Ajo nuk bërtiti. Ajo shkroi…

Nga Saimir Kadiu:

E shikoni këtë grua?

Emri i saj ishte Grazia. Grazia Deledda.

Ajo u hesht, u tall, u injorua. Faji i saj? Duke qenë se kishte lindur grua.
Në një kohë kur shkrimi ishte një privilegj mashkullor, ajo guxoi të mendonte. Ajo guxoi të ëndërronte. Ajo guxoi të krijonte.

Dhe ajo pagoi çmimin.

E lindur midis shkëmbinjve të ashpër të Nuoros, në një Sardenjë aq të ashpër dhe të palëvizshme sa traditat e saj, Grazia u rrit në një botë ku vajzave nuk u mësohej të dëshironin. Ato detyroheshin të bindeshin.

Në moshën nëntë vjeç, ajo u nxor nga shkolla.
“Arsimi nuk i vlen një vajze”, i thanë asaj.
Por ajo nuk e uli kokën.
Ajo vazhdoi të studionte fshehurazi, duke përpirë libra, duke ndezur fjalë.
Ajo e kultivoi mendjen e saj në heshtje. Ajo shkroi në hije, ndërsa jashtë pritej të mbetej e bindur dhe e padukshme.

Si adoleshente, ajo botoi historinë e saj të parë. Një flakë në errësirë.
Një fitore e vogël, private. Por e mjaftueshme për të tronditur siguritë përreth saj.

Në fshatin e saj, ishte një skandal.
Një grua me zë?
Fqinjët murmurisnin. Prifti e dënoi nga foltorja. Familja e shikoi me siklet.

Një grua, pra, i përkiste kuzhinës. Jo në letër.

Por Grazia nuk ishte një grua e zakonshme.
Ishte një heshtje përvëluese.
Ajo shkruante natën, ndërsa bota flinte, duke i lënë fjalët e saj të bëheshin rezistencë.

Pastaj erdhi Roma.
Dhe me të, Palmiro Madesani. Një burrë, po, por mbi të gjitha një aleat.
Ndërsa shoqëria i gjykonte – ajo për shkrimin, ai për mbështetjen e saj – ata heshtën.
Dhe ata punuan.
Sepse kur e di qëllimin tënd, puna jote flet për ty.

Grazia shkroi atë që dinte:
gra të konsumuara nga dashuria, burra të përkulur nga fati, peizazhe aq të ashpra sa fëmijëria e saj.
Historitë e saj ishin të papërpunuara, të thella, të vërteta.

Dhe një ditë, bota që e kishte heshtur duhej të dëgjonte.

Në vitin 1926, Grazia Deledda, “sardja e vogël” pa kualifikime akademike, mori Çmimin Nobel për Letërsi.

Jo për lehtësi. Jo për lëshim.
Por vetem për meritë.

Por ai çmim nuk ishte fitorja e saj më e madhe.
Ishte fakti që ajo kishte treguar fuqinë e heshtjes.
Çfarë ndodh kur një grua shkruan për të thënë të vërtetën, jo për t’u duartrokitur.

Ajo nuk kërkoi leje.
Ajo kërkoi hapësirën e saj.
Dhe e hapi atë për të gjithë ata që do të vinin më pas.

Ajo nuk bërtiti.
Ajo shkroi.

Sepse disa beteja nuk fitohen duke ngritur zërin.
Ato fitohen duke u ngritur në këmbë. Dhe duke shkruar.