Një apel pro primatit të Kritereve të Kopenhagenit (Me një ilustrim të trishtuar nga Tirana)

Nga Genc Pollo

Një apel pro primatit të Kritereve të Kopenhagenit
(me një ilustrim të trishtuar nga Tirana)

Përkrahësit e paktë të një zgjerimi të shpejtë të Bashkimit Europian drejt Ballkanit Perëndimor sjellin shpesh si argument rrezikun se mos fuqi të treta, jo miqësore ndaj Europës e Perëndimit, hedhin rrënjë në këtë rajon. Përmes zgjerimit, sugjeron argumenti i tyre, zmbrapsen avancimet e Rusisë, Kinës Turqisë e disa shteteve arabe, të cilat kanë investuar prej kohësh politikisht, ekonomikisht e kulturalisht në këtë enklavë europiane.

Ndonëse problemi është real, po ashtu është edhe ekzagjerimi me të. Elitat politike ballkanike betohen rregullisht se synimi i tyre është integrimi europian dhe kur të vijë dita, anëtarsimi në BE. Po ashtu edhe sondazhet e opnioninit dëftejnë se shumica e popullsisë e përkrah këtë qendrim. Por unë druaj se ky arsyetim gjeopolitik kur fillon e bëhet ekskluziv dhe margjinalizon “Kriteret e Kopehagenit”, që përbëjnë themelin e anëtarsimit në BE, mund të bëhet kundraproduktiv e të vështirësojë integrimin europian.

Për kujtesë: “Kriteret e Kopehagenit”, të cilat janë kusht për çeljen e negociatave të anëtarësimi, mund të përmblidhen si të drejtat e njeriut e shteti ligjor, qeveri llogaridhënëse e demokratike, ndarja e pushteteve etj.

Shembullin më të mirë për sa më lart na e jep Edi Rama, i cili kur u emërua në ofiqin kryeministror në 2013 gëzonte një përkrahje të madhe nga BE e ShBA. Natyrisht që me prirjen e tij për imazh Rama përmes propagandistëve të tij do e shiste deri në tepri idenë sikur ai ishte i “përzgjedhuri” i Perëndimit. Kujtoni vizitën e kancelares gjermane në Tiranë dhe pyetjet e stisura ndaj saj (si dhe përgjigjen e saj të esëllt e madje shpotitëse). Nuk po llogaris këtu premtimet e tij pa kufij për integrim e anëtarësim në BE.

Më 30 janar, para një jave, Rama deklaroi se në lidhje me eksportet e mishit Shqipëria nuk duhet dhe nuk do të presë për tregjet e BE pasi ka mundësi më të mira në tregjet e Lindjes, të Turqisë e të Lindjes së Mesme. Teknikisht kjo deklaratë është e pakuptimtë pasi kuotat e eksportit të mishit në tregun e BE mbeten vit pas viti të papërmbushura dhe Shqipërisa është prej kohësh një importues neto i mishit.
Por në nëntorin e kaluar, Rama nënshkroi një marrëveshje bashkëpunimi ekonomik me Emiratet e Bashkuara Arabe të cilën me shpejtësi rrufeje e në shkelje të shumë rregullave parlamentare e ratifikoi në Kuvend shtatë ditë më pas. Në vijim e me të njëjtën shpejtësi, qeveria ka hartuar një ligj që lejon dorëzimin e portit kryesor tregtar të vendit, atij të Durrësit, tek kompania ‘Symphony Invest’ në formën e një PPP-je. Pa shkruar aty asnjë kusht, kriter, a procedurë. Për dyshimet se kemi përsëri një rast abuzimi të dëmshëm korruptivo-favoritist qe lindën sidomos pas darkës Nusreti lipset të merremi një tjatërherë.

Dy aktet e mësipërme shkelin Marrëveshjen e Stabilizim-Asociimit, traktatin aktual me BE, që parashikon akses të kompanive evropiane në oportunitetet e tregut shqiptar dhe anasjelltas. Eurodeputetë shprehën në janar publikisht shqetësime dhe Komisioni Europian po e ngre çështjen zyrtarisht.
Zotit Rama kjo nuk i erdhi mbas midesë. Dhe ai filloi të fliste për tregje ekstraeuropiane për eksportin e mishit.

