Tani e dimë se sa vite ka Dielli dhe kur do të “vdesë”

Si do të evoluojë Dielli në të ardhmen? Cila do të jetë data e “vdekjes” së tij? Tani astronomët kanë të dhëna të reja në dispozicion për t’iu përgjigjur këtyre pyetjeve, falë misionit Gaia të Agjencisë Evropiane të Hapësirës dhe informacionit të ri të mbledhur, i cili u publikua më 13 qershor.

Gaia është një anije kozmike e nisur nga ESA në vitin 2013 për një mision që duhet të vazhdojë deri në vitin 2025. Objektivi i saj kryesor është të mbledhë të dhëna për yjet e galaktikës sonë, nga matja e pozicionit të tyre, te distanca deri te lëvizja e tyre. Duke krahasuar dhe studiuar këto të dhëna, veçanërisht ato që lidhen me lëshimin e tretë të rëndësishëm, të 13 qershorit, ishte e mundur të zbulohej diçka më shumë rreth yllit rreth të cilit rrotullohet Toka, Diellit.

Ndërsa masa e yjeve ndryshon relativisht pak gjatë jetës së tij, temperatura dhe madhësia e tij ndryshojnë shumë me kalimin e viteve. Këto ndryshime përcaktohen nga lloji i reaksioneve të shkrirjes bërthamore që ndodhin brenda yllit. Për të lidhur vetitë e qindra yjeve që ne jemi në gjendje të vëzhgojmë, ekziston një diagram, i njohur si diagrami Hertzsprung-Russell, i krijuar në fillim të shekullit të njëzet nga dy astronomët Ejnar Hertzsprung dhe Henry Norris Russell. Ky model lidh shkëlqimin e brendshëm të një ylli me temperaturën e sipërfaqes së tij dhe për këtë arsye është në gjendje të zbulojë se si yjet evoluojnë gjatë cikleve të tyre të gjata të jetës.

Dielli sot është 4.57 miliardë vjet i vjetër. Është në një “moshë të rehatshme të mesme, duke shkrirë hidrogjenin në helium dhe në përgjithësi është në një situatë mjaft të qëndrueshme, madje edhe të palëvizshme”, shpjegojnë ata të ESA. Kur hidrogjeni të mbarojë në bërthamë, do të fillojnë ndryshimet në proceset e shkrirjes dhe ylli do të kthehet në një gjigant të kuq, duke shkuar drejt “vdekjes” së tij. Për të kuptuar se kur do të ndodhë kjo, duhet të keni informacion mbi masën dhe përbërjen e tij kimike. Këtu hyjnë në lojë të dhënat e Gaia dhe diagrami HR, i cili na lejon të lidhim historinë e yjeve të tjerë me atë të Diellit.

Analiza është bërë nga Orlagh Creevey, i Observatorit Côte d’Azur dhe nga bashkëpunëtorët e Njësisë së Koordinimit 8 të Gaia. Ata përdorën kryesisht të dhëna në lidhje me yjet me temperatura sipërfaqësore midis 3,000 dhe 10,000 Kelvin (Dielli sot ka një temperaturë sipërfaqësore prej rreth 6,000 Kelvin). Ai ka përpara ende një jetë të gjatë dhe për këtë arsye mund të zbulojnë më shumë informacion mbi historinë e Rrugës së Qumështit. Më pas ata u fokusuan në trupat qiellorë me të njëjtën masë dhe përbërje kimike si Dielli, kriteret përfshinin një kampion prej 5,863 yjesh, dhe arritën të vizatojnë një vijë në diagramin HR që përfaqëson evolucionin e tij nga e kaluara në të ardhmen.

Dielli do të arrijë temperaturën e tij maksimale kur të “mbushë” rreth 8 miliardë vjet (pra pas rreth 3.5 miliardë vjet). Pastaj do të ftohet dhe do të bëhet një yll gjigant i kuq. Përfundimisht do të “vdes”, duke u shndërruar në një xhuxh të bardhë. “Nëse nuk mund ta kuptojmë Diellin tonë, edhe pse ka shumë gjëra që nuk i dimë për të, si mund të mendojmë e të kuptojmë të gjithë yjet e tjerë që përbëjnë galaktikën tonë të mrekullueshme?” – shpjegoi Creevey.