Martin Henze: Në Shqipëri, Parlamenti aktual dhe qeveria “Rama”, armiqtë më të mëdhenj të demokracisë

Martin Henze, përfaqësues i Komisionit të Infrastrukturës në Këshillin Ekonomik të CDU-së në Gjermani, në një intervistë për “Koha Jonë” flet për problemet ekonomike të vendit dhe dëmet që i ka sjellë integrimit në BE qeverisja “Rama”.

 Intervistoi: Lindita Kokoli

Komisioneri i Zgjerimit, Oliver Varheleyi dhe Ambasadori i BE, Luigi Soreca kanë deklaruar se konferenca e parë ndërqeveritare midis Shqipërisë dhe BE do të zhvillohet në dhjetor. Me çfarë bilanci do të paraqitet Shqipëria në këtë takim?

Henze: Me krizën e Koronës dhe krizën aktuale politike shqiptarët gjenden para vendimit: E ardhmja apo jo e ardhmja. Si evropian, dal në përfundimin se qeveria Rama kishte 7 vjet kohë për t’u përgatitur për hapjen e negociatave. Sot, shqiptarët po përballen me një shtet të shkatërruar, që nuk funksionon: ekonomia, demokracia, sundimi i ligjit nuk funksionojnë, me një parti-shtet, rritje masive e korrupsionit, eksodi masiv i të rinjve dhe një opozitë në parlament jolegjitim, sepse qeverisë i pëlqen kështu. Nuk e di nëse shqiptarët e kanë të qartë se çfarë është në rrezik për ata dhe fëmijët e tyre nga zgjedhjet e ardhshme. Vetë Ambasadori Soreca duhet t’i kushtojë më shumë vëmendje asaj që Parlamenti Evropian, Këshilli i Evropës dhe shtetet e BE-së kanë vendosur për këtë çështje. Ai ndonjëherë duket se harron detyrën e tij si ambasador i BE-së. Politika e jashtme e BE-së është çështje e shteteve kombëtare, pra e Këshillit të Evropës dhe jo e Komisionit të BE-së.

Ka 15 kritere të vendosura nga parlamentet e vendeve të BE nga Parlamenti Evropian dhe Këshilli i BE-së për Shqipërinë, përveç kritereve të Kopenhagenit të vitit 2014. Fatkeqësisht, qeveria “Rama” nuk ka bërë asgjë. Përkundrazi, që nga viti 2013 Shqipëria çdo ditë e më shumë është shndërruar në autokraci. Zgjedhjet parlamentare të 2017 janë manipuluar nga partia në pushtet, madje dyshohet se dhe Rama ka marrë pjesë. Në 2019 u mbajtën zgjedhje të jashtëligjshme lokale. Ka deputetë të parlamentit, si Rudina Hajdari, të cilët nuk u zgjodhën nga populli dhe nuk kanë asnjë legjitimitet, por votojnë për ndryshimet kushtetuese. Tani përpjekja antidemokratike për të ndaluar koalicionet parazgjedhore po çon në një emergjencë të vërtetë kushtetuese dhe legjislative. Edhe në Gjermani, partitë kanë liri të plotë për të formuar koalicione, siç mund ta shihni shumë mirë në partinë, ku unë bëj pjesë, CDU/CSU, e cila natyrisht ishte në një koalicion parazgjedhor. Në Shqipëri, ndalimi i koalicioneve parazgjedhore, siç duan qeveria Rama dhe miqtë, si Hajdari, sjell humbjen e votave nëse këto parti duan të formojnë koalicion pas zgjedhjeve. Një kërkesë absurde, zëri i votuesit shqiptar nuk merret seriozisht nga Rama dhe bashkëpunëtorët e tij. Meqenëse Gjykata Kushtetuese nuk funksionon prej tre vitesh, kushtetuta nuk mund të ndryshohet. Nëse kjo ndodh, kemi të bëjmë me një shkelje të rëndë të kushtetutës. Qeveria dhe parlamenti jofunksional do të ishin armiq të kushtetutës. Një model tipik i diktaturës. Pra, si rezultat, qeveria e Ramës dhe deputetja e paligjshëm Hajdari kanë treguar se nuk mund t’i hedhin poshtë: demokracinë, shtetin e së drejtës dhe të ardhmen e popullin shqiptar. Ata mendojnë vetëm për xhepin e tyre. Për ne evropianët këta nuk janë partnerë negociues, kështu që anëtarësimi i Shqipërisë në BE nuk do të ndodhë.

Për sa i përket bilancit, a po merr populli shqiptar atë që i takon?

Henze: Po, ne europianët dhe veçanërisht ne Gjermanët, por edhe SHBA, jemi përpjekur sërish e sërish ta ndihmojmë kombin shqiptar. Ne kemi investuar qindra miliona euro. Tani është koha që populli shqiptar të zgjedhë një qeveri të arsyeshme, nuk mund të vazhdojë kështu.

Si duhet kuptuar ky tregues?

