David Hammons, artisti që shiste topa bore në sheshin Cooper të Nju Jorkut

Albert Vataj

Arti i shitjes së topave të borës nga David Hammons, më shumë se një befasi në rrugët e Nju Jorkut, ishte një performancë konceptuale dhe një akt kritik që eksploron marrëdhënien midis artit, vlerës dhe kontekstit. Kjo vepër sfidon konvencionet tradicionale të artit duke zhvendosur fokusin nga objekti (në këtë rast, topat e borës, që janë të përkohshëm dhe të zakonshëm) te procesi, ideja dhe ndërveprimi që ajo nxit.

Ngjarja në foto është të dielën, e 13 shkurtit të vitit 1983. David Hammons performoi atë që më vonë do të titullohej “Bliz-aard Ball Sale” në mes të shitësve të tjerë anonimë ambulantë në sheshin Cooper të Nju Jorkut. Koncepti ishte i thjeshtë: ofrimi i topave të borës të rregulluara me kujdes, të renditura sipas madhësisë në një batanije, për një dollar secili. Miku i tij, fotografi Daoud Bey, e shoqëroi gjatë gjithë ditës dhe e ka kapur momentin. I lindur në vitin 1943 në Springfield, artisti shumëplanësh shpesh merrte frymëzim nga origjina e tij dhe komuniteti afrikano-amerikan. Kjo vepër, ndër të tjera, kontribuoi në famën e tij, të cilës ai do t’i shmangej gjatë gjithë jetës së tij, duke preferuar të qëndronte në hije. Kjo shfaqje në rrugë, që synon të pasqyrojë kalueshmërinë e botës së artit, ishte objekt i një studimi gjithëpërfshirës nga Elena Filipovic, i botuar në një libër të titulluar David Hammons: Bliz-aard Ball Sale. Gjatë një bisede mes shkrimtarit dhe artistit, Hammons tha: “Nuk duhet të shkruani librin tuaj. Nuk ka asnjë arsye për të shkruar librin.”

Hammons përdor një akt të thjeshtë dhe të përditshëm, shitjen e topave të borës, për të provokuar reflektime mbi vlerën dhe qëndrueshmërinë e artit.
Ai e përdor këtë qasje për të ngritur disa pyetje themelore që mbeten atë ditë e sot, ende si dilema të artit. Çfarë e bën një objekt art? Kush përcakton vlerën e tij?
Performanca e tij satirizon natyrën e tregut të artit, ku objektet shpesh marrin vlera të jashtëzakonshme, pavarësisht nga materialet apo funksioni i tyre. Në kontekstin e topave të borës, objekti shndërrohet në art vetëm për shkak të aktit të tij dhe përfshirjes së artistit.

Duke krijuar art jashtë hapësirave elitare si galeritë dhe muzetë, Hammons sjell artin në hapësirat publike dhe e bën atë të aksesueshëm për një audiencë më të gjerë, duke çuar një mesazh universal.
Topat e borës janë efemerë, të destinuar të shkrihen. Kjo i bën ata një simbol të kalueshmërisë dhe të absurditetit të dhënies së vlerës monetare diçkaje që është e përkohshme dhe pa ndonjë funksion të qartë.

Shitja e borës krijon një ndërveprim të drejtpërdrejtë me kalimtarët, duke i angazhuar ata si pjesë të performancës dhe duke sfiduar pritshmëritë e tyre për artin.
Në thelb, ky akt është një kritikë ndaj strukturave shoqërore dhe artistike, një reflektim mbi absurditetin dhe një vepër që shfaq gjenialitetin e Hammons për të sfiduar kufijtë e artit në mënyrë inovative dhe ironike.