“Ka shumë sfida”: Sirianët në Turqi shqyrtojnë kthimin pas rënies së Assadit

Sirianët në Turqi po vlerësojnë nëse është koha e duhur për t’u kthyer në atdheun e tyre, pas rënies së regjimit të Bashar al-Assad në dhjetor 2024. Kjo dilemë vjen pas vitesh qëndrimi në Turqi, e cila u bë një strehë e sigurt për miliona sirianë që ikën nga lufta civile që filloi në vitin 2011.

Për Ahmedin 18-vjeçar, i cili u largua nga Siria në moshën pesëvjeçare, dëshira për t’u kthyer është e fortë. Ai planifikon të kthehet brenda një ose dy vjetësh, duke kursyer para pavarësisht pagave të ulëta në Siri, me besimin se vendi do të rindërtohet dhe do të bëhet “si ar”. Ai është pjesë e më shumë se gjysmë milioni sirianësh që janë larguar nga Turqia që nga rrëzimi i diktatorit sirian.

Në kulmin e saj, Turqia strehoi 3.5 milionë sirianë, duke shkaktuar tensione politike dhe, herë pas here, sulme ksenofobike. Zyrtarisht, asnjë sirian nuk do të detyrohet të largohet, por disa ndiejnë presion për t’u kthyer, për shkak të ndryshimeve burokratike dhe një mirëseardhjeje në zbehje. Një grua siriane, e cila dëshiron të mbetet anonime, thekson se organizatat e shoqërisë civile po marrin mesazhin nga autoritetet se “është koha për t’u larguar”, duke shprehur frikën se një kthim i pakontrolluar do të shkaktonte kaos.

Aya Mustafa, 32 vjeçe, nga Aleppo, dëshiron të largohet, por jo ende. Ajo tregon se kthimi është një temë e vazhdueshme bisede në komunitetin sirian. Megjithatë, ajo thekson “shumë sfida”, duke përfshirë fëmijët e lindur në Turqi që nuk flasin arabisht, shkallën e shkatërrimit në Siri dhe faktin që presidenti i përkohshëm, Ahmed Al Sharaa, është një ish-udhëheqës i lartë i Al Kaedës. Shtëpia e familjes së saj në Aleppo është ende në këmbë, por e zënë nga dikush tjetër. Ajo thekson nevojën për shërbime bazë si energjia elektrike, uji dhe punët për të mbijetuar, veçanërisht për familjet me të moshuar dhe persona me aftësi të kufizuara. Ajo beson se familja e saj do të kthehet me kohën, kur Siria të rindërtohet.

Nga ana tjetër, një baba sirian, drejtues i një organizate ndihme, shprehet prerazi se ai dhe familja e tij nuk do të kthehen. Ai citon probleme me ekonominë, sigurinë, arsimin dhe sistemin shëndetësor, si dhe mungesën e përvojës së qeverisë së përkohshme. Ai ka vizituar Sirinë e re dhe nuk është ndjerë i sigurt, duke përmendur vrasjet e përditshme. Ai ka plane rezervë (B, C, D) në rast se politikat e qeverisë turke ndryshojnë, por asnjë prej tyre nuk përfshin kthimin në Siri.

Qëndrimi në Turqi gjithashtu nuk është i lehtë. Sirianët gëzojnë “mbrojtje të përkohshme” me kufizime, duke e pasur të vështirë të marrin leje pune dhe shpesh duke punuar në punë me paga të ulëta. Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan, i cili mbështeti kryengritjen kundër Assadit, ka insistuar se asnjë sirian nuk do të dëbohet, por avokatët e refugjatëve vërejnë presione në rritje. Këto përfshijnë ndërprerjen e kujdesit mjekësor falas nga janari dhe rregulloret e reja qeveritare që e bëjnë më të shtrenjtë punësimin e tyre. Metin Corabatir, kreu i një qendre kërkimore turke për azilin dhe migracionin (IGAM), paralajmëron se zgjedhjet presidenciale dhe parlamentare të vitit 2028 mund të ringjallin retorikën ksenofobike, duke ndikuar në politikat aktuale të Erdoganit.

Megjithatë, ka edhe histori shprese. Mahmud Sattouf, 63 vjeç, dhe gruaja e tij Suad Helal, të cilët kanë shtetësi turke, po shkojnë në Siri për një vizitë dhe planifikojnë të kthehen përfundimisht brenda një viti me katër djemtë e tyre dhe familjet e tyre. Mahmud, një mësues, shpreh gëzim të madh dhe dëshirë për të rindërtuar vendin e tij, duke thënë: “Lindje, perëndim, shtëpia është më e mira.” Ai beson se do të jetë njeriu më i lumtur në botë kur të kthehet përgjithmonë.