk mund t’i nënshtrohen juridiksionit të TDD deri sa vetë anëtarët e TDD të jenë vlerësuar nga KPK. Për më shumë hollësi lidhur me çështjen e instancës së apelit kundër vendimeve të KPK, shih më poshtë. Në çdo rast, është thelbësore që Komisioni t’i nënshtrohet përgjegjësisë disiplinore meqenëse do të ketë persona me interes të fortë për të korruptuar anëtarët e tij.

 

1. Sipas Nenit 49, “apelimet kundër vendimeve të Tribunalit Disiplinor do të gjykohen nga Gjykata Kushtetuese;” në të njëjtën kohë, Kryetari i Gjykatës së Lartë është një anëtar ex officio i Tribunalit Disiplinor dhe, po ashtu, Kryetar ex officio i këtij organi. Kjo situatë krijon konflikt interesash. I njëjti pohim mund të thuhet në lidhje me praninë e Prokurorit të Përgjithshëm si anëtar ex officio i Tribunalit Disiplinor, meqenëse ky është pikërisht organi i cili mund të vendosë përgjegjësi disiplinore mbi Prokurorin e Përgjithshëm.

 

1. Inspektorati i Lartë i Drejtësisë

 

1. Neni 45 (i cili shton Nenin 147/d) prezanton Inspektoratin e Lartë të Drejtësisë (ILD), një organ me kohë të plotë që do të ketë pushtetin e “akuzuesit” në procedimet disiplinore dhe që do të jetë përgjegjës edhe për “inspektimet” e gjykatave dhe prokurorive.

 

1. Komisioni i Venecias vëren se në vend të tri inspektorateve që ekzistojnë tani, propozohet të krijohet një inspektorat i pavarur që do të përqendrojë në duart e tij të gjitha funksionet hetimore. Në terma praktikë, kjo zgjidhje i shërben ekonomizimit të burimeve njerëzore dhe financiare dhe do të thjeshtojë sistemin dhe, për pasojë, duket një zhvillim pozitiv. Kjo zgjidhje është po ashtu e pranueshme edhe nga një pikëpamje më teorike; kështu, Komisioni i Venecias, ka vënë në dukje më herët se “sistemi që siguron një ndarje të qartë të detyrave midis organit që ka përgjegjësi të hetojë (Këshilli i Lartë i Drejtësisë) dhe organit që ka përgjegjësi të vendosë masa disiplinore (Bordi Disiplinor) është në përputhje me standardet ndërkombëtare.”[32] Komisioni i Venecias ka parasysh se “ndarja e detyrave” nuk kërkon domosdoshmërisht krijimin e një organi të pavarur të veçantë në çdo rast.

 

1. Thënë kjo, përbërja e këtij organi krijon rrezikun e një përqasjeje korporatiste ndaj përgjegjësisë disiplinore dhe inspektimeve. Ky organ do të përbëhet vetëm nga gjyqtarë dhe prokurorë; elementi jo gjyqësor thuajse mungon plotësisht nga Inspektorati. Vërtet, një numër i caktuar hetimesh disiplinore mund të iniciohen nga Ministri i Drejtësisë (shih f. 9, Neni 147/d); megjithatë, është e paqartë nëse kërkesa e Ministrit për të nisur një hetim do të përfundojë gjithmonë me referimin e çështjes tek KLD me një “akuzë të ngritur.” Në thelb, inicimi i procedimeve disiplinore kundër gjyqtarëve dhe prokurorëve do të jetë në thelb, në duart e kolegëve të tyre.

 

1. Ngritja e ILD duhet të bashkërendohet me funksionin disiplinor të KLGJ (shih Neni 41, dhe me pushtetin e Ministrit të Drejtësisë për të iniciuar hetimin e shkeljeve disiplinore ndaj gjyqtarëve (shih Neni 40). Ekziston rreziku që rezultatet e hetimit të brendshëm adoptuar nga ILD të parashikojnë dhe kushtëzojnë vendimet që do miratohen nga KLGJ. Do të jetë detyrë e legjislacionit organik që të shmangë konfuzione dhe ndërhyrje të mundshme të veprimtarisë.

 

1. ILD po ashtu do të jetë përgjegjës për “inspektimin” e gjykatave dhe prokurorive. Nuk është e qartë se çfarë nënkupton ky inspektim meqenëse nuk përmendet tjetërkund në Projekt Amendamente. Komisioni i Venecias rekomandon të bëhet dallim midis hetimit të shkeljeve disiplinore dhe procesit të vlerësimit që ka të bëjë në radhë të parë me aftësinë profesionale më shumë se sa me shkelje, dhe që zbulon shumë shpesh jo një shkelje personale por një keqfunksionim të përgjithshëm të sistemit.

 

1. Sipas Nenit të amenduar 147 p. 4, Ministri i Drejtësisë, si anëtar pa të drejtë vote i Këshillit të Lartë Gjyqësor, ka pushtetin të iniciojë procedime disiplinore ndaj gjyqtarëve. Projekt Neni 148/a p. 4 i jep Ministrit të Drejtësisë, si anëtar pa të drejtë vote i Këshillit të Lartë të Prokurorisë, pushtetin për të iniciuar procedime disiplinore ndaj një prokurori. Së fundi, Neni i ri i propozuar 147/d p. 9 përmban pushtetin e Ministrit të Drejtësisë, si anëtar pa të drejtë vote i Inspektoratit, për të kërkuar fillimin e hetimit të shkeljes disiplinore ndaj një gjyqtari apo prokurori. Pasja e tri dispozitave pjesërisht të mbivendosura është çorientuese dhe krijon mungesë qartësie lidhur me nëse kërkesa duhet bërë tek një Këshill apo tjetri apo tek Inspektorati.

 

1. Më tej, prania e Ministrit të Drejtësisë në organe të ndryshme disiplinore krijon një potencial për konflikt interesash. Kështu, sipas Nenit 45 (i cili shton Nenin 147/d), Ministri i Drejtësisë merr pjesë në takimet e Inspektoratit si vëzhgues. Megjithatë, nëse Ministri ka pushtetin të iniciojë hetime, ai nuk duhet të marrë pjesë në takimet e organit që i kryen këto, as si vëzhgues. Ndoshta, ai mund t’i paraqesë pikëpamjet e tij si palë përpara Inspektoartit, por nuk duhet të luajë kurrfarë roli në diskutime. Më pas në Projekt Amendamente, Ministri del prapë si anëtar i organit të apelimit që vendos për apelimet lidhur me përgjegjësitë disiplinore (Neni 147/f p. 2) edhe pse ai mund ta ketë iniciuar hetimin ose të ketë kryer inspektimin në rastet e ankesave kundër vetë Inspektoratit (Neni 147/e). Kjo është e papërshtatshme dhe duhet ndryshuar.

 

1. Gjithashtu, projekt Neni 147/d p. 9 mundëson ankimet ndaj anëtarëve të dy Këshillave dhe Prokurorit të Përgjithshëm. Duket po ashtu mjaft e papërshtatshme që Ministrit i jepet pushteti të bëjë ankime kundër dy Këshillave në të cilat ka marrë pjesë si vëzhgues. Në mënyrë të ngjashme, Ministri i Drejtësisë kryen “inspektime” ndaj anëtarëve të Inspektoratit (shih Neni 47, i cili shton Nenin 147/e), çka duket po ashtu e papërshtatshme meqenëse Ministri merr pjesë si anëtar pa të drejtë vote në Inspektorat (projekt Neni 147/d p. 9), dhe është anëtar me të drejtë vote ex officio i Tribunalit Disiplinor (projekt Neni 147/f, p. 2), i cili shqyrton rastet disiplinore ndaj anëtarëve të Inspektoratit (shih Neni 147/f).

 

1. E përmbledhur, duket e nevojshme që të kryhet një rishikim tërësor i rolit të propozuar për Ministrin e Drejtësisë në këto rregullime të reja me qëllim që të shmangen konflitet e interesit apo edhe dukja se Ministri mund të ushtrojë presion ndaj organeve që synohen të kenë një rol të pavarur në gjykimin e çështjeve të tilla të rëndësishme.

 

1. Neni 46 (i cili shton Nenin 147/dh) merret me ndërprerjen e mandatit të anëtarëve të Inspektoratit. Këtu dispozita se zëvendësimet bëhen për pjesën e paskaduar të mandatit të personit që zëvendësohet është ndoshta logjike meqenëse duket se është parashikuar që Inspektorati është një organ i emëruar për një mandat të caktuar dhe që zëvendësohet nga një ekip i ri inspektorësh në fund të atij mandati. Megjithatë, dispozita se organi që emëron një anëtar po ashtu e zëvendëson atë anëtar, e cila është kopjuar nga dispozita të tjera analoge, ka nevojë për pak përshtatje meqenëse rregullat që mundësojnë zgjedhjet nga Kuvendi kanë të bëjnë me zgjedhjen e kandidatëve të shumëfishtë, çka nuk ndodh kur duhet zëvendësuar vetëm një person mandati i të cilit ndalon.

 

1. Prokuroria, Këshilli i Lartë i Prokurorisë dhe Prokurorët Anti-Korrupsion

 

1. Neni 50 bën disa ndryshime në Nenin 148 të Kushtetutës, i cili themelon Prokurorinë. Sipas draftit të ri, Prokuroria duhet të jetë një organ “i pavarur” dhe duhet të funksionojë sipas parimit të decentralizimit, sipas ligjit. Duket se ajo që nënkuptohet nga kjo është në radhë të parë pavarësia e brendshme, dmth që nuk duhet të ketë varësi hierarkike midis prokurorëve të lartë dhe të ulët në lidhje me ndjekjen e çështjeve specifike. Ky interpretim mbështetet nga projekt Neni pasues 149, i cili, teksa merret me pushtetet e Prokurorit të Përgjithshëm, siguron që ai ose ajo “lëshon vetëm udhëzime të përgjithshme me shkrim për prokurorët e Prokurorisë.” Megjithatë, koncepti “pavarësi” mund të nënkuptojë edhe pavarësi nga ekzekutivi (pavarësia e jashtme). Komisioni vëren në këtë drejtim se “ka një tendencë të përhapur gjerësisht për të lejuar një prokurori më të pavarur se sa nën varësinë e ose të lidhur me ekzekutivin.”[33] Kushtetuta duhet të specifikojë më qartë se cilin lloj “pavarësie” prokuroriale deklaron (ndoshta të dyja, ku “e brendshmja” emërtohet “decentralizim”).

 

1. Nëse adoptohet modeli i pavarësisë së brendshme, do të jetë e nevojshme të sigurohet në ligjet organike një shkallë të lartë transparence në mënyrë që vendimet e prokurorëve të mund të vlerësohen objektivisht dhe, nëse ka nevojë, të apelohen.

 

1. Neni 50 (i cili ndryshon Nenin 148) përcakton kriteret e kualifikueshmërisë për kandidatët për postet e prokurorëve: duhet të jenë diplomuar nga Shkolla e Magjistraturës dhe duhet të kenë kaluar një vlerësim dhe kontroll të aseteve dhe historikut të tyre. Ndërkohë që këto propozime janë përgjithësisht të mirëpritura, mund të kenë nevojë për njëfarë sqarimi të mëtejshëm. Për shembull, referimi ndaj historikut mund të ketë nevojë të shtjellohet më tej (ndoshta, në linjë me kriteret për vlerësimin (vetting) të zhvilluara në Shtojcë – shih më poshtë).

 

1. Neni 51 (i cili shton Nenin 148/a) siguron krijimin e një Këshilli të Lartë të Prokurorisë të veçantë. Në vende të ndryshme ekzistojnë modele të ndryshme që lejojnë menaxhimin e emërimeve dhe përgjegjësisë disiplinore të prokurorëve, dhe krijimi i një Këshilli të Prokurorisë veçmas është një prej tyre. Një tjetër shteg është pasja e një Këshilli të përbashkët Gjyqësor dhe të Prokurorisë (me dhoma të ndara, nëse ka nevojë).[34] Thënë kjo, krijimi i dy këshillave të ndarë është një opsion plotësisht legjitim, dhe mund të jetë i parapëlqyer në vende me një shërbim të fortë prokurorie dhe gjyqësor të dobët, meqenëse prania e prokurorëve në Këshillin e përbashkët mund të shihet si kanosje ndaj pavarësisë së gjyqtarëve. Për rrjedhojë, Komisioni i Venecias gjykon se zgjedhja e bërë nga hartuesit – për të pasur dy këshilla të ndarë – është e pranueshme.

 

1. Neni 52 (i cili shton Nenin 148/b) rendit funksionet e Këshillit të Lartë të Prokurorisë. Në lidhje me përgjegjësitë e Këshillit, funksioni i hartimit të planeve strategjike dhe raportimit publikisht përpara Kuvendit (shih Neni 52, i cili shton Nenin 148/a), të cilat janë edhe funksione të Prokurorit të Përgjithshëm (shih Neni 54, i cili ndryshon Nenin 149 p.4 (dh)), përbën problem: të njëjtat funksione nuk mund t’i jepen dy organeve të ndryshme. Një pyetje tjetër është nëse rregullat e etikës për prokurorët duhen miratuar nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë.

 

1. Neni 54 (i cili shton Nenin 148/c) propozon ngritjen e një Strukture të Posaçme Anti-Korrupsion të Prokurorisë (SPA). Krijimi i një strukture të tillë të posaçme mund të ketë një efekt pozitiv në luftën kundër korrupsionit;[35] është me rëndësi që prokurorët e posaçëm të gëzojnë të paktën të njëjtin status të pavarur si prokurorët e zakonshëm. Megjithatë, marrëdhënia midis Prokurorit të Përgjithshëm dhe prokurorëve të Posaçëm Anti-korrupsion ka nevojë të shqyrtohet më tej.

 

1. Sipas Nenit 53, prokurorët e SPA emërohen nga KLP për një mandat 10-vjeçar; është e paqartë nëse ata mund të riemërohen dhe nëse ka ndonjë garanci lidhur me punësimin e tyre më pas. Një tjetër pyetje është nëse kjo metodë emërimi përfshin kreun e zyrës së prokurorit të posaçëm anti-korrupsion. Nuk ka dispozitë specifike lidhur me emërimin dhe rolin e kreut të këtij organi pavarësisht rëndësisë qartazi kyçe të funksioneve të tij/saj. Ka një dispozitë për kryerjen e hetimeve nga Byroja Kombëtare e Hetimit (e cila nuk përmendet tjetërkund në Kushtetutë) nën drejtimin e prokurorëve të SPA. Që kjo zgjidhje të jetë praktike, duhet që vetë BKH të mos i nënshtrohet ndonjë drejtimi të jashtëm, dhe që roli dhe kompetencat e saj duhen specifikuar, të paktën shkurtimisht, në Kushtetutë.

 

1. Prokurorët e SPA i nënshtrohen kërkesave edhe më shtrënguese përpara dhe gjatë emërimit; jo vetëm që duhet të kalojnë një shqyrtim të aseteve dhe historikut të tyre në të njëjtin nivel me prokurorët e zakonshëm, por i nënshtrohen edhe shqyrtimeve periodike të llogarive të tyre financiare dhe telekomunikimeve si dhe të të afërmve të tyre. Këto ndoshta janë dispozita të përshtatshme duke pasur parasysh nivelin e lartë të raportuar të korrupsionit në Shqipëri; megjithatë, nuk është e qartë pse këta janë të vetmit zyrtarë publikë ndaj të cilëve aplikohen këto dispozita. Për shembull, as Prokurori i Përgjithshëm dhe as gjyqtarët nuk i nështrohen një monitorimi të tillë në mënyrë të vazhdueshme.

 

1. Neni 54 (i cili ndryshon Nenin 149) merret me emërimin e Prokurorit të Përgjithshëm. Në këtë dispozitë ka disa anomali. Së pari, të emëruarit i ndalohet të ketë pasur një post politik apo post në një parti politike gjatë 10 viteve të mëparshme. Kjo është formulë e ndryshme nga ajo e adoptuar për gjyqtarët (shih Neni 28, i cili ndryshon Nenin 136 p.2), dhe është e paqartë se cila është arsyeja për këtë ndryshim. Në çdo rast, formula e përdorur për Prokurorin e Përgjithshëm është më e mire se sa zgjidhja e ngurtë e propozuar për kandidatët për poste gjyqësore. Po ashtu është e paqartë nëse një “post” në një parti politike përfshin edhe anëtarësinë.

 

1. Më tej, nuk është e qartë nëse KLP – së i kërkohet t’i propozojë Kuvendit më shumë se një kandidat për postin e Prokurorit të Përgjithshëm. Ndoshta, kjo dispozitë mund të përcaktonte që procedura e zgjedhjes të jetë transparente, bazuar në një thirrje të hapur për kandidatë, dhe që disa kandidatë të mundshëm, renditur nga KED, t’i prezantoheshin Kuvendit për votim. Së fundi, ndërkohë që emërimi duhet të jetë me tre të pestat e Kuvendit, nuk ka një mekanizëm kundër ngërçit nëse kjo shumicë nuk arrihet.

 

1. Dispozita kalimtare

 

1. Neni 57 i projektligjit përmban dispozitat kalimtare në lidhje me mandatet e postmbajtësve të tanishëm në gjyqësor dhe në shërbimin e prokurorisë. Dispozitat kalimtare sigurojnë që anëtarët ekzistues të Gjykatës Kushtetuese të përfundojnë mandatet ekzistuese, çka është e përshtatshme. Zëvendësuesit e tyre do të shërbejnë mandate që synojnë të përshtaten që të mundësojnë hyrjen në fuqi të skemës së re kushtetuese përshkruar në Nenin 15 (i cili ndryshon Nenin 125). Duhet verifikuar nëse kjo dispozitë është në përputhje me skemën e Nenit 15 të Projekt Amendamentit, sidomos me dispozitën sipas të cilës një e treta e GJK duhet zëvendësuar çdo katër vjet.

 

1. Këshilli i Lartë i Drejtësisë ekzistues do të mbyllë aktivitetin e tij tre muaj pas hyrjes në fuqi të ligjit dhe do të zgjidhet Këshilli i Lartë Gjyqësor i ri (KLGJ). Në kontekstin specifik shqiptar, duke pasur parasysh ristrukturimin radikal të Këshillit dhe akordimin e fuqive thelbësore shtesë në Këshillin e ri (krahasuar me Nenin 147 ekzistues), kjo situatë mund të dallohet nga ajo në lidhje me të cilën Komisioni i Venecias kritikoi një propozim për ndalimin e hershëm të mandatit të Këshillit Gjyqësor të Gjeorgjisë si ndërhyrje në pushtetin gjyqësor dhe një përpjekje për të arritur, nën pretekstin e reformës, “një rinovim tërësor të përbërjes së një këshilli gjyqësor pas zgjedhjeve parlamentare.”[36]

 

1. Më tej, sipas projekt Nenit të ri të propozuar 179 p. 6, shanset janë që Prokurori i Përgjithshëm nuk do ta përfundojë dot mandatin fillestar, meqenëse i duhet të largohet nga posti sapo të jetë zgjedhur Prokurori i Përgjithshëm i ri sipas rregullave të reja. Prokurori i Përgjitshëm nuk mbrohet nga kohëzgjatja njësoj si gjyqtarët ekzistues, dhe zëvendësimi i tij ndoshta mund të justifikohet nga riorganizimi i sistemit të emërimeve dhe modifikimi i rolit të Prokurorit të Përgjithshëm (dmth “decentralizimi” i të gjithë sistemit). Megjithatë, zëvendësimi i Prokurorit të Përgjithshëm nuk është domosdoshmërisht një çështje nevoje dhe mbajtja e Prokurorit të Përgjithshëm deri në skadimin e mandatit të tij do të ishte e pranueshme. Gjithashtu, duket e çuditshme të miratosh amendamente kushtetuese që synojnë të emërojnë ish Prokurorin e Përgjithshëm si një prej gjyqtarëve të gjykatave të apelit.

 

1. Vlerësimi (vetting) i gjyqtarëve dhe prokurorëve ekzistues

 

1. Nenet 58 et seq. i shtojnë Kushtetutës një Shtojcë me titull “Vlerësimi Kalimtar i Kualifikimit për Gjyqtarët dhe Prokurorët” që parashikon procesin e vlerësimit të kualifikimeve (vetting) të të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve në detyrë nga Komisione të Pavarura Kualifikimi (KPK) të ngritura posaçërisht. Ky ndoshta është propozimi më radikal i Projekt Amendamenteve dhe për pasojë kërkon vëmendje të posaçme.

 

1. Nevoja e procesit të vetting shpjegohet nga një supozim – të cilin e ndan secili prej bashkëbiseduesve që u takua me raporterët në Tiranë – që niveli i korrupsionit në gjyqësorin shqiptar është jashtëzakonisht i lartë dhe situata kërkon masa urgjente dhe radikale. Çështja është nëse ky konsensus i gjerë krijon një bazë të mjaftueshme për t’ia nënshtruar të gjithë gjyqtarët (përfshi ata të ndershmit) rivlerësimit, pavarësisht nga rrethanat specifike të secilit gjyqtar individual. Kjo është një çështje nevoje politike dhe Komisioni i Venecias nuk është në pozicion të deklarohet lidhur me të. Megjithatë, duhet mbajtur në mend se një zgjidhje e tillë radikale do të ishte e pavend në kushte normale, sepse krijon tensione të jashtëzakonshme brenda gjyqësorit, destabilizon punën e tij, rrit mosbesimin publik tek gjyqësori, devijon vëmendjen e gjyqtarëve nga detyrat e tyre normale, dhe, si çdo masë e jashtëzakonshme, krijon rrezikun e kapjes së gjyqësorit nga forca politike që kontrollon procesin.

 

1. Komisioni i Venecias kohët e fundit ka pasur mundësinë të shqyrtojë një situatë shumë të ngjashme në Ukrainë.[37] Në atë rast, opinioni i Komisionit të Venecias ishte si më poshtë:

 

“72. […] përfaqësuesit e autoriteteve dhanë shpjegime të hollësishme lidhur me qëllimin e kësaj dispozite. Ata nënvizuan problemet madhore si me korrupsionin ashtu edhe me inkompetencën mes gjyqtarëve të cilat janë rezultat i ndikimit politik në emërimet e gjyqtarëve në periudhën paraardhëse. Gjithashtu, përfaqësuesit e autoriteteve po ashtu theksuan një mungesë thuajse totale të besimit të publikut në ndershmërinë ose në kompetencën e gjyqësorit. Sipas përfaqësuesve të autoriteteve, në këto rrethana, zgjidhja ishte midis shkarkimit të të gjithë gjyqtarëve dhe ftesa që të riaplikonin për postet e tyre (çka nuk do të ishte e preferueshme) ose vlerësimi i tyre në mënyrën e propozuar tani nga Neni 6 kalimtar.

