Zgjedhjet në Turqi dhe fati i Erdoganit

 Qytetarët turq votojnë të dielën në zgjedhjet parlamentare, të cilat kanë të bëjnë më shumë me fatin e udhëheqësit turk, Recep Tayyip Erdogan, sesa me formimin e një qeverie të re.

Formalisht, votuesit do të zgjedhin 550 anëtarë të Asamblesë së Madhe Kombëtare, por, prapa skenave, Erdogan është duke punuar shumë për të siguruar fitoren e Partisë së tij për Drejtësi dhe Zhvillim, në mënyrë që të çojë përpara ndryshimet rrënjësore të Kushtetutës së Turqisë.

Një nga këto ndryshime do të ishte zhvendosja e Turqisë në sistemin presidencial – që do të udhëhiqej nga vetë ai – nga sistemi parlamentar që ka tani. Asnjë parti tjetër nuk ka shprehur shumë interesim për idenë dhe preferojnë mbajtjen e strukturës ekzistuese parlamentare.

Sinan Ulgen, kryetar i Qendrës për Ekonomi dhe Studime të Politikës së Jashtme, me seli në Stamboll, thotë se Erdogan, i cili është zgjedhur president në muajin gusht, favorizon sistemin presidencial për të pasur më shumë pushtet në duart e tij. Ulgen thotë se Erdoganin, kalimi në sistemin presidencial e ndihmon “të heqë qafe sistemin ekzistues të kontrolleve dhe balancave” të autoritetit të tij.

Vetë Erdogan thotë se sistemi parlamentar i Turqisë duhet të zëvendësohet sepse ai po mban peng rritjen ekonomike. Sipas sistemit aktual, fuqitë presidenciale të Erdoganit janë kryesisht simbolike.

Partia për Drejtësi dhe Zhvillim e Erdoganit ka qeverisur Turqinë me shumicë absolute për 13 vjet dhe është favorite për të fituar, por vëzhguesit thonë se kufiri i pritshëm i fitores është ngushtuar javëve të fundit.

Për qëllimet e Erdoganit dhe partisë së tij, dy numra janë vendimtarë: partisë i duhen 330 ulëse për të çuar ndryshimet kushtetuese në referendum kombëtar, ndërsa 367 sosh për të bërë ndryshime direkte në Kushtetutë, brenda Asamblesë. Të dy numrat mund të jenë të paarritshëm.

Aktualisht, Partia për Drejtësi dhe Zhvillim mban 311 ulëse në Parlament, ndërsa Partia Popullore Republikane 125. Vendet e tjera janë të shpërndara midis partive të vogla dhe të pavarurve.

Analistët përmendin disa arsye përse popullariteti i Erdoganit dhe ai i Partisë për Drejtësi dhe Zhvillim mund të ketë rënë – në mesin e tyre: pretendimet për korrupsion të shfrenuar, ekonomia më e dobët dhe papunësia relativisht e lartë. Norma e papunësisë prej 11.3% është më e larta në pesë vjet.

Përveç kësaj, imazhi i Erdoganit është dëmtuar shumë nga shtypja e dhunshme e protestave në Stamboll për shkatërrimin e propozuar të Parkut Gezi. Policia ka pasur të drejtë të përdorë municion të vërtetë ndaj protestuesve dhe të arrestojë qytetarë pa urdhër të gjykatës.

Ulgen thotë se shumica në parlament e Partisë për Drejtësi dhe Zhvillim kërcënohet nga rritja e shpejtë e disa partive më të vogla, sidomos Partisë Popullore Demokratike pro-kurde, e cila udhëhiqet nga lideri karizmatik, Selahattin Demirtas.

Nën udhëheqjen e Demirtasit, 42 vjeç, Associated Press ka shkruar se Partia Popullore Demokratike ka zgjeruar ndikimin e saj përtej rajoneve kurde të Turqisë, duke tërhequr votues majtistë dhe liberalë në pjesën tjetër të vendit. Demirtas i ka thënë AP-së se shumë njerëz e konsiderojnë partinë e tij si mundësinë e vetme për të bllokuar “qëndrimin e Erdoganit për pushtet të pakufizuar”.

“Atë që Erdogan e quan presidencë, ne e quajmë diktaturë”, ka thënë Demirtas për AP-në.

Ulgen thotë se ka disa skenarë të mundshëm të koalicioneve, nëse partia në pushtet nuk arrin të fitojë vende të mjaftueshme për të formuar qeverinë.

Sipas tij, skenari më i mundshëm do të bashkonte Partinë për Drejtësi dhe Zhvillim me Partinë e Lëvizjes Kombëtare. Kjo e fundit, e cila kundërshton përpjekjet e udhëhequra nga qeveria për paqe me rebelët kurdë në lindje, është rritur në popullaritet vitin e kaluar.

Pavarësisht nga politikat e ndryshme për kurdët, të dyja partitë tërheqin elektorat me prirje të ngjashme konservatore.

REL