Ekonominë nuk e komandon më askush

Asnjëherë më parë si në javët e fundit, bota është në kthetrat e lëvizjeve të forta në tregje, që nuk duket të kenë as logjikë dhe as një regji nga prapa. Është pasoja e transferimit të sovranitetit të politikës, në favor të shpirtrave të paspecifikuar kafshërore. Askush nuk gjendet në kullën e komandimit.

Po ndodh që rënia e tregut kinez të aksioneve, frika e përtërirë për falimentimin e Greqisë, ç’ekuilibri i rrezikshëm i Nasdaq në Nju Jork, në favor të lojtarëve kryesorë dhe madje planet e dekompozuara për riorganizimin e Bashkimit Evropian, duken të gjitha efektet e një shkaku të panjohur.

Shtetet dhe liderët nuk munden veçse të bëhen pjesë, thuajse të pambrojtur, e shakullimës që ka përfshirë tregjet financiare. Dikur mendohej se kishte një burrë të vjetër, që ishte i aftë të lëvizte rradhët. Sot ekziston prirja për të besuar, se çdo gjë është lënë në dorë të fatit, apo më keq akoma kaosit.

Për të lexuar se çfarë po ndodh aktualisht, duket më shumë e mundur hipoteza e dytë. Në Athinë, po ecin zvarrë negociatat midis qeverisë Cipras dhe Quadriga-s, emërtimi i ri gjermanik i Trojkës, sërish të ngulur vendosmërisht në kryeqytetin helen. Negociatat kanë nisur mes një mijë zërash, dhe parashikohen të jenë shumë ta vështira.

Menjeherë në shtypin grek ka rrjedhur lajmi se emisarët e Brukselit dhe Berlinit, ku kreu i ri i misionit të FMN është Delia Velculescu, kanë bërë tashmë thirrje për një reduktim të ri në masën 30 përqind të pensioneve, veprim ky që mund të rishikohet më vonë nëse vazhdon recesioni ekonomik.

Në qoftë se kësaj i shtohen shqetësimet e rinovuara të ekspertëve gjermanëve dhe FMN-së, në lidhje me mundësinë reale të Greqisë për kthimin e maksi-kredisë së re dhe rihapjen e ndrojtur të bursës, panorama është pothuajse e plotë. A mos ishte më mirë Grexit, dhe kishte të drejtë antipatiku Shojble?

Aktualisht s’kemi përgjigje për këtë, por duket se po, duke patur parasysh se në fakt Bundesbank, ka frikë se huaja e re prej 86 miliardë eurosh ne tre vitet e ardhshme, do të shndërrohet në një barre financiare që shkel traktatet. Dhe nuk është thënë, që kjo t’i

japë zgjidhje dobësisë financiare të republikës greke.

Të njëjtën asfiksi, duhet të provojnë të gjitha kompanitë e teknologjisë, që nuk përfshihen tek të mëdhenjtë e bursës së Nju Yorkut. Këtë vit, vetëm pak kompani po gjenerojnë në fakt fitime në bursat kryesore amerikane, duke shkaktuar frikëra të reja mbi “shëndetin” e tregut.

Gjashtë kompani (Amazon, Google, Apple, Facebook, Netflix dhe Gilead Sciences), tani përfaqësojnë më shumë se gjysmën e 664 miliardë dollarëve rritje në kapitalizimin e “Nasdaq Composite Index” që nga fillimi i vitit, sipas të dhënave të hartuara nga firma e specializuar e bursave “Jones Trading”.

Jo vetëm kaq. Amazon, Google, Apple, Facebook, Galaadi dhe Walt Disney, përbëjnë pjesën më të madhe të totalit prej 199 miliardë dollarësh të fitimeve në kapitalizimin e “S&P500″. Përqëndrimi i fitimeve, ushqen frikën se dobësia e shkëmbimeve në pjesën më të madhe të tregut, mund të mos kumtojë një rënie të indekseve.