 

1. Nëse situata është siç përshkruhet nga përfaqësuesit e autoriteteve, mund të jetë edhe e nevojshme edhe e justifikuar që të ndërmerren masa të jashtëzakonshme për t’i korrigjuar këto mangësi. Masa të tilla të jashtëzakonshme duhet të synojnë të identifikojnë gjyqtarët individualë që nuk janë të përshtatshëm për të mbajtur një post gjyqësor. Në këtë drejtim, shkarkimi i çdo anëtari të gjyqësorit emëruar gjatë një periudhe të caktuar nuk do të ishte një zgjidhje e përshtatshme për problemet e përmendura nga autoritetet. Është veçanërisht kështu në rastin e gjyqtarëve që ishin emëruar në mënyrë të ligjshme në një vend që kishte një sistem demokratik, edhe pse të papërsosur në shumë aspekte dhe që kishte lejuar ndikim të madh politik në emërimin e gjyqtarëve.

 

1. Megjithatë, një masë e tillë si vlerësimi i kualifikimeve siç parashikohet në Nenin 6 kalimtar duhet trajtuar si tërësisht i jashtëzakonshëm dhe i duhet nënshtruar masave mbrojtëse shumë shtrënguese për të mbrojtur ata gjyqtarë që janë të përshtatshëm për të mbajtur postet e tyre.”

 

1. Komisioni i Venecias beson se një masë e ngjashme drastike mund të shihet si e përshtatshme në kontekstin shqiptar. Megjithatë, mbetet një masë e jashtëzakonshme. Të gjitha rekomandimet pasuese në këtë opinion të ndërmjetëm bazohen mbi supozimin se vlerësimi tërësor i gjyqësorit dhe shërbimit të prokurorisë ka mbështetje të gjerë politike dhe publike në vend, që është një masë e jashtëzakonshme dhe rigorozisht e përkohshme, dhe që kjo masë nuk do të këshillohej për vende të tjera ku problemi i korrupsionit brenda gjyqësorit nuk kishte arritur atë nivel.

 

1. Procesi i vetting përshkruhet në Shtojcën e Kushtetutës. Kjo teknikë është ligjërisht e mundur: zgjedhja tregon karakterin e jashtëzakonshëm dhe të përkohshëm të procesit të vlerësimit (vetting). Thënë kjo, Komisioni i Venecias gjykon se Shtojca është tepër e gjatë dhe e tejmbushur me hollësitë cilat normalisht duhen rregulluar në nivelin legjislativ dhe jo kushtetues. Gjithashtu, duhet të ketë një dispozitë ku Shtojca do të pushonte së qeni pjesë e Kushtetutës në një datë të caktuar në të ardhmen dhe do të hiqej nga çfarëdo tekstesh të Kushtetutës botuar pas asaj date.

 

1. As “data e skadimit” për Shtojcën nuk është shumë e qartë. Komisioni i Venecias vëren se sipas Nenit 61 të Projekt Amendamenteve, mandati i KPK mbaron më 31 dhjetor 2019. Megjithatë, kohëzgjatja e mandatit të KPK mund të zgjatet nga një shumicë e thjeshtë e Parlamentit (shih frazën e fundit të Nenit 61). Kjo është një normë potencialisht e rrezikshme: së pari, krijon rrezikun e transformimit të procesit të vlerësimit (vetting) në një rregullim de facto të përhershëm, paralel me mekanizmat e zakonshëm të llogaridhënies. Projekt Amendamentet duhet të bëjnë të qartë se pasi një gjyqtar kalon procesin e vlerësimit, llogaridhënia e tij/saj do të rregullohet më tej nga rregullat e zakonshme që gjenden në Kushtetutë dhe në legjislacionin zbatues. Mandati i KPK mund të zgjatet vetëm nëse procesi i vlerësimit nuk është përfunduar për arsye objektive (p.sh. nuk kanë kaluar nëpër të të gjithë gjyqtarët). Së dyti, mundësia për zgjatjen e mandatit mund të ndikojë pavarësinë e komisionerëve: është diçka e mirënjohur që zgjatja eventuale ose riemërimi i bën postmbajtësit të përputhen më shumë me autoritetin që e vendos këtë. Prandaj, kushtet në të cilat mandati i komisionerëve zgjatet duhen përshkruar në ligj dhe ky vendim duhet t’i përkasë një shumice më të madhe.

 

1. Kufizime për të drejtat në procesin e vlerësimit nga pikëpamja e Kushtetutës së Shqipërisë

 

1. Pezullimi ose shkarkimi i një numri të madh gjyqtarësh mundet që potencialisht të hyjë në konflikt me mandatin e tyre të përhershëm (shih Neni 138 i Kushtetutës aktuale) dhe me dispozitat ekzistuese kushtetuese lidhur me largimin nga posti (shih Neni 147, p. 7 e Kushtetutës aktuale),[38] dhe në rastin e postmbajtësve jo gjyqtarë mund të mos jetë në përputhje me kushtet me të cilat janë emëruar në postet e tyre. Çështja është nëse është shkelje e standardeve ligjore europiane dhe të brendshme që të bëhet një dispozitë e tillë, edhe me anë të një amendamenti kushtetues.

 

1. Nga këndvështrimi kushtetues, kjo pyetje trajtohet, të paktën në një masë të caktuar, nga Neni 59 i Projekt Amendamenteve, i cili përcakton se zbatimi i një game të tërë dispozitash të Kushtetutës së Shqipërisë kufizohet “në masën e nevojshme për t’i dhënë efekt Pjesës Tetëmbëdhjetë të draftit.” Përsëri, është e paqartë nëse ky kufizim ekziston vetëm për kohëzgjatjen e dispozitave kalimtare, dhe nëse këto dispozita kalimtare zgjasin aq sa mandati i KPK përcaktuar në Nenin 61. Më tej, është e paqartë se në ç’masë “dispozitat kalimtare” do të kufizonin aplikimin e dispozitave të tjera kushtetuese që nuk përmenden drejtpërdrejt në Nenin 58. Kjo nuk është pyetje pa bazë – për shembull, sipas Nenit 61 p. 3, komisionerët (anëtarët e KPK) dhe personeli i tyre heqin dorë nga disa prej të drejtave të tyre për privatësinë, të cilat normalisht mbrohen nga Neni 36 dhe, deri diku, nga Neni 37 i Kushtetutës. Kjo duhet të sqarohet.

 

1. Në këtë kontekst, Komisioni i Venecias i referohet Nenit 12 të Projekt Amendamenteve (i cili shton një paragraf të ri tek Neni 131 i Kushtetutës ekzistuese), i cili parashikon që Gjykata Kushtetuese nuk do të ketë pushtet për të shqyrtuar dispozitat e miratuara si amendamente kushtetuese. Me sa duket, synimi për Nenin 12 ishte të sigurohej që kufizimet specifike të të drejtave të gjyqtarëve ekzistues, prezantuar nga Shtojca, të mos kontestohen dhe që dispozitat kalimtare në Shtojcë të marrin përparësi kundrejt normave të Kushtetutës ekzistuese, sidomos ato që gjenden në Kapitullin II (“Të Drejtat dhe Liritë Personale”). Megjithatë, pozicioni që Gjykata Kushtetuese mund të marrë në këtë drejtim nuk dihet: tekefundit, të gjitha dispozitat kushtetuese lidhur me privatësinë, barrën e provës, etj. nuk abrogohen formalisht; ato mbeten në tekstin e Kushtetutës dhe, në opinionin e Komisionit, duhet të zbatohen edhe mbi gjyqtarët, edhe me kualifikimet dhe kufizimet e prezantuara nga dispozitat kalimtare për qëllimet e ushtrimit të vlerësimit.

 

1. Kufizime të të drejtave gjatë procesit të vlerësimit (vetting) nga këndvështrimi i Konventës Europiane të të Drejtave të Njeriut

 

1. Edhe nëse, si pjesë e procesit të vlerësimit, të drejta të caktuara garantuar nga Kushtetuta e Shqipërisë mund të kufizohen ose kualifikohen, Shqipëria është e detyruar nga KEDNJ dhe nuk mund të shmangë mbikqyrjen nga Gjykata Europiane në Strasburg. Neni 15 i KEDNJ i jep Shteteve anëtare të drejtën të bëjnë përjashtime “në kohë emergjence;”[39] megjithatë, është e vështirë të parashikohet mundësia që Shqipëria i referohet kësaj dispozite kur vendi nuk përballet me luftë apo të tjera emergjenca publike që kanosin jetën e vendit. Vërtet, kjo është e vërtetë vetëm në atë masë sa Gjykata Europiane vazhdon të japë një interpretim shumë strikt të tekstit të kësaj dispozite dhe vetë nocioni i “emergjencës publike” i nënshtrohet interpretimit.

 

1. A ndikon procesi i vlerësimit në “pavarësinë” e të gjithë gjyqësorit shqiptar?

 

1. Pyetja e parë në këtë drejtim është nëse zbatimi i procesit të vlerësimit në përgjithësi kompromenton pavarësinë e të gjithë gjyqtarëve ekzistues në vend. Nëse është kështu, vendimet që ata japin nuk do të ishin në përputhje me Nenin 6 të Konventës Europiane e cila garanton për cilindo të drejtën për një gjyq të drejtë nga një “gjykatë e pavarur dhe paanshme.”[40] Në atë masë sa rivlerësimi është një masë e përgjithshme, aplikuar në mënyrë të barabartë ndaj të gjithë gjyqtarëve, përcaktuar në nivel kushtetues, dhe shoqëruar me masa të caktuara mbrojtëse procedurale dhe nuk lidhet me ndonjë çështje specifike që një gjyqtar mund të ketë në duar, Komisioni i Venecias nuk e kupton se si kjo masë mund të interpretohet sikur ndikon pavarësinë e gjyqtarit në një masë të papërputhshme me Nenin 6. Megjithatë, kjo nuk përjashton mundësinë që procedura e vlerësimit (vetting), në një rast të caktuar, mund të abuzohet me qëllim që të ndikohet pozicioni i gjyqtarit në një çështje të caktuar: nëse pretendime të tilla do të vërtetoheshin, kjo mund të kërkonte rihapjen e atij rasti të caktuar meqenëse gjyqtari nuk do të ishte një “gjykatë e pavarur.”

 

1. A ndikon procesi i vlerësimit të drejtën e gjyqtarëve për një gjyq të drejtë?

 

1. Pyetja e dytë janë të drejtat e njeriut të vetë gjyqtarit. KEDNJ nuk garanton të drejtat e punës si të tilla; prandaj, në parim, shkarkimi i gjyqtarit si rezultat i procesit të vlerësimit nuk do të ndikonte ndonjë prej të drejtave të tij/saj thelbësore sipas Konventës.[41] Thënë kjo, ekziston Neni 6 i Konventës që garanton të drejtën për një gjyq të drejtë.[42] Teorikisht, gjyqtarët e shkarkuar mund të ankohen se procesi i vlerësimi e ka shkelur këtë dispozitë.

 

1. Pyetja e parë që do përgjigje në këtë kontekst është aplikueshmëria e këtij Neni. Neni 6 zbatohet vetëm për procedimet që kanë të bëjnë me “akuza penale” ose “të drejta dhe detyrime civile.” Është relativisht e qartë që shkarkimi i një gjyqtari nuk mund të konsiderohet sanksion “penal,” ndaj Neni 6 lidhur me anën penale nuk zbatohet.

 

1. Aplikueshmëria e anës “civile” të Nenit 6 për procesin e vlerësimit po ashtu është e hapur për dyshim por është e mundshme. Kështu, në çështjen Mishgjoni kundër Shqipërisë,[43] e cila kishte të bënte me shkarkimin e gjyqtarit, GJEDNJ argumentoi, duke iu referuar Vilho Eskelinen dhe Të Tjerë kundër Finlandës,[44] Neni 6 §1 nën krahun “civil” duhet të jetë i aplikueshëm për të gjitha mosmarrëveshjet që kanë të bëjnë me nëpunësit publikë, përveç rasteve kur ligji kombëtar shprehimisht ka përjashtuar aksesin në gjykatë për postin apo kategorinë e personelit në fjalë, dhe ky përjashtim ishte i justifikuar për arsye objektive në interes të Shtetit. Në atë rast pretendimi civil i aplikuesit u shqyrtua nga Gjykata e Lartë dhe Gjykata Kushtetuese – për pasojë, aplikanti nuk ishte i përjashtuar nga ligji i brendshëm në “aksesin në gjykatë” dhe Neni 6 §1 i Konventës, për pasojë, ishte i aplikueshëm ndaj procedimit disiplinor ndaj një gjyqtari.

 

1. Aplikueshmëria e Nenit 6 për procesin e vlerësimit (vetting) mund të ngrejë pikëpyetje për disa prej rregullimeve institucionale të propozuara në Shtojcë. Kështu, në çështjen Olujic kundër Kroacisë GJEDNJ gjeti se Neni 6 ishte i aplikueshëm për shkarkimin e Kreut të Gjykatës së Lartë nga Këshilli Gjyqësor Kombëtar.[45] Edhe pse legjislacioni kroat shprehimisht e përjashtonte aksesin në gjykatë lidhur me vendimet e Këshillit Gjyqësor, Gjykata Kushtetuese pranoi një ankim kushtetues të paraqitur nga Kreu i Gjykatës së Lartë dhe në lidhje me shkarkimin e tij. Në këtë situatë, GJEDNJ konkludoi se Neni 6 duhet të ishte i aplikueshëm meqenëse aplikuesit de facto i qe dhënë akses në gjykatë. Me këtë vendim, GJEDNJ shkoi më tej dhe aplikoi kriterin e “gjykatës së pavarur dhe të paanshme” ndaj anëtarëve të Këshillit Gjyqësor Kombëtar.

 

1. Ekzistojnë shembuj të tjerë rastesh ku Neni 6 është gjetur i aplikueshëm për procedurat që përfundojnë me shkarkimin e një gjyqtari.[46] Ka edhe disa shembuj të kundërt, ku Gjykata vendosi se të dyja kushtet e testit Vilho Eskelinen ishin përmbushur dhe Neni 6 nuk ishte i aplikueshëm.[47]

 

1. Së fundi, Komisioni i Venecias i referohet çështjes së Baka kundër Hungarisë,[48] e cila pret të shqyrtohet nga Dhoma e Madhe, ku Gjykata vendosi se në rastin e ndërprerjes të mandatit të Kreut të Gjykatës së Lartë të Hungarisë si rezultat i një reforme kushtetuese, gjyqtari pavarësisht kësaj duhet të kishte pasur të drejtën e aksesit në gjykatë sipas Nenit 6. Ky rast u vendos unanimisht dhe, ndonëse pret të shqyrtohet përpara Dhomës së Madhe, dhe përfundimi i procedimit nuk mund të jetë i sigurt, ai tregon se ekziston probabiliteti në favor të aplikueshmërisë së Nenit 6 ndaj procedurave që mund të çojnë në shkarkimin e gjyqtarëve.

 

1. Aktualisht, e gjithë procedura e vlerësimit (vetting) paraqitet në Projekt Amendamente si jo gjyqësore nga natyra – kështu, largimi i një gjyqtari nga detyra prej KPK përjashtohet nga juridiksioni i gjykatave të zakonshme (shih Neni 68 p. 5).[49] Megjithatë, pyetja ngelet nëse ky përjashtim “ishte i justifikuar për arsye objektive në interes të Shtetit” (ana e dytë e testit Vilho Eskelinen). Nuk ka garanci që Gjykata Europiane do të ishte dakord që Neni 6 nuk është i aplikueshëm in casu.

 

1. Do të ishte më e mençur të supozohej se Neni 6 është i aplikueshëm për procesin e vlerësimit. Në këtë skenar, mungesa e apelimit në një trupë gjyqësore kundër vendimeve të KPK mund të jetë problematike. E drejta e apelimit në një gjykatë në çështje disiplinore vjen nga jurisprudenca e GJEDNJ; kështu, në çështjen Albert dhe Le Compte kundër Belgjikës,[50] Gjykata Europiane vëren si më poshtë:

 

            “[…] Në shumë Shtete anëtare të Këshillit të Europës, detyra e gjykimit mbi shkeljet disiplinore i caktohet organeve juridiksionale të shoqatave profesionale. Edhe në rastet kur Neni 6 paragrafi 1 […] është i aplikueshëm, dhënia e pushteteve në këtë mënyrë nuk shkel në vetvete Konventën [referencat janë hequr]. Megjithatë, në rrethana të tilla, Konventa kërkon të paktën një prej dy sistemeve të mëposhtme: ose vetë organet juridiksionale zbatojnë kërkesat e Nenit 6 paragrafi 1 […], ose nuk i zbatojnë por i nënshtrohen kontrollit nga një organ gjyqësor që ka juridiksion të plotë dhe nuk ofron garancitë e Nenit 6 paragrafi 1 […].”[51]

 

1. Për sa i përket përqasjes së Komisionit të Venecias, ai tradicionalisht ka qenë në favor të futjes së të drejtës së apelimit në një gjykatë kundër vendimeve të organeve që vendosin mbi përgjegjësitë disiplinore të gjyqtarëve.[52]

 

1. Në Projekt Amendamentet, pushteti për të shqyrtuar apelime kundër vendimeve të KPK mbetet në Komisionin e Apelit.[53] Në këtë rast, një përkufizim formal i Komisionit si “I Pavarur” nuk do të mjaftonte. Ligjvënësi do të duhet të sigurojë që anëtarët e Komisionit të Apelit gëzojnë status të ngjashëm me atë të “gjyqtarëve.” Komisioni i Apelit duhet të ketë distancë të mjaftueshme nga organi që merr vendimin në shkallën e parë (për shembull, mundësia për panele të përbashkëta me anëtarët zëvendësues të komisioneve të Shkallës së Parë, që tani sigurohet nga Neni 68 p. 2, duhet përjashtuar). Komisioni i Apelit duhet të ketë edhe pushtetin e përshtatshëm kundrejt instancave më të ulëta, për shembull, pushtetin për të transferuar procedimet abuzive, për t’u kërkuar komisioneve më të ulëta të ndërmarrin hapa të caktuara specifike faktmbledhëse ose të respektojnë procedurat e duhura ligjore. Së fundi, procedurat përpara Komisionit të Apelit duhet t’i korrespondojnë kërkesave për të qenë “të drejta” dhe “publike” që përfshihen në Nenin 6 §1 të KEDNJ (por jo në §§2 dhe 3 meqenëse e fundit ka të bëjë vetëm me gjyqet penale).[54] Në thelb, Komisioni i Apelit duhet të ketë karakteristikat bazë të një “gjykate” dhe t’i ofrojë gjykim të drejtë gjyqtarëve të shkarkuar.

 

1. Në dritën e përqasjes së Gjykatës Europiane në Albert dhe Le Compte, është e vështirë të thuhet se në ç’masë Komisionet e shkallës së parë duhet të përmbushin të gjitha kërkesat e Nenit 6 (cf. me përqasjen e Gjykatës në çështjen Olujic). Sipas mendimit të Komisionit të Venecias, zgjidhja më e mençur do të ishte të shtriheshin garancitë institucionale dhe procedurale të Nenit 6 §1 tek komisionet e shkallës së parë dhe të sigurohej që të gjithë komisionerët do të zbatonin kërkesat për “pavarësi” dhe “paanshmëri,” që të gjitha çështjet shqyrtohen në procedime me të drejtë kundërshtimi, me shpejtësi dhe në mënyrë të drejtë, etj.

 

1. Bazat për vlerësimin

 

1. Procesi i vlerësimit (vetting) bazohet në tri baza vlerësimi të gjyqtarëve/prokurorëve në detyrë: aseteve të tyre (Neni 63 i Projekt Amendamenteve), “historikun” e tyre, dmth lidhjet me botën kriminale (Neni 64) dhe “aftësia e tyre,” dmth profesionalizmi (Neni 65).

 

1. “Vlerësimi i aseteve:” kalimi i barrës së provës dhe problemi i vetëinkriminimit

 

1. Për sa i përket Nenit 63 (“vlerësimi i aseteve”), KPK do të ketë pushtetin të shkarkojë gjyqtarin (a) nëse asetet e deklaruara të tij/saj kapërcejnë shumën e justifikuar nga të ardhurat legjitime me më shumë se dy herë, ose (b) nëse deklarimi është i pasaktë. Në të dy skenarët, prezumimi do të jetë në favor të shkarkimit; do të jetë në dorën e gjyqtarit/prokurorit në fjalë që të provojë burimin legjitim të aseteve të tij/saj dhe të japë një shpjegim të pafajshëm të pasaktësive në deklarimet e tij/saj.

 

1. Pyetja është nëse kalimi i barrës së provës përputhet me prezumimin e pafajësisë dhe të drejtën për të heshtur dhe mos inkriminuar veten, sipas Nenit 6 §2 të Konventës Europiane.[55] Komisioni i Venecias priret t’i përgjigjet kësaj pyetjeje pozitivisht. Së pari, Neni 6 §2 aplikohet në procedimet penale, ndaj nuk do të ishte normalisht i aplikueshëm në rastet e shkarkimeve të gjyqtarëve dhe prokurorëve. Së dyti, kjo garanci nuk mbulon paraqitjen e dokumenteve që janë në dispozicion të personave në fjalë. Së treti, ekzistojnë shembuj të ndryshëm nga fusha të tjera të ligjit ku dështimi për të raportuar për operacione, akte, kontakte, etj., të tjera nënkupton përgjegjësi (për shembull, përgjegjësia fiskale që i vishet paraqitjes së dokumenteve të paplota për taksat). Është e arsyeshme të prezantohen rregulla edhe më shtrënguese për nëpunësit publikë, përfshi gjyqtarët dhe prokurorët.