Henze: Vetëm, për fat të keq, shumë para janë zhytur në administratën e korruptuar të organizatës Rama, Balla dhe Veliaj, Hajdari. Ata kanë pushtuar të gjitha pozicionet kyçe në qeveri dhe në bashki, prandaj vetëm ata janë përgjegjës për korrupsionin. Ne duhet ta bëjmë të qartë se ekonomia shqiptare nuk është e korruptuar në vetvete. Ajo po shantazhohet për të favorizuar administratën e qeverisë Rama. Nuk është ekonomia shqiptare ajo që është e korruptuar, por ekzekutivi i organizatës Rama. Kush nuk luan lojën e kësaj organizate ka probleme. Më lejoni të shtoj diçka, pyetja që ju po bëni është për kombin shqiptar, por kjo pyetje është gjithashtu për ne evropianët. Anëtarësimi në Bashkimin Evropian është si një martesë. Partnerët duhet të përshtaten me njëri-tjetrin, jo gjithmonë duhet të kenë të njëjtin mendim, por mund të debatojnë dhe të kenë konflikte. Sidoqoftë, thelbi i partneritetit duhet të kuptohet si një treshe, ai përbëhet nga një strukturë e përbashkët vlere dhe mirëkuptimi ligjor. Ne e quajmë këtë demokraci dhe shtet të së drejtës si dhe një orientim të qartë drejt Perëndimit, pra anëtarësimin në NATO. Për më tepër, integrimi gjithëpërfshirës në Tregun e Vetëm Evropian, si një detaj i fundit: partneriteti është ekskluziv dhe i përhershëm. Pra, Evropë e bashkuar, me shtete anëtare demokratike. Unë besoj se Maqedonia e Veriut do të fillojë bisedimet brenda vitit 2020, ndërsa Shqipëria kur të plotësojë kushtet e vendosura. Këtu përfshihet edhe akuza kundër Ramës për dyshimin e manipulimit të zgjedhjeve. Prandaj, kjo do të jetë detyra e qeverisë së re pas prillit 2021, e udhëhequr nga opozita e bashkuar, nën udhëheqjen e Lulzim Bashës, i cili është i pranuar nga ne në Europë.

Henze, ju kërkoni një “Marrëveshje të Re” për të shëruar Shqipërinë nga kriza. “Marrëveshje e re” ishte dikur përgjigja e SHBA kundër krizës shkatërruese të vitit 1929. A është situata në Shqipëri kaq rëndë?

Henze: Shkaqet dhe rrethanat atëherë ishin të ndryshme. Shqipëria ka shumë probleme. Shqipëria është në krizë ekzistenciale që është shumë më e rëndë se kriza ekonomike e SHBA e vitit 1929. Sot bota është shumë më e ndërlidhur dhe mundësitë për të luftuar krizën janë më të mira nëse një qeveri është në gjendje ta bëjë këtë. Ndërsa, kur shikoj rezultatet e 7 viteve, qeveria Rama tregon: eksod masiv, rritje të papunësisë, korrupsion, trafikim të qenieve njerëzore, manipulim të zgjedhjeve, asnjë kontroll pandemik, mosfunksionim të shtetit të së drejtës, asnjë investim të huaj. Çdokush e ka të qartë recesioni është i afërt, mbase edhe krizë e rëndë si në vitin 1929. Por në lojë është e ardhmja e vendit.

Atëherë përse aludoni?

Henze: Në Shqipëri, rreth 45% e prodhimit ekonomik është zhdukur, kështu që situata është shumë e rëndë. Shqipërisë i duhen strategji për të rindërtuar ekonominë e  shkatërruar dhe për të shëruar ndarjet politike të vendit, që është i ndarë tre kampe. Së pari, fraksioni politik i popullit shqiptar, ekonomia shqiptare dhe qeveria e korruptuar e Ramës. Shqipëria dëshiron të bëhet anëtare e BE-së, apo jo? Me qeverinë aktuale dhe deputetët e paligjshëm në parlament, kjo nuk është e mundur, rezultatet e tregojnë këtë. Shqipëria ka nevojë për një ndryshim thelbësor, një Marrëveshje të Re, dhe kjo mund të arrihet vetëm përmes zgjedhjeve dhe me largimin e anëtarëve të paaftë dhe të korruptuar të qeverisë Rama, dhe gjithashtu përmes zgjedhjeve të reja lokale. Opozita e Bashkuar ka vullnetin, si dhe mbështetjen e Partive Popullore Europiane për këtë Marrëveshje të Re. Koronavirusi dhe kolapsi ekonomik i Shqipërisë duhet të luftohet me të gjitha mjetet, siç po ndodh në shumë vende. Ndërkohë, qeveria duhet të mbrojë vendet e punës dhe bizneset nga pasojat e izolimit dhe të tërheqë kompani të reja të huaja për të investuar në Shqipëri.

Si e shpjegoni që qeveria Rama thotë: Nuk e përballojmë dot, nuk kemi para për sistemin shëndetësor, për klinikat, për testimet, për universitetet, për arsimin falas të të rinjve?

Henze: Nëse dikush e thotë këtë, atëherë ai ose nuk e ka idenë se si funksionojnë paratë, ose është budalla ose po gënjen. Nuk e di cila është më keq. Budallallëku i Z. Rama është se ai mbështetet te njerëz kaq të paaftë në qeverinë e tij dhe tek oreksi për para i këtyre njerëzve, një turp për Shqipërinë! Por, ekziston një mundësi e tretë: pushteti të jep gjithmonë hapësira për abuzim me pushtetin. Këtë po e shohim me qeverinë shqiptare. Ajo ka shfuqizuar shtetin e së drejtës, liria e shtypit është e kufizuar, parlamenti është jofunksional, politikat ekonomike, sociale dhe financiare që supozohet se sigurojnë të ardhmen e vendit, nuk ekzistojnë, por ato ekzistojnë me Opozitën e Bashkuar. Opozita ka ekspertë dhe një program shumë të mirë, ai do të funksionojë. Ne evropianët jemi në anën e tyre.

Cili është hapi tjetër?

