Më 27 korrik 1789, themelohet Departamenti i parë federal i SHBA-ve

Më 27 korrik 1789, vetëm pak muaj pas hyrjes në fuqi të Kushtetutës së re amerikane dhe formimit të qeverisë së parë federale, Kongresi i Shteteve të Bashkuara miratoi ligjin që krijonte Departamentin e Punëve të Jashtme (Department of Foreign Affairs).
Ky ishte institucioni i parë ekzekutiv i krijuar me ligj, duke shënuar kështu lindjen e agjencisë së parë të qeverisë federale në historinë e SHBA-ve.

Ky departament kishte një mision të qartë: të merrej me marrëdhëniet ndërkombëtare të shtetit të ri amerikan, i cili ende ishte duke ndërtuar identitetin e vet në skenën globale. Në atë kohë, Amerika ishte një republikë e re, që sapo kishte fituar pavarësinë nga Britania e Madhe (1776) dhe që po përpiqej të sigurojë njohje, aleanca dhe tregti me fuqi të tjera botërore.

Nga Departamenti i Punëve të Jashtme tek Departamenti i Shtetit
Vetëm një vit më vonë, në 1789–1790, ky departament u ristrukturua dhe iu zgjerua veprimtaria. Përveç detyrave diplomatike, iu ngarkuan edhe përgjegjësi të brendshme administrative, si ruajtja e vulës së madhe të shtetit (Great Seal of the United States) dhe menaxhimi i disa dokumenteve zyrtare.
Kështu, më 15 shtator 1789, emri i tij u ndryshua zyrtarisht në Departamenti i Shtetit (Department of State), emri me të cilin e njohim edhe sot.

Ky departament është një nga katër të ashtuquajturit kabinete themeluese të qeverisë amerikane, krahas:
Departamentit të Thesarit (Treasury),
Departamentit të Luftës (më vonë Departamenti i Mbrojtjes),
dhe Zyrës së Prokurorit të Përgjithshëm (Attorney General).

Sekretari i parë i Shtetit: John Jay
Në krye të Departamentit të Punëve të Jashtme u emërua John Jay (1745–1829), një nga figurat më të shquara të kohës:
Ai ishte një jurist dhe diplomat nga Nju Jorku, një nga autorët e njohur të Federalist Papers (shkrime që mbështesnin Kushtetutën e re),
kishte përfaqësuar SHBA-në në negociatat e Traktatit të Parisit (1783), që i dha fund Luftës Revolucionare dhe njohu pavarësinë amerikane, dhe njihej si një mbrojtës i fuqishëm i shtetit të ri federal.

Si Sekretari i parë i Shtetit, Jay luajti rol në konsolidimin e diplomacisë amerikane, duke vendosur kontakte me fuqitë evropiane dhe duke ndërtuar praktika që Departamenti i Shtetit i ruan edhe sot. Ai mbajti këtë detyrë nga 1789 deri më 1790, kur u bë Kryetar i parë i Gjykatës së Lartë të SHBA-ve (Chief Justice).

Rëndësia historike
Krijimi i Departamentit të Punëve të Jashtme tregon se që në hapat e parë të qeverisjes, Shtetet e Bashkuara e panë diplomacinë dhe marrëdhëniet ndërkombëtare si jetike për mbijetesën dhe zhvillimin e tyre.
Ky institucion: u bë ura lidhëse midis Amerikës dhe botës, krijoi protokollet e para të shërbimit diplomatik, dhe hapi rrugën për ngritjen e një administrate moderne federale.
Në një kuptim më të gjerë, kjo datë – 27 korrik 1789 – është simbol i një fillimi të ri: i një shteti që sapo kishte fituar lirinë dhe po ndërtonte organet e veta, me vizionin për t’u bërë pjesë aktive e rendit ndërkombëtar.

AV/KJ