Hamit Boriçi në 90 vjetorin e lindjes

Shtypi në dy kohë: bashkëbisedim i profesorit të shquar me gazetarin Gjovalin Gjeloshi

 Më 20 mars 2020, “ikona” e gazetarisë shqiptare, prof. dr. Hamit Boriçi mbushi 90 vjet. 90 vjeç dhe çdo ditë në punë. Me këtë rast, gazeta “Koha Jonë”, mik i së cilës është profesori qysh në lindje të saj, po boton bashkëbisedimin e mëposhtëm

-Censura në shkrime: dje ishte shteti, sot pronari i medias. Cila të lodh më shumë? Autocensurë: kishte dje për shkaqet që dihen. Pse duhet të ketë sot, kur ligjërisht shtypi është i lirë?

Përgjigje: Shtypi dje ishte pronë e partisë dhe e shtetit; sot është pronë private e partive dhe e biznesmenëve të mëdhej oligarkë, që “shtijnë në dorë”  politikanë e shtetarë. Dje thuhej hapur se shtypi ishte një armë në dorë të Partisë; sot partitë dhe pronarët flasin për liri shtypi, ndërkohë që ndjekin dhe ushqejnë censurën dhe vetëcensurën.

-Autoriteti i gazetarit, dje dhe sot. Ndryshe shihej dje një gazetar, vlerësohej më shumë dhe kishte më tepër autoritet në sytë e lexuesëve. Vlerësohej saktësia e shkrimit?

Përgjigje:  Mendoj se gazetari vlerësohej e vlerësohet edhe nga emri i medias ku punon, por më së shumti, për profesionalizmin, seriozitetin e shkrimet që boton; për saktësinë e korrektesën në pasqyrimin e realitetit, për përgjegjësinë ndaj lexuesëve dhe audiences.

          -Shtypi partiak: merr gazetën “Fashizmi” që u botua në kohën e luftës si organ i Partisë Fashiste Shqiptare, merr gazetën “Zëri i Popullit” që u botua si organ i Partisë së Punës deri në vitin 1991, merr edhe një gazetë çfardo partiake në Shqipëri, pas vitit 1990.  Çfarë i bashkon,  Çfarë i ndanë?

Përgjigje: Ato dhe gazeta të tjera partiake i bashkon partishmëria si kriter themelor, që shprehej e shprehet në politikat editoriale; por ndahen nga pozcionet e kundërta po partiake: pozitë, opozitë.

-“Shtypi është i lirë”. Si do ta komentoje këtë frazë në ligjin shqiptar të shtypit? Ose në vijim të kësaj pyetjeje: si e gjykoni ju “krenarinë” e një qeveritari se gjatë kohës së qeverisjes së tij, asnjë gazetar nuk është dërguar në gjykatë? Mos do të thonë këto: “shkruaj, shkruaj se nuk e kam problem”, “shkruaj se unë nuk kam ndërmend as ti lexoj, le më pastaj të të referohem për punën time”?

Përgjigje: Po. Kemi liri shtypi. Kushdo ka të drejtë të shprehë mendimin e vet, madje të shkruajë edhe me një gjuhë të çthurur e të dhunëshme, duke shkelur doket e normat e etikës profesionale e qytetare. Por, si në mediat e shkruara edhe në ato audiovizive janë nën kontrollin e pronarëve, që, për interesa të tyre, me metoda  e praktika të sofistikuara, në emër të lirisë së shtypit, përkrahin sa politiken opozitare, aq edhe atë të pozitës, shtetërore.

-A është përdorur gazetari në sistemin komunist? Sa jeni përdorur ju?

Përgjigje: Termi “përdorim” më duket i pasaktë, për të mos thënë denigrues e depersonalizues edhe për gazetarin. Duket se ju keni lexuar artikullin, titulluar “Si na ka përdorur partia”, shkruar nga një ish-kryeredaktor i një të përkohshmeje me rëndësi në ato kohë. Ai kryeredaktor, ashtu si edhe unë, ka (kam) qenë i vetëdijshëm se, duke zbatuar vijën dhe orientimet e partisë, i ka (i kam) shërbyer shoqërisë, atdheut.

-Ke qenë shef redaksie.Të ka mbetur ndonjë gazetar në dorë? Edhe nëse jo besoj, ke pasur peripecira të gazetarëve të ndryshëm të cilët janë anatemuar prej institucioneve që kontrollonin gazetën?

Përgjgje: Gjatë viteve 1979-1990 që kam drejtuar gazetën “Bashkimi” nuk më ka “mbetur në dorë” as nuk është “anatemuar” ndonjë gazetar. Kohë më pare krejtë padrejtësisht është dënuar kolegu ynë Timoleo Mërtiri,  një nga gazetarët veteranë të gazetës “Bashkimi”, duke e “transferuar” në një gazetë lokale. Timua kishte bërë një shkrim kritik me titull “Ku Dunavati, ku Qafë e Pazarit”, një kritikë të argumentuar. Udhëheqja e partisë dhe e pushtetit të Gjirokastrës reaguan me ashpërsi. Kolegjumi i redaksisë, bazuar në të vërtetat e mbrojti unanimisht Timoleon. Kryeredaktori  Arqile Aleksi mori përsipër përgjegjësinë, por emocionet gjirokastrite ishin të fuqishme!

-“Të dënuarit” e “Zërit të Popullit” shpesh i sillnin te “Bashkimi”. Mitro Çela, Frrok Çupi më vonë. Emra të tjerë që unë nuk kam dijeni etj. Pse?

Përgjigje: Unë kam menduar e besuar se transferimi i Mitro Çelës nga “Zëri i popullit” në “Bashkimi” ishte një mirësi: së pari, për t’a shpëtuar nga sajesat e pushtetarëve inatçorë të posteve të larta; së dyti, një vlerësim e ndihmë që i bëhej gazetës sonë.

Ndërsa për gazetarin Frrok Çupi nuk u veprua si me Mitro Çelën. Atë e  larguan nga “Zëri i Popullit” për trille e ndërhyrje nga keqdashës partiakë në Mirditë, ku kishte bërë stazhin si kandidat partie. E vërteta është se nuk ka pasë ndonjë vendim a urdhër zyrtar që Frroku të kthehej në “Bashkimi” ku kishte punuar para se të kalonte në “Zërin e popullit”. Ka pasë vetëm interesimin e dy kolegëve të tij nga “Zëri”, çka nuk u arrit ngase nuk varej nga unë.