Henze: Përgjigja ime është kjo: Shqiptarët ose besojnë në demokraci dhe kanë vullnetin dhe zgjidhjen për t’u bërë anëtarë të Bashkimit Evropian, ose jo. Nëse shqiptarët besojnë në demokraci, nuk e di pse votuesit nuk e shohin këtë qeveri të korruptuar, çfarë po luan, çfarë do të ndodhë nëse nuk ka një ndryshim politik tani e si do funksionojë sistemi monetar, ndërkohë që qeveria i mashtron. Pikërisht këtë po bën qeveria Rama, po mashtron dhe po luan teatër, një teatër të keq. Si rezultat, qindra mijëra shqiptarë, veçanërisht të rinjtë, janë larguar vitet e fundit. Shqiptarët po vdesin nga uria ose sepse nuk ka një infrastrukturë shëndetësore funksionale. Ne duhet të kuptojmë se jetëgjatësia mesatare në Shqipëri është rreth 72 vjeç, dyqind kilometra larg, në Itali, 84 vjeç. Italia nuk është larg, ndryshimi në shkallën e vdekshmërisë nuk është për shkak të faktit se ushqimi ose uji në Shqipëri është më keq. Jo, është për shkak se qeveria shqiptare e Ramës është e paaftë për të zbatuar politika të mira ekonomike dhe sociale.

Demokracia pa transparencë nuk quhet demokraci, apo jo?

Henze: Po, e drejtë. Shqipëria ka një narko-qeveri në pushtet, e cila ka nxjerrë jashtë funksionit shtetin e së drejtës dhe parlamentin. Ja pse liria e shtypit dhe liria e mendimit është një e drejtë kaq e rëndësishme e njeriut. Ne në Europë e shohim lirinë e shtypit si një pushtet të katërt, pranë gjyqësorit, ekzekutivit dhe parlamentit. Nëse votuesit shqiptarë informohen dhe vendosin me vetëdije për një qeveri të re, për mua kjo është e nevojshme. Por kam përshtypjen se qeveria Rama po i mban qëllimisht njerëzit në errësirë ​​për lidhjet ekonomike dhe tragjedinë e ekonomisë shqiptare, prandaj në fillim të vitit erdhi përpjekja e qeverisë për të kufizuar lirinë e shtypit në mënyrë që të fshehë dështimet e veta dhe korrupsionin. Opozita e Bashkuar, Presidenti Meta dhe Komisioni i Venecias reaguan shkëlqyeshëm, duke përgëzuar dhe parandaluar shkeljen e mëtejshme të kushtetutës nga qeveria Rama dhe parlamenti i paligjshëm. Si europianë, ne presim që populli shqiptar do ta bëjë këtë qeveri të mbajë përgjegjësi për shkeljen e kushtetutës. Por, ekziston një mundësi e tretë: pushteti gjithmonë fton abuzimin e pushtetit. Aktualisht po e shohim këtë me qeverinë shqiptare, ajo ka shfuqizuar shtetin e së drejtës, liria e shtypit është e kufizuar, parlamenti është jofunksional, politikat ekonomike, sociale dhe financiare që supozohet se sigurojnë të ardhmen e Shqipërisë nuk ekzistojnë, por ato ekzistojnë me Opozitën e Bashkuar. Opozita e bashkuar ka ekspertë dhe një program shumë të mirë, do të funksionojë, ne evropianët jemi në anën e tyre.

A ka ndonjë shans që Shqipëria të dalë nga kriza e koronës aq shpejt sa u futëm dhe një rrugëdalje për të kapërcyer krizën ekonomike?

Henze: Fatkeqësisht jo me qeverinë Rama. Ky është problemi kryesor në Shqipëri, është virusi i vërtetë Korona, e thënë troç. Borxhet dhe korrupsioni janë në rritje, sundimi i ligjit po i afrohet zeros, barra e interesit po rritet, investitorët e huaj janë të paktë, nuk ka turistë, të ardhurat po bien. Shqiptarët duhet të dalin nga kjo spirale borxhi. Qeveria aktuale nuk po bën asgjë, ajo nuk ka asnjë strategji, është përballë kërcënimit të falimentimit kombëtar dhe rritje e ekonomisë informale. Pasojat ekonomike dhe sociale të virusit do të ndihen për një kohë më të gjatë sesa vetë virusi. Të paktën këtë vit dhe vitin tjetër. Kjo krizë do të jetë më e vështirë dhe më shkatërruese sesa kriza financiare e vitit 2008 dhe cikli ekonomik nuk do të ketë një formë V, duke folur grafikisht, por më tepër një formë U.

Dhe ata do të duhet të bënin gjithçka për t’u siguruar që ajo të mos marrë një formë L, pra që të mos dalin fare nga gropa. Edhe para krizës së koronës, ekonomia në Shqipëri ishte në rënie, e përkeqësuar edhe më shumë nga tërmeti në vitin 2019. Situata është shumë dramatike, me përhapjen e infeksionit të koronës është bërë fatale. Kjo dramë shkaktohet vetëm nga politika e gabuar e qeverisë Rama. Rama dhe Balla janë autorët, jo virusi.

Për shkak të krizës, shumë persona kërcënohen edhe nga varfëria? A nuk duhet të lidhet kjo me çështje sociale më shumë sesa ekonomike?

Henze: Situata është shumë serioze, e ardhmja e të rinjve në Shqipëri është afër zeros. Kohezioni social duhet të jetë fokusi kryesor në Shqipëri tani. Pabarazitë kërcënojnë të rriten më tej sepse njerëzit e pasur janë më të aftë ta mbrojnë veten nga virusi dhe pasojat e tij sesa më të varfrit. Gjysma e klasës së mesme po rrënohen nga papunësia vetëm në këta pak muaj të koronës. Ja përse, për shembull, modeli gjerman i punësimi me kohë të shkurtër është kaq i vlefshëm. Pas krizës së Koronës fshihet kriza ekonomike. Nëse kjo krizë prodhon shumë të papunë, niveli tashmë i lartë i pakënaqësisë rritet më tej, dhe të rinjtë, siç themi ne në Gjermani, “votojnë me këmbë”, largohen nga vendi. Kriza ekonomike, shëndetësore dhe sociale janë të lidhura ngushtë. Problemet nuk mund të shikohen dhe zgjidhen në mënyrë lineare. Problemi në Shqipëri është shumë kompleks.