 

1. “Vlerësimi i historikut” dhe jeta private e gjyqtarit

 

1. Vlerësimi i historikut (Neni 64) synon të përcaktojë nëse ka pasur kontakt të rregullt dhe të papërshtatshëm me anëtarë të krimit të organizuar; nëse po, përcaktohet prezumimi në favor të shkarkimit. Edhe një herë, personit që vlerësohet i kërkohet të bëjë një deklaratë. Megjithatë, nuk është e qartë se kush përkufizon se një person i caktuar është “anëtar i krimit të organizuar” dhe çfarë mund të nënkuptojnë kontaktet “e rregullta dhe të papërshtatshme” me një person të tillë. A duhet që KPK t’i kategorizojë persona të caktuar si të tillë, apo duhet që ky fakt të përcaktohet mbi bazën e dënimeve të mëparshme (në Shqipëri apo jashtë)? Këto pyetje duhet të marrin përgjigje në legjislacionin zbatues.

 

• Vlerësimi i aftësisë dhe stabiliteti i gjykimeve të gjykatave

 

1. Baza e tretë thelbësore për rivlerësim është vlerësimi i aftësisë (Neni 65). Nga drafti duket sikur kjo duhet bazuar në punën faktike që është kryer nga personi që vlerësohet. Ky është kriteri më problematik; nëse KPK gjen se puna e një gjyqtari është qartësisht nën standardin e duhur, çfarë duhet bërë me të gjitha vendimet përfundimtare që ka dhënë ai/ajo? Është e qartë që një vlerësim i tillë nuk duhet të çojë në rihapjen masive të çështjeve të vjetra (përveç rasteve më të jashtëzakonshme dhe të rralla). Vetë fakti që vendimi i dyshuar është marrë nga një gjyqtar i shkarkuar për mungesë “aftësie” nuk duhet të jetë bazë automatike për rihapjen e çështjes: pretenduesi duhet të demonstrojë në mënyrë bindëse se ka pasur një gabim themelor dhe të rëndë që justifikon rihapjen dhe kundërvënien ndaj parimit të sigurisë ligjore.

 

1. Heqja dorë nga të drejtat e privatësisë nga komisionerët dhe personeli i KPK

 

1. Shtojca përcakton një sistem mjaft kompleks për të kryer vlerësimin e kualifikimeve nga KPK. Komisioni do të përbëhet nga dy Komisionerë Publikë (të cilët luajnë rolin “prokurorial” në procedurat e vlerësimit (vetting)) dhe nga një deri në tre Komisione të Shkallës së Parë, secili nga të cilët përbëhet nga tre komisionerë. Do të ketë edhe një Komision i Shkallës së Apelit. Gjithashtu, do të ketë edhe komisionerë zëvendësues si në shkallën e parë ashtu edhe në apel.

 

1. Sistemi i alternativave të një, dy ose tre Komisioneve është ç’orientues. Nuk është e qartë se pse numri i Komisioneve dhe komisionerëve nuk mund të fiksohet në Kushtetutë. Struktura e brendshme e KPK mund të thjeshtohet.

 

1. Metoda e përzgjedhjes së kandidatëve me tre të pestat e Kuvendit, me propozim të Avokatit të Popullit dhe pas një thirrjeje publike për kandidatë (shih Neni 61 p. 6) duket i arsyeshëm në teori. Megjithatë, është e vështirë të kuptohet pse p. 3 e Nenit 59 përmend përfshirjen e Presidentit në procesin e përzgjedhjes së komisionerëve, ndërsa në Nenin 61, pushteti për të propozuar kandidatët i jepet Avokatit të Popullit. Duke qenë se shumica e tanishme duket se kontrollon tre të pestat e votave në Kuvend, do të ishte më e përshtatshme që pushteti i emërimit t’i jepej një organi të pavarur ose një zyrtari që nuk është i së njëjtës ngjyrë politike si shumica e tanishme qeverisëse.

 

1. Neni 61 p. 8 përmend mundësinë e shkarkimit të anëtarëve të KPK nga Tribunali Disiplinor i krijuar rishtas. Në të njëjtën kohë, KPK supozohet të vlerësojë gjyqtarët që janë anëtarë të Tribunalit Disiplinor ex officio. Projekt Amendamentet duhet të sigurojnë një formë tjetër të llogaridhënies për anëtarët e KPK.

 

1. Statusi dhe mandati i vëzhguesve ndërkombëtarë

 

1. Neni 60 përcakton një “Operacion Ndërkombëtar Monitorimi” – një grup ekspertësh të huaj që mbikqyrin funksionimin e duhur të procesit të vlerësimit dhe që i jepen të drejta të caktuara proceduriale brenda tij. Funksioni i tyre kryesor do të ishte të monitoronin vendimet e marra nga KPK, të shqyrtonin dosjet e postmbajtësve që i nënshtrohen vlerësimit dhe, në rast vendimesh “të paarsyeshme,” kërkojnë rishikim të çështjeve nga një KPK me përbërje të ndryshme. Megjithatë, vetë vëzhguesit ndërkombëtarë qartësisht nuk kanë pushtet të vendosin për rastet individuale.

 

1. Është shumë e pazakonshme për një Kushtetutë kombëtare që të prezantojë në sistemin kushtetues të kontrollit dhe balancave një figurë apo organizëm që emërohet nga jashtë vendit dhe që tekefundit nuk jep llogari përpara organeve të zgjedhura demokratikisht brenda vendit por përpara një qeverie të huaj apo një organizate ndërkombëtare. Gjithashtu, ekzistenca dhe funksionimi i duhur i këtij mekanizmi do të varet nga vullneti i mirë i entiteteve të huaja dhe organizatave ndërkombëtare, dhe kjo nuk është diçka që mund ta garantojë një Kushtetutë kombëtare.

 

1. Nga ana tjetër, nëse kjo skemë miratohet në nivel kushtetues, do të thotë se ka një mbështetje të gjerë publike. Me kushtin që të ketë një angazhim të qartë politik të partnerëve ndërkombëtarë për ta ndihmuar Shqipërinë në këtë proces, dhe me kushtin që kjo skemë e përkohshme do të zëvendësohet në fund të fundit me mekanizma normalë të kontrollit demokratik të gjyqësorit, një zgjidhje e tillë e pazakontë mund të shihet si e pranueshme.

 

1. Neni 60 nuk shprehet mbi mënyrën e emërimit të vëzhguesve ndërkombëtarë dhe kohëzgjatjen e mandatit të tyre. Ndoshta, fuqia për t’i emëruar ata mund t’i përkiste një prej organeve kushtetuese, për shembull Presidentit, ndërkohë që kandidatët do të propozoheshin nga një grup “partnerësh ndërkombëtarë,” bashkërenduar nga Bashkimi Europian. Mandati i tyre duhet të jetë detyrues dhe t’i korrespondojë kohëzgjatjes së mandatit të KPK; megjithatë, parnterët ndërkombëtarë mund të kenë të drejtën t’i kërkojnë Presidentit t’i revokojë vëzhguesit ndërkombëtarë, në raste shkeljesh madhore nga ana e këtyre të fundit.

 

1. Neni 60 p. 2 përcakton se Vëzhguesit Ndërkombëtarë duhet të kenë kualifikime të ngjashme me ato që kërkohen prej Komisionerëve. Kriteri i kualifikueshmërisë duhet formuluar në mënyrë të tillë që të përputhet me profilin e një “juristi të huaj me përvojë.”

 

1. Së fundi, shtrirja e saktë e pushtetit të Vëzhguesve Ndërkombëtarë nuk është e qartë. Kuptohet se do të kenë akses të lirë në të gjitha materialet në dispozicion të KPK (Neni 62 p. 4); në të njëjtën kohë, “mund të kërkojnë dhe paraqesin prova” (Neni 60 p. 3). A do të thotë kjo që Vëzhguesit Ndërkombëtarë duhet të kenë edhe njëfarë pushteti hetimor, dhe do të jenë në gjendje të marrin kryesisht prova nga organe të tjera shtetërore madje edhe persona privatë? Kjo duhet sqaruar.

 

1. Nuk është e qartë po ashtu se në çfarë momenti vëzhguesi ndërkombëtar mund të kërkojë transferimin e çështjes në një komision “alternativ” (Neni 60 p. 3) apo tek një “komision i zgjeruar apeli” (Neni 68, p. 2) dhe se si ky pushtet korrespondon me pushtetin e palëve në procesin e vlerësimit për të apeluar vendime të komisionerëve të shkallës së parë. Në Nenin 68 p. 2, shprehja e dytë është e paplotë.

 

IV PËRFUNDIME

 

1. Komisioni i Venecias shpreh mbështetjen e tij për përpjekjen e autoriteteve shqiptare që synon reformimin tërësor të sistemit gjyqësor shqiptar. Një reformë e tillë është e nevojshme urgjentisht dhe situata kritike në këtë fushë justifikon zgjidhje radikale. Projekt Amendamentet paraqesin një bazë solide për punë të mëtejshme në këtë drejtim; thenë kjo, propozimet e përfshira në Projekt Amendamentet duhen thjeshtuar dhe, në disa vende, të sqarohen; elementë të caktuar duhen rregulluar me ligj organik ose me legjislacion të zakonshëm.

 

1. Mes rekomandimeve më të rendësishme që Komisioni i Venecias mund të bëjë për tekstin e Projekt Amendamenteve, janë të mëposhtmet:

 

• Të gjitha rregullimet kushtetuese duhen rishikuar dhe thjeshtuar; amendamentet kushtetuese (sidomos për procesin e vlerësimit) duhet të përcaktojnë vetëm parimet më të rendësishme, dhe hollësitë t’i lihen legjislacionit zbatues;
• Rekomandohet që të sqarohet se kush vendos për masat disiplinore kundër gjyqtarëve të Gjykatës Kushtetuese; vendimet e Gjykatës Kushtetuese duhet të kenë fuqi të përgjithshme detyruese dhe Gjykata Kushtetuese duhet të ruajë pushtetin për të shqyrtuar të paktën procedurën e amendamenteve kushtetuese;
• Roli i Ministrit të Drejtësisë në Inspektoratin e Lartë të Drejtësisë dhe Këshillin e Lartë Gjyqësor duhet rishikuar me qëllim shmangien e konflikteve të mundshme të interesit; përgjithësisht, rregullimet institucionale duhen rishikuar me qëllim që të largohen konfliktet e mundshme të interesit; Ministri i Drejtësisë nuk duhet të ketë vend në Tribunalin Disiplinor;
• Kushtetuta duhet të përcaktojë parime të përgjithshme që qeverisin procesin e emërimit të gjyqtarëve dhe prokurorëve (përzgjedhja mbi bazën e meritës, thirrja e hapur për kandidatë, etj.); referenca e propozuar në Kushtetutë për përgjegjësinë disiplinore të gjyqtarëve ka nevojë për sqarim të mëtejshëm;
• Kushtetuta duhet të sqarojë marrëdhëniet midis prokurorëve të Strukturës së Posaçme Anti-korrupsion dhe Prokurorit të Përgjithshëm;
• Duhet vendosur një mekanizëm kundër ngërçit në zgjedhjen e Prokurorit të Përgjithshëm; Prokurori i Përgjithshëm nuk duhet të jetë anëtar i Tribunalit Disiplinor;
• Përbërja e Komisioneve të Pavarura të Vlerësimit dhe statusi i anëtarëve të tyre duhet të garantojë pavarësinë dhe paanshmërinë e tyre të mirëfilltë; gjyqtarët/prokurorët që i nënshtrohen vlerësimit duhet të gëzojnë garanci bazë për gjyq të drejtë dhe të drejtën për të apeluar tek një organ i pavarur;
• Statusi dhe kushtet e emërimit/largimit të vëzhguesve ndërkombëtarë duhen përkufizuar; pushtetet e tyre duhen përshkruar në mënyrë më preçise (dhe të zhvillohen më tej në legjislacionin zbatues).

 

1. Komisioni i Venecias kupton se puna për tekstin e Projekt Amendamenteve vazhdon dhe se një paketë e legjislacionit zbatues do të përgatitet në të ardhmen e afërt. Komisioni shpreh gatishmërinë e tij për të ndihmuar organet legjislative Shqiptare në këtë proces.

[1] Shih, për shembull, CDL-INF(1998)009, Opinion i Komisionit të Venecias mbi Amendamentet e Fundit ndaj Ligjit për Dispozitat Kryesore Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë

[2] Mund edhe të këshillohet që lista e arsyeve të ndaluara për diskriminim të zgjerohet duke iu referuar “identitetit gjinor.” Po ashtu rekomandohet që të hartohet një listë e hapur e arsyeve ose riformulim i nenit në përputhje me Nenin 14 të KEDNJ dhe Nenint 26 të ICCPR (Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat Civile dhe Politike) duke iu referuar “opinionit tjetër,” “origjinës sociale, pronësisë, lindjes apo ndonjë statusi tjetër,” etj.

[3] Për  më shumë hollësi mbi dispozitat kushtetuese që rregullojnë marrëdhëniet midis BE-së dhe Shtetit të saj anëtar shih CDL-AD(2014)010, Opinion mbi Projekt-Ligjin për Rishikimin e Kushtetutës së Rumanisë, §§128 dhe 129

[4] CDL-AD(2008)004, §153

[5] CDL-AD(2014)010, cituar më sipër, §§105 dhe 109

[6] “E drejta e apelimit në çështje penale:” “1. Cilido që dënohet për një kundravajtje penale nga një gjykatë duhet të ketë të drejtën që vendimi i dënimit ose masa e dënimit të rishikohet nga një gjykatë më e lartë. […] 2. Kjo e drejtë mund t’i nënshtrohet përjashtimeve në lidhje me kundravajtje të një karakteri minor, sipas përcaktimit ligjor, ose në rastet kur personi në fjalë është gjykuar në shkallën e parë nga gjykata më e lartë ose është dënuar pas një apelimi kundër një vendimi për rënie akuzash.”

[7] Shih gjykimin nga GJEDNJ në rastin Brumarescu kundër Rumanisë [GC], nr. 28342/95, §§61 et seq., KEDNJ 1999-VII

[8] Me qëllim që të forcohet më tej pavarësia e Gjykatës Kushtetuese, mund të jetë e këshillueshme që GJK të lejohet të ketë fjalën e saj jo vetëm për ekzekutimin e buxhetit por edhe në procesin e planifikimit të buxhetit. Më tej, Kushtetuta dhe/ose ligji duhet të përcaktojnë një rregull që do të lejojë uljen e buxhetit të Gjykatës pa pëlqimin e Gjykatës vetëm në rrethana të jashtëzakonshme dhe në përpjestim me uljen e buxhetit për agjenci të tjera të Shtetit.

[9] Fromalisht, Neni 131 nuk ka paragraf 1; në Nenin 131 ka 9 nën-paragrafë, të cilët rendisin kompetencat e Gjykatës Kushtetuese. Për pasojë, amendamenti duhet të bëhet për të gjithë nenin, së pari duke krijuar një paragraf 1 me nënparagrafet përkatëse dhe më pas, nëse ka nevojë, të shtohet paragrafi 1.

[10] CDL-AD(2010)044, Opinion mbi Situatën Kushtetuese në Ukrainë

[11] CDL-AD(2010)001

[12] Shih, për shembull, Gjermani, Bullgari, Rumani ose Turqi (cf. CDL-AD(2010)001, §230)

[13] Për shembull, Norvegji

[14] Këshilli Kushtetues Francez Nr. 92 – 312 i 2 shtatorit 1992, § 34: “Considérant que, dans les limites précédemment indiquées, le pouvoir constituant est souverain ; qu’il lui est loisible d’abroger, de modifier ou de compléter des dispositions de valeur constitutionnelle dans la forme qu’il estime appropriée.”

[15] Me gjasë, ligji për procedurën e emërimit do të rregullojë në mënyrë më të hollësishme rregullat dhe procedurat e zgjedhjes së tre gjyqtarëve nga takimi i dy gjykatave. Ky duhet të sigurojë që rregullat të shmangin ngërçin e mundshëm nëse dy gjykatat nuk bien dakord për një kandidat.

[16] Parlamenti zgjidhet çdo katër vjet (Neni 65 i Kushtetutës); Presidenti zgjidhet për 5 vjet me mundësinë për një rizgjedhje.

[17] CDL-AD(2015)027, Opinion mbi Amendamentet e Propozuara për Kushtetutën e Ukrainës në lidhje me Gjyqësorin sipas miratimit të Komisionit Kushtetues më 4 shtator 2015.

[18] Shih CDL-AD(2014)026, Opinion për shtatë amendamentet e Kushtetutës së “ish Republikës Jugosllave të Maqedonisë” në lidhje, sidomos, me Këshillin gjyqësor, kompetencën e Gjykatës Kushtetuese dhe zonat e posaçme financiare, §79

[19] Shih, për shembull, Sejdovic kundër Italisë [GC] (nr. 56581, GJEDNJ 2006-II), §45

[20] CDL-AD(2010)039rev, Studim mbi aksesin e individëve në drejtësinë kushtetuese, §167

[21] Është e dyshimtë nëse ligjvënësit i duhet dhënë pushteti që të vendsë “me ligj” për datën e hyrjes në fuqi të gjykimeve të Gjykatës Kushtetuese, meqenëse kjo mund t’i privonte ato gjykime nga ndonjë efekt i dobishëm. Vendimi lidhur me efektin e gjykimit ratione temporis duhet t’i përkasë vetë Gjykatës Kushtetuese.

[22] CDL-AD(2015)026, Opinion mbi Amendamentet në Kushtetutën e Ukrainës lidhur me Gjyqësorin, sipas propozimit të Grupit të Punës të Komisionit Kushtetues

[23] Shih CDL-AD(2014)010, cituar më sipër, §§133-134

[24] Mungesa e këtij kriteri mund të shpjegohet nga dispozitat kalimtare; zbatimi i tyre mund të krijojë tepër vende të reja dhe nuk do të ketë mjaft magjistratë për t’i mbushur ato. Ndoshta, kjo kërkesë – që kandidati që aspiron për pozicionin e një gjyqtari duhet të përfundojë Shkollën e Magjistraturës – mund të hyjë në fuqi jo menjëherë por pas një periudhe të caktuar kohe.

[25] Shih CDL(1994)074rev, Opinion mbi ligjin shqiptar të organizimit të gjyqësorit (Kapitulli VI i Kushtetutës Tranzitore të Shqipërisë), p. 3, dhe CDL-AD(2010)038, raport Amicus Curiae për gjykatën Kushtetuese të ish Republikës Jugosllave të Maqedonisë” mbi Amendamentet për një numër ligjesh lidhur me sistemin e pagave dhe shpërblimeve të zyrtarëve të zgjedhur dhe emëruar, §§16-20

[26] CDL-AD(2012)024,  Opinion mbi dy paketa Projekt Amendamentesh prë Dispozitat Kushtetuese lidhur me Gjyqësorin e Malit të Zi, §22

[27] CDL-AD(2015)015, Opinion mbi Legjislacionin për Median (AKTI CLXXXV mbi Shërbimet Mediatike dhe Mas Median, AKTI CIV për Lirinë e Shtypit, dhe Legjislacioni për Taksimin e të Ardhurave të Medias nga Reklamat) të Hungarisë, §64

[28] CDL-INF (1998)009, Opinion mbi amendamentet e fundit në ligjin për dispozitat kryesore kushtetuese të Republikës së Shqipërisë, §16

[29] Thënë kjo, krijimi i një institucioni të ri nuk është problematik në vetvete; në CDL-AD(2003)012, Memorandum: Reformë e Sistemit Gjyqësor në Bullgari, §15, Komisioni i Venecias arsyetoi si më poshtë: “[…] Çfarëdo veprimi për të larguar gjyqtarë inkompetentë ose të korruptuar duhet të jetë në nivelin e standardeve të larta përcaktuar nga parimi i palëvizshmërisë së gjyqtarëve pavarësia e të cilëve duhet mbrojtur. Është e nevojshme që çdo lëvizje e tillë të depolitizohej. Një mjet për ta arritur këtë mund të ishte pasja e një organi të vogël ekspert përbërë vetëm nga gjyqtarë që jepnin një opinion mbi kapacitetin ose sjelljen e gjyqtarëve përkatës përpara se një organ i pavarur të merrte vendimin përfundimtar.”

[30] Kuptohet se pushteti i KEGJ lidhet me kandidatët për postet përkatëse, por jo anëtarët ekzistues të organeve në fjalë. Me fjalë të tjera, KEGJ nuk ka pushtet disiplinor/vlerësimi por vetëm ndërhyn në procesin e emërimeve, siç sugjeron emri i tij. Kjo duhet të bëhet më e qartë.

[31] Do kishte më logjikë të emëroheshin gjyqtarët që kanë shërbyer më gjatë se sa ata më të vjetër në KEGJ.

[32] CDL-AD(2014)032, Opinion i Përbashkët i Komisionit të Venecias dhe Drejtorisë për të Drejtat e Njeriut (DHR) të Drejtorisë së Përgjithshme për të Drejtat e Njeriut dhe Sundimin e Ligjit (DGI) të Këshillit të Europës, mbi projektligjin për ndryshime në përgjegjësinë disiplinore dhe procedimet disiplinore ndaj gjyqtarëve të Gjykatave të Përgjithshme të Gjeorgjisë, §71.

[33] CDL-AD(2010)040, Raport mbi Standardet Europiane sa i përket Pavarësisë së Sistemit Gjyqësor: Pjesa II – Shërbimi i Prokurorisë, §26; shih edhe §§28, 30 dhe 31.

[34]  Shih CDL-AD(2015)022, Opinion mbi Projekt Aktin për ndryshimin dhe plotësimin e Kushtetutës (në fushën e Gjyqësorit) së Republikës së Bullgarisë, §88, ku Komisioni i Venecias mirëpriti ndarjen e Këshillit në dy dhoma – një për gjyqtarë dhe një për prokurorë.

[35] Shih CDL-AD(2014)041, Opinion i Ndërmjetëm mbi Projektligjin për Prokurorinë e Posaçme Shtetërore të Malit të Zi, §74

[36] Shih CDL-AD(2013)007, Opinion mbi Projekt Amendamentet për Ligjin Organik mbi Gjykatat e Juridiksionit të Përgjithshëm të Gjeorgjisë, §§67 et seq.; por shih edhe zhvillimin e pozicionit të Komisionit të Venecias, sidomos në lidhje me zëvendësimin e anëtarëve ex officio në organet e reformuara në CDL-AD(2014)028, Opinion mbi Projekt Amendamentet në Ligjin për Këshillin e Lartë Gjyqësor të Serbisë, §§71-75.