I bëra këto sqarime, pasi isha i interesuar për ish-studentin tonë, gazetar aktiv gjatë viteve që punoi në “Bashkimi”. Prandaj  bashkë me Frrokun, kemi shkuar në Mirditë. Ndërhyrjes sime zyrtare dhe personale, organet e partisë atje iu përgjgjen negativisht.

-Në ditë-natën 24-orëshe, cila orë ishte më e sikletshme për kryeredaktorin? Pse? Nëse ndodhte të kishte gabime, përgjegjësinë e mbaje vet apo “dorëzoje” fajtorin?

Përgjigje: Kryeredaktori që në mledhjen operative  të mëngjezit, për planin e numrit të ardhshëm e deri pas orës 24.00 kur gazeta hynte në shtyp, ishte në aktivitet. Nuk kishte ditë pa telefonata nga “Lart” e “Poshtë”, reagime për shkrimet të ndryshme. Parimisht dhe praktikisht për çdo vërejtje në gazetë përgjegjësia është e kryeredaktorit. Unë jam përpjekur ta mbajë këtë përgjegjësi. Pavarësisht nga kjo, problemin e trajtoja me gazetarët.

-Njëherë më ka thënë Astrit Nuri për njërin prej kryeredaktorëve të “Zërit të Popullit”:  ta merrte shpirtin derisa ta dorëzoje shkrimin, pastaj ishte ai që të delte zot për gjithshka. Në mënyrë figurative thoshte për të: “e kishte gjoksin sa një mal”. Në kuptimin se kur botohej gazeta përgjigjej ai për gjithshka para partisë. Ku keni qenë ju si kryeredaktor në krahasim me këtë që thotë Astriti?

Përgjigja: Kështu, siç thoshte Astriti, ka qenë dhe duhet të jetë: kryeredaktori i gazetës ishte përgjegjës për çdo shkrim të botuar në gazetë. Kërkoja me ngulm për të siguruar “lëndë të parë” shkruar me mjeshtëri profesionale. Merresha më shumë me gazetarët produktivë dhe aktivë, ata që ishin shtylla e gazetës. Kur shkrimet e tyre botoheshin përgjegjësia ishte e imja.

Kështu kam vepruar edhe me artikujt që Astriti, jo rrallë sillte në “Bashkimi”. Për këtë jam përballur me ankesat dhe kritikat e “Zërit të popullit”, pasi Astriti ishte korrespondent i saj për qytetin e Tiranës. Kam  argumentuar se gazeta “Bashkimi” i ka dyert e hapura për çdo bashkëpunëtor që sjell shkrime të vlerta që përputheshin me politikën editoriale të gazetës “Bashkimi”, organ i Frontit Demokratik të Shqipërisë. Në gazetën tonë janë botuar shkrime edhe nga gazetarë të tjerë, përfshirë edhe Dritëro Agolllin.

-Studjuesit, por edhe lexuesit e kualifikuar, kanë konstatuar për kohën, se gazeta “Bashkimi” ka qenë më liberale (aq sa mund të ishte e tillë), se sa “Zëri i Popullit”. Pse mendon se ka ndodhur kjo? Përfitohej nga fakti se gazeta nuk ishte partiake kur në fakt duhej të ishte e partishme? Sa përqind mund të veçosh rolin e kryeredaktorit në këtë konstatim?

Përgjigje: Kur më është komunikuar emërimi si kryeredaktor, një nga detyrat dhe porositë që më kanë dhënë ishte  përpjekja për krijimin e fytyrës së gazetës si organ i Frontit Demokratik, gazetë të shtruar, shoqërore e kulturore, natyrisht me bosht politik. Deri atëherë ishte provuar drejtimi bujqësor me prirje jetën e fshatit. Me këtë profil gazeta “Bashkimi” ishte shquar për larmi tematike e problemore, trajtuar në mënyrë profesionale publicistike, duke e krijuar indvidualitetin, më së shumti si gazetë e bujqësisë. E vërteta është se ishin hedhur hapat e parë për një të përditshme politiko-shoqërore e kulturore. Kësisoj brazdat ishin çelur nga kryeredaktori Niko Nishku. Por kërkohej punë për thellim e zgjerim të tematikës politiko-shoqërore, kulturore e sportive. kurdoherë përceptuar dhe orientuar si organ i Frontit Demokratik të Shqipërisë.

Ishte kjo një detyrë e vështirë, që gjatë dhjetëvjeçarit të fundit të jetës së saj, në saje të punës së shumicës së gazetarëve, gazeta “Bashkimi” arrikti të ndryshonte, duke i përkushtuar më shumë vemendje temave kulturore, arsimore dhe shkencore. Anketimet dëshmonin se  gazeta “Bashkimi”, ashtu si të përkohshmet “Zëri i rinisë, “Drita” etj,  po jepte një shembull me shkrime të çlirta nga stereoripet e frazeologjizmat. Ajo  mirëpritej edhe si e vetmja e përditshme që dilte ditën e hënë kur një faqe i kushtohej futbollit dhe veprimtarive sportive.

-Ke qenë anëtar i PPSH, se natyrisht nuk mund të ishe kryeredaktor. Sa mirë nuk u tundove që të ishe edhe pas 1990  pjesë e anëtarësisë së partisë, aty ku ke qenë apo te partia opozitare? Pavarësisht qëndrimit tuaj, ke pasur ftesa?

Përgjigje: Po kam pasë ftesa! Por unë kisha vendosur të vijoja në mënyrë sistematike punën kërkimore, që për 5 vjet isha kualifikuar në Institutin e Gjuhësisë e të Letërsisë të Akademisë së Skencave. Prandaj, që ditën e parë që kam dalë në pension, në fund të muajit mars 1990, kam shkuar në Bibliotekën Kombëtare, ku shtuan një tryezë pune në këndin e “celulës  së profesorëve pensionistë”, siç thoshte me shaka shkrimtari publicist Dionis Bubani. Prej asaj dite kam vazhduar punën studimore, që kisha filluar prej vjeshtës së vitit 1964, kur u hap shkolla e parë shqiptare e gazetarisë në Universitetin e Tiranës. Pra “kisha ndërruar zyrë” dhe punoja “me orar zyrtar”, së bashku me 3 profesorë pensionistë  që vazhdonim mësimdhënien në fakultetet tona.

-Ndodh në shtypin e pas 1990-tës që gazetarët (pra kolegët) merren me njëri-tjetrin me replika e kundërpërgjigje. Si e gjykon këtë?