Gjermania dhe vendet e tjera të pasura po shpenzojnë miliarda për të luftuar krizën. A mjafton kjo?

Henze: Po, ne po përjetojmë rritje ekonomike fenomenale në Gjermani. Masat që kemi marrë nga marsi në maj, që ishin një detyrë kërkuese, po japin një efekt të fuqishëm dhe efikas. Në Gjermani dhe në Bruksel jemi shumë krenarë për këtë, një super arritje nga europianët. Sidoqoftë, ka sektorë ekonomikë ku duhet të përqendrohemi më seriozisht. Sinjali më i rëndësishëm ishte që bankat e mëdha si Banka Qendrore Evropiane po hedhin para në treg. Tregjet financiare janë qetësuar, politika fiskale ka hyrë në fuqi. Fatkeqësisht, në Shqipëri nuk kishte programe ekonomike efikase, kontrolli pandemik mjekësor është një katastrofë, izolimi nga Rama, i shoqëruar me nxjerrjen e ushtrisë në terren, nuk ka sjellë ndonjë gjë pozitive në Shqipëri, vetëm sa dëmtoi njerëzit dhe ekonominë. Qeveria nuk përdori izolimin për t’u përgatitur për kohën pas mënyrën e daljes prej izolimit. Shkollat ​​dhe institucionet publike nuk ishin të përgatitura. Gastronomia nuk ishte e pajisur mirë, dhe tani Shqipëria do të ketë më shumë vdekje dhe ekonomi do të pësojë rënie, dhe për këtë të ardhurat e familjeve shqiptare do të pakësohen ndjeshëm. Fatkeqësisht, dështimi i qeverisë shqiptare për të vepruar dhe parlamenti jofunksional do të sjellin më shumë vdekje të shqiptarëve të cilët, me një menaxhim më të mirë të situatës, nuk do të kishin vdekur.

Z.Henze, ju e krahasoni sistemin tonë monetar shqiptar me arkën e kinemaje. Si duhet kuptuar kjo?

Henze: Me sa duket, Qeveria Rama beson se shteti shqiptar duhet t’i mbledhë paratë pastaj t’i shpenzojë. Se kreditë dhe taksat duhen për të bërë shpenzime. Në fakt është e kundërta. Së pari qeveria harxhon para, pastaj mbledh taksa. Është si në kinema: biletat nuk mblidhen e pastaj shpërndahen. Shteti nuk ka nevojë për paratë tona. Nëse i paguani taksat tuaja me para në dorë me faturat e mëparshme të bankës, qeveria do t’ju lëshojë një faturë pagese dhe më pas do t’i hidhte paratë e mbledhura në qarkullim. Nëse punonjësi është miqësor, ai do t’ju falënderonte për kontributin tuaj.

Opozita e Bashkuar ka një plan interesant fiskal. Ata duan të vendosin taksën e sheshtë. Pse të paguajmë taksa nëse shteti nuk ka nevojë për paratë tona?

Henze: Po, plani ekonomik dhe social i opozitës është ka një qëllim të caktuar dhe do të sjellë një ndryshim të plotë e të domosdoshëm në shoqëri. Taksat kanë një funksion rregullator. Shteti dëshiron që të ofrohen mallra dhe shërbime. Ai dëshiron ushqim dhe shkolla, institucione shëndetësore publike, një sistem ligjor. Dikush duhet t’i ofrojë këto dhe në këmbim të marrë para si mjet pagese. Atëherë, si do ta sigurojnë njerëzit monedhën e një vendi dhe më pas të blejnë me të? Sot ekziston detyrimi tatimor, në vend të skllevërve dhe sulmit ndaj vendeve të tjera. Në nivelin mikro, shteti krijon kështu një nxitje të mirëfilltë për të ofruar forcën e vet punëtore. Kështu që taksat nuk janë para në vetvete. Njerëzit kërkojnë punë të paguar që të jenë në gjendje të paguajnë taksat. Por në asnjë rrethanë asgjë nuk është e “paguar” me të. Kështu që tani duhet të rimendojmë dhe planet janë gati.

Administrata aktuale e Ramës ka në pushtet prej 7 vitesh, si e vlerësoni aftësinë e tyre për të trajtuar çështjet ekonomike?

Henze: Është e rëndësishme që gjatë analizave t’u kushtohet vëmendje rezultateve dhe jo propagandës. Rezultatet e administratës Rama na çojnë në gjendjen aktuale të emergjencës dhe në jetëgjatësinë më të ulët të njerëzve në Evropë si dhe në një eksod masiv të të rinjve që ka nisur prej vitesh, pra, ka vënë në rrezik të ardhmen e kombit shqiptar. Po, ne nuk shohim asnjë të ardhme te Rama dhe bashkëpunëtorët e tij, dhe te opozita e paligjshme në parlament gjithashtu. Ekonomia është e kundërta e fesë. Në ekonomi është të bësh diçka, parimi përcaktues, d.m.th zgjidhja e problemeve e orientuar drejt qëllimit. Në të vërtetë, vetëm organizata Rama përfiton nga politikat e qeverisë së tij, asnjë shqiptar tjetër.

