The New York Times: Leksioni nga tërmeti në Shqipëri, Ballkani i papërgatitur për…

”The New York Times” i ka kushtuar një artikull pikërisht tërmetit të 26 nëntorit të vitit të kaluar i cili la pas 51 viktima në Shqipëri. Sipas saj në Shqipëri shpesh ndërtimi kompromentohet nga korrupsioni ndërkohë thekson se Ballkani është shkatërruar disa herë nga tërmetet. Ajo çfarë paralajmëron kjo media është se gjithë rajoni është i papërgatitur të përballojë një tërmet më të fuqishëm. Tërmeti i 26 nëntorit në Shqipëri vrau 51 njerëz, dërgoi qindra në spitale dhe la mijëra të pastrehë. Ndërsa tronditja vazhdon, tragjedia ofron një paralajmërim të ashpër për një rajon që është shkatërruar nga tërmetet shumë më të fuqishme në të kaluarën dhe që ekspertët paralajmërojnë se është i papërgatitur për një tjetër më të madh.

Nga Bukureshti në Rumani deri në Sofje në Bullgari dhe në mbarë vendet e Ballkanit në Evropën juglindore, qeveritë e njëpasnjëshme nuk kanë arritur të indetifikojnë rreziqet që paraqesin ndërtesat e vjetra. Miliona njerëz jetojnë në shtëpi me pak gjasa se mund të mbijetojnë nga një tërmet më i madh, thonë ekspertët.

Duke udhëtuar nëpër zonat më të goditura pas tërmetit të fundit në Shqipëri, shkalla e sfidës ishte e dukshme. Tërmeti i kishte bërë ndërtesat e ndërtuara edhe më të rrezikuara, dukë rënduar situatën edhe më shumë. Vendi nuk ka inxhinierë dhe ekspertë të mjaftueshëm për të vlerësuar të gjitha pronat që janë dëmtuar dhe madje edhe kur rreziku dihet, kostoja e kryerjes së riparimeve të nevojshme është shpesh pengesë në një nga vendet më të varfëra të Evropës. Kryeministri Edi Rama tha se kohët e fundit qeveria për riformulonte buxhetin për t’ia dalë me krizën por kishin nevojë edhe për mbështetjen e ndërkombëtarëve. “Thjesht, është e pamundur ta bësh këtë vetëm”,-tha ai. Ndërsa Shqipëria vazhdon të mari veten, të tjerët në rajon po përdorin këtë moment si alarm. Duke ecur në rrugët e qytetit të vjetër në Bukuresht, vizitorët me një sy të mprehtë do të dallojnë qarqet e kuqe – në qindra ndërtesa.

Ata u vendosën atje nga inxhinierë për të klasifikuar ndërtesat në rrezik më të madh në rast të aktivitetit sizmik. Qeveria në kryeqytetin Rumun, identifikoi 349 struktura në rrezik më të lartë dhe ka të ngjarë të shemben. “Ne flasim vetëm për rreth 300 ndërtesa në rrezik të shembjes në Bukuresht,” tha Matei Sumbasacu, themeluesi i Re: Rise, organizata e parë joqeveritare e Rumanisë, e përqendruar në zvogëlimin e rrezikut sizmik. “Ne kemi informacion për rreth 1.600 ndërtesa të tjera, dhe nuk dimë se sa të tjera ka. Ai është aq i apasionuar pas temës sa ka bërë tatuazhe në parakrahun e tij të djathtë të dhënat sizmike të një tërmeti që tronditi vendin në 1977.

Në Rumani, ndërtesat më të vjetra shpesh paraqesin rrezikun më të madh. Por në vendet e tjera, si Shqipëria, janë ndërtimet më të fundit që shqetësojnë shumë ekspertë. Kur një tërmet me madhësi 5.7 tronditi Bullgarinë në vitin 1986, dëmi tejkaloi më shumë nga ç’mund të pritej. Në qytetin e vogël të Strazhitsain, në veri të vendit, shumë shtëpi u shkatërruan dhe shumica e atyre që mbetën të pashkatërruara u konsideruan të pasigurta. Mijëra ngelen të pastrehë. Që nga viti 2007, kur Bullgaria u bë pjesë e Bashkimit Evropian, ndërtimet në vend duhej të respektonin kërkesat e bllokut për rezistencën ndaj tërmetit.

Sidoqoftë, shumë nga ndërtimet datojnë që nga koha e komunizmit, kur autoritetet iu përgjigjën nevojave urgjente të strehimit duke ngritur komplekse gjigande të paneleve paraprakisht. Të ndërtuara në mënyrë korrekte dhe me mirëmbajtjen e duhur, struktura të tilla mund të mos paraqesin një rrezik të madh. Duke vozitur përgjatë bregdetit Adriatik, nga Dalmacia veriore në Kroaci përmes Malit të Zi dhe në jug në Shqipëri, rezultatet e ndërrimeve në pllaka tektonike me kalimin e viteve mund të shihen në peizazhin mahnitës të maleve që ngrihen ndjeshëm lart mbi detin Adriatik, sikur sikur shuhen nga toka. Pavicevic, 86 vjeç, pati “takimin e tij të parë me shkatërrimin” gjatë tërmetit në Shkup të vitit 1963, i cili la më shumë se 1.000 njerëz të vdekur dhe qindra mijëra të pastrehë.

Tragjedia bëri që të rifillonte studimi dhjetëvjeçar i inxhinierit civil dhe avokimin e ashpër të marrjes në konsideratë të ndërtesave të reja, të infrastrukturës dhe planeve urbane. Këto tërmete të shekullit të 20-të e shndërruan Ballkanin një “ pajtë të cekët , transparente” për të studiuar tektonikën e pllakave. Sidoqoftë, z. Paviceviç shqetësohet se Ballkani ka injoruar historinë e tyre sizmike dhe mësimet që ai ka dhënë. Është si një ndjenjë e ndarë dhe me ekspertë të tjerë në rajon, përfshirë Z. Sumbasacu në Rumani. “Ne kemi nevojë për më shumë guxim, kemi nevojë për më shumë guxim politik, sepse dikush duhet të jetë i hapur për këtë,” tha ai. “Ne duhet të pranojmë cënueshmëria tonë.