Pena është më e fortë se shpata

Karikaturistë nga mbarë botë, në homazh të viktimave të “Charlie Hebdo”, i krahasojnë lapsat me armët, gazetarët me luftëtarët- kjo është edhe arsyeja se pse shumë protestues mbajnë stilolapsa dhe lapsa në ajër. Në shumë karikatura theksohet se “pena është më e fortë se shpata”. Po ku e ka origjinën kjo shprehje?

Nga Alison Gee, BBC

Fjalët anglisht “pena është më e fortë se shpata” janë shkruar për herë të parë nga romancieri dhe dramaturgu Edward Bulwer- Lytton në vitin 1839, në dramën e tij historike “Kardinali Richelieu” (Rishelje).

Richelieu, që drejtonte ekzekutivin në kohën e Mbretit Louis XIII, zbuloi një komplot për ta vrarë, por si prift, nuk ishte në gjendje që të merrte armët kundër armikut të tij.

Ndihmësi i tij, Francois, tha: “Por tani, në komandën tuaj ka armë të tjera, Zoti im”.

Richelieu bie dakord: “Pena është më e fuqishme se shpata. Hiqeni shpatën. Shtetet mund të shpëtohen pa të!”

Shprehja fitoi terren menjëherë, thotë Susan Ratcliffe, një redaktore e asociuar e “Oxford Quotations Dictionaries”.

“Në vitin 1840, ajo ishte shumë e zakonshme”.

Sot përdoret në shumë gjuhë, kryesisht e përkthyer nga anglishtja.

Versioni frëngjisht është: “La plume est plus forte que l'epee”.

Sipas faqes në internet të “Cambridge Dictionaries”, kjo shprehje nënkupton se “të menduarit dhe të shkruarit kanë më shumë ndikim tek njerëzit dhe ngjarjet sesa përdorimi i forcës apo dhunës”.

Por Bulwer- Lytton nuk ishte i pari që përdori këtë shprehje. Ratcliffe citon edhe dy tekste më të hershme.

Robert Burton, në “Anatomia e Melankolisë”, publikuar në fillim të shekullit të 17-të, përshkruan se si satira e hidhur dhe tallja mund të shkaktojë vuajtje- dhe ai sugjeron se “një goditje me fjalë mund të godasë më thellë se një goditje me shpatë”, që sipas tij ishte një “shprehje e vjetër” që në atë kohë.

Duke u kthyer akoma më pas, poeti grek, Euripidi, që vdiq rreth vitit 406 Para Krishtit, ndonjëherë citohet të ketë thënë: “Gjuha është më e fuqishme se tehu”.

Por profesori i klasikëve, Armand D’Angour ka dyshime për këtë.

“’Gjuha’ tek Euripidi në përgjithësi është në kuptimin negativ- gjuha (fjalimi) është më pak e besueshme se vepra”.

Poeti romak, Virgjili, gjithashtu ka një këndvështrim pesimist për fuqinë e fjalës, thotë D’Angour.

“Përballë armëve të luftës, këngët e mia vlejnë aq sa pëllumbat përballë shqiponjave”, shkruante ai.

Por në kohën e klasikëve, ekzistonte besimi se fjala e shkruar kishte fuqinë për të mbijetuar edhe “në ngjarje të përgjakshme”, edhe nëse nuk prevalonin mbi armët në terma afatshkurtër, thotë D’Angour.

Napoleoni thuhet se është një tjetër që ka bërë krahasim mes fjalës dhe armës.

“Katër gazeta armiqësore janë më të frikshme se 1 mijë bajoneta,” citohet të ketë thënë ai ndonjëherë.

Sërish është e dyshimtë nëse e ka thënë diçka të tillë, thotë profesori i historisë së Europës Perëndimore në Universitetin e Oksfordit, Michael Broers.

Por ai thotë se diçka e tillë shkon në përputhje me pikëpamjet e Napoleonit.

“Ai e respektonte shtypin dhe i druhej. Ai e kuptoi gjatë gjithë jetës së tij fuqinë e letërsisë dhe shtypit,” thotë Broers.

Kur Napoleoni erdhi në pushtet, kishte dhjetëra gazeta në Francë, por ai i ndaloi shumicën e tyre, duke sanksionuar vetëm një numër të vogël publikimesh.

Ai po ashtu e kuptoi se pena, në duart e tij mund të kthehej në armë, thotë Broers.

“Ai e dinte se mund të minonte aleatët e tij, që e kishin mundur, përmes kujtimeve, dhe e bëri këtë”.