Si ekspert ekonomik, si do ta vlerësonit situatën ekonomike në Shqipëri?

Henze: Është shumë, shumë kritike. Situata është e brishtë dhe çdo hezitim i mëtejshëm në zbatimin e ndryshimeve politike do ta çojë Shqipërinë në humnerë. Përveç veprimeve të rrezikshme antidemokratike të qeverisë Rama e Balla dhe një parlamenti të paligjshëm, jofunksional, i cili po sjell ndryshimet e fundit në Kushtetutë. Thelbi i kolapsit ekonomik të Shqipërisë lidhet me dështimin e qeverisë Rama. Kjo çon, për shembull, në rritje të konsiderueshme të trafikut të drogës në Evropë dhe Rusi që kur qeveria Rama mori pushtetin në 2013, për të mos përmendur një rritje të konsiderueshme të pastrimit të parave. Pastrimi i parave përdoret për të financuar terrorizmin ndërkombëtar dhe Rama mban përgjegjësi politike për këtë. Qeveria shqiptare është politikisht përgjegjëse për këtë. Dhe kjo nuk është aq ciklike sa strukturore. Në muajt e ardhshëm, do të shohim një rënie ekonomike me përmasa të papara në Shqipëri, dhe qeveria po bën gabime në kontrollin e pandemisë dhe unë nuk shoh asnjë program rindërtimi ekonomik nëse nuk ndryshon qeveria. Qeveria Rama ka dështuar plotësisht, ajo shkëlqen përmes paaftësisë ekonomike dhe sociopolitike. Nuk ka asnjë alternativë, opozita duhet t’i drejtohet qeverisë, ekspertëve të saj dhe programeve që kemi zhvilluar me ta. Ajo do t’i japë Shqipërisë një të ardhme përsëri, dhe shumë shpejt. Një demokraci lulëzon nga ndryshimi, edhe Rama e di këtë.

Cilat janë shkaqet e rritjes së borxhit publik të shtetit shqiptar?

Ka disa arsye. Së pari, ka arsye strukturore. Qeveria është e përfshirë në korrupsion masiv. Duhet ta bëjmë të qartë se qeveria Rama ka pushtuar të gjitha funksionet e shtetit në 8 vitet e fundit dhe që prej 2019-s, përmes zgjedhjeve të paligjshme lokale, të gjitha pozicionet e larta të qeverisjes vendore. Pra, kur flasim për korrupsionin në Shqipëri, flasim për strukturën: shtet – privat, kështu që flasim vetëm për partinë qeverisëse, kështu është struktura Rama, e korruptuar, si asnjë tjetër në Shqipëri.

Korrupsioni në Shqipëri është i shtrirë kudo: ministri, te anëtarët e familjes ose kryetari i bashkisë i cili, për 10-30% të volumit të projektit, siguron që kontraktori të marrë kontratën e tij, lejen e tij të ndërtimit, mjeku kujdeset vetëm për pacientët, familjarët e të cilit paguajnë një tarifë shtesë, gjyqtari që ka marrë ryshfet nga një qeveritar ose një person tjetër jep një dënim të butë, politikani qeveritar siguron punë të mira për miqtë dhe të afërmit e tij, biznesmeni i merr kontratat e tij përmes ryshfetit, lista mund të jetë e pafund… gjatë…

Korrupsioni është një katastrofë në Shqipëri, është rritur ndjeshëm nën qeverisjen e Ramës, shoqëruar me trafik droge dhe pastrim parash dhe ka pasoja të tmerrshme në nivelin ekonomik, politik dhe shoqëror.

Përmes korrupsionit të organizatës Rama, paratë e taksave të shqiptarëve dhe ndihma ndërkombëtare çohen dëm në vend që të përdoren për të financuar zhvillimin e qëndrueshëm në Shqipëri.

Interesat private të Organizatës Rama zbatohen në dëm të popullit shqiptar dhe të ardhmes së kombit shqiptar. Kjo ndodh që prej 8 vitesh. Pasojat: paratë mungojnë në buxhet dhe shteti duhet të marrë hua shtesë, pra duhet të marrë borxhe shtesë, shteti të ofrojë shërbimet.

Korrupsioni pengon një zhvillim të qëndrueshëm në Shqipëri. Korrupsioni bën që paratë publike nuk arrijnë kurrë në vend dhe burimet publike po harxhohen.

Kompanitë shantazhohen dhe kështu kriminalizohen nga struktura e korruptuar.

Pra, korrupsioni pengon zhvillimin politik, ekonomik dhe shoqëror të vendit. Ky është kryesisht dështimi sistematik i Republikës Shqiptare, domethënë mosfunksionimi i shtetit të së drejtës dhe parlamentit për mbi tre vjet, si dhe paaftësia absolute e qeverisë Rama në çështjet e politikës financiare, ekonomike dhe sociale. Nga ana tjetër, është keqinvestimi që gjeneron humbje të mëdha, të tilla si blerja e një kompanie ajrore dhe projekti për një aeroport në jug të Shqipërisë, PPP-të, qoftë në ndërtimin e shkollave, rrugëve në sektorin e shëndetësisë apo edhe të mbylljes së paligjshme të një televizioni, për të cilin shteti shqiptar duhej t’i paguajë 100 milionë euro pronarit, një kundërshtar i Ramës. Sa klinika dhe shkolla mund të ishin ndërtuar në Shqipëri me 100 milionë Euro. Një turp!

A është kriza ekonomike rezultat i paaftësisë apo korrupsionit?

