Maduro thotë se arsyeja e vërtetë e fiksimit të Trumpit me Venezuelën është nafta – a ka të drejtë?

Diktatori i Venezuelës, Nicolás Maduro, thotë se motivi i vërtetë pas grumbullimit masiv ushtarak të SHBA-së në Karaibe është nafta: vendi i tij ka rezervat më të mëdha të provuara në botë.

Departamenti Amerikan i Shtetit e mohon këtë, duke këmbëngulur se sulmet ajrore ndaj varkave, të cilat kanë vrarë më shumë se 80 persona, dhe dislokimi i gjerë ushtarak pranë Amerikës së Jugut janë pjesë e një fushate kundër trafikut të drogës.

Sido që të jetë, Donald Trump duket i vendosur për ndryshimin e regjimit në Venezuelë – një vend aleatët kryesorë të të cilit janë Kina, Rusia dhe Irani, dhe që ka përjetuar një kolaps të thellë ekonomik, i cili shkaktoi krizën më të madhe të migracionit në rajon.

Megjithatë, Trump ka dëshmuar se është i gatshëm të arrijë një mirëkuptim me liderë autoritarë në vende të tjera, dhe sulmet ajrore ndaj varkave të vogla në Karaibe vështirë se do të kenë ndikim të madh në fluksin e drogës – shumica e së cilës hyn në vend përmes Meksikës – duke i bërë kritikët e presidentit amerikan të konkludojnë se duhet të ketë një motiv tjetër në lojë.

Presidenti i majtë i Kolumbisë, Gustavo Petro – i cili vetë është në një konflikt gjithnjë e më të ashpër me Trumpin – e ka përshkruar fushatën tre-mujore kundër Karakasit si “një negociatë për naftën”, duke argumentuar se Trump “nuk po mendon për demokratizimin e Venezuelës, e aq më pak për trafikun e drogës”.

Por analistët e njohur me mënyrën se si funksionon sektori i naftës në Venezuelë thonë se nuk është kaq e thjeshtë.

“Unë mendoj se nafta mund të jetë një nga motivimet [e grumbullimit ushtarak], por jo kryesorja. Ajo është vetëm një pjesë e tablosë së madhe,” tha Francisco J. Monaldi, drejtor i Programit të Energjisë për Amerikën Latine në Institutin Baker për Politika Publike të Universitetit Rice, në Hjuston.

Para së gjithash, “Venezuela është një lojtar shumë i vogël në këtë pikë,” tha ai.

Vendi zotëron pothuajse një të pestën e të gjitha rezervave të njohura globale – por prodhon më pak se 1% të prodhimit botëror. Shumica e rezervave të Venezuelës janë naftë e papërpunuar “e rëndë dhe me sulfur”, e cila është më e vështirë dhe më e kushtueshme për t’u nxjerrë. Ndërkohë, sektori i saj i naftës është dëmtuar nga dekada korrupsioni, keqmenaxhimi dhe nëninvestimi.

Monaldi vlerëson se prodhimi aktual prej pak më pak se 1 milion fuçi në ditë mund të rritet në 4 milionë apo edhe 5 milionë në ditë – por për ta bërë këtë do të duheshin rreth 100 miliardë dollarë investime dhe do të kërkonte të paktën 10 vjet.

Pas një greve të punëtorëve të naftës në fillim të viteve 2000, paraardhësi dhe mentori i Maduros, Hugo Chávez, shkarkoi një numër të madh punëtorësh në kompaninë shtetërore Petróleos de Venezuela Sociedad Anónima (PDVSA) dhe konsolidoi kontrollin e qeverisë mbi kompaninë.

Qeveria e tij më vonë dekretoi se PDVSA duhet të zotëronte të paktën 51% të pronësisë dhe kontrollin operacional të të gjitha fushave të kërkimit, duke larguar multinacionalet që kishin operuar prej kohësh në vend, si ConocoPhillips dhe Exxon-Mobil.

Prodhimi më pas hyri në një rënie të thellë, veçanërisht pasi SHBA, gjatë mandatit të parë të Trumpit, vendosi sanksione që ndalonin importet e naftës venezueliane. Joe Biden i lehtësoi këto kufizime me shpresën se Maduro do të lejonte një tranzicion demokratik, por pas zgjedhjeve të vitit të kaluar – që besohet gjerësisht se u vodhën nga Maduro – Trump i rivendosi sanksionet.

Megjithatë, edhe gjatë sanksioneve, gjiganti amerikan i naftës Chevron nuk i pezulloi kurrë plotësisht operacionet e tij në Venezuelë, duke i mbajtur ato, ndonëse në nivele të reduktuara në mënyrë drastike.

Trump i revokoi licencën Chevron-it, por ndryshoi kurs në korrik, duke urdhëruar që në vend që të transferoheshin te regjimi i Maduros, honoraret të përdoreshin për të mbuluar kostot operacionale dhe për të shlyer një borxh të vjetër të qeverisë venezueliane ndaj kompanisë amerikane.

Edhe pse mungesa e transparencës së regjimit të Maduros reflektohet në sektorin e naftës, analistët vlerësojnë se PDVSA aktualisht mban 50% të operacioneve; Chevron, 25%; 10% është në sipërmarrje të përbashkëta të udhëhequra nga Kina; 10% nga Rusia; dhe 5% nga kompani evropiane.

Që nga lehtësimi i fundit i kufizimeve nga ana e Trumpit, Chevron ka importuar midis 150,000 dhe 160,000 fuçi në ditë në SHBA.

“Unë besoj se përfituesi kryesor i një ndryshimi politik në Venezuelë do të ishte Chevron,” tha José Ignacio Hernández, një studiues ligjor dhe hulumtues i industrisë së naftës në Venezuelë, i cili punon me konsulencën Aurora Macro Strategies.

Por Hernández, i cili ishte anëtar i ekipit të Juan Guaidó-s, kur figura kryesore e opozitës e shpalli veten president të përkohshëm në vitin 2019, gjithashtu e hedh poshtë idenë se nafta është fokusi kryesor i fushatës amerikane.

“Sektori i naftës në Venezuelë është i shkatërruar… Nuk është një treg tërheqës në afat të shkurtër, veçanërisht për një vend si SHBA, i cili tashmë ka prodhimin më të madh në botë,” shtoi ai.

Hernández iu referua raporteve të fundit se gjatë bisedimeve me të dërguarit amerikanë, Maduro ofroi të hapte të gjitha projektet ekzistuese dhe të ardhshme të naftës dhe arit për kompanitë amerikane. “Nëse Trump do të donte të arrinte një marrëveshje monopoli mbi naftën e Venezuelës, ai do ta kishte pranuar ofertën e Maduros,” tha Hernández.

Monaldi tha se edhe nëse do të kishte një ndryshim regjimi dhe një kandidat i mbështetur nga SHBA do të merrte detyrën, vendimi përfundimtar nëse do të investohej në naftën e Venezuelës do të mbetej në fund të fundit në duart e kompanive, të cilat do të vlerësonin stabilitetin politik dhe ekonomik mbi gjithçka tjetër.

“Venezuela ka burime masive, shumë infrastrukturë dhe fusha që tashmë janë të zhvilluara; askush nuk do të shkonte atje për të eksploruar nga e para… Por, në të njëjtën kohë, ka me tonelata pengesa potenciale: rreziqet politike, historia e vendit, fakti që nafta është më pak e vlefshme,” tha ai.

“Pra, pengesat janë kryesisht mbi tokë.”