Përgjigje: Polemikat dhe replikat janë të dobishme, madje të domodoshme për të çuar përpara edhe mendimin publicistik. Por, kur shndërrohen në fyerje, denigrime dhe sherre me fjalor fyes e të dhunshëm, ato denigrojnë personalitetin dhe profesionalizmin, ndaj ndikojnë për keq te lexuesit apo audiencës.

-Sipas teje, si studjues i gazetarisë: çfarë e bashkon dhe çfarë e ndanë shtypin e periudhës së komunizmit me shtypin e sotëm?

Përgjigje: Për të bërë një krahasim të tillë, po kërkoj ndihmen e kërkuesit shkencor amerikan, Edmund B. Lambeth’s, i njohur për shumë botime teorike dhe praktike. Ai duke, duko formuluar karaketristikat  e një shkrimi të ndershëm në media, ai shkruan: Karakterizimi i ndershëm, “Është standard tipik që përdor “Ëashington Post-i, kodi etik i të cilit buron nga parimi i drejtësisë” dhe rendit:  Shkrimi nuk mund të jetë i ndershëm: 1. “nëse lë mënjanë fakte me rëndësi apo ndikime parësore…, 2. nëse përmban informacione të panevojshme në kurriz  të fakteve të rëndësishme…,3…”nëse ç’orienton edhe mashtron lexuesit, qoftë me vetëdije apo pa vetëdije…4 “nëse reporterët i fshehin anësitë nga emocionet e tyre për fjalë të tilla si “refuzoi”, “megjithëse”, ”pohoi” dhe “masive”… (Shif: Edmund B. Lambeth –Gazetaria me përkushtim (Etikë për profesionin), botim i dytë, Tiranë 1998. F. 215 /

-Nëse do të drejtoje një prej gazetave të sotme të përditshme, çfarë do të ndryshojë në platformën e saj?

Përgjigje: Në gjëndjen e shtypit dhe të medias në Shqipëri, jo vetëm kur gazetari duhet të veprojë në një industri ku pronësia, teknologjia dhe informacioni ndryshojnë nga dita në ditë, çdo kryeredaktor ndjehet në vështirësi e përgjegjshmëri.

Duket unë kam qenë jo realist e drejtparishikues, kur në shkurt të vitit 1991, kam shprehur dëshirën dhe shpresën për ndryshime të thella sidomos në përmbajtjen cilësore, duke shkruar:  “Sot, kur shoqëria jonë është përfshirë në zhvillime të reja cilësore demokratike, gazetaria jonë dhe gazetari ynë kanë hyrë në një stad të ri ideopolitik e mjeshtëror publicistik..”. / Shih: Art. “Gazetaria  në start të ri, gazetarët në sprovë…” -Gazeta “Bashkimi”, Tiranë, 13 shkurt 1991/ Arsyetoja kështu, ndonëse, që asokohe kam vënë re etjen e gazetave për sensacione” dhe “krijimin e një zinxhiri thashethehemesh”.

-Çfarë ndryshoi në platformën e gazetës “Bashkimi” me ndryshimin e udhëheqjes së Frontit Demokratik të Shqipërisë? Frontin e drejtonte Enveri, e mori bashkëshortja e tij. Duheshin shkrimet sipas “mides” së udhëheqjes? Për kohën, a kishte gazeta të njëjtën rëndësi në vartësi se kush ishte personi që përfaqësonte Frontin Demokratik, organ i së cilës ishte?

Përgjigje: Nexhmije Hoxha ishte në të drejtën e saj kur, si kryetare e Frontit Demokratik,  kërkonte që të bënte disa ndryshime që praktikisht gazetën “Bashkimi” e përafronin me “Zërin e popullit”. Kam vlerësuar edhe sugjerimin e saj për të më liruar nga detyra e  kryeredaktorit, duke më kaluar në Universitetin e Tiranës, ku përveç mësimdhënies, isha emruar Shef i Sektorit Shkencor të Gazetarisë, zgjedhur anëtar i Këshillit Shkencor i Fakultetit të Shkencave Politiko-Juridike. Një lëvizje të tillë e kisha kërkuar edhe më herët, por megjithë premtimet u shty derisa mbusha moshën e pensionit. Natyrisht unë vazhdoja të drejtoja e nxirrja gazetën, duke zbatuar orientimet nga Sektori i Shtypit në aparatin e Komitetit Qëndror të Parisë.

-Unë kam qenë shumë afër me redaksinë e gazetës që keni drejtuar ju, që të dëgjoja edhe shaka të tilla si kjo e Mitros (Çela): mua më ka caktuar kryeredaktori që të ruaj Filipin (Çakulin) që të mos bëjë gafa. Të kujtohet diçka prej kësaj dysheje simpatike të gazetarëve të “Bashkimit”?

Përgjigja: Të dy këta gazetarë ishin të shquar për intuitë krijuese, secili në profilin e vet, plotësonin njeri tjetrin: Mitro Çela ekonomist i kualifikuar, Filip Çakuli, shkrimtar me frymëzime e  krijimtari letrare, më së shumti humoristike.  Shkrimet e tyre i jepnin emër gazetës sonë.

-Nëse gazeta do të ishte private, si do të veproje me personelin e gazetarëve që kishe? Me këtë rast po të pyes: deri ku shkonte lirshmëria e kryeredaktorit të asaj kohe për të bërë emërimet e gazetarëve?

Përgjigje: Për emërimet e gazetarëve na ishte ishte dhënë liri veprimi, por në raste të caktuara, duke u konsoltuar me instancat drejtuese. Natyrisht vazhdonte tradita e mëhershme e emërimeve “nga lart” apo “me rekomandime”. (!).

-Një ikonë tjetër e “Bashkimit” ka qenë Besnik Dizdari. Mjeshtëria dhe lirshmëria e tij në stilin e të shkruarit, megjithëse mbulonte rubrikën sportive, të ka sjellë ndonjëherë telashe?

Përgjigje: Nuk mund t’i quaj “telashe” reagimet e shpeshta të trajnerëve, arbitrave dhe drejtuesëve të shoqërive apo istitucioneve sportive, përfshirë edhe zyrtarë të rangjeve të larta, më së shumti, të nxitur nga tifozë jo rrallë edhe vetë tifozë. I mirëprisja dhe dëgjoja me vëmendje, por mbroja Besnikun, i sigurtë në saktësinë e shkrimeve, sidomos kritike.