[37] CDL-AD(2015)007, Opinion i përbashkët i Komisionit të Venecias dhe Drejtorisë së Përgjithshme të Drejtave të Njeriut dhe Sundimit të Ligjit për Ligjin mbi Gjyqësorin dhe Statusin e Gjyqtarëve dhe amendamentet për Ligjin për Këshillin e Lartë të Drejtësisë të Ukrainës.

[38] Bazat për shkarkimin e gjyqtarëve si rezultat i procesit të vlerësimit (vetting) nuk janë të njëjta si bazat për shkarkimin sipas regjimit aktual ligjor. Kështu, dështimi për të provuar burimin legjitim të pronës mund të mos jetë e barabartë me një “shkelje disiplinore;” më tej është e paqartë nëse në sistemin e tanishëm, kontaktet e rregullta me politikanë nënkuptojnë ndonjë pasojë ligjore për një gjyqtar.

[39] Neni 15 quhet “Përjashtimet në kohë emergjence:” “1. Në kohë lufte ose emergjencash të tjera publike që kërcënojnë jetën e vendit një Palë e Lartë Kontraktuese mund të marrë masa për të përjashtuar nga detyrimet e saj sipas kësaj Konvente në masën e kërkuar rigorozisht nga eksigjencat e situatës, me kusht që masa të tilla të mos jenë në shkelje të detyrimeve të tjera të saj sipas së drejtës ndërkombëtare.” Shqipëria është palë edhe e ICCPR, e cila ka ndalime të ngjashme kufizuese për përjashtimet nga të drejtat në Nenin 4.

[40] Ky nen, quajtur “E drejta për gjyq të drejtë,” për aq sa ka lidhje, lexon si më poshtë: “1. Në përcaktimin e të drejtave dhe detyrimeve të veta civile dhe të ndonjë akuze penale kundër tij, cilido ka të drejtën për një dëgjesë të drejtë dhe publike brenda një kohe të arsyeshme nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme e ngritur me ligj. Gjykimi shpallet publikisht […].”

[41] Veç rasteve kur gjyqtari shkarkohet për bindjet e tij/saj fetare, për shprehjen e opinionit të vet ose hyrjen në një shoqatë – në këtë rast mund të lindë një pyetje nën Nenin 9, 10 ose 11, por të tilla raste do të jenë të pakta. Një rast i veçantë është shkarkimi për sjellje private që mund të shihet sin dërhyrje në “jetën private” të gjyqtarit mbrojtur nga Neni 8 i Konventës – ky skenar do të shqyrtohet më tej më poshtë.

[42] Shqipëria duhet të respektojë edhe Nenin 14 të ICCPR që formulohet në pjesën përkatëse si më poshtë: “1. […] Në përcaktimin e ndonjë akuze penale kundër tij, ose të të drejtave dhe detyrimeve të tij në padi në gjykatë, cilido ka të drejtën për një dëgjesë të drejtë dhe publike nga një gjykatë kompetente, e pavarur dhe e paanshme e ngritur me ligj. […]”

[43] GJEDNJ, nr. 18381/05, 7 dhjetor 2010.

[44] GJeDNJ, GC, nr. 63235/00, KEDNJ 2007-IV

[45] GJEDNJ, nr. 22330/05, 5 shkurt 2009, §35

[46] Kështu, në një rast të kohëve të fundit Saghatelyan kundër Armenisë (nr. 79884/06, 20 tetor 2015, jo përfundimtar), Gjykata Europiane e gjeti Nenin 6 të aplikueshëm sepse ligji i brendshëm nuk përjashtonte aksesin në gjykatë specifikisht (theks i shtuar) për gjyqtarët por në fakt kufizonte aksesin e kujtdo në lidhje me një tip specifik të aktit administrativ (dekreti i Presidentit in casu).

[47] Shih Serdal Apay kundër Turqisë, nr. 3964/05, vendim i papranueshmërisë më 11 dhjetor 2007, në lidhje me një prokuror publik; shih edhe çështjen e Ozpinar kundër Turqisë, 19 tetor 2010, ku Gjykata la të kuptohej se Neni 6 mund të ishte i paaplikueshëm në rastin e shkarkimit të një gjyqtari, pa dhënë një përgjigje fundore për këtë pyetje.

[48] GJEDNJ, nr. 20261/12, 27 maj 2014

[49] Pyetja mbetet nëse Gjykata Kushtetuese do të ketë pushtetin të pranojë ankime individuale nga gjyqtarët, të shkarkuar si rezultat i vlerësimit (vetting).

[50] Gjykim i 10 shkurtit 1983, Seritë A nr. 58, §29

[51] Komisioni i Venecias shikon njëfarë tensioni midis përqasjes së Gjykatës në Albert dhe Le Compte,  ku Gjykata pranoi se “organet juridiksionale të shoqatave profesionale” mund të mos zbatojnë domosdoshmërisht me Nenin 6 të Konventës nëse vendimet e tyre kontrollohen nga një organ gjyqësor, dhe përqasja e Gjykatës në Olujic, ku kërkesat e Nenit 6 u zgjeruan për të përfshirë anëtarët e Këshillit Gjyqësor Kombëtar, i cili, në thelb, përndryshe mund të shihet si “organ juridiksional” i gjyqësorit.

[52] Shih, për shembull, CDL-AD(2014)018, Opinion i përbashkët Komisioni i Venecias dhe OSBE/ODIHR – mbi projekt amendamentet për kuadrin ligjor mbi përgjegjësinë disiplinore tëgjyqtarëve në Kirgistan. §111

[53] Komisioni i Venecias vëzhgon se Parimet Bazë për Pavarësinë e Gjyqësorit, miratuar nga Rezolutat 40/32  të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së të 29 nëntorit 1985 dhe 40/146 të 13 dhjetorit 1985 përcaktojnë si më poshtë, “Vendimet në procedimet disiplinore, të pezullimit apo largimit duhet t’i nënshtrohen një shqyrtimi të pavarur.” Mund të shihet se Parimet Bazë të OKB kërkojnë shqyrtimin e apelimeve nga një organ “i pavarur” por jo domosdoshmërisht “gjyqësor.”

[54] Shih Rekomandimin KM/Rec(2010/12) të Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës për shtetet anëtare lidhur me gjyqtarët ku KM gjykonte, “69. Procedimet disiplinore mund të pasojnë aty ku gjyqtarët dështojnë të përmbushin detyrat e tyre në një mënyrë eficiente dhe të duhur. Procedime të tilla duhen kryer nga një një autoritet i pavarur (theks i shtuar këtu) një gjykatë me të gjitha tgarancitë e një gjyqi të drejtë dhe t’i ofrojnë gjyqtarit të drejtën të sfidojë vendimin dhe sanksionin. Sanksionet disiplinore duhet të jenë në përpjestim.”

[55] Kjo dispozitë lexon: “2. Cilido që akuzohet me një kundravajtje penale do të prezumohet i pafajshëm derisa të provohet fajtor sipas ligjit”

 

Dokument Parlamentar

Projekt

Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë (Grupi i Ndryshimeve Kushtetuese)

 

 

 

Projektligj

 

Nr.___/2015

 

 

PËR DISA NDRYSHIME NË LIGJIN NR.8417, DATË 21.10.1998 “KUSHTETUTA E REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË”, TË NDRYSHUAR

 

 

Në mbështetje të neneve 83 pika 1 dhe 177 pika 1 të Kushtetutës, me propozimin e më shumë se një të pestës së anëtarëve të Kuvendit,

 

 

KUVENDI

 

I REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË

 

VENDOSI:

 

 

Në ligjin nr.8417, datë 21.10.1998 “Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë”, të ndryshuar, bëhen këto ndryshime:

 

 

PJESA E PARË

PARIME THEMELORE

 

 

Neni 1

 

Në preambulën e Kushtetutës, pas fjalëve “me bindjen e thellë se” shtohen fjalët “vlerat evropiane”. Preambula e Kushtetutës ndryshon si vijon:

 

Ne, Populli i Shqipërisë, krenarë dhe të vetëdijshëm për historinë tonë, me përgjegjësi për të ardhmen, me besim te Zoti dhe/ose te vlera të tjera universale, me vendosmërinë për të ndërtuar një shtet të së drejtës, demokratik e social, për të garantuar të drejtat dhe liritë themelore të njeriut, me frymën e tolerancës dhe të bashkëjetesës fetare, m e zotimin për mbrojtjen e dinjitetit dhe të personalitetit njerëzor, si dhe për prosperitetin e të gjithë kombit, për paqen, mirëqenien, kulturën dhe solidaritetin shoqëror, me aspiratën shekullore të popullit shqiptar për identitetin dhe bashkimin kombëtar, me bindjen e thellë se vlerat evropiane, drejtësia, paqja, harmonia, dhe bashkëpunimi ndërmjet kombeve janë ndër vlerat më të larta të njerëzimit, Vendosim këtë Kushtetutë:

 

Neni 2

 

Në nenin 2, pas paragrafit të tretë, shtohet paragrafi i katërt me këtë përmbajtje:

 

Republika e Shqipërisë merr pjesë në Bashkimin Evropian dhe pas anëtarësimit në tëtransferon disa pushtete shtetërore, në bazë të një ligji të miratuar me tre të pestat e të gjithë anëtarëve të Kuvendit[1].

 

Neni 3

 

Në nenin 12, pika 3 ndryshohet me përmbajtjen si vijon:

 

3.Forcat e huaja ushtarake mund të vendosen dhe të kalojnë në territorin shqiptar, si dhe forcat ushtarake shqiptare mund të dërgohen jashtë, sipas procedures së parashikuar me ligj të miratuar me shumicën e të gjithë anëtarëve të Kuvendit, përveç rasteve kur parashikohet ndryshe në një marrëveshje ndërkombëtare.

 

Neni 4

 

Në nenin 18, pika 2, pas fjalëve “fetare a filozofike”, shtohen fjalët “orientimit seksual”.

 

Neni 18, pika 2 ndryshon si vijon:

 

Askush nuk mund të diskriminohet padrejtësisht për shkaqe të tilla si gjinia, raca, feja, etnia, gjuha, bindjet politike, fetare afilozofike, identiteti gjinor, orientimi seksual, gjendja ekonomike, pasurore, arsimore, origjina sociale, lindja, përkatësia shoqërore, prindërore ose të tjera[2].

 

 

 

 

 

 

Neni 5

 

Neni 39, pika 2, ndryshon si vijon:

 

1. Ekstradimi mund të lejohet vetëm kur është parashikuar shprehimisht në marrëveshjet ndërkombëtare në të cilat Republika e Shqipërisë është palë, me vendim gjyqësor, si dhe kur parashikohet në legjislacionin e Bashkimit Evropian.

 

Neni 6

 

Neni 43 ndryshon si vijon:

 

Kushdo ka të drejtë të ankohet kundër një vendimi gjyqësor në një gjykatë më të lartë, përveçse në rastet kur ligji parashikon ndryshe.[3]

 

Neni 7

 

Në nenin 54 shtohet pika 4 me këtë përmbajtje:

 

1. Interesi më i lartë i fëmijëve zbatohet në të gjitha çështjet që lidhen me ta[4].

 

Neni 8

 

Në nenin 64 shtohet pika 4 me këtë përmbajtje:

 

1. Shtetasit shqiptarë,pas anëtarësimit të Republikës së Shqipërisë në Bashkimin Evropian, zgjedhin përfaqësuesit e tyre në Parlamentin Evropian, sipas procedurës së parashikuar në ligj[5].

 

Neni 9

 

Pas nenit 80 shtohet neni 80/a me këtë përmbajtje:

 

Neni 80/a

 

Këshilli i Ministrave raporton përpara Kuvendit të Shqipërisë për aktet e hartuara në kuadër të pjesëmarrjes së Republikës së Shqipërisë në institucionet e Bashkimit Evropian. Kuvendi i Shqipërisë, sipas rastit, merr vendime dhe harton rezoluta.

 

 

Neni 10

 

Në nenin 109, pas pikës 3, shtohet pika 4 me këtë përmbajtje:

 

4.E drejta për të zgjedhur dhe për t’u zgjedhur u njihetedhe shtetasve të Bashkimit Evropian, të cilët jetojnë në territorin e Republikës së Shqipërisë, sipas legjislacionit të Bashkimit Evropian dhe rregullave të përcaktuara në Kodin Zgjedhor, pas anëtarësimit të Republikës së Shqipërisë në Bashkimin Evropian.

 

Neni 11

 

Neni 122 pika 3 dhe 4 ndryshohet si më poshtë:

 

1. E drejta e Bashkimit Evropian që zbatohet drejtpërsëdrejti ka epërsi mbi të drejtën e brendshme të Republikës së Shqipërisë.
2. Normat e nxjerra prej një organizate ndërkombëtare kanë epërsi, në rast konflikti, mbi të drejtën e vendit, kur në marrëveshjen e ratifikuar nga Republika e Shqipërisë për pjesëmarrjen në atë organizatë, parashikohet shprehimisht zbatimi i drejtpërdrejtë i normave të nxjerra prej asaj.

 

 

PJESA E TETË

GJYKATA KUSHTETUESE

 

Neni 12

 

Neni 124 ndryshon si më poshtë vijon:

 

Neni 124

 

1. Gjykata Kushtetuese është autoriteti më i lartë që zgjidh mosmarrëveshjet kushtetuese dhe bën interpretimin përfundimtar të Kushtetutës.
2. Gjykata Kushtetuese ka buxhet të veçantë që e administron në mënyrë të pavarur[6].

 

Neni 13

 

Neni 125 ndryshon si më poshtë vijon:

 

Neni 125

 

1. Gjykata Kushtetuese përbëhet nga 9 anëtarë, tre prej të cilëve emërohen nga Presidenti i Republikës, tre anëtarë emërohen nga Kuvendi dhe tre anëtarë emërohen nga mbledhja e përbashkët e Gjykatës së Lartë dhe e Gjykatës së Lartë Administrative. Anëtarët që emërohen nga Presidenti i Republikës dhe Kuvendi përzgjidhen nga lista e kandidatëve të hartuar nga Këshilli për Emërimet në Drejtësi. Procedura e emërimit të anëtarëve të Gjykatës Kushtetuese parashikohet në ligj.
2. Gjyqtarët e Gjykatës Kushtetuese emërohen për 9 vjet, pa të drejtë riemërimi dhe përzgjidhen nga rradhët e juristëve me të paktën 15 vjet përvojë pune si gjyqtarë, prokurorë, avokatë, profesorë ose lektorë të së drejtës, nëpunës të nivelit të lartë në administratën publike, me një veprimtari të spikatur në fushën e të drejtës kushtetuese, e të drejtave të njeriut ose nga sfera të tjera të së drejtës.
3. Kandidatët nuk duhet të jenë dënuar për kryerjen e një vepre penale, nuk duhet të kenë ushtruar funksione politike në administratën publike, si dhe nuk duhet të kenë mbajtur pozicione drejtuese në parti politike gjatë 10 viteve të fundit përpara kandidimit për anëtar të Gjykatës Kushtetuese. Ligji parashikon kritere të hollësishme për emërimin e anëtarëve të Gjykatës Kushtetuese.
4. Përbërja e Gjykatës Kushtetuese përtërihet çdo 3 vjet, në një të tretën e saj, sipas procedurës së caktuar me ligj.
5. Kryetari i Gjykatës Kushtetuese zgjidhet me votim të fshehtë, nga shumica e anëtarëve të Gjykatës Kushtetuese, për një periudhë 3 vjeçare, pa të drejtë rizgjedhje. Procedura e zgjedhjes së Kryetarit të Gjykatës Kushtetuese parashikohet me ligj.
6. Gjyqtari i Gjykatës Kushtetuese vazhdon në detyrë deri në emërimin e pasardhësit të tij, me përjashtim të rastit të parashikuar në nenin 127, paragrafi 1 nëparagrafi ç).

 

Neni 14

 

Neni 126 ndryshon si më poshtë vijon:

 

Neni 126

 

Gjyqtari i Gjykatës Kushtetuese gëzon imunitet për mendimet e shprehura dhe vendimet e marra në ushtrimin e funksioneve të tij.

 

Neni 15

 

Neni 127 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 127

 

1. Mandati i gjyqtarit të Gjykatës Kushtetuese mbaron në rastet e mëposhtme:
2. mbush moshën 70 vjeç;
3. b) përfundon mandatin 9 vjeçar;
4. c) jep dorëheqjen;

ç) shkarkohet sipas parashikimeve të nenit 128.

1. d) në zbatim të procedurave të parashikuar në nenin 179/a.

2.Mbarimi i mandatit të anëtarit të Gjykatës Kushtetuese deklarohet me vendim të Gjykatës Kushtetuese.

1. Në rast se vendi i anëtarit mbetet vakant, organi që ka emëruar anëtarin paraardhës, sipas nenit 125 paragrafi 1, emëron një anëtar të ri, i cili qëndron në detyrë deri në përfundimin e mandatit të anëtarit paraardhës.
2. Kryetari i Gjykatës Kushtetuese, jo më vonë se 3 muaj përpara përfundimit të mandatit të një anëtari të Gjykatës Kushtetuese, sipas paragrafit 1 nënparagrafi a) dhe b) si dhe menjëherë në rastet e mbarimit të mandatit përpara afatit ligjor, njofton organin e emërtesës për vendin vakant. Procedura për emërimin e anëtarit të ri për cdo rast përfundon jo më vone se 60 ditë nga vendimi i Gjykatës Kushtetuese që ka deklaruar perfundimin e mandatit.

 

Neni 16

 

Neni 128 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 128[7]

 

Anëtari i Gjykatës Kushtetuese mban përgjegjësi disiplinore sipas procedurës që rregullohet me ligj. Gjykata Kushtetuese vendos për shkarkimin e një anëtari të saj kur:

1. a) konstaton shkelje të rënda profesionale dhe etike gjatë ushtrimit të detyrës;
2. b) dënohet me vendim gjyqësor të formës së prerë për kryerjen e një krimi;
3. c) vërteton faktin e pamundësisë fizike ose mendore për të ushtruar detyrën.

 

Neni 17

 

Neni 130 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 130

 

1. Qenia anëtari i Gjykatës Kushtetuese nuk pajtohet me asnjë veprimtari tjetër profesionale që ushtrohet kundrejt pagesës, me përjashtim të aktivitetit mësimdhënës dhe akademik për zhvillimin e doktrinës. Kohëzgjatja e veprimtarisë profesionale të lejueshme si dhe masa e shpërblimit, kundrejt të cilës ajo ushtrohet, parashikohen me ligj.
2. Qenia anëtar i Gjykatës Kushtetuese nuk pajtohet me atë të anëtarit në një parti politike apo me pjesëmarrjen në aktivitete publike të organizuara nga një parti politike[8].

 

Neni 18

 

Në nenin 131 ndryshohet shkronja f, si më poshtë vijon:

 

1. f) gjykimin përfundimtar të ankesave të individëve kundër vendimeve gjyqësore dhe akteve të pushtetit publik që cenojnë të drejtat dhe liritë themelore të garantuara në Kushtetutë, pasi të jenë shteruar të gjitha mjetet juridike efektive[9] për mbrojtjen e këtyre të drejtave, përveçse kur parashikohet ndryshe në Kushtetutë.

 

Neni 19

 

Në nenin 131, pas paragrafit 1, shtohet paragrafi 2 me këtë përmbajtje:

 

2.Gjykata Kushtetuese nuk mund të shpallë antikushtetues një ligj për rishikimin e Kushtetutës të miratuar nga Kuvendi.[10]

 

Neni 20

 

Neni 132 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 132

 

1. Vendimet e Gjykatës Kushtetuese kanë fuqi të përgjithshme, janë përfundimtare dhe të detyrueshme për zbatim.
2. Vendimet e Gjykatës Kushtetuese hyjnë në fuqi ditën e botimit në Fletoren Zyrtare përveçse kur parashikohet ndryshe në ligj. Gjykata Kushtetuese mund të vendosë që çdo ligj ose akt normativ të shfuqizohet në një datë tjetër. Gjykata Kushtetuese, kur e gjykon të nevojshme, mund të vendosë pezullimin e zbatimit të aktit normativ objekt shqyrtimi deri në dhënien e një vendimi përfundimtar.
3. Mendimi i pakicës botohet bashkë me vendimin përfundimtar.[11]

 

Neni 21

 

Neni 133 pika 2 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

2.Gjykata Kushtetuese merr vendim përfundimtar me shumicën e të gjithë anëtarëve të saj.[12]

 

 

Neni 22

 

Neni 134 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 134

 

1. Gjykata Kushtetuese vihet në lëvizje vetëm me kërkesë të:
2. a) Presidentit të Republikës;
3. b) Kryeministrit;
4. c) jo më pak se një së pestës së deputetëve;

ç) Avokatit të Popullit;

1. d) Kryetarit të Kontrollit të Lartë të Shtetit;
2. dh) Çdo gjykate sipas rastit të nenit 145 pika 2 të kësaj Kushtetute;
3. e) Komisionerit të Mbrojtjes së të Dhënave Personale;

ë) Komisionerit kundër Diskriminimit;

1. f) Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe Këshillit të Lartë të Prokurorisë;
2. g) Organeve të qeverisjes vendore;
3. gj) organeve të bashkësive fetare;
4. partive politike;
5. organizatave;
6. individëve.
7. Subjektet e parashikuara nga nënparagrafët d; dh, e, ë, f, g, gj, h, i dhe j të paragrafit 1 të këtij neni mund të bëjnë kërkesë vetëm për çështje që lidhen me interesat e tyre.[13]

 

PJESA E NËNTË

 

GJYKATAT

 

Neni 23

 

Neni 135 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 135

 

1. Pushteti gjyqësor ushtrohet nga Gjykata e Lartë, Gjykata e Lartë Administrative si dhe nga gjykatat e apelit e gjykatat e shkallës së parë, të cilat krijohen me ligj.
2. Kuvendi mund të krijojë me ligj gjykata për fusha të veçanta, por në asnjë rast gjykata të jashtëzakonshme.

