Fetë, profetët, kombet dhe… shqiptarët

Nga Mustafa Nano*

Besimtarët e krishterë e myslimanë, që të gjithë, janë të bindur që Zoti ekziston e që ai është një i vetëm, i plotfuqishëm, krijuesi i tokës dhe i qiejve, krijuesi dhe i njeriut; janë të bindur më tej që Zoti u ka dhënë audiencë private fare pak njerëzve, mes të cilëve edhe Jezu Krishtit e Muhametit, ka folur gjatë e shtruar me këta të fundit, më saktë u ka dhënë porosi apo urdhërime, u ka dhënë dhe misionin që këto porosi apo urdhërime t’i shpalleshin njerëzimit si fjalë e Zotit, dhe mbi këtë bazë janë shkruar pjesë të rëndësishme, më të rëndësishmet, e Biblës dhe Kuranit. Besimtarët janë të bindur pra se këta dy libra të shenjtë, në thelbin e tyre, nuk janë gjë tjetër, veçse teksti që ka dalë nga transkriptimi (zbardhja) që u është bërë këtyre bisedave të Zotit me lajmëtarët e Tij.

Sikur Krishti e Muhameti ta shihnin me vend që të ktheheshin për një vizitë të shkurtër e të papritur këtej nga anët tona, mendja ta thotë se me siguri (apo është e kotë të thuhet “me siguri” në një diskutim të tillë?), si gjë të parë, do të kërkonin të verifikonin nëse është bërë në mënyrë korrekte, apo jo, transkriptimi i asaj që është thënë në audiencat që ata kanë pasur me Zotin. Mendja ta thotë pra se Ata do kishin kërshërinë e ngasjen (e di, termat “kërshëri” e “ngasje” nuk kanë shumë kuptim kur është fjala për profetë, por unë po vijoj të flas për ta, paturpësisht, me një logjikë tokësore) për ta kryer një verifikim të tillë, pasi ky transkriptim nuk është se është bërë po atë ditë që janë mbajtur dhe audiencat, dhe nuk është se është bërë i diktuar apo i mbikëqyrur prej vetë profetëve. Ka pretendime, në fakt, që pjesë të Kuranit, apo i gjithë Kurani, kanë qenë zbardhje e atypëratyshme e asaj që Zoti, apo ndonjë engjëll në emër të Tij, i ka përcjellë Muhametit herë pas here, por të shumtët e studiuesve janë të mendimit se versioni kanonik i Kuranit, ai version pra që pranohet njëzëri nga të gjithë myslimanët e botës, është përpiluar nja njëzet vjet pas vdekjes së profetit. Po kështu dhe Ungjijtë që përbëjnë thelbin e dogmës së fesë së krishterë janë përpiluar 50-100 vjet pas vdekjes (e ringjalljes) së Krishtit. Me të fjetur mendjen se ky transkriptim do ishte kryer në mënyrë besnike (nëse do të ishte kështu, kuptohet), ata do kërkonin të merrnin vesh nëse librat e shenjtë janë lexuar ashtu si duhet, nëse janë kuptuar deri në fund, nëse janë kuptuar pjesërisht, nëse janë keqkuptuar apo nëse nuk janë kuptuar asnjë çikë. Me këtë rast do të merrnin vesh edhe se cili nga interpretimet (ne e dimë tanimë që janë të shumta, në mos të pafundme, interpretimet që u bëhen këtyre Librave) është ai i sakti. Ose ndoshta do të merrnin vesh se të gjitha interpretimet janë të pasakta. E sikur të ish kjo e fundit, mund të binin dakord të afronin fundin e botës.

Shkrimtari rus, Dostojevski, që është dhe një nga më të mëdhenjtë e letërsisë botërore, e ka përfytyruar në mënyrën e vet një ngjarje të tillë. E ka bërë në librin e tij ‘Vëllezërit Karamazov’. Në një kapitull të këtij libri me titullin ‘Inkuizitori i madh’, ai tregon për një bisedë mes dy prej vëllezërve “Karamazov”, Ivanit e Aljoshës, gjatë së cilës i pari i thotë në mirëbesim të dytit se ka shkruar një roman a poemë, ku flitet për një vizitë të Jezu Krishtit në Tokë. Ne e dimë që kjo është një vizitë e pamundur ngaqë, kështu thuhet në Dhiatën e Re, Krishti do të rikthehet veç një herë, do të rikthehet në ditën e fundit të botës, që do të jetë dhe dita kur mbretëria e Zotit do të triumfojë, por Dostojevskin nuk e pengon asgjë që ta sjellë Krishtin në tokë për hesap të vet. Dhe ka zgjedhur si kohë të kësaj vizite shekullin XVI. Ndërsa si destinacion të vizitës Spanjën, ku çdo ditë, pas vendimesh të tribunaleve të Inkuizicionit, organizoheshin djegie në turrën e druve. Mes të gjithëve binte në sy një kardinal i shtyrë në moshë, që ish shumë i zellshëm e shumë i pushtetshëm në aksionin për ndëshkimin e heretikëve, d.m.th. në ndëshkimin e “atyre që, për shkak të shpirtit të pushtuar nga djalli, guxonin të ngriheshin kundër kishës katolike”.