-Napolon Roshi, një tjetër gazetar i “Bashkimit”, që njihej për përvojën dhe talentin e tij në trajtimin original e të guximshëm (aq sa mund të bëhej për kohën), të problemeve ndërkombëtare. Je ndjerë ndonjëherë ngusht përpara sektorit të shtypit në Komitetin Qëndror të Partisë për përmbajtjen e faqes së katërt të gazetës, përgjegjës i së cilës ishte Napoloni?

Përgjigje: Napolon Roshi ka qenë një nga gazetarët që njihte mirë ngjarjet dhe zhvillimet ndërkombëtare, gjithëherë i gatshëm për komente dhe  artikuj për çka është vlerësuar e respektuar. Si shef i Sektorit të Jashtëm të gazetës “Bashkimi” është përballur edhe me kritika, siç ishte rasti i botimit të një komenti politik për Revolucionin Iranian të 1979-s. Në një mbledhje të organizuar apostafat për atë shkrim, ku merrnin pjesë të gjithë drejtuesit e organeve të shtypit në Tiranë dhe në të gjithë Shqipërinë, u kritikuam unë si kreyredaktor dhe Napoloni si specialist. Unë kreva detyrën time. Në analizat e përshkallëzuara, duke filluar nga zyrat e larta të Partisë, kam marrë përgjegjësinë, pasi pa firmën time shkrimi nuk do të ishte botuar.

-Si e vlerëson “Tribunën e gazetarit”? A ndihet mangësia e një botimi të tillë sot që do të ndihmonte në kualifikimin e komunitetit të gazetarëve?

Përgjigje: Është i vetmi periodik politik e profesional, që u botua për më shumë se një çerekshekulli, si organ i Bashkimit të Gazetarëve të Shqipërisë. Koleksioni i revistës “Tribuna e gazetarit” vlerësohet nga studiuesit si një nga burimet e rëndësishme të historisë së gazetarisë së periudhës së viteve 1964-1990. Një botim i tillë do të ishte i mirëpritur edhe sot. Instituti i Medias për një kohë botoi një periodik mjaft të vlefshëm për komunitetin e gazetarëve, por si për çdo inisiativë duhen përkrahje financiare, të cilat shpesh mungojnë.

-Sot lexon shkrime apo sheh kronika për bujqësinë prej gazetarëve që nuk e njohin bujqësinë, për ekonominë kur nuk e njohin ekonominë, për financat kur nuk dinë se ç’janë financat, shëndetësinë, arsimin etj, etj, shkrime që po t’i lexojë një specialist i fushës, lenë shumë për të dëshiruar për cilësinë mjeshtërore, nivelin shkencor dhe saktësinë teknike.Si formoheshin gazetarët dje dhe çfarë duhet të ndryshojmë sot në shkollimin dhe kualifikimin e tyre?

Përgjigje: Shkolla e parë e gazetarisë shqiptare që hapi dyert në vjeshtën e vitit 1964 fillimisht me program universitar dyvjeçar,  përgatiti  gazetarë profesionistë. Studentët vinin nga degë të ndryshme universitare, ku kishin bërë dy vitet e para studime për gjuhë-letërsi, për ekonomi, për agronomi etj. Mendoj se për atë kohë kjo ishte një zgjidhje e mirë. Në auditoret universitare u përgatitën gazetarë profesionistë dhe drejtuesë të gazetave, revistave  dhe të Radiotelevizionit.

Tani që degët e departamentet e gazetarisë kanë evoluar me programe të shkencave të komunikimit, profilizimi apo specializimi mund të bëhet pas diplomimit  me tema a kurse pasuniversitare për degët e ndryshme të ekonomisë, gjuhë-letërsisë, kulturës etj.

-A të bën shkolla gazetar? Po mendoj aq sa nuk të bën shkolla shkrimtar. Si i përkufizon sot fakultetet me bollëk për gazetari? A duhet të ndryshojë diçka në konkurset e pranimit të studentëve në këto fakultete?

Përgjigje: Jeta ka treguar se në mediat tona të shkruara dhe elektronike ka shumë gazetarë që kanë ardhur nga fakultetet tjera dhe kanë bërë emër.

-Kam shkruar diku se të bën përshtypje, që një numër i konsiderueshëm i gazetarëve të “Bashkimit”, pas vitit 1990, kohë kur ju ishit larguat nga drejtimi i gazetës, ishin pjesë e shtypit opozitar: Mitro Çela, Napolon Roshi (këta të dy dhe drejtuan gazetën “Rilindja Demokratike” në kohë të ndryshme), Qemal Sakajeva (që drejtoi televizionin shqiptar, qysh më 1992), Shyqyri Skënderi, Pëllumb Bataj, Genc Tirana, Agim Xhafka, Gëzim Sinemati etj. Nuk ndodhi kjo me gazetarët e “Zërit….”. Ata i qëndruan besnik partisë dhe gazetës. Ky fakt, do të thotë ndonjë gjë për ju? Në këtë “tradhëti” të parimeve të sistemit komunist, a kishte gisht edhe edukata e punës që ju kishit shkëmbyer kur punonit bashkë? Apo është e kundërta: nga që ju i kishit “shtërnguar” fort në diktaturë, shpërthyen kur erdhi liria?

Përgjigje: Ashtu si thoni ju, që në fillim “Rilindja Demokratike” asokohe gazetë opozitare u drejtua nga dy ish gazetarë të gazetës “Bashkimi”, të cilët aktivizuan edhe disa ish-gazetar të asaj të përditshmeje. Vështirë se mund të shpjegohet pse ndodhi kështu, pasi kemi të bëjmë me dukuri, kur nuk ishin të paktë ata që kaluan në Partinë Demokratika, madje që morën pjesë në drejtimin e saj. Nga mediat e kohës u përfshinë, edhe emra e firma autoritare të “Zëri i popullit”, ndonëse gazeta e tyre vazhdonte të dilte rregullisht, kur gazeta “Bashkimi” me më zi jetoi edhe një kohë të shkurtër.

Mund të jetë edhe ajo që thoni ju: “gazetarët e “Bashkimit” ishin “shtërnguar” fort në diktaturë, prandaj shpërthyen kur erdhi liria”, pasi vëmendja jonë ka qenë  përqëndruar në veprimtarinë operative për përgatitjen e nxjerrjen e gazetës. Kam këmbëngulur dhe kërkuar llogari për artikuj e shkrime të gjinive të ndryshme, për respektimin e kodeve profesionale, për fakte të mirëverifikuara, për saktësi, ndjenjë përgjegjësie si dhe për etikë qytetare dhe kjo edukatë pune u ka shërbyer shumë gazetarëve në vitet e mëvonshme. Por, në të njëjtën kohë, së  bashku me zëvendëskryeredaktorin, sekretarin e kolegjiumit dhe shefat e sektorëve, jemi përpjekur të  krijojmë një frymë shoqërore, të çiltër me kolegët gazetarë, duke vlerësuar edhe mendimin ndryshe. Kështu kemi vazhduar të ecim në gjurmët e paraardhësve tanë, drejtuesëve të  “Bashkimit”.