 

 

 

Neni 24

 

Neni 136 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 136

 

1. Anëtarët e Gjykatës së Lartë dhe të Gjykatës së Lartë Administrative emërohen nga Presidenti i Republikës, me propozim të Këshillit të Lartë Gjyqësor, për një mandat 9 vjeçar, pa të drejtë riemërimi. Presidenti i Republikës brenda 7 ditëve nga dërgimi i propozimit prej Këshillit të Lartë Gjyqësor emëron anëtarin e Gjykatës së Lartë ose të Gjykatës së Lartë Administrative.
2. Presidenti ka të drejtë të mospranojë propozimin e bërë nga Këshilli i Lartë Gjyqësor vetëm një herë, duke dhënë shkaqet për çdo rast[14]. Dekreti i Presidentit të Republikës për mospranimin e propozimit të paraqitur nga Këshilli i Lartë Gjyqësor humbet efektin e tij kur shumica e anëtarëve të tij votojnë kundër dekretit. Në këtë rast, gjyqtari i propozuar nga Këshilli i Lartë Gjyqësor quhet i emëruar dhe fillon detyrën brenda 7 ditëve nga data e vendimit të Këshilli i Lartë Gjyqësor[15].
3. Anëtarët e Gjykatës së Lartë dhe të Gjykatës së Lartë Administrative zgjidhen nga rradhët e gjyqtarëve me të paktën 13 vjet përvojë. Një e pesta e anëtarëve të tyre mund të zgjidhet mes juristëve të spikatur me jo më pak se 15 vjet përvojë pune si avokatë, profesorë ose lektorë të së drejtës, juristë të nivelit të lartë në administratën publike ose në fusha të tjera të së drejtës. Anëtarët jo gjyqtarë duhet të kenë arsim të lartë juridik dhe gradë shkencore në drejtësi.
4. Anëtarët jo gjyqtarë nuk duhet të jenë dënuar më parë për kryerjen e një vepre penale, nuk duhet të kenë ushtruar funksione politike në administratën publike, si dhe nuk duhet të kenë mbajtur pozicione drejtuese në parti politike gjatë 10 viteve të fundit përpara kandidimit për anëtar në Gjykatën e Lartë dhe Gjykatën e Lartë Administrative.
5. Kriteret dhe procedura e përzgjedhjes dhe e emërimit të anëtarëve të Gjykatës së Lartë dhe të Gjykatës së Lartë Administrative, si dhe kushtet për vazhdimësinë e ushtrimit të profesionit të gjyqtarit parashikohen me ligj[16].
6. Kryetari i Gjykatës së Lartë dhe Kryetari i Gjykatës së Lartë Administrative zgjidhen me shumicën e anëtarëve të secilës gjykatë, me votim të fshehtë, për një periudhë 3 vjeçare, pa të drejtë rizgjedhje. Procedura e zgjedhjes së tyre parashikohet me ligj.
7. Gjyqtarë mund të jenë vetëm shtetasit shqiptar që emërohen nga Këshilli i Lartë Gjyqësor, pas përfundimit të Shkollës së Magjistraturës dhe pas kryerjes së procesit të verifikimit paraprak të pasurisë dhe të figurës së tyre, sipas ligjit. Kandidatët përzgjidhen sipas një procedure transparente dhe publike që siguron përzgjedhjen e kandidatëve më të kualifikuar dhe me integritet moral dhe etik. Kriteret e tjera për përzgjedhjen e kandidatëve parashikohen me ligj[17].

 

Neni 25

 

Neni 137 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 137

 

Gjyqtari gëzon imunitet për mendimet e shprehura dhe vendimet e marra në ushtrim të funksioneve të tij, përveç rasteve të dhënies qëllimisht të një vendimi të paligjshëm si pasojë e një sjellje kriminale, interesi personal ose keqdashje.

 

Neni 26

 

Pas nenit 137 shtohet neni 137/a me këtë përmbajtje:

 

Neni 137/a

 

1. Gjyqtari mban përgjegjësi disiplinore sipas procedurave të rregulluara me ligj. Gjyqtari nuk mund të largohet nga detyra përveç rasteve kur:
2. Jep dorëheqjen;
3. Vërtetohet se është emëruar në kundërshtim me kriteret e parashikuara për këtë qëllim;
4. Mbush moshën e pensionit;

ç) Shkarkohet për shkelje të rënda profesionale dhe etike në përfundim të një procedure disiplinore;

1. d) Shkarkohet pas dënimit me vendim gjyqësor të formës së prerë për kryerjen e një krimi;
2. dh) Shkarkohet nga detyra për paaftësi fizike dhe mendore.
3. e) gjejnë zbatim procedurate parashikuar në nenin 179/a.

 

 

Neni 27

 

Neni 138 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 138[18]

 

Paga dhe përfitimet e tjera të gjyqtarit nuk mund të ulen përveç rasteve kur:

1. ka kriza të mëdha ekonomike apo emergjencave të tjera kombëtare;
2. gjyqtari kthehet në detyrën që mbante para emërimit si gjyqtar;
3. i jepet një masë disiplinore.

ç)  vlerësohet profesionalisht “pamjaftueshëm”, sipas ligjit.

 

Neni 28

 

Neni 139 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

1. Mandati i gjyqtarit të Gjykatës së Lartë ose Gjykatës së Lartë Administrative mbaron në rastet e mëposhtme:
2. mbush moshën 70 vjeç;
3. përfundon mandatin 9 vjeçar;
4. jep dorëheqjen;

ç)  shkarkohet sipas parashikimeve të nenit 140.

1. d) në zbatim të procedurave të parashikuar në nenin 179/a.

 

1. Mbarimi i mandatit të gjyqtarit të Gjykatës së Lartë ose Gjykatës së Lartë Administrative deklarohet përkatësisht me vendim të Gjykatës së Lartë ose Gjykatës së Lartë Administrative. Procedura për emërimin e gjyqtarit në një gjykatë tjetër pas përfundimit të mandatit rregullohet me ligj[19].
2. Kryetari i Gjykatës së Lartë ose i Gjykatës së Lartë Administrative, jo më vonë se 3 muaj përpara përfundimit të mandatit të një anëtari, sipas paragrafit 1 nënparagrafi a) dhe b) si dhe menjëherë në rastet e mbarimit të mandatit përpara afatit ligjor, njofton Këshillin e Lartë Gjyqësor për vendin vakant. Procedura për emërimin e anëtarit të ri për cdo rast përfundon jo më vonë se 60 ditë nga vendimi i deklarimit të përfundimit të mandatit.[20]

 

Neni 29

 

Nenit 140 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 140

 

1. Anëtari i Gjykatës së Lartë dhe i Gjykatës së Lartë Administrative mban përgjegjësi disiplinore, sipas sipas procedurës që rregullohet me ligj. Ai shkarkohet me vendim të Këshilli të Lartë Gjyqësor kur:
2. a) konstaton shkelje të rënda profesionale dhe etike gjatë ushtrimit të detyrës;
3. b) dënohet me vendim gjyqësor të formës së prerë për kryerjen e një krimi;
4. c) vërteton faktin e pamundësisë fizike ose mendore për të ushtruar detyrën.

 

 

 

Neni 30

 

Neni 141 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 141

 

1. Gjykata e Lartë dhe Gjykata e Lartë Administrative kanë juridiksion rishikues dhe sigurojnë zbatimin uniform të ligjit nga gjykatat më të ulëta[21].
2. Gjykata e Lartë dhe Gjykata e Lartë Administrative, në mbledhje të përbashkët, zgjidhin mosmarrëveshjet e natyrës juridiksionale, siç përcaktohet me ligj.

 

Neni 31

 

Neni 143 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 143

 

 

Qenia gjyqtar nuk pajtohet me asnjë veprimtari tjetër profesionale që ushtrohet kundrejt pagesës, me përjashtim të aktivitetit mësimdhënës dhe akademik, për zhvillimin e doktrinës. Kohëzgjatja e veprimtarisë profesionale të lejueshme si dhe masa e shpërblimit kundrejt të cilës ajo ushtrohet parashikohen me ligj. Ushtrimit i funksionit të gjyqtarit nuk pajtohet me qenien anëtar në një parti politike apo pjesëmarrje në aktivitete publike të organizuara nga një parti politike[22].

 

Neni 32

 

Neni 144 shfuqizohet (përfshihet te neni 147)

 

Neni 33

 

Neni 147 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 147

 

1. Këshilli i Lartë Gjyqësor garanton pavarësinë, përgjegjshmërinë, si dhe mbarëvajtjen e pushtetit gjyqësor në Republikën e Shqipërisë.
2. Këshilli i Lartë Gjyqësor përbëhet nga 11 anëtarë, gjashtë prej të cilëve zgjidhen nga gjyqtarët e të gjitha niveleve të pushtetit gjyqësor dhe pesë anëtarë zgjidhen nga Kuvendi nga radhët e juristëve jo gjyqtarë.
3. Procedura transparente dhe publike e përzgjedhjes dhe e renditjes së kandidatëve gjyqtarë parashikohet me ligj. Anëtarët jo gjyqtarë përzgjidhen nga rradhët e juristëve të spikatur me jo më pak se 15 vjet përvojë pune në profesion, me moral dhe integritet të lartë profesional, të cilët kanë arsim të lartë juridik dhe gradë shkencore në drejtësi. Kandidatët nuk duhet të jenë dënuar më parë për kryerjen e një vepre penale, nuk duhet të kenë ushtruar funksione politike në administratën publike, si dhe nuk duhet të kenë mbajtur pozicione drejtuese në parti politike gjatë 10 viteve të fundit përpara kandidimit.[23]
4. Anëtarët jo gjyqtarë zgjidhen nga Kuvendi me tri të pestat e gjithë anëtarëve mbi bazën e propozimeve: nga radhët e avokatëve, 1 anëtar; nga radhët e noterëve, 1 anëtar; nga trupa e pedagogëve të drejtësisë, 1 anëtar; nga trupa e pedagogëve jo gjyqtarë/prokurorë të Shkollës së Magjistraturës, 1 anëtar; dhe nga shoqëria civile, 1 anëtar. Organizmat propozuese për anëtarët jo gjyqtarë, për çdo vend vakant, i paraqesin Këshillit të Emërimeve në Drejtësi tre kandidatë të përzgjedhur, sipas një procedure transparente dhe publike, i cili pasi bën renditjen e tyre, ia dërgon ato Kuvendit.
5. Kuvendi voton veçmas për secilin grup kandidatësh. Kur në votimin e parë Kuvendi nuk arrin shumicën prej tri të pestash, organizmi propozues bën një propozim të ri brenda 15 ditëve. Këshilli i Emërimeve në Drejtësi vlerëson dhe rendit kandidatët brenda 7 ditëve nga dorëzimi i propozimeve të reja. Kuvendi voton për kandidaturat e reja brenda 7 ditëve nga dorëzimi i vlerësimit dhe renditjes të Këshillit të Emërimeve në Drejtësi. Në rast se kjo shumicë nuk arrihet as në votimin e dytë, kandidatët nga të dyja raundet të cilët renditen më lart në listë nga Këshilli i Emërimeve në Drejtësi quhen të emëruar.
6. Kryetari i Këshillit të Lartë Gjyqësor zgjidhet në mbledhjen e parë të Këshillit nga radhët e anëtarëve jo gjyqtarë, me shumicë të thjeshtë të votave të të gjithë anëtarëve. Në rast se kryetari nuk zgjidhet në mbledhjen e parë, anëtari më i vjetër në moshë nga radhët e gjyqësorit organizon zgjedhjen e kryetarit me short në mbledhjen e rradhës, e cila zhvillohet e hapur. Kryetari qëndron në detyrë deri në përfundim të mandatit si anëtar i Këshillit të Lartë Gjyqësor[24].
7. Anëtarët e Këshillit të Lartë Gjyqësor e ushtrojnë detyrën me kohë të plotë për një periudhë prej pesë vjetësh, pa të drejtë rizgjedhjeje të njëpasnjëshme. Në përfundim të mandatit anëtarët gjyqtarë rikthehen në vendet e mëparshme të punës. Anëtarët jo gjyqtarë që përpara emërimit punonin me kohë të plotë në sektorin publik, rikthehen në vendet e mëparshme të punës ose në pamundësi, në detyra të barazvlefshme me to. [25]

 

 

 

 

Neni 34

 

Pas nenit 147 shtohet neni 147/a, me këtë përmbajtje:

 

Neni 147/a

 

1. Këshilli i Lartë Gjyqësor ushtron funksionet e mëposhtme:
2. a) Emëron, vlerëson, ngre në detyrë dhe transferon gjyqtarët e të gjitha niveleve, me përjashtim të gjyqtarëve të Gjykatës Kushtetuese;
3. b) Vendos për masat disiplinore ndaj gjyqtarëve të të gjitha niveleve, me përjashtim të gjyqtarëve të Gjykatës Kushtetuese;
4. c) i propozon Presidentit të Republikës kandidatët për anëtarë të Gjykatës së Lartë dhe të Gjykatës së Lartë Administrative, sipas procedurës së caktuar me ligj;

ç) Miraton rregullat e etikës gjyqësore dhe mbikëqyr respektimin e tyre;

1. d) Drejton dhe kujdeset për mbarëvajtjen e punës në administratën e gjykatave;
2. dh) Propozon dhe administron buxhetin e gjykatave.
3. Këshilli i Lartë Gjyqësor bën planifikim strategjik për sistemin gjyqësor, informon publikun dhe Kuvendin për gjendjen e sistemit gjyqësor, si dhe ushtron funksione të tjera të caktuara me ligj.

 

Neni 35

 

Pas nenit 147/a shtohet neni 147/b, me këtë përmbajtje:

 

Neni 147/b

 

1. Mandati i anëtarit të Këshillit të Lartë Gjyqësor mbaron sipas rasteve të mëposhtme:
2. a) mbush moshën 70 vjeç;
3. b) përfundon mandati 5 vjeçar;
4. c) jep dorëheqjen;

ç) shkarkohet sipas parashikimeve të nenit 147/c.

1. d) në zbatim të procedurave të parashikuar në nenin 179/a.
2. Mbarimi i mandatit të anëtarit deklarohet me vendim të Këshillit të Lartë Gjyqësor.
3. Kur vendi i anëtarit mbetet vakant, organi që ka emëruar anëtarin paraardhës, sipas nenit 147, emëron një anëtar të ri, i cili qëndron në detyrë deri në përfundimin e mandatit të anëtarit të larguar.
4. Kur mandati i anëtarit përfundon për shkaqet e parashikuara në paragrafin 1 të këtij neni, procedura e emërimit të anëtarit të ri fillon menjëherë dhe përfundon brenda 60 ditëve nga data e hyrjes në fuqi të vendimit që deklaron mbarimin e mandatit të anëtarit paraardhës.

 

 

 

Neni 36

 

Pas nenit 147/b shtohet neni 147/c, me këtë përmbajtje:

 

Neni 147/c

 

1. Anëtari i Këshillit të Lartë Gjyqësor mban përgjegjësi disiplinore sipas procedurës që rregullohet me ligj. Anëtari shkarkohet nga Tribunali Disiplinor kur:
2. a) kryen shkelje të rënda profesionale dhe etike;
3. b) është dënuar me vendim gjyqësor të formës së prerë për kryerjen e një krimi;
4. c) vërteton faktin e pamundësisë fizike ose mendore për të ushtruar detyrën.

 

Neni 37

 

Pas nenit 147/c shtohet neni 147/ç, me këtë përmbajtje:

 

Neni 147/ç

 

Qenia anëtar i Këshillit të Lartë Gjyqësor nuk pajtohet me asnjë veprimtari tjetër profesionale që ushtrohet kundrejt pagesës, me përjashtim të aktivitetit mësimdhënës dhe akademik për zhvillimin e doktrinës. Kohëzgjatja e veprimtarisë profesionale të lejueshme si dhe masa e shpërblimit kundrejt të cilës ajo ushtrohet parashikohen me ligj. Ushtrimi i funksionit të anëtarit të Këshillit të Lartë Gjyqësor nuk pajtohet me qenien anëtar në një parti politike apo pjesëmarrje në aktivitete publike të organizuara nga një parti politike.[26]

 

Neni 38

 

Pas nenit 147/ç shtohet neni 147/d, me këtë përmbajtje:

 

Neni 147/d

 

1. Inspektorati i Lartë i Drejtësisë është përgjegjës për hetimin e shkeljeve disiplinore dhe ankesave ndaj gjyqtarëve dhe prokurorëve të të gjitha niveleve, anëtarëve të Këshillit të Lartë Gjyqësor, Këshillit të Lartë të Prokurorisë dhe të Prokurorit të Përgjithshëm, si dhe për fillimin e procedurës disiplinore ndaj tyre. Inspektorati i Lartë i Drejtësisë është përgjegjës edhe për inspektimin e gjykatave dhe të zyrave të prokurorisë.
2. Inspektorati i Lartë i Drejtësisë përbëhet nga 5 anëtarë, 3 nga të cilët zgjidhen nga radhët e gjyqësorit dhe 2 nga radhët e prokurorisë. Anëtarët e Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë ushtrojnë detyrën me kohë të plotë për një periudhë prej nëntë vjetësh, pa të drejtë rizgjedhje të njëpasnjëshme.
3. Këshilli i Lartë Gjyqësor përzgjedh dhe rendit gjashtë kandidatë me të paktën 13 vjet përvojë pune si gjyqtarë, me integritet të lartë moral dhe profesional. Procedura transparente dhe publike e përzgjedhjes dhe e renditjes së kandidatëve parashikohet me ligj.
4. Këshilli i Lartë i Prokurorisë përzgjedh dhe rendit katër kandidatë me të paktën 13 vjet përvojë pune si prokurorë, me integritet të lartë moral dhe profesional. Procedura transparente dhe publikee përzgjedhjes dhe e renditjes së kandidatëve parashikohet me ligj.
5. Anëtarët emërohen nga Kuvendi me tre të pestat e gjithë anëtarëve, midis kandidatëve të përzgjedhur nga Këshilli i Lartë Gjyqësor dhe Këshilli i Lartë i Prokurorisë. Kuvendi voton veçmas për secilin grup kandidatësh. Në rast se Kuvendi nuk arrin shumicën prej tre të pestash për asnjë prej kandidatëve të secilit grup, kandidatët e renditur në tre vendet e para nga Këshilli i Lartë Gjyqësor dhe dy vendet e para nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë quhen të emëruar.
6. Anëtarët e Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë kanë statusin e anëtarit të Gjykatës së Lartë. Pas përfundimit të mandatit anëtarët rikthehen në vendet e mëparshme të punës.
7. Inspektori i Përgjithshëm i Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë zgjidhet nga radhët e anëtarëve gjyqtarë me 2/3 e votave të anëtarëve të Inspektoratit. Kur në votimin e parë nuk arrihet shumica prej dy të tretash, brenda 7 ditëve nga votimi i parë bëhet një votim i dytë vetëm për kandidatin që ka marrë më shumë vota në votimin e parë. Në rast se edhe në votimin e dytë nuk arrihet kjo shumicë, Inspektori i Përgjithshëm zgjidhet nga Kuvendi me shumicë të thjeshtë brenda 7 ditëve.
8. Inspektori i Përgjithshëm drejton mbledhjet e Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë si dhe bashkërendon dhe mbikëqyr veprimtarinë e administratës.
9. Procedurat për marrjen e vendimeve nga Inspektorati i Lartë i Drejtësisë rregullohen me ligj.

 

Neni 39

 

Pas nenit 147/d shtohet neni 147/dh, me këtë përmbajtje:

 

Neni 147/dh

 

1. Mandati i anëtarit të Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë mbaron sipas rasteve të mëposhtme:
2. a) mbush moshën 70 vjeç;
3. b) përfundon mandati 9 vjeçar;
4. c) jep dorëheqjen;

ç) shkarkohet sipas parashikimit të nenit 147/e.

1. d) në zbatim të procedurave të parashikuar në nenin 179/a.
2. Mbarimi i mandatit të anëtarit deklarohet me vendim të Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë.
3. Kur vendi i anëtarit mbetet vakant, organi që ka emëruar anëtarin paraardhës, sipas nenit 147/d, emëron një anëtar të ri, i cili qëndron në detyrë deri në përfundimin e mandatit të anëtarit të larguar.
4. Inspektori i Përgjithshëm, jo më vonë se 2 muaj përpara përfundimit të mandatit të një anëtari, sipas paragrafit 1 nënparagrafi a) dhe b) si dhe menjëherë në rastet e mbarimit të mandatit përpara afatit ligjor, njofton organin e emërtesës për vendin vakant. Procedura për emërimin e anëtarit të ri për cdo rast përfundon jo më vonë se 60 ditë nga vendimi i deklarimit të përfundimit të mandatit.

 

Neni 40

 

Pas nenit 147/dh shtohet neni 147/e, me këtë përmbajtje:

 

Neni 147/e

 

1. Anëtari i Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë mban përgjegjësi disiplinore sipas procedurës që rregullohet me ligj. Anëtari shkarkohet nga Tribunali Disiplinor kur:
2. a) kryen shkelje të rënda profesionale dhe etike;
3. b) kur dënohet me vendim gjyqësor të formës së prerë për kryerjen e një krimi;
4. c) vërteton faktin e pamundësisë fizike ose mendore për të ushtruar detyrën.
5. Ministri i Drejtësisë kryen inspektimin sipas parashikimeve të ligjit.[27]

 

 

Neni 41

 

Pas nenit 147/e shtohet neni 147/ë, me këtë përmbajtje:

 

Neni 147/ë

 

Qenia anëtar i Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë nuk pajtohet me asnjë veprimtari tjetër profesionale që ushtrohet kundrejt pagesës, me përjashtim të aktivitetit mësimdhënës dhe akademik për zhvillimin e doktrinës. Kohëzgjatja e veprimtarisë profesionale të lejueshme si dhe masa e shpërblimit kundrejt të cilës ajo ushtrohet parashikohen me ligj. Ushtrimi i funksionit të anëtarit të Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë nuk pajtohet me qenien anëtar në një parti politike apo pjesëmarrje në aktivitete publike të organizuara nga një parti politike.[28]

 

 

Neni 42

 

Pas nenit 147/ë shtohet neni 147/f, me këtë përmbajtje:

 

Neni 147/f

 

1. Tribunali Disiplinor i Drejtësisë vendos në lidhje me masat disiplinore për anëtarët e Këshillit të Lartë Gjyqësor, Këshillit të Lartë të Prokurorisë, Prokurorin e Përgjithshëm dhe anëtarët e Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë.[29]
2. Tribunali Disiplinor i Drejtësisë është organi që shqyrton në themel ankimet kundër masave disiplinore të vendosura ndaj gjyqtarëve dhe prokurorëve, nga Këshilli i Lartë Gjyqësor dhe Këshilli i Lartë i Prokurorisë[30]. Vendimet e tij janë përfundimtare.
3. Tribunali Disiplinor përbëhet nga Kryetari i Gjykatës së Lartë, Kryetari i Gjykatës së Lartë Administrative, një avokat i emëruar nga Dhoma Kombëtare e Avokatisë, një noter i emëruar nga Dhoma Kombëtare e Noterisë, anëtari më i vjetër në moshë i Gjykatës së Lartë, anëtari më i vjetër në moshë i Gjykatës së Lartë Administrative si dhe një gjyqtar i cili përmbush kriteret për t’u emëruar anëtar i Gjykatës së Lartë, sipas parashikimeve të nenit 147 paragrafi 2[31].
4. Kryetari i Gjykatës së Lartë është Kryetar i Tribunalit Disiplinor të Drejtësisë.
5. Ankimet kundër vendimeve të Tribunalit Disiplinor të Drejtësisë, sipas paragrafit të parë të këtij neni, shqyrtohen nga Gjykata Kushtetuese.

