Aida për botimin e veprës letrat të të atit, Azem Shkreli: Një premtim që u bë dritë

Nga Albert Vataj

Aida Shkreli Milotit, vajza e poetit, ka ndarë në profilin e saj në Facebook atë që është më shumë se një akt falënderimi: është një dëshmi ndjeshmërie, përkushtimi dhe përmbushjeje të një borxhi moral e shpirtëror ndaj kujtimit dhe trashëgimisë letrare të të atit, Azem Shkreli. Nëpërmjet këtij rrëfimi të përmbajtur e thellësisht të ndjerë, ajo shpalos një dimension të qenësishëm të aktit krijues dhe misionit të atij që shkruan jo thjesht për të thënë diçka, por për të mbijetuar në të thënën.
Aida Shkreli e fillon tekstin me një reflektim që bart një peshë ekzistenciale mbi natyrën e krijimit. Ajo shprehet se krijuesi shkruan për të qenë vetvetja, jo nga një ambicie e jashtme, por nga një domosdoshmëri e brendshme, një impuls i pamposhtur që e bën krijimin mënyrë jetese dhe përmbushjeje shpirtërore e intelektuale. Në këto fjalë, nuk është vetëm përshkrimi i një procesi krijues, por edhe një ndriçim mbi shpirtin e Azem Shkrelit: një krijues që nuk negocion me kompromisin, që e ndien peshën e fjalës dhe përgjegjësinë ndaj lexuesit.

Pjesa më e dhimbshme dhe më ndriçuese e dëshmisë është ajo kur Aida rrëfen se në një fletë shkrimi të gjetur pas vdekjes së të atit, ai kishte shkruar:
“Edhe sot u solla me librin tim të ri Zogj e gurë nën sqetull, dhe nuk gjeta botues. Disave u është rritur mendja, e kërkojnë me i lutë. E para nuk më pëlqen, të dytën nuk e bëj dot”.
Ky rrëfim tregon për përulësinë dhe krenarinë e poetit, për refuzimin e një kompromisi që do të binte ndesh me integritetin e tij. Mungesa e një botuesi nuk është vetëm një pengesë praktike, por një simbol i moskuptimit, i mospërfilljes që arti shpesh ndesh në shoqëri. Dhe prapëseprapë, ai botohet menjëherë pas vdekjes, ndoshta si një kthjellim i vonuar për vlerën që mungon sa kohë është e gjallë, por që nuk mund të harrohet kur ndalet fryma.
Një tjetër detaj mbresëlënës është poezia “Sot qava për ty Arbëri…”, e gjetur në xhepin e xhaketës së poetit kur ai ndërroi jetë. Është si një testament poetik, si një klithmë e fundit e dhimbjes për Arbërinë e plagosur në majin e errët të vitit 1997, kur Kosova ishte nën zgjedhën serbe dhe Shqipëria në kolaps. Ajo poezi, e gjetur në një copë letre të shtrydhur, është më shumë se një varg: është shpirti i poetit që vazhdon të flasë edhe kur trupi ka heshtur.

Aida Shkreli e sheh ribotimin e veprës së të atit jo vetëm si një nismë editoriale, por si një akt përmbyllës, një shërim i plagës së lënë nga mungesa e zërit të tij në sferën publike dhe letrare. Përkrahja e institucioneve, veçanërisht e Ministrisë së Kulturës dhe përgatitësve për botim, si Anton Nikë Berisha dhe Nazmi Rrahmani, theksohet me mirënjohje të sinqertë. Ajo vlerëson gjithashtu emocionin që ka shoqëruar interesimin për veprën e ribotuar në Kosovë dhe Shqipëri, duke e theksuar me keqardhje mungesën e shpërndarjes së duhur , një fakt që e përjeton si dështim, jo për shkak të mungesës së dashurisë apo përkushtimit, por për shkak të kufizimeve që ende i lidhin duart shpirtit të kulturës sonë.
Një vepër që ribotohet pas një dekade heshtjeje, vjen si një mision i përmbushur nga familja, për të rivënë në qarkullim fjalën e atij që nuk iu lut askujt, por që gjithmonë foli me zërin e së vërtetës. Dhurimi i librave në Bibliotekën Kombëtare dhe bibliotekat e tjera është një gjest fisnik dhe një akt simbolik që e kthen fjalën e poetit në një eko të përhershme në vendin e tij.
Në fund, Aida përmend edhe dy miq të poetit, Naime Beqiraj dhe Riza Krasniqin, si ata që “mbetën besnikërisht dhe përjetësisht miq të poetit”. Kjo fjali përmbyll me një ton të thellë njerëzor e emocional postimin, duke e zhvendosur edhe një herë vëmendjen nga libri tek njeriu, Azem Shkreli, krijuesi dhe miku i dashur që nuk shkroi për t’u lutur, por për të qëndruar në këmbë përballë kohës.
Ky tekst është një testament i dashurisë dhe borxhit që i mbetet jetës përballë atyre që e ndriçuan me fjalë. Nëpërmjet fjalëve të Aida Shkrelit, ne jo vetëm që prekim shpirtin e Azem Shkrelit, por marrim me vete edhe përgjegjësinë për të mos e harruar zërin e tij. Është një përfaqësim dinjitoz i njeriut dhe poetit, që na e kujton se fjala e shkruar nuk vdes, veç pret që dikush ta gjejë, ta ribotojë, dhe t’ia japë sërish botës.