Mendoj se në gazetën tonë nuk është punuar, sipas orientimeve, sa dhe si duhej për edukimin ideo-politik të gazetarëve. Në dhjetëvjeçarin 1980-1990 në redaksinë tonë është krijuar një mjedis shoqëror, një frymë e çlirtë,  e thënë që asokohe, liberale. Metoda e punës sonë nuk ka qenë dhunë e masa për gazetarët, me përjashtime të rralla. Jemi kritikuar për lëshime ndaj të metave e gabimeve, që janë të pashmangshme në punën e gazetarit.

(Vijon nga numri i kaluar)

-Kontrolli politik ndaj gazetarit mendoj se ka qenë më i drejtpërdrejtë se sa ndaj shkrimtarit, për vet natyrën “ekspres” të gazetës në çdo mëngjes. Mirëpo ka ndodhur që shkrimtari të dënohej vetëm se paraqiste librin e tij në shtypshkronjë apo në shtëpinë botuese, edhe pse nuk e kishte parë dritën e botimit akoma. Gazetarët në përgjithësi dënoheshin pasi kishin botuar artikullin. Ka ndodhur që një gazetar të dënohet për një shkrim që vetëm sa ka mbërritur te tavolina e përgjegjësit të sektorit apo kryeredaktorit?

Përgjigje: Jo, nuk ka ndodhur. Jo vetëm te “Bashkimi”, por me sa di unë as edhe në ndonjë gazetë tjetër.!

-“Bashkimi” në shkrimet e tij i kushtohej jetës së fshatit më tepër se sa gazetat e tjera. Besoj jemi të një mendjeje se varfëria dhe puna me mëditje në fshatin shqiptar ishte një skllavëri e vërtetë. A ishte torturë për gazetarin që të përshtatej formula bajate “e përgjithshmja pozitive”, në çdo shkrim?

Përgjigje: Togfjalësha e fraza stereotipe të kësaj natyre nuk kanë qenë  të nevojshme as të detyrueshme, madje kur në ndonjë shkrim pa argumentuar apo motivuar, togfjalëshëve të natyrës “e përgjithshmja pozitive” u vihej vizë.

-Kam lexuar në kujtimet e Bashkim Trenovës, mes detyrave të tjerave edhe ish gazetar i “Zërit të Popullit”, se “Sofokli Lazri shkoi në redaksinë e kësaj gazete për të shkarkuar nga detyra e kryeredaktorit Marash Hajatin, ditën që këtij i kishte vdekur i ati”. Shfrytëzoj këtë kujtim të Bashkimit për të të pyetur për këta dy persona: të quajturin “Sofo”, i cili edhe ai si ju kishte mbaruar gazetari në universitetin “Lomonosov” të Moskës dhe për Marashin: çfarë marrëdhniesh keni pasur me ta? Me të parin në aspektin e punës, të varësisë së shtypit nga Komiteti Qëndror i Partisë ku ai ishte “fjala e fundit” dhe me të dytin, si bashkëpunëtor e koleg që e ke pasur.

Përgjigje: Për atë që shkruan Bashkim Trenova nuk kam dijeni. Sofon e kam njohur mirë, ndoshta si ish-student të Fakultetit të Gazetarisë në Universitetin “Lomonosov” të Moskës.  Ka qenë profesionist si gazetar e publicist, por kritizer. Me gazetën “Bashkimi” nuk është marrë asnjëherë, as drejtpërsëdrejti, as tërthorazi. Sofo, derisa kam qenë unë kryeredaktor, ishte këshilltar në Komitetin Qëndror të Partisë dhe drejtor i një istituti studimor, ndërkohë që “Sektori i shtypit” drejtohej nga Dhimitër Tona. Ndërsa me Marash Hajatin kemi pas marrëdhënie shoqërore e miqësore, para dhe pas studimeve  për gazetari, që i ka kryer në Leningrad bashkë me  Dritëro Agollin.

-Kontrolli i rreptë, po e quaj unë, i Sektorit të shtypit apo drejtorisë në komitetin qëndror, ka ekzistuar gjithmonë ndaj shkrimeve të veçanta të gazetave, apo varej nga njerëzit që punonin në këtë zyrë? Çfarë kujton nga ajo kohë?

Përgjigjigje: Unë nuk kam parë ndjekje apo kontroll të rreptë nga Sektori i Shtypit. Ne ishim ndërgjegjësuar për propagandimin e vijës së partisë. Tani mund të flasim trimërisht, ndonëse kemi qenë të rezervuar në kundërthënie. Shefi i shtypit na përcillte kërkesat, orientimet dhe detyrat e kohës. Isntruktorët, secili në profilin e vet, si specialistë të ekonomisë, të kulturës etj., ndiqnin ecurinë e shtypit, jepnin mendimet e tyre edhe për artikuj të caktuar dhe, kur kishte probleme, ia raportonin shefit të tyre.

-Bashkëkohësit e kujtojnë Arqile Aleksin, paraardhësin tuaj te gazeta “Bashkimi”, si një njeri “me humor, komunikues dhe dashamirës ndaj kolegëve të tij”. Ishte zyra që e bënte drejtuesin me këto veti?, se  edhe për ju janë shprehur “dashamirës dhe komunikues”. Çfarë do të kishe dashur të këshilloje kryeredaktorët e djeshëm? Po kryeredaktorëve të sotëm, po t’i kishe në një sallë të gjithë bashkë, çfarë do t’u thoshe?

Përgjigje: Në kryerjen e detyrës si kryeredaktor jam përpjekur të ruaj e përçoj frymën e parardhësve të mi: Fiqiri Vogli, Niko Nishku e Arqile Aleksi me të cilët kam punuar kur isha gazetar, shef i grupit të reporterëve dhe anëtar i kolegjumit të redaksisë. Ata janë shquar për marrëdhëni të drejta gazetar-kryeredaktor, jo si autoritarë, por si kolegë e bashkëpunëtorë që kishin për detyrë të nxirrnin gazetën “Bashkimi”. Natyrisht ata kërkonin llogari, por jo me hove dhe kritika agresive. Parë me këtë sy unë nuk kam kërkuar që gazetarët të rrinin 8 orë në “zyrë”. Kam përkrahur mendimin se kryesorja ishte produkti, shkrimet që gazetarët sillnin dhe cilësia e tyre.

