11 shtatori francez

Nga Dominique Moisi

“9/11 francez.” Menjëherë pas masakrës në revistën satirike Charlie Hebdo, krahasimi me sulmin e Al Kaedës në vitin 2001 në Shtetet e Bashkuara pushtoi të gjithë Francën. Në fakt, sulmi i 7 janarit ishte më vrastari që Franca ka njohur që prej fundit të Luftës Algjeriane në 1962. Por sa e saktë është analogjia?

Në pamje të parë, krahasimi duket artificial dhe  i sforcuar. Dymbëdhjetë njerëz vdiqën në Paris, ndërsa 3000 u vranë në sulmet në Nju Jork dhe Uashington, DC. Sulmuesit përdorën kallashnikov, nuk morën peng avionë. Dhe, ndryshe nga sulmuesit e 9/11, ata ishin të gjithë qytetarë të shtetit që po sulmonin. Kjo është arsyeja përse sulmi në Paris 2015 ngjan më shumë me një kombinim të dy sulmeve të tjera: të bombardimit të metrosë së Londrës në  2005 (terroristët ishin të gjithë shtetas) dhe komplotit në Mumbai në 2008 (terroristët përdorën armë të vogla dhe i shënjestruan njerëzit individualisht).

Megjithatë, përtej diferencave të mëdha, sulmet në Paris dhe në Nju Jork ndajnë të njëjtën esencë. Të dy qytetet mishërojnë një ëndërr universale. Të dy janë metafora për dritat dhe lirinë. Të dy i përkasin botës, jo vetëm shteteve respektivë.

Për më tepër, në të dyja rastet, shënjestrat e zgjedhura nga terroristët ishin shumë simbolike. Në Nju Jork, Kullat Binjake simbolizonin ambicien kapitaliste dhe arritjen. Në Paris, Charlie Hebdo i ka dhënë formë shpirtit të lirisë demokratike: aftësisë për të shkruar, vizatuar dhe për të publikuar çdo gjë – edhe provokimeve ekstreme (dhe ndonjëherë vulgare). Ka një ndjesi të fortë në Paris, ashtu si në Nju Jork, se sulmi i vërtetë ishte vetë qytetërimi perëndimor.

Si shumica e francezëve, unë them, jashtë indinjatës për sulmin dhe empatisë për viktimat, Je suis Charlie – një frazë që kujton deklaratën e gazetës Le Monde, menjëherë pas 9/11: Nous sommes tous Américains (Ne jemi të gjithë amerikanë).

Por duhet ta pranoj se nuk jam ndjerë gjithnjë kështu. Në 2005, pata rezerva rreth vendimit të gazetës daneze Jyllands-Posten për të botuar një seri karikaturash të Profetit Muhamed dhe rreth zgjedhjes së Charlie Hebdo për të riprodhuar karikaturat vitin pasues. Në atë kohë, ndjeva se ishte një provokim i rrezikshëm, i panevojshëm dhe i papërgjegjshëm politikisht. Nuk luhet me shkrepse pranë një tubacioni gazi apo një pako dinamiti.

Epoka jonë është ndoshta më besimtare sesa shekulli i tetëmbëdhjetë. Të citosh Volterin është një gjë, mendova në atë kohë, por të sillesh me përgjegjësi do të thotë të përmbahesh që të mos fyesh çfarë është më e shenjtë për të tjerët, qoftë Krishti, Muhamedi apo Shoah.

Sot, duke marrë parasysh natyrën e sulmit, i lë pas këto rezerva, ndonëse i rezistoj tundimit për t’i bërë sakrilegj kujtimeve të viktimave, siç po bëjnë shumë francezë. Në Francë, laïcité, përkthyer gabimisht në anglisht si “laicizëm” është i barabartë me një fe – fenë e Republikës. Për karikaturistët e Charlie Hebdo, feja ishte vetëm një ideologji tjetër, dhe ata shënjestruan të tre besimet monoteiste (ndoshta pak më shumë me islamin, mbase prej fytyrës më të dukshme fundamentaliste).

Deri më tani, një klimë e unitetit kombëtare po prevalon në Francë, siç ndodhi në Amerikë menjëherë pas 9/11. Dhe kështu duhet të jetë, uniteti është thelbësor për kundër terrorizmin, prioriteti i të cilit është të krijojë ndarje, të nxisë konfrontim dhe të margjinalizojë të moderuarit. Në fakt, edhe Marine Le Pen, lidere e të së djathtës ekstreme

të Frontit Kombëtar, fillimisht paralajmëroi për rreziqet e një reagimi anti-mysliman, duke deklaruar se disa të rinj të humbur nuk ishin përfaqësues të shumicës së myslimanëve francezë.

Por sa gjatë do të prevalojë uniteti kombëtar? Shenjat e kolonializmit janë të freskëta në Francë më shumë se kudo tjetër në Europë; vendi ka pakicën më të madhe të myslimanëve në Europë dhe me të djathtën që duket veçanërisht e dobët dhe e ndarë, ekstremi i djathtë po rritet në sondazhet e opinionit.

Këto përbërës mund të formojnë një recetë për katastrofë. Tashmë, La Pen duket se po sigurohet ta formojë. “Uniteti nacional është një manovër politike patetike,” u ankua ajo, pasi nuk u ftua në tubimin e ditës pas sulmit. Por, nëse liderët e djathtë janë në udhëheqje, sulmi i 7 janarit mund të nxisë një ndjenjë të re të vendosmërisë kolektive dhe të rigjallërimit politik.

Ne francezët duhet të përballemi me këtë sulm terrorist njëlloj si amerikanët pas 9/11: me vendosmëri dhe qartë, por edhe me përgjegjësi. Kjo do të thotë, mbi të gjitha, ne duhet të shmangim kthimin në Amerikën e vitit 2003, kur presidenti Xhorxh W. Bush zgjeroi luftën globale ndaj terrorit në Irak. Detyra e Francës tani është të mbrojë vlerat që e bënë atë një shënjestër.