Henze: Qeveria Rama ka krijuar një borxh të konsiderueshëm strukturor, të karakterizuar nga boshllëqe afatgjata të financimit që vazhdojnë përtej ciklit ekonomik. Ato përfaqësojnë një mospërputhje të përhershme midis shpenzimeve të qeverisë dhe të të ardhurave që gjeneron. Për të llogaritur këtë deficit strukturor, transaksionet financiare zbriten nga borxhi i ri. Ky borxh i ri strukturor duhet të kufizohet në një maksimum prej 0.35% referuar produktit të brendshëm bruto. Por duket që qeveria shqiptare e Ramës po i përmbahet këtij kufizimi. Shifrat paraqitura nga qeveria janë problematike, një verifikim i mëtejshëm i shifrave nuk mund të bëhet aktualisht.

Borxhi strukturor zbulon mëkatet fiskale të qeverisë Rama. Është e vështirë të eliminosh borxhin strukturor sepse një pjesë e madhe e shpenzimeve është afatgjatë. Ato përfshijnë detyrime pagesash afatgjata në formën e pagesave të interesit, shpenzimet e personelit, PPP dhe bonot. Marrja e një borxhi shtesë dhe mbështetja në sistemin e deficitit për të stimuluar ekonominë dhe për të rritur kapacitetin e prodhimit, i cili stimulon kërkesën e përgjithshme ekonomike mund të gjenerojë një cikël ekonomik simetrik, në mënyrë që deficitet që krijohen të ekuilibrohen nga tepricat. Kjo formulë mund të jetë e suksesshme në Gjermani, por jo në Shqipëri. Shqipëria është e falimentuar dhe asnjë sistem shpenzimesh e deficiti nuk mund ta ndihmojë. Personat përgjegjës politikë për këtë janë: Qeveria e Ramës, Ballës dhe bashkëpunëtorëve të tij.

Çfarë mund të shkojë keq?

Henze: Për shembull, fakti që borxhi publik, siç tregohet edhe nga statistikat, është shpesh vetëm gjysma e së vërtetës, zakonisht vetëm një pjesë e vogël e barrës reale. Për shembull, e drejta që kanë pensionistët dhe punonjësit e shtetit shqiptar, të cilët presin të marrin një pension nga bashkia, është plotësisht e nënvlerësuar. Shumica e sistemeve sociale është si puna e borxhit, pra shteti merr para nga popullata që punon me premtimin se do t’ua kthejë pak nga pak kur të jenë plakur. Ky është rasti edhe në Shqipëri. Qeveria Rama aktualisht nuk është në gjendje ta mbajë këtë premtim; për shembull, ai i financon të gjitha pagat e shtetit përmes një sistemi faktorizimi.

Çfarë do të thotë kjo?

Henze: Detyrimet tatimore të së ardhmes do t’i kalojnë qeverisë pasardhëse, dhe vitet e fundit kjo është përdorur për të financuar pagat. Tani të ardhurat nga taksat po bien masivisht. Si rezultat, ky sistem i financimit publik nuk funksionon më. Kështu që Shqipëria rrit kreditë e saj në tregun e huave, me norma shumë të larta interesi. Shqipëria po rrëshqet në një falimentim kombëtar, në fund populli shqiptar do të humbasë të gjitha kursimet e tij. Rezulton se qeveria shqiptare Rama nuk ka zgjidhje për problemet aktuale.

Cili është problemi? Shteti mund të rregullojë normën e interesit në varësi të normës së interesit të tregut të kapitalit.

Henze: Mesatarisht vendet e industrializuara po shpenzojnë aktualisht rreth tetë për qind të prodhimit të tyre të përgjithshëm për pensionet, madje në Itali dhe Greqi shkon 16 për qind. Në fakt, taksat e ardhshme në Shqipëri, që janë caktuar për të paguar pensionet, i tejkalojnë shumëfish taksat e caktuara për pagimin e borxheve. Zgjidhja do të ishte një program solid, ekonomik dhe social, më shumë rritje, pra më shumë të ardhura nga tatimet dhe konsumi. Por, për këtë, ata kanë nevojë për një ndryshim në udhëheqjen e vendit. Qeveria aktuale, siç e kuptojmë, nuk ka aftësinë e nevojshme.

Cilat janë rreziqet reale të borxhit që fshihen në Shqipëri? 

Henze: Po, dhe përveç kësaj, shumë prej predikuesve dhe propaganduesve të partisë qeverisëse të Ramës, dhe ka shumë të tillë, në Shqipëri, Berlin dhe Bruksel, gabimisht supozojnë se kriza aktuale do të ndjekë një model të ngjashëm me atë në të shkuarën. Se bashkësia ndërkombëtare do të ndihmojë përsëri dhe se normat e interesit në tregun e kapitalit do të bien. Historia e krizave të mëson se ky është një supozim mendjelehtë, madje i rrezikshëm. Siç e shohim tani në Shqipëri. Prandaj, reformat ekonomike janë të nevojshme tani. Vetëm një ndryshim i qeverisë mund ta ndihmojë Shqipërinë. Sovrani, populli shqiptar duhet të reagojë tani. Jo evropianët, as SHBA, Turqia apo Kina s’mund të ndihmojnë. Shqiptarët duhet ta zgjidhin shpejt dhe tani çështjen e tyre të brendshme politike.

Jo vetëm borxhi publik është shumë i larta, por edhe inflacioni  duket i lartë. A është Shqipëria e përgatitur për krizën aktuale?

