JD Vance paralajmëron për rrezik sigurie nga Evropa: “Ide të afërta me islamistët mund të arrijnë pushtetin në Francë ose Britani”

Deklarata e zëvendëspresidentit amerikan JD Vance, se Franca dhe Mbretëria e Bashkuar mund të përbëjnë rrezik sigurie për SHBA-në nëse “ide të afërta me islamistët” fitojnë pushtet, nuk është gafë retorike. Ajo është sinjal doktrinar: Uashingtoni po riformaton marrëdhënien transatlantike nga aleancë e bazuar në interesa të përbashkëta në aleancë të kushtëzuar nga drejtimi ideologjik i brendshëm i Evropës.

Kjo është një kthesë historike.

Teza qendrore: SHBA po e zhvendos “kërcënimin” nga jashtë aleancës në brendësi të saj

Për dekada, arkitektura e sigurisë euroatlantike është ndërtuar mbi një premisë të thjeshtë:

Aleatët nuk konsiderohen kurrë rrezik; rreziku vjen nga jashtë (BRSS, Rusia, terrorizmi, Kina).

Deklarata e Vance e thyen këtë aksiomë. Ajo sugjeron se një aleat bërthamor mund të bëhet kërcënim, jo për shkak të armiqësisë, por për shkak të transformimit ideologjik të brendshëm.

Në gjuhë gjeopolitike, kjo nënkupton:

NATO nuk është më vetëm aleancë ushtarake; ajo po shndërrohet në aleancë normative, ku SHBA pretendon të gjykojë “shëndetin moral” të partnerëve.

Kundërteza europiane: kjo është ndërhyrje në sovranitet

Nga këndvështrimi europian, ky diskurs është problematik për tre arsye:

Politika e brendshme europiane (migracioni, integrimi, pluralizmi) trajtohet si çështje sigurie amerikane;

SHBA rezervon të drejtën të përcaktojë se cilat ide janë “të pranueshme” për qeverisje;

Krijohet perceptimi se Uashingtoni eksporton luftën e tij kulturore në kontinentin europian.

Kjo është arsyeja pse në Paris, Berlin dhe Bruksel, deklarata e Vance lexohet më shumë si presion ideologjik, sesa analizë klasike e riskut bërthamor.

Pse kjo lidhet drejtpërdrejt me administratën Trump

Qëndrimi i Vance është koherent me vizionin e Donald Trump:

aleanca po, por jo pa kushte;

mbrojtje po, por me kontroll politik;

Evropë partnere, por jo e pakushtëzuar.

Në këtë logjikë, “bisedat morale” që përmend Vance nuk janë dialog filozofik, por instrument presioni: diplomatik, ekonomik dhe potencialisht edhe të sigurisë.

Tre skenarë për marrëdhëniet SHBA–Evropë (2026–2030)

Skenari 1: Kushtëzim i butë (më i mundshmi)

SHBA rrit presionin verbal dhe diplomatik:

kritika publike për migracionin dhe integrimin;

kushtëzim bashkëpunimi në inteligjencë dhe siguri;

mbështetje selektive për qeveri europiane “të përshtatshme”.

Aleanca mbijeton, por bëhet asimetrike: SHBA gjykon, Evropa reagon.

Skenari 2: Autonomi europiane + ftohje transatlantike

Evropa, e lodhur nga presioni amerikan:

shtyn më fort idenë e autonomisë strategjike;

investon në mbrojtje të përbashkët;

kërkon distancë politike nga Uashingtoni.

NATO mbetet formalisht, por politikisht dobësohet. Marrëdhënia bëhet transaksionale, jo vlerore.

Skenari 3: Polarizim i hapur (më i rrezikshmi)

Nëse SHBA e kthen diskursin moral në masa konkrete:

sanksione politike,

kufizime bashkëpunimi,

presion publik ndaj qeverive europiane,

atëherë rrezikohet çarje reale në boshtin transatlantik, në një moment kur Rusia dhe Kina kërkojnë pikërisht këtë dobësi.

Çfarë do të thotë kjo për rajone si Ballkani Perëndimor

Për Ballkanin, kjo përplasje është veçanërisht e rrezikshme:

BE është e fragmentuar dhe nën presion;

SHBA është më ideologjike dhe më selektive.

Kjo krijon terren për:

lojëra politike lokale “SHBA kundër BE-së”;

instrumentalizim të reformave;

shtim të paqëndrueshmërisë strategjike.

Deklarata e JD Vance nuk është thjesht polemikë kulturore. Ajo është paralajmërim për një rend të ri transatlantik, ku:

aleanca nuk është më automatike,

besimi nuk është më i pakushtëzuar,

dhe siguria lidhet drejtpërdrejt me drejtimin ideologjik të brendshëm.

Nëse kjo qasje thellohet, marrëdhënia SHBA–Evropë do të hyjë në fazën e saj më të brishtë që nga fundi i Luftës së Ftohtë.

Përfundimisht zv/presidenti amerikan ka të drejtë pasi Europa po kalon nga e krishterë në islame në disa kryeqytete europiane, por jo vetëm.