 

Neni 43

 

Pas nenit 147/f shtohet neni 147/g, me këtë përmbajtje:

 

Neni 147/g

 

1. Struktura e Posaçme Antikorrupsion dhe kundër Krimit të Organizuar përbëhet nga Gjykatae Posaçme e Shkallës së Parë, Gjykatae Posaçme e Apelit, Zyra e Prokurorisë pranë këtyre gjykatave dhe Byroja Kombëtare e Hetimit.
2. Gjykata e Posaçme e Shkallës së Parë dhe Gjykata e Posaçme e Apelit kanë kompetencë për gjykimin e çështjeve kundër zyrtarëve të lartë të shtetit dhe funksionarëve publikë, gjyqtarëve, prokurorëve, si dhe kundër krimit të organizuar, sipas përcaktimeve të bëra në ligj.
3. Gjyqtarët emërohen për një periudhë 9 vjeçare, pa të drejtë riemërimi, nga Këshilli i Lartë Gjyqësor sipas kritereve të parashikuara në ligj.
4. Gjyqtarët dhe personeli tjetër i Gjykatës së Posaçme të Shkallës së Parë dhe Gjykatës së Posaçme të Apelit, i nënshtrohen verifikimit të pasurisë dhe figurës, si dhe kontrolleve periodike të llogarive bankare, transaksioneve financiare dhe telekomunikimeve të tyre dhe të familjarëve të tyre të afërt, sipas parashikimeve të bëra në ligj.
5. Gjyqtarët shkarkohen për shkelje të rëndanga Këshilli i Lartë Gjyqësor.
6. Pas përfundimit të mandatit, gjyqtarët e Gjykatës së Posaçme të Shkallës së Parë dhe Gjykatës së Posaçme të Apelitkthehen në pozicionin e tyre të mëparshëm ose në një pozicion më të lartë.
7. Kryetarët e gjykatave zgjidhen për një periudhë 3 vjeçare përkatësisht nga gjyqtarët e gjykatëve, sipas procedurës të përcaktuar me ligj.
8. Gjykatat e Strukturës së Posaçme Antikorrupsion dhe kundër Krimit të Organizuar kanë buxhet të veçantë që e administrojnë vetë sipas parashikimeve të ligjit.
9. Organizimi dhe funksionimi i gjykatavetë Strukturës së Posaçme Antikorrupsion dhe kundër Krimit të Organizuar rregullohen me ligj.

 

 

PJESA E DHJETË

 

PROKURORIA

 

Neni 44

 

Neni 148 ndryshohet si më poshtë vijon:

 

Neni 148

 

1. Prokuroria ushtron ndjekjen penale, si dhe përfaqëson akuzën në gjyq në emër të shtetit. Prokuroria kryen edhe detyra të tjera të caktuara me ligj.
2. Prokuroria është organ i pavarur qëgaranton dhe respekton mbarëvajtjen, kontrollin e veprimeve të saj, si dhe pavarësinë e brendshme të prokurorëve për hetimin dhe ndjekjen penale.[32]
3. Në ushtrimin e kompetencave të tyre prokurorët u nënshtrohen Kushtetutës dhe ligjeve.
4. Prokurorë mund të jenë vetëm shtetas shqiptar që emërohen nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë pas kryerjes së procesit të verifikimit paraprak të pasurisë dhe të figurës së tyre, sipas ligjit. Kandidatët përzgjidhen sipas një procedure transparente dhe publike që siguron zgjedhjen e kandidatëve më të kualifikuar dhe me integritet moral dhe etik. Kriteret e tjera për përzgjedhjen e kandidatëve parashikohen me ligj.[33]
5. Prokurorët mbajnë përgjegjësi disiplinore sipas ligjit.

 Neni 45

 Pas nenit 148 shtohet neni 148/a, me këtë përmbajtje:

 Neni 148/a

 1.Këshilli i Lartë i Prokurorisë garanton pavarësinë, llogaridhënien, disiplinën, statusin dhe karrierën e prokurorëve në Republikën e Shqipërisë.

1. Këshilli i Lartë i Prokurorisë përbëhet nga 11 anëtarë, gjashtë prej të cilëve zgjidhen nga prokurorët e të gjitha niveleve të prokurorisë dhe pesë anëtarë zgjidhen nga Kuvendi nga radhët e juristëve jo prokurorë.
2. Anëtarët jo prokurorë përzgjidhen nga rradhët e juristëve të spikatur me jo më pak se 15 vjet përvojë pune në profesion, me moral dhe integritet të lartë profesional, të cilët kanë arsim të lartë juridik dhe gradë shkencore në drejtësi. Kandidatët nuk duhet të jenë dënuar më parë për kryerjen e një vepre penale, nuk duhet të kenë ushtruar funksione politike në administratën publike, si dhe nuk duhet të kenë mbajtur pozicione drejtuese në parti politike gjatë 10 viteve të fundit përpara kandidimit.[34]
3. Anëtarët jo prokurorë zgjidhen nga Kuvendi me tri të pestat e gjithë anëtarëve mbi bazën e propozimeve: nga radhët e avokatëve, 1 anëtar; nga radhët e noterëve, 1 anëtar; nga trupa e pedagogëve të drejtësisë, 1 anëtar; nga trupa e pedagogëve jo gjyqtarë/prokurorë të Shkollës së Magjistraturës, 1 anëtar; dhe nga shoqëria civile, 1 anëtar. Organizmat propozuese për anëtarët jo prokurorë, për çdo vend vakant, i paraqesin Këshillit të Emërimeve në Drejtësi tre kandidatë të përzgjedhur, sipas një procedure transparente dhe publike, i cili pasi bën renditjen e tyre, ia dërgon ato Kuvendit.
4. Kuvendi voton veçmas për secilin grup kandidatësh. Kur në votimin e parë Kuvendi nuk arrin shumicën prej tri të pestash, organizmi propozues bën një propozim të ri brenda 15 ditëve. Këshilli i Emërimeve në Drejtësi vlerëson dhe rendit kandidatët brenda 7 ditëve nga dorëzimi i propozimeve të reja. Kuvendi voton për kandidaturat e reja brenda 7 ditëve nga dorëzimi i vlerësimit dhe renditjes të Këshillit të Emërimeve në Drejtësi. Në rast se kjo shumicë nuk arrihet as në votimin e dytë, kandidatët nga të dyja raundet të cilët renditen më lart në listë nga Këshilli i Emërimeve në Drejtësi quhen të emëruar.
5. Kryetari i Këshillit të Lartë të Prokurorisë zgjidhet në mbledhjen e parë të Këshillit nga radhët e anëtarëve jo prokuroë, me shumicë të thjeshtë të votave të të gjithë anëtarëve. Në rast se kryetari nuk zgjidhet në mbledhjen e parë, anëtari më i vjetër në moshë nga radhët e prokurorisë organizon zgjedhjen e kryetarit me short në mbledhjen e rradhës, e cila zhvillohet e hapur. Kryetari qëndron në detyrë deri në përfundim të mandatit si anëtar i Këshillit të Lartë të Prokurorisë[35].
6. Anëtarët e Këshillit të Lartë të Prokurorisë e ushtrojnë detyrën me kohë të plotë për një periudhë prej pesë vjetësh, pa të drejtë rizgjedhjeje të njëpasnjëshme. Në përfundim të mandatit anëtarët prokurorë rikthehen në vendet e mëparshme të punës. Anëtarët jo prokurorë që përpara emërimit punonin me kohë të plotë në sektorin publik, rikthehen në vendet e mëparshme të punës ose në pamundësi, në detyra të barazvlefshme me to.

Neni 46 Pas nenit 148/a shtohet neni 148/b, me këtë përmbajtje:

Neni 148/b

 Këshilli i Lartë i Prokurorisë ushtron këto përgjegjësi:

1. a) emëron, vlerëson, ngre në detyrë dhe transferon prokurorët;
2. b) vendos për masat disiplinore ndaj prokurorëve;
3. c) i propozon Kuvendit kandidatët për Prokuror të Përgjithshëm në përputhje me procedurat e parashikuara në ligj;

ç) miraton rregullat për etikën e prokurorëve dhe mbikëqyr respektimin e tyre.

1. Këshilli i Lartë i Prokurorisë[36] përgatit raporte mbi gjendjen e Prokurorisë dhe informon publikun dhe Kuvendin. Ai ushtron dhe përgjegjësi të tjera të caktuara me ligj.

Neni 47

 Pas nenit 148/b shtohet neni 148/c, me këtë përmbajtje:

Neni 148/c

1. Mandati i anëtarit të Këshillit të Lartë të Prokurorisë mbaron sipas rasteve të mëposhtme:
2. a) mbush moshën 70 vjeç;
3. b) përfundon mandati 5 vjeçar;
4. c) jep dorëheqjen;

ç) shkarkohet sipas parashikimit të nenit 148/ç.

1. d) në zbatim të procedurave të parashikuar në nenin 179/a.
2. Mbarimi i mandatit të anëtarit deklarohet me vendim të Këshillit të Lartë të Prokurorisë.
3. Kur vendi i anëtarit mbetet vakant, organi që ka emëruar anëtarin paraardhës, sipas nenit 148/a, emëron një anëtar të ri, i cili qëndron në detyrë deri në përfundimin e mandatit të anëtarit të larguar.
4. Kur mandati i anëtarit përfundon për shkaqet e parashikuara në paragrafin 1 të këtij neni, procedura e emërimit të anëtarit të ri fillon menjëherë dhe përfundon brenda 60 ditëve nga data e hyrjes në fuqi të vendimit që deklaron mbarimin e mandatit të anëtarit paraardhës.

 Neni 48

 Pas nenit 148/c shtohet neni 148/ç, me këtë përmbajtje:

Neni 148/ç 

1. Anëtari i Këshillit të Lartë të Prokurorisë mban përgjegjësi disiplinore sipas procedurës që rregullohet me ligj. Anëtari shkarkohet nga Tribunali Disiplinor kur:
2. a) kryen shkelje të rënda profesionale dhe etike;
3. b) kur dënohet me vendim gjyqësor të formës së prerë për kryerjen e një krimi;
4. c) vërteton faktin e pamundësisë fizike ose mendore për të ushtruar detyrën.

 Neni 49  Pas nenit 148/ç shtohet neni 148/d, me këtë përmbajtje:

 Neni 148/d

 Qenia anëtar i Këshillit të Lartë të Pokurorisë nuk pajtohet me asnjë veprimtari tjetër profesionale që ushtrohet kundrejt pagesës, me përjashtim të aktivitetit mësimdhënës dhe akademik për zhvillimin e doktrinës. Kohëzgjatja e veprimtarisë profesionale të lejueshme si dhe masa e shpërblimit kundrejt të cilës ajo ushtrohet parashikohen me ligj. Ushtrimit i funksionit të anëtarit të Këshillit të Lartë të Pokurorisë nuk pajtohet me qenien anëtar në një parti politike apo pjesëmarrje në aktivitete publike të organizuara nga një parti politike.[37]

 Neni 50

Pas nenit 148/d shtohet neni 148/dh, me këtë përmbajtje:

 Neni 148/dh

 1.Zyrae ProkurorisëpranëStrukturëssë Posaçme Antikorrupsion dhe kundër Krimit të Organizuar është e pavarur nga Prokurori i Përgjithshëm.

1. Byroja Kombëtare e Hetimit kryen hetime në drejtimin e Zyrës sëProkurorisë.
2. Zyra e Prokurorisë dhe Byroja Kombëtare e Hetimit ushtrojnë kompetencat për hetimin, ndjekjen penale kundër zyrtarëve të lartë të shtetit dhe funksionarëve publikë, gjyqtarëve, prokurorëve, si dhe kundër krimit të organizuar, sipas përcaktimeve të bëra në ligj. Prokurorët e Zyrës sëProkurorisë përfaqësojnë akuzën në Gjykatën e Lartë, sipas ligjit.
3. Prokurorët emërohen për një periudhë 10 vjeçare pa të drejtë riemërimi nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë, sipas kritereve të parashikuara në ligj.
4. Prokurorët, punonjësit e Byrosë Kombëtare të Hetimit dhe personeli tjetër i nënshtrohen verifikimit të pasurisë dhe figurës, si dhe kontrolleve periodike të llogarive bankare, transaksioneve financiare dhe telekomunikimeve të tyre dhe të familjarëve të tyre të afërt, sipas parashikimeve të bëra në ligj.
5. Prokurorët e Zyrës sëProkurorisë shkarkohen për shkelje të rëndanga Këshilli i Lartë i Prokurorisë.
6. Pas përfundimit të mandatit, prokurorët e Strukturës së Posaçme Antikorrupsion dhe kundër Krimit të Organizuar kthehen në pozicionin e tyre të mëparshëm ose në një pozicion më të lartë.
7. Gjykata dhe njësitë përbërëse të Strukturës së Posaçme Antikorrupsion dhe kundër Krimit të Organizuar janë të paravura nga njëra tjetra.
8. Njësitë përbërëse të Strukturës së Posaçme Antikorrupsion dhe kundër Krimit të Organizuar dhe Byroja Kombëtare e Hetimit kanë buxhet të veçantë që e administrojnë vetë sipas parashikimeve të ligjit.
9. Organizimi dhe funksionimi i Zyrës së Prokurorisë dhe Byrosë Kombëtare të Hetimit rregullohen me ligj.

Neni 51  Neni 149 ndryshohet si më poshtë vijon:

 Neni 149

 Prokurori i Përgjithshëm emërohet me tre të pestat e anëtarëve të Kuvendit, mes tre kandidatëve të propozuar nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë. Këshilli i Lartë i Prokurorisë përzgjedh sipas një procedure transparente dhe publike dhe bazuar në merita rendit tre kandidatët më të kualifikuar, të cilët gëzojnë reputacion të lartë. Nëse Kuvendi nuk emëron Prokurorin e Përgjithshëm brenda 30 ditëve nga paraqitja e propozimeve, kandidati i renditur më lart nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë konsiderohet i emëruar. Procedura e përzgjedhjes dhe emërimit të Prokurorit të Përgjithshëm parashikohet me ligj[38].

1. Prokurori i Përgjithshëm emërohet për një periudhë 7 vjeçare[39] pa të drejtë riemërimi.
2. Prokurori i Përgjithëm emërohet nga radhët e juristëve të spikatur me jo më pak se 15 vjet përvojë pune në profesion, me moral dhe integritet të lartë profesional, i cili ka përfunduar studimet në Shkollën e Magjistraturës ose ka arsim të lartë juridik dhe gradë shkencore në drejtësi. Ai nuk duhet të ketë qenë dënuar më parë për kryerjen e një vepre penale, nuk duhet të ketë ushtruar funksione politike në administratën publike, si dhe nuk duhet të ketë mbajtur pozicione drejtuese në parti politike gjatë 10 viteve të fundit përpara kandidimit për postin e Prokurorit të Përgjithshëm.

Neni 52

Pas nenit 149 shtohet neni 149/a, me këtë përmbajtje:

Neni 149/a 

Prokurori i Përgjithshëm ushtron këto kompetenca:

1. a) përfaqëson akuzën në Gjykatën e Lartë dhe Gjykatën Kushtetuese;
2. b) nxjerr udhëzime të përgjithshme me shkrim për prokurorët, me përjashtim të atyre të Strukturës së Posaçme Antikorrupsion dhe kundër Krimit të Organizuar;
3. c) siguron mbarëvajtjen e punës në administratën e prokurorisë, me përjashtim të Strukturës së Posaçme Antikorrupsion dhe kundër Krimit të Organizuar;

ç) propozon dhe administron buxhetin e prokurorisë;

1. d) raporton në Kuvend për gjendjen e kriminalitetit[40];
2. dh) ushtron kompetenca të tjera të përcaktuara në ligj.

Neni 53

Pas nenit 149/a shtohet neni 149/b, me këtë përmbajtje:

Neni 149/b

1. Mandati i Prokurorit të Përgjithshëm mbaron në rastet e mëposhtme:
2. a) mbush moshën 70 vjeç;
3. b) përfundon mandati 7 vjeçar;
4. c) jep dorëheqjen;

ç) shkarkohet sipas procedurës së parashikuar në nenin 149/c;

1. d) në zbatim të procedurave të parashikuara në nenin 179/a.
2. Përfundimi i mandatit të Prokurorit të Përgjithshëm deklarohet me vendim të Këshillit të Lartë të Prokurorisë.
3. Pas përfundimit të mandatit 7 vjeçar dhe me kërkesë të tij Prokurori i Përgjithshëm emërohet në detyrën që kishte para emërimit, ose gjyqtar në gjykatën e apelit.

Neni 54

Pas nenit 149/b shtohet neni 149/c, me këtë përmbajtje: Neni 149/c

Prokurori i Përgjithshëm mban përgjegjësi disiplinore sipas procedurës që rregullohet me ligj. Ai shkarkohet nga Tribunali Disiplinor kur:

1. a) kryen shkelje të rënda profesionale dhe etike;
2. b) kur dënohet me vendim gjyqësor të formës së prerë për kryerjen e një krimi;
3. c) vërtetohet fakti i pamundësisë fizike ose mendore për të ushtruar detyrën.

 Pas Pjesës së dhjetë shtohet Pjesa e dhjetë/1 me këtë përmbajtje: 

Neni 55 Pas nenit 149/c shtohet neni 149/ç, me këtë përmbajtje:

 Neni 149/ç 

1. Këshilli i Emërimeve në Drejtësi kryen verifikimin e kushteve dhe kritereve ligjore, profesionale dhe morale të kandidatëve jo gjyqtarë për anëtarë të Këshillit të Lartë Gjyqësor, kandidatëve jo prokurorë për anëtarë të Këshillit të Lartë të Prokurorisë, si dhe të kandidatëve për anëtarë të Gjykatës Kushtetuese që emërohen nga Presidenti i Republikës dhe Kuvendi. Në ushtrim të kompetencave të tij, Këshilli për Emërimet në Drejtësi shqyrton dhe rendit kandidatët.
2. Këshilli për Emërimet në Drejtësi mblidhet sa herë është e nevojshme.
3. Këshilli për Emërimet në Drejtësi përbëhet nga Kryetari i Gjykatës Kushtetuese, Kryetari i Gjykatës së Lartë, Kryetari i Gjykatës së Lartë Administrative, Kryetari i Këshillit të Lartë Gjyqësor, Kryetari i Këshillit të Lartë të Prokurorisë, Prokurori i Përgjithshëm,[41] Kryetari i Dhomës Kombëtare të Avokatisë, gjyqtari më i vjetër në moshë i Gjykatës Kushtetuese dhe gjyqtari më i vjetër në moshë i Gjykatës së Lartë[42].
4. Kryetar i Këshillit për Emërimet në Drejtësi është Kryetari i Këshillit të Lartë Gjyqësor, i cili krijon kushtet e punës për ushtrimin e veprimtarisë së Këshillit të Emërimeve në Drejtësi.
5. Organizimi dhe funksionimi i Këshillit për Emërimet në Drejtësi rregullohet me ligj.

Neni 56 Në nenin 161, pas pikës 2 shtohet pika 3 me këtë përmbajtje:

3.Në rastin e nënshkrimit të marrëveshjes sëRepublikës së Shqipërisë me Bashkimin Evropian për pranimin e monedhës evropiane, Banka e Shqipërisë tranferon kompetenca në përputhje me parashikimet e kësaj marrëveshjeje.[43]

PJESA E TETËMBËDHJETË DISPOZITA KALIMTARE DHE TË FUNDIT

 Neni 57  Neni 179 ndryshohet si më poshtë vijon:

 Neni 179

 Mandati i organeve kushtetuese që do të ekzistojnë me hyrjen në fuqi të kësaj Kushtetute mbaron sipas dispozitave të ligjit nr.8417, datë 21.10.1998 “Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë”, i ndryshuar.

1. Anëtarët e Gjykatës Kushtetuese vazhdojnë veprimtarinë e tyre si anëtarë të Gjykatës Kushtetuese sipas mandatit të mëparshëm. Përtëritja e përbërjes së Gjykatës Kushtetuese do të bëhet si më poshtë:
2. a) Anëtarët e rinj që do të zëvendësojnë anëtarët të cilëve u mbaron mandati në vitin 2016 do të emërohen përkatësisht nga Presidenti i Republikës dhe nga Kuvendi dhe do të qëndrojnë në detyrë deri në vitin 2025.
3. b) Anëtari i ri që do të zëvendësojë anëtarin, të cilit i mbaron mandati në vitin 2017 do të emërohet nga mbledhja e Gjykatës së Lartë dhe do të qëndrojë në detyrë deri në vitin 2025.[44]
4. c) Anëtarët e rinj që do të zëvendësojnë anëtarët që u mbaron mandati në vitin 2019 do të emërohen përkatësisht nga Presidenti i Republikës dhe nga Kuvendi dhe do të qëndrojnë në detyrë deri në vitin 2028.

ç) Anëtari i ri që do të zëvendësojë anëtarin, të cilit i mbaron mandati në vitin 2020 do të emërohet nga mbledhja e Gjykatës së Lartë dhe Gjykatës së Lartë Administrative dhe do të qëndrojë në detyrë deri në vitin 2028[45].