Shumë investitorë e mbajnë mend jehonën maksimale të kulmeve të mëparshme të tregut, duke përfshirë atë të vitit 2007 dhe furinë e fundit të viteve ’90, kur shumë pak kompani arritën të ngrenë në këmbë të gjithë tregun. Këtë vit, “S & P 500″ ka një rritje prej 1 përqind, ndërsa Nasdaq u rrit me 7.4 përqind.

Për investitorët dhe analistët, këtë vit në Nasdaq kompanitë që kanë pësuar rënie e kanë tejkaluar ato në rritje, duke shtyre “Advance-Decline Line (indikatori i matjes së numrit të aksioneve individuale që marrin pjesë në rënien apo ngritjen e tregut) në një territor negativ, një fenomen që në të shkuarën ka ndodhur para krizës së tregut.

Le të shpresojmë se kanë gabuar. Duke kaluar tek Italia lajmet janë kontradiktore. Situata ekonomike është sigurisht shumë më komplekse sesa besohet:për t’u rikthyer në nivelet e punësimit para krizës gobale, vendit do t’i duhen 20 vjet. Ky së paku është

përfundimi i FMN-së, i njëjti organ që për hir të së vërtetës gaboi në mënyrë të pabesueshme tek llogaritjet mbi efektet (e dëmshme) të politikave të kursimit në të gjithë Evropën, përfshirë edhe Greqinë.

Për më tepër, do ishte e mirëpritur një “mea culpa” e vogël nga drejtuesit në Uashington:pa shpërthimin e flluskës financiare dhe rrëzimin e bankës “Lehman Brothers”, ne nuk do ishim duke u përpjekur për të rifituar terrenin e humbur, dhe shuar “zjarrin” e shkaktuar nga miqtë amerikanë.

Në këtë klimë pasigurie, qeveria Renci përpiqet të ulë taksat, duke rishqyrtuar shpenzimet, por mbi të gjitha duke u mbështetur kryesisht (e ndoshta gabimisht) tek aftësia për të ndërmarrë këtë manovër prej 35 miliardë eurosh, duke rritur defiçitin deri në kufirin 3%.

Megjithatë nëse dështojnë bisedimet mes ish-Trojkës dhe Athinës, kjo lëvizje do të ishte jopraktike. Ndërkohë, është e paqartë nëse diplomatët dhe institucionet e BE-së, duan të marrin rrugën e eurotaksave, për të rritur konvergjencën e politikave fiskale të unionit, sikurse e dëshiron ministri i zymtë gjerman i Financave, ose të rrëfyer në mënyrë më të ëmbël nga presidenti francez Fransua Holond, për një qeveri të eurozonës. Edhe këtu transparenca është e dobët.

Ngjashëm, shumë pak kuptohet edhe nga ajo që po ndodh në Kinë. Të gjithë janë të bindur, se rëniet e përsëritura të bursës janë preludi i një etheje të re aziatike, por nuk është e thënë të jetë domosdoshmërisht kështu.

Është e vërtetë se duhet të kthehemi pas në kohë, në shkurt të vitit 2007, për të gjetur një rënie të ngjashme të bursës së Shangait, por realiteti flet për një rritje gjithësesi pozitive këtë vit, ndonëse masat e marra nga Pekini në javët e fundit (pezullimi i thuajse gjysmës së titujve të listuar, ndalimin de fakto të shitjeve për ata që kanë kontrollin e kompanisë, masa hetimore për të gjetur fajtorët e kësaj rënieve) kanë pak të bëjnë me atë që duhet të jetë ekonomia e dytë më e madhe në botë, dhe me parimet e kapitalizmit të shëndetshëm.

Me pak fjalë, aksionet kineze duken ende goxha të mbivlerësuara, dhe qeveria nuk është në gjendje për të menaxhuar shpërthimin e një flluske, që do të zbehte të gjitha boom-et e mëparshme financiare.

Shënim:Gazetar dhe shkrimtar, drejtor i marrëdhënieve të jashtme në qëndrën “Antitrust”. Bota.al