Krishti kthehet, dhe njerëzit përreth e njohin. Nuk është se ai prezantohet. Nuk ka nevojë të prezantohet. Ai duket që është Ai. Dhe me të mbërritur, zë të bëjë atë që di të bëjë, shëron njerëz të sëmurë, ngjall ndonjë të vdekur, i jep sy ndonjë të verbëri, etj. Impakti tek gjindja është ai i pritshmi, si në Bibël. Njerëzit e rrethojnë, e nderojnë, i luten, i shtrihen barkas, dhe kjo turmë e madhe pranë tij tërhoqi vëmendjen e kardinalit plak. Kur ky i fundit u afrua pranë turmës, pa Atë që po shihnin të tjerët. Dhe e njohu. E ndonëse e njohu, apo pikërisht ngaqë e njohu, ai urdhëroi rojet e tij që ta arrestonin. Krishtit i vunë prangat, dhe e futën në qeli, ku pas pak do të hynte dhe kardinali. Jo për ta marrë në pyetje e për ta dënuar si “heretik”, por për t’i thënë se kish bërë gabim që kish ardhur për herë të dytë në tokë, ku kisha e Tij, për të mirën e njeriut, nuk ishte ndërtuar sipas porosive të Tij, e ku rendi “fetar” i gjërave ish ngritur mbi premisën që njeriu në jetën tokësore ka nevojë për siguri, e jo për liri. Liria ishte një barrë për të shumtit, ndërsa siguria ishte një nevojë e të gjithëve. Dhe me këtë, sipas kardinalit, Krishti kish gabuar edhe gjatë “vizitës” së parë, kur kish dashur t’u thosh apostujve, e nëpërmjet të tyre gjithë botës, se nuk është puna të mbushësh barkun me bukë, por të mbushësh shpirtin me besim, dhe se rëndësi ka paqja e përjetshme që sigurohet nëpërmjet besimit, e jo avantazhet e karari në jetën tokësore (përmendet parabola e takimit të djallit me Krishtin, që kish dyzet ditë që rrinte pa ngrënë në shkretëtirë, dhe përpjekja e të parit për ta vënë të Dytin në provën e tundimeve). Krishti nuk flet asnjë fjalë në qeli; veç dëgjon; e në fund afrohet te kardinali, dhe e puth në buzë. Afërmendsh, nuk është gjest erotik e homofilik. Është qartazi një gjest mirëkuptimi. Kështu ka dashur Dostojevski që të jetë.

Dhe duhet thënë këtu se secili mund ta përfytyrojë në mënyrën e vet një vizitë të profetëve në Tokë. Dhe ky përfytyrim përcaktohet shumë edhe nga koha që jetojmë, edhe nga mënyra se si secili prej nesh e përjeton këtë kohë. Ja, unë do t’ju ftoja juve që ta bënit në stilin tuaj këtë lojë dostojevski-ane. Madje, po ju tregoj se si unë vetë e kam bërë këtë lojë, në një mënyrë shumë narcizoide (ky do të ishte kulmi i kulmit të narcizizmit të një robi). Teksa po mendoja se ç’duhet të thosha në këtë takim me ju, kam përfytyruar në mënyrën më trillane të mundshme sikur në Tokë mbërritën tok që të dy profetët, Krishti e Muhameti. Dhe nuk zgjodhën për destinacion Seviljen e Spanjës, as ndonjë qytet pranë Detit të Vdekur, ku mund t’i çonte malli prej njeriu apo kujtimet prej profeti. Zgjodhën Shqipërinë. Tiranën. Dhe këtu, nuk dihet për ç’arsye, vendosin të hyjnë në një librari, ku u tërheq vëmendjen kopertina e një libri me titullin ‘Pax Albanica’. Marrin nga një kopje në duar, dhe zënë ta shfletojnë. Ata, në gjendjen e tyre humane, nuk kanë ditur të lexojnë. Edhe sikur të dinin, do të njihnin veç aramaikishten e arabishten (në fakt, në një a dy prej Ungjijve lihet të kuptohet se Krishti dinte të lexonte), por ata sapo kanë zbritur prej qiejve, dhe nuk do mend që janë në gjendje të lexojnë në çdo gjuhë të mundshme. Dhe kështu vihen të lexojnë në gjuhën shqipe. Sytë u mbeten tek titulli i një kapitulli: Kombi është i pari, feja vjen e dyta. Shohin në sy sho-shoqin, dhe është e qartë se që të Dyve fraza u ngjan satanike. Kërkojnë të takojnë autorin, por ky i fundit fshihet, ngaqë gjithë kohën e ka përfytyruar me frikë rrethanën e një ballafaqimi të mundshëm e të ardhshëm me profetët, apo me ndonjërin Syresh. Pas kësaj kërkojnë të takohen me botuesin Besnik Myftari, të cilin e pyesin: Ç’është ky autor idiot që shkruan gjëra të tilla? Dhe B. Myftari, në stilin e tij të qetë, dhe i pushtuar nga emocionet e rastit, arrin t’u thotë se “nuk është autori, por historia e kombit shqiptar që e thotë këtë gjë; ka shqiptarë që janë myslimanë e ka të tjerë që janë të krishterë, dhe sikur t’u vihej veshi atyre që kanë interpretuar pas jush revelation-et tuaja, këtyre anëve do shkonte gjaku deri në gju, siç ka ndodhur me kombe të tjera, e kombi shqiptar do të ishte shuar tanimë; dhe që kjo të mos ndodhte, shqiptarët kanë rënë dakord që, krahas besimit, madje përpara besimit (dhe kjo nuk do të thotë “kundër besimit”), të mbanin para syve kombin; dhe prandaj, kombi shqiptar ka mbetur gjallë deri më sot.” Pas këtij shpjegimi, të dy profetët iu afruan botuesit të Saras-it, dhe njëri pas tjetrit e puthën në buzë. Dhe ky gjest, ashtu si në romanin e Dostojevskit, ishte një gjest i madh mirëkuptimi.

*Marrë nga "Shqip"