Në dy muajt e fundit Rama ka sulmuar shpesh e me fjalor tejet të ashpër BE për mungesën e solidaritetit me Ballkanin Perëndimor në furnizimin me vaksina anti Covid; pavarësisht një granti prej 70 milion Euro, të shpallur në dhjetor nga Komisioni Europian për të bashkëfinancuar blerjen e tyre. Ai i përsëriti akuzat edhe gjatë një vizite zyrtare në Ankara (Rama ka kultivuar një marrëdhënie personale me presidentin e atjeshëm dhe duket se ka gjetur edhe frymëzim për qeverisje “me dorë të fortë”). BE, veçanërisht Franca, reagoi ashpër e me indinjatë.
Qeveria Rama, ndryshe nga ajo e Beogradit, nuk negocioi në kohë me prodhuesit e vaksinave. Kundrejt premtimeve e mburrjeve se “ishte njish” realiteti po e tregon se me vaksinimin po mbetemi mbas Serbisë, Maqedonisë së Veriut e mbase edhe të tjerëve në rajon Meqë jemi edhe para zgjedhjeve i duhej edhe më shumë se kurrë një kokë turku. Por e veçanta e kësaj rradhe ishte se u shënjestrua BE-ja; me fjalor të pazakonshëm edhe për vetë Ramën!

Një sherr së fundmi është edhe më interesant: Rama qortoi ambasadorët e ShBA-së dhe Britanisë së Madhe për insistimin publik që partitë të kenë kandidatë të pastër (pa të shkuar penale) në listat e tyre dhe të respektojnë legjislacionin zgjedhor të reformuar (Delegacioni i BE-së iu bashkua dhe ai këtij qendrimi).
Ai u kujtoi ambasadorëve se zgjedhjet e Shqipërisë nuk ishin punë e tyre dhe se ai nuk mund të dinte nëse kandidatët socialistë do të thoshin të vërtetën për të kaluarën e tyre kriminale. Historia si Rama shpërbleu me ofiqe lloj lloj kriminelësh për sherbime elektorale e të tjera në vitin 2013 është e njohur: po ashtu dihet se presioni amerikan e detyroi te votonte ligjin e dekrimit; ligj të cilin ai e ka vënë shpesh në pikëpyetje në parim, ndërsa në praktikë e ka injoruar. Siç treguan kandidatët rilindistë edhe në vitin 2019.

Por konfrontimi më i madh me BE ndodhi vjeshtën e kaluar, kur Rama devijoi nga një reformë konsensuale e ligjit zgjedhor, reformë e cila ishte ndërmjetësuar në detaj nga diplomatët europianë, amerikanë e britanikë. Sapo zbuloi se të tjera rregulla do të favorizonin partinë e tij, ai ndryshoi në mënyrë të njëanshme ligjin dhe kushtetutën, duke mos marrë parasysh paralajmërimet nga Komisioni e Parlamenti Evropian, dhe disa qeveri evropiane.
Atij aq i bëri se kështu ndërmjetësit u ekspozuan si impotentë e të parëndësishëm; ose ndoshta ky ishte efekti anësor i dëshiruar: duke i treguar publikut vendas se kush është i forti i lagjes.

Dikur kryeministri Rama përdorte me shkathtësi disa ndërkombëtarë për të mbuluar kapjen e shtetit me hapa antikushtetues, korrupsionin e lartë dhe bashkëpunimin me botën e krimit. Ai instrumentalizoi heshtjen, ambivalencën e nganjëherë qëndrimin e tyre të gabuar për të ruajtur e shtuar pushtetin e tij përmes legjitimimit të jashtëm. “I am their son of a bitch, you know!”.
Tashti Rama po sherroset me disa syresh; por synimi i tij mbetet i njëjti: ruajtja e shtimi abuziv i pushtetit!

Por çfarë lidhje kanë terbietet e Edi Ramës me fuqitë e treta jo miqësore në Ballkan mund të pyesë një lexues.

Shqipëria mund të jetë vendi i Ballkanit Perëndimor ku anëtarësia aktuale në NATO dhe e ardhmja në BE gëzojnë mbështetjen më të lartë popullore. Kosova mund ta rivalizojë atë, çka e bën përsëri këtë një gjë tipike shqiptare.

Megjithatë, në mungesë të rendit demokratik dmth. të “Kritereve të Kopenhagenit”, çdo sundimtar i ballafaquar me kërkesat e brendshme dhe ato evropiane / perëndimore për llogaridhënie të qeverisë dhe zgjedhje të lira i ka tashmë mjetet e rrethanat që të tentojë jo vetëm t’i rezistojë presionit, por edhe të sinjalizojë rreshtime jo evropiane.

Kush mendonte se kjo ishte e mundur vetëm në Serbi, nuk e ka vëzhguar Kryeministrin e Shqipërisë që nga fillimi i vitit 2020.

Artikulli është përkthyer e përshtatur nga ai i botuar në New Europe, Bruksel