VOA: Sistemet e navigimit të avionëve të pasagjerëve po bllokohen çdo ditë gjatë fluturimeve. Kush po ndërhyn?

Sipas studiuesve, sistemet e navigimit të mijëra avionëve të pasagjerëve po bllokohen çdo ditë gjatë fluturimeve të tyre pranë zonave të konfliktit. Siç njofton korrespondenti i Zërit të Amerikës Henry Ridgwell nga Londra, ata paralajmërojnë se teknologjia që po përdoret për bllokimin e sinjaleve elektronike të avionëve, ndaj mund të rrezikojë jetën e pasagjerëve shkruan “Zëri i Amerikës” (VOA).

Sistemi i pozicionimit global, apo sinjalet satelitore “GPS”, po bllokohen dhe “manipulohen”, thotë Raphael Monstein nga Universiteti i Shkencave të Aplikuara të Zyrihut në Zvicër.

“Sistemet elektronike të avionëve manipulohen përmes sinjaleve keqdashëse, që dërgohen nga grupe të forcave të ndryshme në një zonë të caktuar konflikti. Ato i japin informacion të gabuar ekuipazhit të avionëve mbi vendndodhjen e tyre, duke shkaktuar paqartësi mbi pozicionin e tyre. Këto sinjale mund të shkaktojnë paralajmërime të rreme dhe humbje të kontrollit mbi vijën e fluturimit, sepse pilotët nuk mund të jenë plotësisht të sigurt që sistemi i tyre i navigimit “GPS” po jep sinjale të rreme se ata ndodhen diku tjetër.”- shtoi ai. Por jo vetëm në zona konflikti. Teknologjia e sofistikuar ka renë në duar të keqija dhe terroriste.

Eksperti Monstein gjurmon ndërhyrjet në sistemet e navigimit “GPS” të avionëve civilë në kohë reale dhe i publikon të dhënat në internet. Ai thotë se ka patur një rritje të madhe të ndërhyrjeve që nga fillimi i vitit duke rrezikuar avionin, pra jetët e pasagjerëve.

Kompania ajrore “Finnair” pezulloi fluturimet për në Tartu, në Estoninë lindore pasi ndërprerja e sinjalit të sistemit “GPS” pengoi uljen e dy avionëve. Avionët nuk dinin ku të uleshin sepse kishte ndërhyrje që i ç’orientonte sinjalet.

Kompania ajrore raportoi një rritje të ndërhyrjeve në sistemin satelitor të navigimit “GPS” afër kufirit rus që nga viti 2022, kur Finlanda aplikoi për anëtarësim në NATO, e nxitur nga sulmi në shkallë të gjerë i Rusisë në Ukrainë.

Në atë kohë, Estonia fqinje tha se kjo ndërhyrje ishte një taktikë e qëllimshme ruse.

“Ne të gjithë e kuptojmë se këto sulme hibride janë shumë të rënda. Duhet të jemi gati edhe për këto lloje sulmesh”, thotë Hanno Pevkur, Ministër i Mbrojtjes i Estonisë.

Rusia ka mohuar akuzat për ndërprerjen e sinjaleve të sistemit “GPS”.

Por, sa e rrezikshme është kjo për avionët dhe pasagjerët e tyre?

“Ka shumë sisteme në aviacion, që janë ndërtuar për një arsye të caktuar. Dhe një prej tyre është, për shembull, sistemi i paralajmërimit të afërsisë me tokën. Nëse detyroheni ta çaktivizoni atë sepse ju jep paralajmërime të rreme, kjo nuk është një gjë e mirë sepse e ul shkallën e sigurisë. Pra ky mund të jetë një rrezik i lartë”- thotë eksperti Raphael Monstein.

Bllokimi dhe manipulimi i sinjalit të sistemit “GPS” gjithashtu ndikon në navigimin në tokë.

Kjo gjë po krijon pasiguri dhe frikë të pasagjerët, sidomos në këto zona, porse teknologjia e sofistikuar mund të bjerë edhe në duar të rrezikshme në zona të tjera.

Ndërhyrjet po ndodhin kryesisht rreth zonave të konfliktit, si ato në Lindjen e Mesme, Detin e Zi dhe rreth Rusisë. Mesatarisht, rreth 1000 avionë në ditë preken nga këto ndërhyrje, që është një numër shumë i lartë. Ekspertët thonë se qeveritë dhe grupet e armatosura ndërpresin sistemet satelitore të navigimit “GPS” për t’u mbrojtur nga sulmet me raketa dhe dronë.
Por kjo rrezikon avionët, të cilëve iu bëhet “çorap” sinjali për tu orientuar.