Ekonomi në Epokën e bollëkut

 Nga  J. Bradford Delong / Një nga sfidat më të mëdha të kohëve të fundit me të cilat përballet njerëzimi është sigurimi për të pasur mjaftueshëm për të ngrënë. Nga agimi në bujqësisë deri edhe në moshën industriale, gjendja e zakonshme njerëzore ishte ajo që dietologët dhe ekspertët e shëndetit publik do ta përshkruanin si stresin më të rëndë dhe më të dëmshëm të ushqimeve bio. Për rreth 250 vjet më parë, Anglia ishte shoqëria më e pasur që kishte ekzistuar ndonjëherë, por mungesa e ushqimit ende është shtypësve për popullsitë e mëdha. Një shekull pas rritjes ekonomike më vonë, klasa punëtore në Shtetet e Bashkuara ishte ende duke shpenzuar 40 cent për çdo dollar shtesë të fituara në më shumë kalori.

Sot, mungesa e ushqimit nuk është më një problem, të paktën në vendet me të ardhura të larta. Në SHBA, afërsisht 1% e fuqisë punëtore është në gjendje të marrë ushqim të mjaftueshëm për të furnizuar të gjithë popullsinë me kalori të mjaftueshme, të cilat janë transportuar dhe shpërndarë nga një tjetër 1% e fuqisë punëtore. Kjo nuk ka llogari për të gjithë industrinë ushqimore, natyrisht.  Sfidat me të cilat përballemi tani janë ato të bollëkut. Në të vërtetë, kur është fjala për punëtorë të përkushtuar për dietat tona, ne mund të shtojmë disa prej 4% të fuqisë punëtore të cilët, duke punuar si infermierë, farmacistë, dhe edukatorë, do të na ndihmojë në zgjidhjen e problemeve që rezultojnë nga që ka konsumatori, si shumë kalori ose llojet e gabuar të ushqimeve.

Më shumë se 20 vjet më parë, Alan Greenspan, atëherë-Kryetari i Rezervës Federale në SHBA, nisi duke theksuar se rritja e GDP në SHBA ishte duke u bërë më pak e shtyrë nga ana e konsumatorëve duke u përpjekur për të marrë më shumë gjëra. Ata që janë në klasën e begatë dhe të mesme janë duke u bërë më shumë të interesuar në komunikimin, duke kërkuar informacion, dhe duke u përpjekur për të blerë atë që dëshironin. Natyrisht, pjesa tjetër e botës ende përballet me probleme të mungesës; afërsisht një e treta e popullsisë së botës lufton për të marrë ushqim të mjaftueshëm. Dhe nuk ka asnjë garanci se këto probleme do të zgjidhen vetë. Vlen për tu kujtuar se më pak se 150 vjet më parë, si Karl Marksi dhe John Stuart Mill besonin se India dhe Britania do të konvergojnë ekonomikisht në jo më shumë se tre breza.

Nuk ka mungesë të problemeve për t’u shqetësuar: fuqia shkatërruese e armëve tona bërthamore, natyra kokë fortë e politikës tonë, ndërprerjet e mundshme të mëdha sociale që do të shkaktohen nga ndryshimi i klimës. Por prioriteti numër një për ekonomistët – në të vërtetë, për njerëzimin – është gjetja e mënyrave për të nxitur rritjen ekonomike të barabartë. Disa nga problemet që ka të ngjarë të shfaqen tashmë janë duke u bërë të dukshme. Sot, shumë njerëz nxjerrin veten nga punët e tyre. Kur puna bëhet një pjesë më pak e rëndësishme e ekonomisë, dhe njerëzit në moshë pune, në veçanti, të bëhet një pjesë e vogël e fuqisë punëtore, problemet që lidhen me përfshirjen sociale janë të detyruara të bëhen edhe më kronike dhe më akute. Një prirje e tillë mund të ketë pasoja të shtrihet përtej gjërave personale ose emocionale, duke krijuar një popullsi që është, për të marrë hua një frazë nga ekonomistët. Me fjalë të tjera, ata do të vihen në shënjestër nga ata që nuk kanë mirëqenien e tyre si qëllimin e tyre kryesor.

Në vend që të punojnë për të mbrojtur lirinë e natyrshme, ku dhe institucionet e mundshme e ndërtimit të përafrojë efektet e saj diku tjetër, sfida qendrore do të jetë për të ndihmuar njerëzit të mbrojnë veten nga manipulimi. Për të qenë të sigurt, nuk është e qartë se ekonomistët do të ketë një avantazh krahasues në adresimin e këtyre problemeve. Por, tani për tani të paktën, ekonomistët e sjelljes si Akerlof, Shiller, Richard Thaler, dhe Matthew Rabin duket të jetë lider në fushë. Në çdo rast, një nevojë për shikim vetëm në titujt për të kuptuar se çështja është bërë një karakteristikë përcaktuese e epokës sonë ekonomike.

Burimi: Project Syndicate/Përshtati: Redjon Shtylla