1. d) Anëtarët e rinj që do të zëvendësojnë anëtarët, të cilëve u mbaron mandati në vitin 2022 do të emërohen përkatësisht nga Presidenti, Kuvendi dhe nga mbledhja e Gjykatës së Lartë dhe Gjykatës së Lartë Administrative dhe do të qëndrojnë në detyrë deri në vitin 2031.
2. Anëtarët e Gjykatës së Lartë vazhdojnë të ushtrojnë detyrën e tyre, sipas mandatit të mëparshëm. Anëtarët e rinj që do të zëvendësojnë anëtarët, të cilëve u mbaron mandati do të emërohen sipas dispozitave të këtij ligji.
3. Gjykata e Lartë Administrative krijohet në datën 01.01.2020. Emërimet në Gjykatën e Lartë Administrative duhet të garantojnë përtëritjen e pjesshme të saj. Rregullat mbi organizimin dhe funksionimin e kësaj Gjykate parashikohen në ligj. Këshilli i Emërimeve në Drejtësi funksionon pa përfaqësues nga Gjykata e Lartë Administrative deri në datë 31.12.2019.[46]
4. Anëtarët e Këshillit të Lartë të Drejtësisë e përfundojnë mandatin e tyre 3 muaj pas hyrjes në fuqi të këtij ligji. Zgjedhja e anëtarëve të rinj të Këshillit të Lartë Gjyqësor bëhet brenda 3 muajve nga hyrja në fuqi e këtij ligji. Tre anëtarë gjyqtarë dhe dy anëtarë jo gjyqtarë të Këshillit të Lartë Gjyqësor emërohen fillimisht për një mandat 3 vjeçar, me qëllim përtëritjen e pjesshme të këtij organi.
5. Prokurori i Përgjithshëm emërohet brenda 2 muajve pas konstituimit të Këshillit të Lartë të Prokurorisë, por jo më vonë se data e përfundimit të mandatit të Prokurorit të Përgjithshëm në detyrë. Prokurori i Përgjithshëm qëndron në detyrë deri në emërimin e Prokurorit të ri të Përgjithshëm sipas këtij ligji, me përjashtim të rastit kur mandati i Prokurorit të Përgjithshëm ndërpritet sipas parashikimive të nenit 179/a[47].
6. Këshilli i Lartë i Prokurorisë krijohet brenda 6 muajve nga hyrja në fuqi e këtij ligji. Tre anëtarë prokurorë dhe dy anëtarë jo prokurorë të Këshillit të Lartë të Prokurorisë emërohen fillimisht për një mandat 3 vjeçar, me qëllim përtëritjen e pjesshme të këtij organi.
7. Gjyqtarët dhe prokurorët e Strukturës së Posaçme Antikorrupsion dhe kundër Krimit të Organizuar emërohen brenda dy muajve nga krijimi i Këshillit të Lartë të Prokurorisë.
8. Ndryshimet në nenet 39 paragrafi 2, 64 paragrafi 4, 80/a, 122 paragrafi 3 hyjnë në fuqi pas miratimit të ligjit nga Kuvendi që ratifikon marrëveshjen e lidhur midis Republikës së Shqipërisë dhe Bashkimit Evropian për anëtarësimin e Republikës së Shqipërisë në Bashkimin Evropian[48].
9. Inspektoriati i Lartë i Drejtësisë fillon funksionimin 3 muaj pas krijimit të Këshillit të Lartë të Prokurorisë. Koha dhe mënyra e funksionimit të inspektoriateve ekzistuese rregullohet me ligj[49].
10. Personat që kanë ushtruar më parë detyrën e gjyqtarit ose të prokurorit dhe që kalojnë me sukses procesin e rivlerësimit sipas nenit 179/a të Kushtetutës mund të kandidojnë për detyrën e inspektorit pranë Inspektoriatit të Lartë të Drejtësisë deri në datën 31.12.2026[50].

Neni 58 Pas nenit 179 shtohet neni 179/a me këtë përmbajtje:

Neni 179/a

1.Bazuar në dispozitat e Aneksit me titull “Vlerësimi Kalimtar i Kualifikimit të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve”, të gjithë gjyqtarët, duke përfshirë anëtarët e Gjykatës së Lartë dhe të Gjykatës Kushtetuese, të gjithëprokurorët duke përfshirëProkurorine Përgjithshëm, anëtarët e Këshillit të Lartë Gjyqësoranëtarët e Këshillit të Lartë të Prokurorisë, anëtarët e Inspektoratit të Lartë të Drejtësisëtë Republikës së Shqipërisë, si dhe këshilltarët ligjorë vlerësohen dhe rivlerësohen ex officio në mënyrë që të rivendoset besimi i publikut tek këto institucione të rëndësishme demokratike.

1. Komisioni i Pavarur i Kualifikimit dhe Kolegji i Posaçëm i Gjykatës së Lartë janë përgjegjës për kryerjen e procesit të vlerësimit për subjektet e parashikuara në paragrafin 1 të këtij neni.

Anëtarët e Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe gjyqtarët e Kolegjit të Posaçëm të Gjykatës së Lartë emërohen për 9 vjet pa të drejtë riemërimi.

1. Aneksi do të pushojë së qeni pjesë e këtij ligji në datën 31 dhjetor të vitit të njembëdhjetë pas hyrjes në fuqi të këtij ligji, ose në datën e anëtarësimit të Republikës së Shqipërisë në Bashkimin Evropian.[51]

 Aneks Vlerësimi Kalimtar i Kualifikimit të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve[52]

 Neni A Masa për të Fituar Besimin e Publikut

1.Me qëllim që të garantohen në mënyrë të barabartë të drejtat e shtetasve të Republikës së Shqipërisë për t’iu drejtuar gjykatave dhe për të patur një proces të rregullt ligjor; me qëllim që veprat penale të ndiqen bazuar në elementët e procesit të rregullt ligjor si dhe nisur nga shqetësimet e bazuara se këto të drejta mohohen nga ekzistenca e korrupsionit në sistemin e drejtësisë, ndikimet e elementëve kriminalë dhe niveli i ulët profesional i një pjese të gjyqësorit ose prokurorisë, zbatimi i disa neneve të kësaj Kushtetute, veçanërisht i neneve që lidhen më të drejtën për respektimin e jetës private, duke përfshirë nenet 36 dhe 37, dispozitat që lidhen me barrën e provës dhe dispozita të tjera, duke përfshirë nenet 128, 131 shkronja f), 135, 138, 140, 145 paragrafi 1, 147/a paragrafi 1 shkronja b); 148/b paragrafi 1, shkronja b); neni 149/a paragrafi 1, kufizohen në përputhje me nenin 17 të kësaj Kushtetute, me qëllim kryerjen e procesit të vlerësimit dhe rivlerësimit ex officio për të gjithë gjyqtarët, duke përfshirë anëtarët e Gjykatës së Lartë dhe të Gjykatës Kushtetuese, për të gjithëprokurorët duke përfshirëProkurorine Përgjithshëm, anëtarët e Këshillit të Lartë Gjyqësor, anëtarët e Këshillit të Lartë të Prokurorisë, anëtarët e Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë, si dhe këshilltarët ligjorë. Realizimi i këtij procesi synon rivendosjen e besimit të publikut tek këto institucione të rëndësishme demokratike. Ky proces vlerësimi dhe rivlerësimi do të përfshijë të gjithë personat e përmendur në këtë paragraf, pavarësisht rasteve të transferimeve ose lejeve të përkohshme nga ushtrimi i detyrave që ata mbajnë.[53]

2.Vlerësimi dhe rivlerësimi kryhen nga Komisioni i Pavarur i Kualifikimit dhe ankimet shqyrtohen nga Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit, që funksion pranë Gjykatës së Lartë. Me kryerjen e procesit të vlerësimit dhe rivlerësimit ex officio si dhe përfundimit të mandatit të Komisionit dhe Kolegjit, sipas nenit 179/a të Kushtetutës, vlerësimi dhe rivlerësimi do të kryehet në shkallë të parë nga Gjykata e Lartë Administrative dhe në shkallë të dytë nga Gjykata e Lartë.[54]

3.Komisioni i Pavarur i Kualifikimit organizohet dhe funksionon me dy trupa të veçanta vendimmarrëse si shkallë e parë.[55] Anëtarët e Komisioni të Pavarur të Përkohshëm të Kualifikimit emërohen sipas dispozitave të këtij aneksi.

4.Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit krijohet pranë Gjykatës së Lartë dhe organizohet dhe funksionon me dy trupa të veçanta vendimmarrëse që shqyrtojnë si mjeti i fundit ankimet përfundimtare kundër vlerësimit të kualifikimit.[56] Anëtarët e Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit emërohen sipas dispozitave të këtij aneksi. Ankimet kundër vendimeve të vlerësimit nuk mund të shqyrtohen nga gjyqtarë të tjerë të Gjykatës së Lartë që nuk janë anëtarë të trupave të Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, sipas dispozitave të këtij aneksi.

5.Komisioni i Pavarur i Përkohshëm i Kualifikimit dhe Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit funksionojnë në mënyrë të pavarur dhe të paanshme, sipas dispozitave të këtij aneksi dhe të ligjit të posaçëm. Organizimi dhe funksionimi i Komisionit të Pavarur të Përkohshëm të Kualifikimit dhe Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit, si dhe procedurat e vlerësimit të kualifikimit rregullohen me ligj.

1. Pas përfundimit të vlerësimit dhe rivlerësimit ex officio të gjyqtarve, prokurorëve dhe këshilltarëve ligjorë sipas parashikimeve të këtij aneksi, ata i nënshtrohen sistemit të përhershëm të llogaridhënies sipas rregullave të përgjithshme të parashikuara në Kushtetutë dhe në ligj[57].

Neni B Misioni Ndërkombëtar i Monitorimit

1. Misioni Ndërkombëtar i Monitorimit është përgjegjës për sigurimin e transparencës, sigurisë juridike dhe garancive për të mos lejuar abuzimet gjatë procesit të përkohshëm të vlerësimit.

2.Organizimi dhe funksionimi i Misionit Ndërkombëtar të Monitorimit rregullohet sipas marrëveshjeve ndërkombëtare të nënshkruara midis Republikës së Shqipërisë, nga njëra anë, dhe Komisionit Evropian, shteteve të tjera, ose organizatave ndërkombëtare, nga ana tjetër. Kompetencat e Misionit Ndërkombëtar të Monitorimit rregullohen nga ky aneks dhe nga ligji[58].

3.Vëzhguesi ndërkombëtar është jurist i huaj me eksperiencë, i cili përmbush kriteret për të qenë gjyqtar në vendin e tij.[59] Misioni Ndërkombëtar i Monitorimit i propozon Kryeministrit të Republikës së Shqipërisë emrat e kandidatëve vëzhgues. Këshilli i Ministrave të Republikës së Shqipërisë i emëron ata brenda 30 ditëve nga dita e paraqitjes së propozimit ose i refuzon duke dhënë dhe arsyet[60]. Mandati i vëzhguesit ndërkombëtar mbaron për shkelje të rënda, bazuar në kërkesën formale të Misionit Ndërkombëtar të Monitorimit, e cila shqyrtohet dhe vendoset nga Këshilli i Ministrave.[61]

4.Vëzhguesit ndërkombëtarë ushtrojnë këto kompetenca:

1. Kanë të drejtën të marrin menjëherë informacion për persona dhe dokumente të caktuara, me qëllim monitorimin e procesit të emërimit të gjyqtarëve të Komisionit të Pavarur të Përkohshëm të Kualifikimit dhe Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit;
2. Kanë të drejtën të marrin menjëherë informacion për persona dhe dokumente të domosdoshme për monitorimin e procesit të vlerësimit të kualifikimit të të gjitha niveleve dhe në çdo fazë të tij;
3. Kanë të drejtë të paraqesin gjetje dhe mendime mbi çështje që shqyrtohen nga Komisionii Pavarur i Kualifikimit dhe nga Kolegji i Posaçëm të Kualifikimit. Lidhur me këto gjetje, vëzhguesit ndërkombëtarë mund të kërkojnë që Komisioni të marrë në shqyrtim prova ose mund të paraqesë prova të marra nga organet shtetërore, entitetet e huaja ose personat privatë, sipas ligjit[62].

ç) Kanë të drejtë të kërkojnë që çështja të dërgohet menjëherë për shqyrtim nga një trupë tjetër gjyqësore e Komisionit të Pavarur të Përkohshëm të Kualifikimit ose Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, në rastet kur ka indicie të mjaftueshme dhe të besueshme që një vendim i një trupe gjyqësore të Komisionit të Pavarur të Kualifikimit ose i Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, është haptazi i pabazuar në fakte, prova të rëndësishme ose në ligj, apo është marrë si pasojë e një ndikimi të papërshtatshëm.[63]

Neni C Komisioni i Pavarur i Kualifikimit dhe Kolegji i Posaçëm i Apelimit

1.Komisioni i Pavarur i Kualifikimit përbëhet nga dy komisionerë publikë dhe dy trupa gjykues të përhershëm me tre anëtarë secili. Komisioneri publik përfaqëson interesin publik përpara Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit. Ai kërkon marrjen e provave ose ia paraqet ato komisionit si dhe ankimon vendimin e komisionit të shkallës së parë. Komisionerët publikë qëndrojnë në detyrë derisa Komisioni i Pavarur i Kualifikimit të pushojë së ushtruari aktivitetin e tij, por jo më vonë se data 31.12.2025.[64]

2.Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit përbëhet nga dy trupa gjykues të përhershëm me nga tre anëtarë secili. Ata qëndrojnë në detyrë derisa Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit të pushojë së ushtruari aktivitetin e tij, por jo më vonë se data 31.12.2025.

3.Komisioni i Pavarur i Kualifikimit dhe Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit ushtrojnë përgjegjësitë e tyre bazuar në parimet e llogaridhënies, integritetit dhe transparencës dhe kanë qëllim arritjen e synimit për ngritjen e një sistemi gjyqësor të pavarur dhe profesional të çliruar nga korrupsioni. Anëtarët e Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit gëzojnë statusin e anëtarit të Gjykatës së Lartë[65].

1. Anëtarët e Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe të Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, dhe punonjësit e tjerë të këtyre dy organeve nënshkruajnë deklaratën me shkrim me të cilën autorizojnë kryerjen e kontrollit vjetor të pasurisë së tyre, monitorimit sistematik të llogarive dhe transaksioneve financiare dhe heqjen dorë nga e drejta e fshehtësisë së komunikimeve gjatë gjithë kohëzgjatjes së qëndrimit të tyre në detyrë. Deklaratat e pasurisë së tyre bëhen publike.
2. Anëtarët e Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe të Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, zgjidhen mes personave me arsim të lartë juridik me gradë shkencore në drejtësi dhe me jo më pak se 15 vjet përvojë pune në profesion si gjyqtar, prokuror, avokat, noter, profesor, ose lektor i së drejtës, jurist i nivelit të lartë në administratën publike ose profesione të tjera ligjore. Ata duhet të gëzojnë reputacion të lartë dhe integritet. Kandidatët nuk duhet të kenë qenë gjyqarë, prokurorë ose këshilltarë ligjorë gjatë dy viteve të fundit përpara kandidimit. Kandidatët nuk duhet të jetë dënuar më parë për kryerjen e një vepre penale, nuk duhet të kenë ushtruar funksione publike në administratën publike, si dhe nuk duhet të kenë mbajtur funksione drejtuese në partitë politike gjatë 10 viteve të fundit përpara kandidimit.

6.Brenda një muaji nga hyrja në fuqi e këtij Aneksi, Avokati i Popullit organizon procesin e hapur dhe transparent të aplikimeve për pozicionin e anëtarit në Komisionin e Pavarur të  Përkohshëm të Kualifikimit dhe në Kolegjin e Posaçëm të Kualifikimit, si dhe të Komisionerit Publik. Të gjithë kandidatët paraqesin pranë Avokatit të Popullit aplikimet dhe deklaratat e pasurive, në përputhje me parashikimet e ligjit. Brenda një muaji Avokati i Popullit vlerëson përmbushjen e kritereve të parashikuara dhe harton një listë me kandidatët e kualifikuar dhe ia dërgon atë Kuvendit. Avokati i Popullit mund të përjashtojë vetëm ata kandidatë të cilët nuk përmbushin kriteret e parashikuara në këtë Aneks.[66]

7.Brenda 30 diteve nga paraqitja e listës emërore prej Avokatit të Popullit, Kuvendi me tre të pestat e të gjithë anëtarëve të tij, emëron anëtarët për Komisionin e Pavarur të Kualifikimit, për Kolegjin e Posaçëm të Kualifikimit, dhe dy Komisionerët Publikë. Në rast se Kuvendi nuk arrin të emërojë të gjithë anëtarët dhe komisionerët publikë brenda 30 ditëve, në ditën e tridhjetë e pestë Presidenti i Republikës, nga lista emërore e kandidatëve të mbetur, përzgjedh me short publik anëtarët ose komisionerët e tjerë. Emrat e përzgjedhur konsiderohen automatikisht të emëruar.[67]

1. Anëtari i Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe i Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, dhe Komisioneri Publik punojnë me kohë të plotë dhe nuk mund të mbajë ndonjë pozicion apo të ushtrojnë ndonjë detyrë tjetër gjatë kohëzgjatjes së mandatit.
2. Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, me ligj u caktohet buxheti, personeli dhe mjediset e tyre të mjaftueshme për të kryer funksionet e tyre si dhe funksionet e vëzhguesve ndërkombëtarë.
3. Gjuhët zyrtare të Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe të Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, janë gjuha shqipe dhe angleze. Të dyja organet punësojnë përkthyes për këtë qëllim.
4. Anëtari i Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, mban përgjegjësi disiplinore sipas parashikimeve të këtij Aneksi. Rastet disiplinore shqyrtohen në një mbledhje të përbashkët të të dy trupave gjykues të Kolegjit të Posaçëm të Apelimit, pa pjesëmarrjen e anëtarëve subjekt procedimi, sipas ligjit. Shkarkimi i anëtarit bëhet vetëm për shkelje të rënda.[68]
5. Anëtari i Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, gëzon imunitet për mendimet e shprehura dhe vendimet e marra në ushtrim të funksioneve të tij.[69]
6. Anëtarit, komisionerët publikë, vëzhguesit ndërkombëtar, punonjës të administratës dhe familjeve të tyre u jepet mbrojtje e nivelit të lartë, sipas ligjit.[70]

 Neni Ç Vlerësimi i kualifikimit

1. Të gjithë zyrtarët e parashikuar në nenin A do të vlerësohen nga Komisioni i Pavarur i Kualifikimit në shkallë të parë dhe nga Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit, pranë Gjykatës së Lartë në shkallë të dytë. Ata do t’i nënshtrohen një vlerësimi të pasurisë, sipas nenit D, një vlerësimi të figurës, sipas nenit DH dhe një vlerësimi të aftësive profesionale, sipas nenit E. Në çdo kohë, përpara ose gjatë periudhës së vlerësimit, subjekti i vlerësimit mund të dorëhiqet nga detyra dhe në këtë rast vlerësimi ndërpritet. Funksionarët që dorëhiqen në kushtet e parashikuara nga ky nen nuk mund të shërbejnë më si gjyqtarë të çdo niveli, prokurorë, anëtarë të Këshillit të Lartë Gjyqësor, ose anëtarë të Këshillit të Lartë të Prokurorisë për një periudhë 10 vjeçare.
2. Komisioni i Pavarur i Kualifikimit dhe Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit, botojnë vendimet e tyre si dhe çdo informacion tjetër. Këto organe mund të marrin në shqyrtim informacione nga publiku, duke respektuar parimin e proporcionalitetit midis privatësisë dhe nevojave të hetimit, si dhe duke garantuar të drejtën për një proces të rregullt ligjor. Gjykata Kushtetuese[71] nuk mund të shqyrtojë ankimet individuale të subjekteve të vlerësimit, të cilët shkarkohen si rezultat i procesit të vlerësimit. Shqyrtimi i ankesave nga organet kompetente ndërkombëtare mbetet i hapur.[72]
3. Institucionet shtetërorë të Republikës së Shqipërisë bashkëpunojnë me Komisionin e Pavarur të Kualifikimit dhe Kolegjin e Posaçëm të Kualifikimit, duke vënë në dispozicion të tyre informacionin e kërkuar, duke siguruar qasje të drejtpërdrejtë në bazat e tyre të të dhënave. Ata mund të japin mendime ose të bëjnë propozime konkrete, sipas ligjit.
4. Komisioni i Pavarur i Kualifikimit, përmes personelit të tij, Komisionerëve Publikë, anëtarëve dhe vëzhguesve ndërkombëtarë, shqyrton pyetësorin dhe deklaratat e të vlerësuarit mbi të shkuarën e tij/saj, mund të intervistojë personat e përmendur në pyetësor ose persona të tjerë, si dhe bashkëpunon me institucione të tjera shtetërore ose të huaja për të konfirmuar vërtetësinë dhe saktësinë e deklarimeve. Komisioni dhe vëzhguesit ndërkombëtarë do të kenë qasje të drejtpërdrejtë në të gjitha bazat qeveritare të të dhënave, me kushtin që të mos jenë të klasifikuara, duke përfshirë këtu edhe dosjet personale të të vlerësuarit, të dhëna statistikore, dosje të përzgjedhura për vlerësim, vetë vlerësimet, mendimet e eprorëve, të dhënat mbi trainimet dhe ankimet kundër të vlerësuarve, rezultatet e verifikimit të ankesave, vendimet për vendosjen e masave disiplinore ndaj të vlerësuarve, të dhënat mbi pronat e të vlerësuarit, llogaritë bankare, të dhënat tatimore, bazat e të dhënave mbi automjetet, të dhëna për hyrje–daljet në kufi si dhe çdo dokument tjetër të dobishëm.
5. Në zbatim të ligjit, personeli i Komisionit përgatit nga një dosje me raportet, rekomandimet dhe të dhënat mbi pasuritë, figurën dhe vlerësimin e aftësisë profesionale të çdo subjekti të vlerësimit dhe ia paraqet atë Komisionit. Komisioni shqyrton tri dosjet e vlerësimit dhe dokumentat e depozituara nga subjekti i vlerësimit, në përputhje me procedurat e parashikuara në ligj dhe merr vendim bazuar në shqyrtimin e tri dosjeve dhe të informacionit të siguruar.
6. Kundër vendimit përfundimtar të Komisionit të Pavarur të Kualifikimit subjekti i vlerësimit ka të drejtë të ankohet në Kolegjin e Posaçëm të Kualifikimit, në përputhje me ligjin.[73]

 Neni D Vlerësimi i Pasurive

1. Subjektet e vlerësimit i nënshtrohen deklarimit dhe kontrollit të pasurive të tyre me qëllim që të identifikohen ata që kanë në pronësi ose në përdorim pasuri më të mëdha nga sa mund të justifikohen ligjërisht, ose ata që nuk i kanë deklaruar saktësisht dhe plotësisht pasuritë e tyre dhe të familjarëve të tyre.
2. Subjeki i vlerësimit dorëzon një deklaratë të re dhe të detajuar të pasurisë në përputhje me ligjin. Inspektorati i Lartë i Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive dhe Konfliktit të Interesave kontrollon deklaratën e pasurisë dhe i dorëzon Komisionit një raport mbi ligjshmërinë e pasurive mbi saktësinë dhe plotësinë e deklarimit, si dhe mund të rekomandojë vendosjen e masave disiplinore në përputhje me ligjin.
3. Pasuri e ligjshme për qëllimet e këtij ligji konsiderohen të ardhurat që janë deklaruar dhe për të cilat janë paguar detyrimet tatimore. Elementë të detajuar të të pasurisë së ligjshme përcaktohet me ligj.
4. Nëse subjekti i vlerësimit ka një pasuri më të madhe se dyfishi i pasurisë së ligjshme, zbatohet parimi i prezumimit në favor të masës disiplinore të shkarkimit dhe subjekti i vlerësimit ngarkohet me barrën e provës për të vërtetuar të kundërtën. Për çdo procedim penal që mund të fillojë si pasojë e kësaj procedure, barra e provës i kalon shtetit.[74]
5. Nëse subjekti i vlerësimit nuk e dorëzon deklaratën e pasurisë në kohë ose përpiqet të fshehë ose të paraqesë në mënyrë të pasaktë pasuritë e zotëruara ose përdorura prej tij, zbatohet parimi i prezumimit në favor të masës disiplinore të shkarkimit dhe subjekti i vlerësimit ngarkohet me barrën e provës për të vërtetuar të kundërtën. Për çdo procedim penal që mund të fillojë si pasojë e kësaj procedure, barra e provës i kalon shtetit.