-Në dhjetor të vitit 1989, presidenti i shoqatës së gazetarëve polakë, (vende që lëvizën përpara nesh drejt demokracisë) Stefan Bratkovski, gjatë një vizite në Uashington, i cilësoi gazetat e reja që priteshin të botoheshin në Poloni si “ndërtues të vërtet të demokracisë”. Ndërsa për  gazetarët që do të punonin në to u shpreh, se “kanë demostruar guxim, por tani kanë nevojë të mësojnë gazetarinë normale”. Prej fjalës së Bratkovskit unë vazhdoj bisedën me ju.Edhe në Shqipëri pas vitit 1990 u shtypën me qindra gazeta lokale.Sa është kontributi i tyre për demokracinë e vërtetë. Dhe më tutje: thënien e polakut për gazetarët që punuan në sistemin komunist e sjellim në Shqipëri. Sipas tij gazetarët kanë demonstruar guxim, por tashmë në demokraci duhet të mësojnë gazetarinë normale.Si e komenton këtë thënie, nuk bëhej gazetari normale në sistemin komunist?

Përgjigje: Varet si ta perceptosh gazetarinë normale a jo normale; tjetër është orientimi, përmbajtja: komuniste apo demokratike. Sa i takon gazetave lokale, mua më vjen keq që sot nuk ka disa gazeta lokale (rajonale) të fuqishme. Ato do të ishin shumë më afër problematikave të vendit, rajonit, rrethit, bashkisë apo fshatit. Por një gazetë lokale që nuk imiton shtypin qëndror me kronikën e zezë, konferencat e shtypit apo politikën.

-A ka një model gazetarie botërore që e ndjekin edhe vendet e tjera? Cili shtet mund të ishte, sipas jush, modeli i gazetarisë së vërtetë?

Përgjigje: Mendoj se gazetaria është gazetari me kode e ligjësi universale. Problemi është se si vihen në jetë parimet, kriteret, rregullat dhe kërkesat teorike e praktike të gazetarisë, që janë universale si për vendet e Lindjes, ashtu edhe për ato të Perëndimit. Edhe përvojat më të mira dhe efektive të gazetarisë duhen vështruar ne “sy kritik” se ato kanë dhe janë të vlerta për një shoqëri e kohë të caktuar. Shumëçka varet nga një kompleks faktorësh historikë, politikë, ekonomikë, psikologjikë, sociologjikë e kultrorë; nga veçoritë karakteristike të një vendi.

Pas ‘90-s ose “Me ardhjen e Demokracisë”, siç thuhet rëndom, kemi zgjedhur modelin amerikan. Me dituri të teorisë e praktikës së gazetarisë amerikane. Për disa vite akademike, që nga riorganizimi i ish-degës së gazetarisë në universitetin e Tiranës, duke filluar nga vjeshta e vitit 1992, përgatitja e gazetarëve ka pasur si bazë teorike e praktike tekstin e pedagogut Melvin Mensher “Raportimi dhe shkrimi i lajmeve”, botim i Universitetit Kolumbia në Nju Jork, tekst i vyer- laborator, që vetë autori e kishte si bazë për ligjëratat universitare gjatë viteve 1962-1990. Ndërsa për  historinë e shtypit në rrjedhën e shekujve jemi bazuar në librin “Katër teoritë e shtypit” (Four Theories of the press”), botim i Universitietit Illinois më 1956. Në të janë përvijuar:: 1 “Teoria e autoritetit të një grupi mbi të tjerët” ose “Teoria e autoritetit” në shekujt e hershëm. 2.”Teoria e doktrinës së lirë” mbas vitit 1688; 3. “Teoria e përgjegjësisë sociale” në Amerikë՚n e fundshekullit XIX…dhe “Teorinë e kontrollit të centralizuar” apo “Teori e komunizmin sovjetik” (1922) me lindjen e Fashizmit, më  pas të Nazizmit hitlerian dhe “Teori e tipit Parti-Shtet i Diktaturës së Proletariatit”.

-Kush është më e rëndësishme dhe më e vështirë: vjelja e lajmit apo shkrimi dhe redaktimi i tij? Kryeredaktori a është edhe kryegazetar?

Përgjigje: Të dy këto anë të procesit të punës kanë rëndësi. Vjelja e lajmit është një process pune kompleks hulmues për të respektuar kërkesat e kodit etiko-profesional; shkrimi dhe redaktimi është një proces krijues profesional.  Parimisht kryeredaktori duhet të jetë profesionist, jo vetëm drejtues, organizues, menaxhues.

-Cilat janë disa prej aksiomave të gazetarit? Aksiomat a janë edhe baza e etikës në gazetari?

Përgjigja: Parimësia, pavarësia, paashmëria, obektiviteti, vërtetësia, saktësia, çiltërsia  (transparenca), humanizmi dhe ndjenja e përgjegjshmërisë përpara lexuesëve dhe audiencës janë disa aksioma për çdo gazetar. Por sa dhe si zbatohen ato në praktikë ato? Dhe pse ?

Këto aksioma kanë lidhje logjike me etikën e gazetarit dhe të mediave. Prandaj janë krijuar Kode të Etikës së gazetarëve për t’u ardhur në ndihmë gazetarëve, botuesve dhe pronarëve të medias. Kështu edhe  te ne janë institucionalizuar përvoja etike e botës perëndimore, sidomos të gazetarisë gjermane.

Ju kërkoj ndjesë, por dëshiroj të kujtoj se edhe gazetaria shqiptare ka pasë një Kod Etike, shkruar para më shumë se një shekull nga dijetari i shquar, publicisti shqiptar Kristo Dako, bashkëshorti dhe bashkëpunëtori i Sevasti Qiriazit. Kodi “Dako” në tërësi është aktual. Po zgjatem, duke shkëputur disa paragrafë. Dhe, pasi të njihemi me to, mund të bëjmë krahasimin e shtypit të djeshëm me të sotmin.

