Kurthi serb për Tiranën

Nga Janusz Bugajski

Qeveria e Serbisë mund të jetë duke planifikuar eliminimin e ekzistencës së shtetit të Kosovës duke mbështetur një projekt të “Shqipërisë së Madhe”. Që nga ndarja e Jugosllavisë, zyrtarët në Beograd kanë provuar mënyra të ndryshme që do t’i zgjidhnin në mënyrë të përhershme marrëdhëniet problematike ndërmjet serbëve dhe shqiptarëve dhe të eliminonin përfundimisht “çështjen e Kosovës”. Fokusi aktual në ndarjen territoriale mund të shihet në këtë këndvështrim strategjik.

Të gjithë udhëheqësit serbë, që nga Sllobodan Milosheviç, i kanë rezistuar idesë së negocimit me autoritetet në Prishtinë, dhe janë dorëzuar vetëm për shkak të presionit nga BE dhe SHBA. Ata preferojnë të merren me Tiranën dhe duke anashkaluar Prishtinën ata qëllimisht kërkojnë të minojnë legjitimitetin e shtetit të Kosovës dhe zyrtarëve të tij.

Tirana ka rënë ndonjëherë në këtë kurth diplomatik megjithëse e ka mbështetur vendosmërisht pavarësinë dhe integritetin territorial të Kosovës. Në nëntor 2014, Kryeministri Edi Rama bëri një vizitë historike në Serbi, e para për një kryeministër shqiptar në 68 vjet, duke i hapur rrugë normalizimit të marrëdhënieve ndërmjet dy vendeve. Kjo u ndoq disa muaj më vonë nga vizita e parë nga një kryeministër serb kur Aleksandar Vuçiç udhëtoi për në Tiranë. Këto vizita janë të rëndësishme për të promovuar stabilitetin rajonal, por ato mund të fshehin dhe një agjendë përçarëse.

Zyrtarët e të dyja partive të mëdha në Tiranë kanë deklaruar periodikisht që ata janë udhëheqësit e të gjithë shqiptarëve në Ballkan. Këto deklarata, të bëra zakonisht gjatë fushatave zgjedhore, mund të bëhen me synimin për të mbështetur komunitetet e ndryshme shqiptare por ato jo qëllimisht mund të ndihmojnë Beogradin në minimin e pozicionit të Prishtinës. Politikanët në Kosovë nuk duan ndarje me palët e tyre në Tiranë, dhe megjithëse e shikojnë Shqipërinë si mëmëdheun e tyre historik, ata nuk i konsiderojnë politikanët e saj si “vëllezërit më të mëdhenj”.

Beogradi do të marrë në konsideratë pothuajse çdo alternativë për të shmangur njohjen e Kosovës si shtet i pavarur. Pasi ka dështuar për riintegrimin e territorit në Serbi apo për ta skualifikuar Kosovën në arenën ndërkombëtare, ai i është kthyer konceptit të një “Shqipërie të Madhe” që do t’i shërbente interesave serbe. Ndarja e Kosovës dhe bashkimi i shumicës së territorit me Shqipërinë do të arrinte disa objektiva.

Së pari, për konsumin e brendshëm, qeveria mund të deklarojë që Serbia në fakt ka përfituar duke marrë zonat me shumicë serbe pa njohur të drejtën e Kosovës për të qene shtet. Këto ndryshime kufijsh sigurisht do të siguronin një kohezion dhe homogjenizim më të madh etnik dhe do tu mundësonte serbëve të përqendroheshin në të ardhmen e Bosnjë-Hercegovinës. Projekti i “Serbisë së Madhe” do të merrte nxitjen më të madhe që nga rënia e Milosheviçit.

Së dyti, për audiencën e BE, Beogradi mund të deklarojë një arritje në stabilizimin e Ballkanit duke farkëtuar një pakt jetëgjatë Beograd-Tiranë. Kjo do ta ndihmonte qeverinë serbe në përparimin e synimit të saj drejt anëtarësimit në BE dhe do tërhiqte dhe Uashingtonin, i cili është në kërkim të zgjidhjeve të përhershme rajonale pas marrëveshjes historike Shkup-Athinë.

Së treti, negociatat për një marrëveshje Beograd-Tiranë, të përshkruara si një traktat historik “ndërmjet serbëve dhe shqiptarëve”, do t’i shërbente një objektivi tjetër edhe nëse ata do të dështonin duke provokuar ndarje ndërmjet shqiptarëve në të dy shtetet. Nuk mund të supozohet që marrëdhëniet ndërmjet Tiranës dhe Prishtinës do të jenë gjithmonë pa probleme. Një pakënaqësi e fshehur ndaj dominimit gjuhësor dhe kulturor toskë që shprehet herë pas here, mund të dalë në sipërfaqe nëse Kosova ndjen që po trajtohet si një partner i dorës së dytë.

Ka gjithashtu një llogaritje racionale politike në atë që një marrëveshje ndërmjet Beogradit dhe Tiranës që anashkalon Prishtinën, mund të lërë mënjanë udhëheqësit e Kosovës dhe te dobësojë pozicionin ndërkombëtar të Kosovës. Shteti i ri do të shihej thjesht si një provincë e Shqipërisë dhe jo si një partner i barabartë. Mbështetja në Prishtinë për një konfederatë jo të ngurtë ndërmjet Shqipërisë dhe Kosovës apo një bashkim përmes një procesi të shtyrë nga BE që shkrin kufijtë nuk parashikon aneksim të drejtpërdrejtë.

Një marrëveshje Serbi-Shqipëri gjithashtu mban në vetvete kërcënime për shtetet e tjera fqinje, veçanërisht për Malin e Zi dhe Maqedoninë e Veriut. Popullsia shqiptare në jugun e Malit të Zi mund të nxitet për ndarje prej Malit te Zi për “t’ju bashkuar mëmëdheut” dhe të përdoret si një pykë kundër qeverisë në Podgoricë për ta riintegruar Malin e Zi në një shtet më të madh serb. Në Maqedoninë e Veriut, çdo bashkim territorial ndërmjet Shqipërisë dhe Kosovës mund të rigjallërojë fantazmat e separatizmit në radhët e popullsisë shqiptare në rrethet perëndimore dhe madje dhe në Shkup.

Në një botë ideale, Shqipëria, Kosova dhe Serbia do të shkonin drejt një të ardhmeje të përbashkët në BE ku kufijtë do të pushonin së qeni tregues të rëndësishëm të ekskluzivitetit etnik. Por rajoni nuk është ideal dhe vetë Evropa në përgjithësi tani po shkundet nga kërkesa më të mëdha për kufij etnikë.