Henze: Ky është vërtet problem. Banka e Shqipërisë nuk ka hapësirë për manovrim. Në këtë krizë duhet të ndërhyhet me politika fiskale dhe ekonomike, një arsye më shumë për të krijuar hapësirë manovrimi. Besimi im në qeverinë aktuale, është zero, ka dështime absolute në qeveri dhe në parlamentin shqiptar, ata mund të bëjnë kërkesa për subvencione në institucionet ndërkombëtare dhe të bëjnë propagandë, por ata nuk kanë ide, strategji, zgjidhje për eliminimin e krizës shqiptare. Tani është koha e ekspertëve dhe politikanëve me përvojë, nuk ka më kohë për eksperimente.

Si e vlerësoni menaxhimin e krizës nga Banka e Shqipërisë dhe qeveria që prej shpërthimit të pandemisë?

 Henze: Ata, ose nuk kanë vepruar fare, dhe nëse kanë reaguar, ka qenë shumë vonë ose gabim. Pa ndërhyrjet masive të BE në vitet e fundit, kriza do të kishte arritur një dimension krejt tjetër dhe Shqipëria do të kishte falimentuar me kohë. Sidoqoftë, qeveria Rama nuk po e merr seriozisht përgjegjësinë që mban aktualisht.

Kushtetuta i detyron, ata pritet të kujdesen për drejtësinë shoqërore, shtetin e së drejtës dhe politikat ekonomike. Mosveprimi i Ramës është problematik: Kjo e shpjegon kaosin që ekziston tani.

Çfarë rreziqesh të tjera shihni në Shqipëri?

Henze: Sipas mendimit tim, ndryshimet në rritje midis të pasurve dhe të varfërve, ndryshimi demografik dhe eksodi masiv i të rinjve shqiptarë përfaqësojnë një sfidë të madhe. Klasa e mesme në Shqipëri është shumë e vogël dhe një shoqëri në zhvillim ka nevojë për njerëz të rinj, të mirarsimuar për të krijuar familje në Shqipëri.

Rama u premtoi shqiptarëve zgjidhje të lehta në dukje në 2013 dhe 2017. Këto zgjojnë shpresa të mëdha, veçanërisht midis pjesës më të varfër të popullsisë shqiptare. Sidoqoftë, në shumë raste, këto zgjidhje nuk zbatohen kurrë, gjë që çon në zhgënjim të madh. Ata ndihen të mashtruar për të ardhmen e tyre dhe me të drejtë. Përveç pakënaqësisë në rritje, krijohet angazhimi i qeverisë Rama shkon kundër njerëzve dhe kundër pakicave. Ky shtet njëpartiak do të thotë që mendimi i ndryshëm i qytetarëve nuk merret parasysh. Ndjenja se mendimet e ndryshme janë të parëndësishme sa vjen e rrit zhgënjimin politik dhe sjell largimin nga Shqipëria. Opozita e Bashkuar, së bashku me ne, partnerët nga Partitë e Popullore Evropiane, kanë hartuar plane të orientuara drejt praktikës në sektorin ekonomik dhe social, të cilat do të zbatohen shumë shpejt në avantazh të popullatës shqiptare kur qeveria të marrë përsipër. Sipas mendimit tonë, Shqipëria ka potencialin të bëhet Zvicra e Ballkanit, thjesht duhet të keni vullnetin dhe ta bëni.

Pra, çfarë mund të bëhet? 

Henze: Dy gjëra, ndër të tjera: duhet të zbatohen instrumente që ulin nivelin aktual të korrupsionit hap pas hapi. Së pari, korrupsioni është pjesërisht i lidhur me varfërinë. Në rastin e korrupsionit në lidhje me varfërinë, pagat e sektorit publik dhe privat duhet të rriten; veçanërisht personeli shtetëror duhet të paguhet më shumë dhe punonjësve të sektorit publik duhet t’u jepen gjithashtu garanci punësimi, në mënyrë që ata të motivohen për të marrë një pagë shtesë që familja të mbijetojë. Këto plane ka zhvilluar opozita.

Nga ana tjetër, për sa i përket politikave rregullatore, ndëshkimet për korrupsionin në qeverinë në veçanti duhet të jenë më të ashpra sesa kamë qenë deri më sot, edhe një dyfishim i gjobave është i pranueshëm. Parandalimi duhet të rritet masivisht dhe fuqishëm, jo ​​vetëm presioni nga policia dhe gjykatat, por veçanërisht nga kompanitë dhe pronarët e tyre, si dhe politikanët e zyrtarët administrativë. Duhet të jetë e qartë për të gjitha ndërmarrjet tregtare: Po. Ne mund të bëjmë biznes, nuk kemi pse të paguajmë asgjë shtesë dhe administrata publike duhet ta dijë që nuk mund të kërkojnë para në të zezë, sepse marrin një pagë të mirë nga shteti shqiptar.

Nuk është aq e komplikuar. Sipërmarrësit gjermanë marrin fitime të mëdha, ndaj bërë ekonomia e tretë më e madhe në botë në 70 vitet e fundit, pa shumë korrupsion. Pra, kjo funksionon edhe në Shqipëri.

 Shumë interesante, por si mendoni se do të zhvillohet ekonomia në Shqipëri?

Henze: Në 8 vitet e fundit, Rama dhe qeveria e tij gjithmonë kanë thënë: Së pari vijnë taksat, pastaj shpenzimet. Por në fund të fundit, kishte taksa më të larta dhe shpenzimet u zvogëluan nga korrupsioni, dhe shumë hua u morën, kështu që njerëzit nuk e pëlqyen atë. Së pari, paratë shpenzohen nga shteti ose banka qendrore, pastaj taksat mund të paguhen me to ose të emetohen bono thesari. Sepse paratë për të paguar taksat ose për të blerë bono thesari mund të vijnë vetëm nga shteti ose përfaqësuesit e tij.