Referenca nga Kodi profesional “DAKO”: Një gazetar që të mund t’i sjellë dobi çështjes për të cilën ka bërë kurban gazetën, kohën dhe fuqinë e tij, lipset: 1.Të ketë dituri të përgjithshme ose enciklopedike, po lipset të jetë specialist në gjeografinë e vendit edhe në historinë e kombit;  2.Të ketë bindje vetiake të vërtetë;  3. Të ketë mendje të lirë dhe të hapur për çdo të vërtetë sado e hidhur që të jetë;  4. Të rrënjosë parime morale në ndërgjegjen e popullit; 5. Të luftonjë ligësinë me zell, me fuqi, me qëndrim; 6.Të luftonjë rreptësisht çdo formë grabitjeje si dhe hipokritët; 7.Të ketë guxim të kritikonjë gabimet e miqëve të tij dhe të lëvdonjë veprat  e dobishme të kundërshtarëve të tij; 8. Edhe sot, si edhe 20 vjet më parë, politika është subjekti më i interesuar e bëjë çmos që mund të pushtonjë një gazetë, prandaj gazetari lipset të mos harrojë ti japë këtij subjekti vendin e parë.’’’ / Kristo Dako – Revista e përdyjavshme “Yll’ i Mëngjezit”  (The Morning Star ), 30 janar 1917 Boston, ShBA /

-Raporti tekst-fotografi në gazetë. A ka jetë fotografia në faqet e shtypit të sotëm?

Përgjigja: Kam përhtypjen se në disa gazeta gjallon edhe fotografia.

-Në Shqipërinë e periudhës 1992-2000 u botuan me qindra gazeta lokale e rajonale. Sot numërohen me gishtat e dorës. Pse thua?

Përgjigje: Mendoj se kjo duhet kërkuar në politikën e qeverive të tre dhjetëvjeçarëve të tranzicionit dhe me politikën e biznesmenëve që kanë mundësi financiare për të përballuar shpenzimet me humbje për botimin e gazetave. Bëhet fjalë për shtypin e shkruar, pasi mediat radiotelevizive kanë një zhvillim nga bizneset e qyteteve.

-Shtypi i përditshëm në botë lindi së pari në Gjermani, më 1660, e para e përditshme në Francë qarkulloi më 1777. Por gazetat e vërteta të përditshme moderne lindën në shek XIX: Nju York Sun dhe Nju York Herald përkatësisht më 1833 dhe 1835. Në Shqipëri, kur daton e përditshmja e parë dhe sipas periudhave, afërsisht sa të përditshme kemi patur? Në raport me numrin e lexuesëve (popullsisë), si vlerësohet numri i gazetave të përditshme sot në krahasim me vendet e tjera të rajonit?

Përgjigja kërkon studime të thelluara, që dalin jashtë këtij bashkëbisedimi. Megjithatë studiuesit e historisë së gazetarisë njohin si të parën të përditshme buletinin e “të rejave” të Venecias “La gazzetta”, që fillimet i ka në vitet ‘1610. Pas “La gazzeta” të Venecias vijnë “Fletoret e lajmeve të ditës” me emrin “Acta d’Urna” që qarkullonte edhe nëpër provinca të Romës, në familjet aristokrate dhe tregëtare. Juvenali, poet i Romës së vjetër, tregonte për një zonjë romake, e cila i kalonte orët e para të mëngjezit duke lexuar “fletoren e lajmeve” të ditës. Madje lektori Albin Mishel u thosh studentëve të gazetarisë se “Acta d’Urna” nisi të botohej në vitin 59 para erës së re. (“Le Journalisme”, Paris, 1913, f. 8). Një tjetër “fletore”, më e përparuar, që i afrohej deri diku gazetës së sotme, ishte gazeta kineze e Pekinit “Tsing Biao” (e përmuajshme e lajmeve). Botohej rregullisht që nga koha e dinastisë Tang në shekujt e parë të erës sonë.

Ndërsa e para e përditshme shqiptare është gazeta “Taraboshi” që Terenc Toçi e botoi në Shkodër duke filluar nga 19 nëntori 1913.

-Në SHBA kryesisht, por edhe në vende të tjera, janë evidentuar dhjetra raste të bujshme të gazetarisë hetimore. Sa është e zhvilluar te ne kjo gjini e gazetarisë dhe a mund të pretendojmë se kemi së paku një rast analog të gazetarisë hetimore shqiptare me gazetarinë botërore?

Përgjigje: Fjala është për gazetarinë investigative (hulumtuese). Mendoj se, përveç emsioneve, të Filip Çakulit “Fiks fare” në “Top Channel” dhe në ndonjë stacion tjetër televiziv, në gazetarinë e shkruar rrallë e tek mund të shohim ndonjë shkrim të kësaj natyre. Në qoftë se dje, artikujt kritikë bëheshin me porosi “nga lart”, sot po ashtu, bëhen me porosi partiake apo të pronarëve kur kanë interesat e tyre.

-Si e gjykon dukurinë e sotme të gazetarisë shqiptare, ku pronarët e gazetave të përditëshme në shumicën e rasteve nuk vijnë nga shkolla e gazetarisë? Sa ndikon kjo në cilësinë e të bërit gazetari dhe në pavarësinë e shtypit?

Përgjigje: Kjo është një dukuri normale e zhvillimeve në një shtet demokratik. Mendoj se shteti duhet të kodifikojë detyrime që pronarët e mediave private të zbatojnë ligjësitë profesionale të gazetarisë, pasi kështu  si e kemi sot, pronarët i shfrytëzojnë mediat për interesat e tyre, pa u zoritur për kode dhe etikë gazetareske apo faktorin “Status i gazetarit”.

-A ka vend për t’u shqetësuar për “mjerimin” e gjuhës shqipe në shtypin e shkruar (por edhe në media të tjera) shqiptar? Mjafton një apel për mospërdorimin e fjalëve të huaja, për mbrojtjen e gjuhës amtare apo duhet të shkojmë deri në nxjerrjen e një ligji? Për më tepër, tastiera e kompjuterit po na sakaton edhe më: në shumë tekste mungon shkronja më e përdorshme e alfabetit “ë”, mungon “ç”, deri edhe “k” zevëndësohet me “c”. Si duhet t’i dalim përpara këtij fenomeni?

