Gratë që kanë fituar çmimin Nobel
Çmimet Nobel janë një peshë e rëndë në historinë e njerëzimit, ato u jepen individëve, grupe të ndryshme apo shteteve të cilat punojnë fort në fusha të ndryshme, sidomos në fushën e Paqes dhe zbatimit të të Drejtave për individët, kundër paragjykimit dhe racizmit, por jo vetëm për fushën e Paqes në Botë ka çmim Nobel.
Kategoritë për çmimet Nobel janë si më poshtë:
· Çmimi Nobel për Fizikë
· Çmimi Nobel për Kimi
· Çmimi Nobel për Fiziologji dhe Mjekësi
· Çmimi Nobel për Letërsi
· Çmimi Nobel për Paqe
· Çmimi Nobel për Ekonomi
Përfaqësimi gjinor në mesin e fituesve femra të Çmimit Nobel është i varfër, edhe pse vitet e fundit mentaliteti ka ndryshuar disi. Që nga viti 1901, ka pasur gjithsej 824 fitues meshkuj të çmimit Nobel, dhe 47 fituese femra. Gjatë dekadave të fundit, numri i grave që kanë fituar Çmimin Nobel është rritur. Paqja dhe Letërsi janë fushat ku gratë fitojnë çmime më së shumti – por përsëri më shumë se tetë nga 10 fituesit në këto fusha kanë qenë meshkuj. Në vitin 2015, shkrimtarja femër Svetlana Alexievich mori Çmimin Nobel për Letërsi. Vetëm një grua ka fituar Çmimin në kategorinë Ekonomike, ndërsa dy femra të tjera kanë marrë çmimin Nobel për Fizikë – përfshirë Marie Curie.
Marie Curie është nga të vetëm gratë që ka qenë nderuar dy herë, me Çmimin Nobel në Fizikë në vitin 1903 dhe Çmimin Nobel në vitin 1911 në Kimi. 2.3 për qind e fituesve të çmimit Nobel për Kimi janë gra, ndërsa përfaqësimi i tyre u rrit në 5.3 për qind në fushën e Fiziologjisë apo dhe Mjekësisë.
Ndërsa shtete si: Bjellorusia, Burma, Irani, Kenia, Liberi dhe Jemen nuk kanë patur asnjë fitues mashkull ndaj çmimit Nobel për Letërsi dhe këto çmime i kanë marrë femrat. 50 për qind e fituesve nga Kili, Guatemala dhe Pakistan janë femra – me të gjitha tre vendet që vetëm një mashkull dhe një femër fitues të çmimit Nobel. Nga vendet me numrin më të lartë të fituesve të Çmimit për Letërsi është 4.2 për qind nga Amerikane e që janë femra, ndërsa 4 për qind e fituesve Britanike. Tre nga tetë fituesit e Çmimit Nobel nga Polonia janë femra.
Femrat që janë fituese të çmimit Nobel për Paqe
Deri në 2014, Çmimet Nobel janë dhënë për 817 burra, 47 gra, 25 organizata. Vetëm 16 gra kanë fituar Çmimin Nobel për Paqe që nga viti i krijimit të akademisë të çmime Nobel, në krahasim me 87 burra që e kanë fituar këtë çmim Nobel. Në mesin e 16 femrave që janë fitur çmimin Nobel për Paqen është dhe 17-vjeçarja e cila është e para femër me moshën më të vogël që ka fituar çmim Nobel. Më poshtë janë emrat e fitueseve femra të çmimit Nobel për Paqen se dhe motivacioni për të cilën puna e kontributi i tyre është shpërblyer.
2014: Malala Yousafzai fitoi sepse “Beteja e saj kundër shtypjes së fëmijëve dhe të rinjve dhe për të drejtën e të gjithë fëmijëve në arsim” e bënë atë fituesen me moshë më të vogël që ka fituar çmim Nobel.
2011: Tawakel Karman fiton “Për luftën e tyre jo të dhunshme për sigurinë e grave dhe për të drejtat e grave për pjesëmarrje të plotë në punën e ndërtimit të paqes”
2011: Leymah Gbowee fiton “Për luftën e tyre jo të dhunshme për sigurinë e grave dhe për të drejtat e grave për pjesëmarrje të plotë në punën e ndërtimit të paqes”
2011: Ellen JohnsonSirleaf fiton”Për luftën e tyre jo të dhunshme për sigurinë e grave dhe për të drejtat e grave për pjesëmarrje të plotë në punën e ndërtimit të paqes”
2004: Wangari Maathai fiton “Për kontributin e saj në zhvillimin e qëndrueshëm, për demokraci dhe paqe”
2003: Shirin Ebadi fiton “Për përpjekjet e saja për demokraci dhe të drejtat e njeriut. Ajo e ka përqëndruar veçanërisht punën e saj në luftën për të drejtat e grave dhe fëmijëve”
1997: Jody Williams fiton “Për punën e saj për të punuar për pastrimin dhe ndalimin e minave personale që kishin individët”
1992: Rigoberta Mençu fiton “Në njohjen e punës së saj për drejtësi sociale dhe pajtimit etno-kulturor të bazuar në respektimin e të drejtave të popujve indigjenë”
1991: Aung San Suu Kyi fiton “Për luftën e saj jo të dhunshme për demokraci dhe të drejtat e njeriut”
1982: Alva Myrdal fiton për punën e saj si Ish-ministre e kabinetit; Diplomate; Shkrimtare
1979: Nënë Tereza fiton si Udhëheqëse Misionareve për Bamirësi në botë, kryesisht në Kalkuta.
1976: Mairead Corrigan fiton si Themeluese e Lëvizjes për Paqe në IrlandënVeriore (u quajt më vonë komunitet i njerëzve të Paqes)
1976: Betty Williams fiton si Themeluese e Lëvizjes për Paqe në Irlandën Veriore (u quajt më vonë komunitet i njerëzve të Paqes
1946: Emily Greene Balch fiton për Profesonalizmin e saj në Histori dhe Sociologji; Nderi si Presidenti Internaciionale, Lidhja Ndërkombëtare e Grave për Paqe dhe Liri.
1937: Jane Addams fiton si Sociologe; Presidenti Internacionale për Lidhjes Ndërkombëtare të Grave për Paqe dhe Liri
1905:Bertha von Suttner fiton për punën e saj si Presidente Nderi e Përhershme e Byrosë Ndërkombëtare të Paqes, në Bernë në Zvicër; Autore e nismës dorëzoni armët e juaja.
Nga Ashley Kirk-në Telegraph.co.uk
Përshtati në shqip: Redjon Shtylla