Nuk jeni shqetësuar se mund të ketë shpenzime më të larta të qeverisë, pas një ndryshimi politik në prill 2021, kur taksat do të ulen dhe do të krijohen më shumë vende pune, edhe nëse shkalla e inflacionit rritet?

Henze: Nuk e besoj këtë. Inflacioni i prek të gjithë, papunësia prek shumë njerëz në Shqipëri, veçanërisht të rinjtë. Kështu që një pakicë do të jetë kundër një politike të tillë, por shumica jo. Njerëzit do të votonin shpejt për një qeveri që rrit inflacionin. Unë merrem me biznes që nga mesi i viteve nëntëdhjetë, dhe si rregull normat e larta të inflacionit nuk vijnë për shkak të shpenzimeve të larta qeveritare por për shkak të faktorëve të tjerë.

Cilat, për shembull?

Henze: Në Argjentinë, Meksikë, korrupsioni dhe ekonomia informale luajnë rolin vendimtar, siç bëjnë në Shqipëri. Korrupsioni duhet të eliminohet. Qeveria Rama është politikisht përgjegjëse për korrupsionin, kështu që qeveria duhet të largohet. Me qeverinë e re të opozitës së bashkuar, do të fillojë një ristrukturim dhe ndryshim i plotë në politikën ekonomike dhe shoqërore. Do të jetë butoni i rinisjes nga e para. Shqipëria nuk ka më kohë për eksperimente. Me planin e opozitës do të  ketë taksa të ulëta, do të organizohet një politikë sociale dhe arsimore, e cila e bën klasën e mesme të shoqërisë shqiptare më të gjerë dhe në këtë mënyrë më demokratike.

Shqipëria ka nevojë për shumë shqiptarë të mirarsimuar për zhvillimin e ardhshëm, kjo është e ardhmja e Shqipërisë. Shqipëria ka nevojë për një klasë të mesme të gjerë dhe të mirarsimuar, pa të cilën nuk mund të krijohet një ekonomi efektive. Do të ketë një mbështetje intensive të familjeve, ndihma sociale mujore për fëmijët, për shembull, si në Lituani, në vlerë prej 19 €. Për teknologjinë e informacionit, industrinë e turizmit dhe bujqësinë, gjithçka është e realizueshme. Sistemi i arsimit duhet të organizohet sipas modelit gjerman, për këtë qëllim ne organizuan një kongres në Tiranë së bashku me PD-në në fillim të vitit 2019. Siç e thashë më sipër, Shqipëria ka potencialin të bëhet Zvicra e Ballkanin. Ajo thjesht duhet ta dëshirojë atë dhe për këtë arsye të zgjedhë qeverinë e duhur.

Qeveria e Ramës dhe deputetët në parlament duket se nuk kanë një politikë inteligjente ekonomike dhe sociale?

Henze: Jo, Rama është një rrezik global për Ballkanin dhe për të ardhmen e Shqipërisë: askush nuk e di se çfarë dëshiron, askush nuk e di se çfarë i vjen në mendje, askush nuk e di nëse ai është mirë nga shëndeti, askush e di nëse ai e di se çfarë dëshiron. Ai duket se mendon vetëm për veten e tij, ai dhe Balla, Veliaj e Hajdari, nuk janë demokratë. Pavarësisht se kush fiton, unë besoj se fitorja e opozitës së bashkuar do të jetë një kthesë politike afatgjatë. Do të jetë e ardhmja për Shqipërinë, anëtarësimin në BE, rritjen ekonomike, më shumë punë për punëtorët shqiptarë. Partitë Popullore Evropiane mbështesin PD-në.

Modeli i vetëm ekonomik i qeverisë Rama është marrja e borxheve për investime. Çfarë rreziqesh mbart një model i tillë për një shtet?

Henze: Nëse kursimi nuk ka kuptim politik dhe rritja e inflacionit nuk është e mundur në Shqipëri, atëherë Shqipëria kërcënohet me falimentim kombëtar. Një zgjidhje japoneze, borxhet kanë shkuar në bilancin e bankës qendrore, në Japoni borxhi kombëtar është mbi 200%. Japonia e ka bërë këtë për dekada, për fat të keq Shqipëria nuk mund ta realizojë këtë, nuk ka fuqinë ekonomike të Japonisë. Shqipëria ka nevojë për një strategji të kombinuar veprimi. Pas 30 vitesh, një ndryshim thelbësor në politikën ekonomike dhe sociale duhet të ndodhë për të mirën e kombit shqiptar.

Presidenti Ilir Meta ka caktuar datën e zgjedhjeve parlamentare në 25 prill 2021. Cilat do të ishin pasojat e fitores së Edi Ramës nëse merr një mandat të tretë?

Henze: Më lejoni ta them këtë si evropian dhe sipërmarrës, Presidenti juaj, çfarëdo që të flitet për të, po bën një punë shumë të mirë, një patriot i vërtetë në kuptimin e mirë. Ai po përpiqet të mbrojë kushtetutën shqiptare, dhe duke përmbushur betimin e tij plotësisht për të mbrojtur shtetin shqiptar dhe kombin shqiptar. Gjithashtu opozita e bashkuar po bën një punë shumë të mirë, ne u besojmë atyre që t’i japin Shqipërisë përsëri një të ardhme, për të gjithë, të pasurve dhe të varfërve, të vegjëlve dhe të mëdhenjve, të dobëtëve dhe të fortëve. Por nëse nuk ka asnjë ndryshim, Shqipëria do të zhytet në kaos, të rinjtë e Shqipërisë do të largohen nga vendi përgjithmonë, kombi shqiptar nuk do të ekzistojë më për disa vjet, një tragjedi dhe humbje e vërtetë

Henze, shumë faleminderit për intervistën