Përgjigje: Mbrojtja dhe zhvillimi i gjuhës shqipe është edhe nevojë edhe detyrë me strategji kombëtare. Më përpara me pastërtinë e gjuhës shqipe dhe përmirësimin e saj, përveç Institutit të Gjuhësisë e Letërsisë në Akademinë e Shkencave, pranë Këshillit të Ministrave ishte krijuar dhe vepronte një grup shkencëtarësh. Me sa di unë Këshilli Ministrave, për drejtëshkrimin dhe pastërtinë e gjuhës shqipe ka marrë dy vendime, një në vitin 1974 dhe një tjetër në vitin 1978, duke përcaktuar detyra me kërkesa rigoroze, duke filluar nga admnistrata shtetërore, institutet dhe institucionet, shtypin dhe botimet. Gazetat dhe revistat, ashtu si edhe shtëpitë botuese kishin në organika korektorë letrarë e gjuhësorë . Për t’i dhënë rrugëzgjidhje këtij problemi është i domosdoshëm një vendim i tillë, ku veç të tjerave, të përcaktohen detyra kundër përdorimit të panevojshëm të fjalëve në gjuhët e huaja në shtypin e shkruar dhe në mediat audiovizive, në korrespondencën apo diskutimet zyrtare e deri edhe në tabelat e dyqaneve, të bizneseve etj. Sjellim në kujtesë se UNESCO ka caktuar 21 shkurtin, si Ditën Ndërkombëtare të Gjuhës Amtare, që kremtohet në të gjitha vendet e botës.

–Interneti si një mjet i ri informimi, i pajisur me përparësi të pakrahasueshme… Si e sheh të ardhmen e shtypit të shkruar?

Përgjigje: Në dhjetëvjeçarët e fundit është folur e shkruar shumë për “vdekjen” e gazetarisë së shkruar, madje ishin parashikuar edhe vitet kur ajo “do të dilte në pension”. Por kaluan ato vite dhe gazetaria e shkruar nuk po jepet. Ndonëse teknika dhe teknologjia e informacionit dhe e komunikimit përparon revan dhe lajmin e ditës, të orës apo të çastit ia përcjell audiencës me tekst, zë e figurë në celularët dhe në ekrane të shumtë në mjediset e ndryshme, përsëri tezgat e gazetashitësve janë plot. Kjo është një dukuri ballkanike, europiane dhe perëndimore. E vëreta është disa të përkohshme, madje edhe të përditëshme prestigjioze, janë “dorëzuar”, por ja që po “lindin” edhe gazeta të reja.

Analistët jetështyrjen e mediave të shkruara e motivojnë me pronësinë. Në vendin tonë shumica e gazetave botohen nga bizneset e fuqishme, të tjera të suvencionuara në krah të partive apo grupimeve të ndryshme politike, ekonomike e shoqërore.

Mendoj se shtypi i shkruar do të mbijetojë, por jo me strukturat dhe atributet e sotme operative, por si të përkohshme  me përmbajtje utilitare, sportive, ekonomike, kulturore, shoqërore, etj. Natyrisht, parimet themelore etiko-profesionale, janë dhe do të jenë  ato të gazetarisë së shkruar.

-Plot 30 vjet më parë (aq sa ç’jemi në diference moshe bashkë), redaksia e gazetës “Koha Jonë”,  në kuadër të një rubrike që kishim ne për “miqtë e Lezhës”, më ngarkoi mua që të realizoja një intervistë me ju. Në të vërtetë ju jeni, “mik i gjithëkuj”, por unë dua të ju pyes: vazhdon të mbetet Lezha, e veçantë në zemrën tuaj?

Përgjigje: Miqësinë me Lezhën e kam të çertifikuar dhe në vetëdije. Së pari në Blinisht të Zadrimës, për një vit shkollor ma kanë mëkuar miqësinë nxënës e prindër, njerëz të thjeshtë, shumica hjekakeqë , por zemërbardhë. E donin shkollën, arsimin. Edhe pse disa nxënës vinin edhe zdath në shkollë, mësonin. Unë jam përpjekë me qenë mësues, por edhe kujdestar e shok i nxanësve. A të kujtohet kur, së bashku shkuem në Blinisht, se ish nxënësi i im Gjon Dajani, ishte i sëmundë. Edhe pse kishte kaluar gati gjysëm shekulli, ai (mësuesi dhe drejtori i shkollës së mesme të Blinishtit) i shtrirë për dekë më telefonoi: “Mësues, jam i smundë randë. Nisu, eja…!”. Dhe unë pensionist, pa kurrnji përtesë t’u drejtova ty për ndihmë. Ti more me vete edhe doktorë nga spitali, por Gjoni nuk kishte muejtë me na pritë… tre ditë ma vonë i hodhëm nga një grusht dhè në banesen e përjetshme.

Por miqësia me Lezhën i ka rrënjët në shoqërinë me të ndjerin profesor Mark Vuji, bashkënxënësi im. E vlerësoja dhe e nderoja, se vinte në shkollë rregullisht nga katundi Hot. Në një strajcë, bashkë me librat kishte edhe bukë misri me djathë. Kurrë nuk ankua. E megjithkëtë ishte ma i miri nxanës. E kam mbajtë miqësinë qëkur isha korrespondent i “Bashkimit” për Shkodër, Lezhë e Pukë. Dhe puna asokohe më ka lidhë me Lezhën e lezhjanët. Miqësinë me Lezhën ma kanë falë edhe tre shokë e miq: njeni quhet Gjergj, tjetri Gjovalin dhe i treti, Frano…!

-90 vjeç dhe përsëri në punë. Më thuaj ndonjë sekret që t’a di vetëm unë…

Përgjigje: Ajo “fabula” e punës së pandërprerë, tashmë i ka kaluar caqet e shprehisë duke u ba faktor jetese. Unë dhe i ndjeri profesor Bedri Dedja, në klasen e dytë të shkollës fillore kishim një mësues kosovar. Quhej Ismet Shaqiri dhe na thoshte: shkruani çdo ditë nga dy rreshta për shokun e klasës, për njerëzit e shtëpisë dhe keni me pa se sa shpejt ka me u mbushë nji faqe hartim. Por mua këtë shprehi ma ka ushqyer gazetaria, puna si mësues e pedagog që shoqërohet nga ditari i mësuesit dhe skedat e leksionit si mësimdhënës. Këtë e kam vijuar edhe kur ishim njohur bashkë e mua më duhej ma shumë të lexoja shkrime me një “sëpatë” në dorë, Çdo ditë shkruaja, ani se nuk botoja. E qe sot u kthehem se ua kam borxh “jetën”, ndaj po i marr nëpër duar me shpresë se dikush ka me e shtrirë dorën në bibliotekë, me i marrë e me u dhënë jetë, pa të drejtë reference. Dhe ky do të jetë Dr. Gjovalin Gjeloshi, koleg e mik buke në familjen tonë.

-Ju falemnderit për intervistën!

-Jo, falemnderit ju, për bashkëbisedimin!