 Neni Dh

Kontrolli i Figurës

1. Subjektet e vlerësimit dorëzojnë një deklaratë dhe i nënshtrohen një kontrolli të figurës me qëllim identifikimin e atyre që kanë kontakte të rregullta dhe të papërshtatshme me anëtarë të krimit të organizuar. Anëtarët e krimit të organizuar përcaktohen bazuar në provat e disponuara ose në vendimet e gjykatave shqiptare ose të huaja.[75]
2. Subjektet e vlerësimit plotësojnë dhe i dorëzojnë Komisionit një pyetësor të detajuar dhe një deklaratë mbi figurën e tyre që mbulon periudhën 1 janar 2012 deri në 31 dhjetor 2015, siç parashikohet në ligj. Pyetësori dhe deklarata nuk mund të përdoren si prova në asnjë çështje penale kundër subjekteve të vlerësimit.[76]
3. Nëse subjekti i vlerësimit ka kontakte të rregullta dhe të papërshtatshme me anëtarë të krimit të organizuar, zbatohet prezumimi në favor të masës disiplinore të shkarkimit dhe subjekti i vlerësimit ngarkohet me barrën e provës për të vërtetuar të kundërtën. Për çdo procedim penal që mund të fillojë si pasojë e kësaj procedure, barra e provës i kalon shtetit.
4. Nëse subjekti i vlerësimit nuk e dorëzon në kohë pyetësorin dhe deklaratën mbi figurën, ose përpiqet të bëjë deklarime të pasakta, ose të fshehë kontaktet me anëtarët e krimit të organizuar, zbatohet prezumimi në favor të masës disiplinore të shkarkimit dhe subjekti i vlerësimit ngarkohet me barrën e provës për të vërtetuar të kundërtën. Për çdo procedim penal që mund të fillojë si pasojë e kësaj procedure, barra e provës i kalon shtetit.

 Neni E Vlerësimi i Aftësisë

1. Subjektet e vlerësimit i nënshtrohen një vlerësimi të aftësisë me qëllim identifikimin e atyre të cilët nuk janë të kualifikuar për të kryer rolin tyre dhe të atyre të cilët kanë mangësi që mund të korrigjohen përmes trajnimit.
2. Vlerësimi i aftësisë zhvillohet me ndihmën e inspektorëve të inspektorateve relevante në kohën kur kryhet vlerësimi. Vlerësimi i aftësisë për gjyqtarët përfshin aftësinë gjyqësore, aftësitë organizative, vendimet e shkruara, urdhrat dhe gjykimet, etikën dhe angazhimin ndaj vlerave gjyqësore, cilësitë personale dhe angazhimin profesional, bazuar në standardet e parashikuara në ligj. Vlerësimi i aftësisë për prokurorët përfshin aftësinë prokuroriale, aftësitë organizative, vendimet e shkruara, urdhërat dhe kërkesat, etikën, vendimet për mosfillimin e çështjeve dhe angazhimin ndaj vlerave prokuroriale, cilësitë personale dhe angazhimin profesional. Vlerësimi i aftësisë për këshilltarët ligjorë përfshin aftësinë për kërkime ligjore, produktet e shkruara, aftësitë organizative, etikën, cilësitë personale dhe angazhimin profesional. Vlerësimi i aftësisë nuk shtrihet ndaj çështjeve që janë në shqyrtim.[77]
3. Nëse rezulton se subjekti i vlerësimit nuk ka njohuri, aftësi, gjykim ose sjellje të përshtatshme, ose ka një model të vazhdueshëm pune që nuk pajtohet me pozicionin e tij, atëherë konsiderohet se ekziston një mangësi profesionale dhe zbatohet prezumimi në favor të masës disiplinore të pezullimit shoqëruar me detyrimin për trajnim. Subjekti i vlerësuar ngarkohet me barrën e provës për të vërtetuar të kundërtën. Për çdo procedim penal që mund të fillojë si pasojë e kësaj procedure, barra e provës i kalon shtetit.
4. Nëse rezulton se subjekti i vlerësuar nuk ka njohuri, aftësi, gjykim ose sjellje të përshtatshme, ose ka një model të vazhdueshëm pune që nuk pajtohet me pozicionin e tij dhe mangësia e konstatuar nuk mund të korrigjohet përmes arsimimit ose trajnimit, zbatohet prezumimi në favor të masës disiplinore të shkarkimit dhe i vlerësuari ngarkohet me barrën e provës për të vërtetuar të kundërtën. Për çdo procedim penal që mund të fillojë so pasojë e kësaj procedure, barra e provës i kalon shtetit.
5. Nëse subjekti i vlerësuar kryen veprime për të penguar ose vështirësuar vlerësimin e tij, ose rezulton se ka njohuri, aftësi, gjykim, qëndrime, ose një model të vazhdueshëm pune aq të dobët saqë rrezikon ose cenon të drejtat e qytetarëve, subjekti i vlerësuar quhet i papërshtatshëm për funksionin. Në këtë rast zbatohet prezumimi në favor të masës disiplinore të shkarkimit dhe subjekti i vlerësuar ngarkohet me barrën e provës për të vërtetuar të kundërtën. Për çdo procedim penal që mund të fillojë si pasojë e kësaj procedure, barra e provës i kalon shtetit.

Neni Ë Vlerësimi në Shkallë të Parë

1. Për çdo subjekt të vlerësuar, personeli i Komisionit do të bashkojë dosjet, raportet dhe rekomandimet nga vlerësimet e pasurisë, të figurës dhe të aftësisë, si dhe çdo dokument të depozituar nga subjekti i vlerësuar dhe nga vëzhguesit ndërkombëtarë. Për çdo rast, një prej anëtarëve të Komisionit caktohet relator, duke respektuar kriteret e transparencës.
2. Relatori mund të kërkojë informacion shtesë dhe harton një propozim me gjetjet dhe masën disiplinore konkrete dhe ia paraqet Komisionit. Subjektit të vlerësimit i jepet një kopje e këtij raporti. Ai ka të drejtë, brenda një afati të caktuar me ligj, të pranojë ose kundërshtojë propozimin ose të sjellë prova shtesë.
3. Në çdo rast, subjektit të vlerësimit i garantohet e drejta për t’u dëgjuar, sipas ligjit.

Neni F Masat Disiplinore

1. Nëse Komisioni i Pavarur i Kualifikimit ose Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit, arrijnë në përfundimin se duhet vendosur një masë disiplinore mbi subjektin e vlerësuar, trupa përgjegjëse merr një vendim të arsyetuar për dhënien e masës disiplinore të pezullimit nga detyra për një vit të shoqëruar me trajnim të detyrueshëm ose shkarkimin nga detyra.
2. Vendimi i arsyetuar që urdhëron pezullimin nga detyra shoqëruar me detyrimin për trajnim identifikon mangësitë e të vlerësuarit, pezullon të vlerësuarin duke i njohur atij të drejtën e një page sa 60% e pagës së gjyqtarit të rrethit gjyqësor, e cakton subjektin e vlerësuar pranë Shkollës së Magjistraturës deri në fillimin e programit të trajnimit dhe urdhëron ndjekjen e një programi trainimi 1 vjeçar, të përshtatur me qëllim eliminimin e mangësive të identifikuara. Në përfundim të programit të trajnimit, funksionari i pezulluar testohet për aftësitë e tij. Ky testim bëhet në mbikëqyrjen e Komisionit Evropian. Subjektet e vlerësuara që nuk e kalojnë testimin shkarkohen nga Komisioni i Pavarur i Kualifikimit dhe kanë të drejtë të ankohen në Kolegjin e Posaçëm të Kualifikimit. Vendimi i këtij të fundit është përfundimtar.
3. Vendimi i arsyetuar që urdhëron shkarkimin nga detyra hyn në fuqi menjëherë, përveç rastit kur ndaj tij ushtrohet ankim. Gjatë periudhës së shqyrtimit të ankimit subjekti i vlerësimit paguhet në masën 60% të pagës së gjyqtarit të rrethit gjyqësor. Nëse Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit, pranon ankimin duke shfuqizuar vendimin e Komisionit, pjesa prej 40% e pagës i paguhet subjektit të vlerësuar për të gjithë periudhën e ndërprerjes. Nëse vendimi për shkarkimin lihet në fuqi, pjesa prej 60% e pagës që i është paguar subjekti të vlerësuar deri në momentin kur vendimi i Kolegjit të Posaçëm i Kualifikimit hyn në fuqi, i kthehet shtetit. Vendimi përfundimtar që urdhëron shkarkimin nga detyra hyn në fuqi menjëherë.
4. Subjekti i vlerësuar kur ushtron ankim kundër masës disiplinore të shkarkimit, pezullohet nga detyra deri në marrjen e vendimit nga Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit.
5. Subjekti i vlerësuar, me kërkesë të tij dhe me miratimin e Komisionerit Publik, mund të përfitojë pension të parakohshëm. Masa e pensionit llogaritet duke marrë parasysh vitet e shërbimit të zyrtarit dhe vitet që mbeten deri në arritjen e moshës në të cilën përfitohet pension i plotë. Në këtë rast procesi i vlerësimit ndërpriten menjëherë dhe i vlerësuari nuk mund të emërohet gjyqtar, prokuror, anëtar i Këshillit të Lartë Gjyqësor ose i Këshillit të Lartë të Prokurorisë.
6. Në çdo rast shkarkimi i një gjyqtari ose prokurori nuk përbën shkak për rihapjen automatike të çështjeve të gjykuara ose të hetuara prej tij, përveçse kur ekzistojnë shkaqet mbi të cilat realizohet kërkesa për rishikim.[78]

Neni G

Shqyrtimi në Apel

 Subjekti i vlerësuar dhe secili prej Komisionerëve Publikë kanë të drejtën të ushtrojnë ankim ndaj vendimeve të Komisionit pranë Kolegjit të Posaçëm të Kualifikimit, brenda afatit të parashikuar në ligj. Ky Kolegj ka të drejtë të shqyrtojë në themel dhe të korrigjojë gabimet procedurale të Komisionit. Kolegji vendosë vetë për çështjen dhe nuk mund të kthejë atë për rigjykim tek Komisioni.[79]

1. Vëzhguesi ndërkombëtar në Kolegjin e Posaçëm të Kualifikimit gëzon të njëjtat të drejta si dhe vëzhguesit ndërkombëtarë të Komisionit.[80]
2. Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit lë në fuqi ose ndryshon vendimin e Komisionit duke dhënë vendim me shkrim të arsyetuar. Në rastet e ankimeve nga Komisioneri Publikë, Kolegji i Posaçëm i Kualifikimit nuk mund të vendosë një masë disiplinore më të rëndë pa i dhënë subjektit të vlerësuar kohë të mjaftueshme për t’u përgatitur për seancën.
3. Nëse subjekti i vlerësimit dorëhiqet, del në pension ose pranon raportin dhe rekomandimin e dhënë nga Komisioni, ai nuk mund të kundërshtojë vendimin e Komisionit.

[1] Opinioni i KV, paragrafi 14.

[2] Opinion i KV paragrafi 13 shënimi 2).

[3] Opinion i KV paragrafi 16.

[4]Frazë e adoptuar nga Konventa e të Drejtave Themeltare të BE-së.  Propozuar nga UNICEF dhe shoqëria civile.

[5] KV opinion paragraph 17.

[6] Opinion i KV paragrafi 22.

[7] Opinioni i KV, paragrafi 29.

[8] Opinioni i KV, paragrafi 29.

[9] Opinion i KV, paragrafi 31.

[10] Opinion i KV, paragrafi 19-21 shtjellon idene, por nuk ndalon kete lloj formulimi.

[11] Opinion i KV, paragrafi 32-33.

[12] Opinion i KV, paragrafi 34.

[13] Opinion i KV, paragrafi 35, si dhe komente nga tryezat konsultative.

[14] Opinion i KV, paragrafi 45.

[15] Opinion i KV, paragrafi 45.

[16] Opinion i KV, paragrafi 46.

[17] Opinion i KV, paragrafi 44-58, 51.

[18] Opinioni i KV, paragrafi 50. Shiko gjithashtu nenin 137/2

[19] Opinion i KV, paragrafi 52.

[20] Opinion i KV, paragrafi 41.

[21] Opinion i KV, paragrafi 43.

[22] Opinion i KV, paragrafi 53. Shiko gjithashtu nenin 130.

[23] Opinion i KV paragrafet 55-57, 60-61. Shqetësim i ngritur edhe nga tryezat konsultative në lidhje me kriteret e anëtarëve jo gjyqtarë.

[24]Opinion i KV paragrafi 63.

[25] Opinion i KV paragrafet 62. Është hequr paragrafi që parashikonte pjesëmarrjen e Ministrit të Drejtësisë si shqetesim i ngritur edhe nga tryezat konsultative dhe partite politike.

[26] Opinion i KV paragrafi 53.

[27] Opinioni i KV paragrafi 81-82. Gjithashtu është ngritur si shqetësim edhe në tryezat konsultative dhe dokumenteve të paraqitura nga partitë politike. Roli i Ministrit është hequr për arsye që lidhen me konfliktin e interest. Numri i vogël i inspektorëve nënkupton që Ministria nuk do të investojë shumë burimë për të kryer këtë inspektim. Duke shtuar sipas parashikimeve të ligjit’ ulet mundësia e Ministrit të ushtrojë kontroll dhe i mundëson asaj të merret me llogaridhënien. Mbetet e paqartë se kush institution tjetër mund të luajë këtë rol.

[28] Opinioni i KV paragrafi 53.

[29] Opinion i KV paragrafi 45.

[30] Fjalia e parë është ndarë në dy paragrafë, me qëllim ndarjen e qartë të rolit të Tribunalit si instancë apeluese dhe shqyrtimit filletar për një grup të caktuar funksionesh.

[31] Opinion i KV paragrafi 128.

[32] Opinion i KV paragrafi 84 – 85.

[33] Opinion i KV paragrafi 86.

[34] Opinion i KV paragrafet 55-57, 60-61. Shqetësim i ngritur edhe nga tryezat konsultative në lidhje me kriteret e anetarëve jo gjyqtarë.

[35]Opinion i KV paragrafi 63.

[36] Hequr “planet strategjike” sipas Opinionit të KV paragrafi 88.

[37] Opinion i KV paragrafi 53.

[38] Opinion i KV paragrafi 93. Komente nga tryezat lidhur me mekanizmin zhbllokues për emërimin e Prokurorit të Përgjithshëm.

[39] Komente nga tryezat lidhur me afatin në detyrë të Prokurorit të Përgjithshëm duke preferuar afatin 7-vjeçar.

[40] Komente nga tryezat.

[41] Komente nga tryzat për heqjen e Ministrit të Drejtësisë.

[42] Gjyqtari më i vjetër në moshë i Gjykatës së Lartë Administrative hiqet për të siguruar numër tek në përbërje pasi kjo gjykatë do të funksionojë në një kohë më vonë.

[43] Opinion i KV paragrafi 12.

[44] Zgjedhja e anëtarit të Gjykatës Kushtetuese në vitin 2017 do të bëhet pa pjesëmarrjen e GJLA, pasi kjo e fundit do të krijohet ne 1.1.2020.

[45] Opinion i KV paragrafi 24. Llogaritja e kohëzgjatjes së mandatit ka ndryshuar duke reflektuar ndryshimin e kohëzgjatjes së mandatit të GJK nga 12 në 9 vjet.

[46] Opinion i KV paragrafi 37 dhe 69.

[47] Opinion i KV paragrafi 96.

[48] Opinion i KV paragrafi 9 dhe 12.  Duhet të jenë në përputhje me nenin 121.

[49] Opinion i KV paragrafi 67. Inspektorët duhet të emërohen nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë dhe pa u krijuar ky i fundit, ata nuk mund të emërohen.

[50] Kjo dispozitë i jep mundësi ish gjyqtarëve dhe prokurorëve të emërohen si inspektorë vetëm në rast se kalojnë procedurën e rivlerësimit. Kjo parandalon futjen në system të gjyqtarëve dhe prokurorëve të cilët janë shkarkuar.

[51] Opinion i KV paragrafi 101 dhe 104. Gjyqtarët të cilët do të kryejnë rivlerësimin emërohen për 9 vjet pa të drejtë riemërimi, ndërkohë që Aneksi nuk do të konsiderohet më pjesë e Kushtetutës pas 11 vjetësh në mënyrë që t’i lihet hapësirë përfundimit të procesit të apelimeve që mund të përfundohet rreth asaj kohe edhe nga Gjykata e Lartë.

[52] Bazuar në sugjerimin e opinionit të KV paragrafi 101 shumë parashikime janë hequr nga dispozitat kushtetuese dhe janë parashikuar në ligj.

[53] Opinion I KV paragrafi 104 dhe 106.

[54] Opinion I KV paragrafi 117.

[55] Opinion I KV paragrafi 117.

[56] Opinion I KV paragrafi 117.

[57] Opinion I KV paragrafi 102.

[58] Opinion I KV paragrafi 130.

[59] Opinion I KV paragrafi 133.

[60] Opinion I KV paragrafi 132.

[61] Opinion I KV paragrafi 132

[62] Opinion I KV paragrafi 133 dhe 134.

[63] Opinion I KV paragrafi 135.

[64] Opinion I KV paragrafi 102, 125 – 126.

[65] Opinion I KV paragrafi 117-118.

[66] Opinion i KV paragrafi 127. Metoda e përzgjedhjes është sqaruar dhe thjeshtuar. Avokati i Popullit grumbullon aplikimet dhe kontrollon në mënyrë që të sigurohet që ata të përmbushin kriteret e parashikuara në këtë aneks. Më tej, ai i përcjell emrat e kualifikuar Kuvendit që brenda 30 ditëve zgjedh gjyqtarët e në Komisionin e Pavarur të Përkohshëm të Kualifikimit dhe Kolegjin e Posaçëm të Përkohshëm të Apelit dhe Komisionerit Publik. Presidenti perzgjedh emrat me anë të shortit si një mekanizëm zhbllokues por që siguron heqjen e influences mbi këto emra.

[67] Idem si me siper.

[68] Opinion i KV paragrafi 128.  Ligji zbatues do të përcaktojë një proces të ngjashëm me atë që do të parashikohet për Gjykatën Kushtetuese për shkeljet disiplinore.

[69] Parashikuar me qëllim sigurimin që gjyqtarët e Komisionit të Pavarur të Kualifikimit dhe Kolegjit të  Posaçëm të Apelit nuk do të jenë objekt i kërcënimeve nga prokuroria për vendimet me shkrim ose deklaratat verbale të dhëna gjatë ushtrimit të detyrës. Si gjyqari i Gjykatës së Lartë, anëtari i Kolegjit të Posaçëm të Apelit eshte i mbrojtur nga norma kushtetuese.

[70] Opinioni Interim i KV, pg.128.

[71] Opinioni i KV, pg.103-105, Footnotes 38-39.

[72] Opinioni i KV, pg.106.

[73] Opinioni i KV, pg.116. ndërkohë që Komisioni do të përmbajë garancitë e nenit 6 të KEDNJ, nuk ka dyshime se subjektet e vlerësimit do të kenë mundësinë të ankohen në një kolegj pranë Gjykatës së Lartë, i cili do të jetë i specializuar dhe pranë një gjykate të zakonshme. Kjo është një nga mundësitë që është sugjeruar prej raporterëve të KV.

[74] Opinioni i KV, pg.121.

[75] Opinioni i KV, pg.122.

[76] Opinion verbal i KV, Sesioni Plenar i KV, 18 dhjetor 2015.

[77] Opinioni i KV, pg.107.

[78] Opinioni i KV, pg.123.

[79] Opinioni i KV, pg.117. Kolegji i Posaçëm i Apelimit pranë Gjykatë së Lartë do të jetë një gjykatë e zakonshme dhe do të ketë juridiksion për të shqyrtuar çështjen në themel dhe për të marrë vendim përfundimtar.

[80] Opinioni i KV, pg.135.