Europa në periferi, një rend i tendosur!

“Në vitin 2001, Shtetet e Bashkuara përbënin një të pestën e prodhimit ekonomik të botës. Sot, ajo është përgjegjëse për më pak se një të gjashtën e totalit global. Pa marrë parasysh se udhëheqja e angazhuar dhe inovative amerikane mbetet, SHBA në vetvete mund të garantojë me rendin ndërkombëtar liberal. Ajo ka nevojë për aleatë në përpjekje, dhe BE-ja, ende ekonomia më e madhe në botë, pavarësisht viteve, do të bëjë një kandidat të përsosur – në qoftë se vetëm ajo do të tërheqë veten së bashku“…

Nga: Ana PALACIO

Rendi liberal ndërkombëtar që ka ndihmuar në stabilizimin e botës që nga fundi i Luftës së Ftohtë është nën tendosje. Rusia, kaosi në Lindjen e Mesme, dhe tensionet e pashuara në Kinën Jugore janë të gjitha simptomat e një sistemi që ka filluar të tensionohet.

Drejtuesit e paqëndrueshmërisë  janë shumë. Ato përfshijnë një ndryshim në fuqinë ekonomike nga Perëndimi në Lindje, dobësimin e institucioneve formale, dhe pakënaqësinë e përhapura në demokracitë perëndimore. Por, mbi të gjitha, dy zhvillime të rëndësishme që janë gërryer rendin liberal ndërkombëtar: Tërheqja e Shteteve të Bashkuara nga udhëheqja globale dhe kriza e zgjatur e Evropës. Kohët e fundit, ka pasur shenja se SHBA-ja po fillon të rimarrë veten. Pas gjashtë viteve kjo “çon nga prapa” dhe ka tërhequr vija të pakuptimta të kuqe. Presidenti Amerikan Barack Obama ka filluar të kërkojë marrëveshje të reja, fleksible, diplomatike dhe ushtarake – për t’iu përgjigjur kërcënimeve globale.

Në vitin 2015, administrata e Obamës ishte i rëndësishme në sjelljen në lidhje me marrëveshjen e klimës në Paris dhe një marrëveshje për të frenuar programin bërthamor të Iranit. Javën e kaluar, Sekretari Amerikan i Mbrojtjes, Ashton Carter zbuloi një buxhet të propozuar ushtarak për vitin 2017 që sinjalizoi planet për një qëndrim muskulor global. Kërkesa përfshin fonde për operacionet detare në Azi, një ripopullim i arsenalit ushtarak që është varfëruar që nga lufta kundër Shtetit Islamik, dhe një angazhim për risinë teknologjike.

Koleksioni i propozimii, megjithatë, ishte për shpenzimet në Evropë, për të “mbështetur aleatët tanë të NATO-s përballë agresionit të Rusisë, kjo nga ana e SHBA-së”.  Rusia ka shkaktuar probleme në Ukrainë, Evropa është edhe një herë një fokus strategjik për SHBA-në. Por mesazhi më i thellë është shumë më pak inkurajues. SHBA-ja është duke vepruar për shkak se partnerët evropianë nuk kanë lëvizur ende.

Kjo divergjencë është shqetësuese. Angazhimi i Amerikës është i nevojshëm për të siguruar momentin, por është pesha e Evropës që ka shërbyer si masë kritike e nevojshme për të lëvizur rendin liberal në botë, në një drejtim pozitiv. Siguria Amerikane ngre mundësinë që më shumë se dy dekada të famës në rritje, Evropa do të humbas fuqinë e saj për vendosjen e rendit të ditës.  Në vitin 2011, pas operacionit të NATO-s në Libi, i cili zbuloi plotësisht kufijtë e kapacitetit ushtarak të Evropës, pastaj Sekretari i Mbrojtjes Robert Gates vizitoi Brukselin. Mesazhi i tij ishte i zymtë: “Nëse trendet aktuale në rënien e kapaciteteve të mbrojtjes evropiane nuk ndalen dhe të përmbysen, udhëheqësit e ardhshëm politik të  Amerikës – ata për të cilët Lufta e Ftohtë nuk ishte eksperienca formuese, nuk mund të marrë në konsideratë kthimin në investimet e Amerikës në NATO me vlerë të kostos”.

Paqëndrueshmëria në Lindjen e Mesme ka shkaktuar një krizë të migrimit në shkallë të gjerë. Terrorizmi është rishfaqur si një kërcënim i rëndësishëm. E megjithatë, të gjithë flasin për riorganizimin dhe forcimin e aftësive mbrojtëse të Evropës, pak rëndësi ka nëse është arritur. Ndryshimi i Amerikës në gur nuk është rezultat i Evropës të marrë aktin e tij së bashku; reflekton njohjen se kërcënimi që vjen nga Rusia nuk mund të lihet i pakontrolluar. Kjo pikë është shtyrë nga një raport i fundit nga Rand Corporation i cili tregon se sa të prekshëm janë partnerët baltik të NATO-s – Estonia, Letonia, Lituania.

Në sipërfaqe të saj, vendimi i Amerikës për t’u përballur me Rusinë kujton raste të mëparshme kur Evropa ka provuar për t’iu përgjigjur sfidave të vendit të saj, si në rastin e paharrueshëm në Bosnje në vitet 1990. Por gjendja e tanishme është më e rrezikshme se ajo e viteve 90; kjo të kujton Luftën e Ftohtë, kur Evropa ishte një objekt dhe jo një aktor gjeopolitikë. Rreziqet e kontinent edhe një herë janë duke u bërë fushë shahu në të cilën Shtetet e Bashkuara dhe Kremlini luajmë për avantazh.

Në vitin 2001, Shtetet e Bashkuara përbënin një të pestën e prodhimit ekonomik të botës. Sot, ajo është përgjegjëse për më pak se një të gjashtën e totalit global. Pa marrë parasysh se udhëheqja e angazhuar dhe inovative amerikane mbetet, SHBA në vetvete mund të garantojë me rendin ndërkombëtar liberal. Ajo ka nevojë për aleatë në përpjekje, dhe BE-ja, ende ekonomia më e madhe në botë, pavarësisht viteve, do të bëjë një kandidat të përsosur – në qoftë se vetëm ajo do të tërheqë veten së bashku.

Gjatë shekullit XX, Evropa ka qenë partner i Amerikës. Tani, kur është e nevojshme edhe një herë, BE-ja është duke u pakësuar në drejtim e saj. Përveç rasteve kur udhëheqësit e saj të ndryshojë, sigurisht dhimbja e rendit liberal botëror do të vazhdojë.

Burimi: Project Syndicate/Përshtati: Redjon Shtylla