Gorbaçov: Kjo është Lufta e re e Ftohtë

Fluska të mëdha bore bien përballë dritares së zyrës së tij në Leningradskij Avenju në Moskën veriperëndimore. Fondacioni i Mikail Gorbaçovit ka qenë vendosur këtu prej 23 vjetësh dhe ka shërbyer si një qendër për projekte kërkimore politike, nisma bamirësie, konferenca ndërkombëtare apo edhe botime librash.

Nëpër muret e zyrës së tij, nderen foto nga epokat e shkuara. Njëra prej tyre, tregon ish-liderin sovjetik në një takim me Xhorxh Bushin e vjetër, në një tjetër Gorbaçov shfaqet me ish-presidentin francez Fransua Miteran. Foto të tjera të Gorbaçovit me Helmut Kolin dhe Shimon Perezin.

Ka gjithashtu foto të shumta të gruas së tij Raisa Gorbaçov që vdiq në vitin 1999, pasi humbi betejën me leukeminë. Një pikturë në vaj varet mbi tavolinën e tij të punës, ndërsa një fotografi e madhe është imazhi i fundit i ish zonjës së parë. Zëri i ligështohet Gorbaçovit kur flet për të.

83-vjeçari ka pësuar 3 operacione të rënda kohët e fundit. Njëra mbi shpinë, tjetra në prostatë dhe e treta tek arteria karotide. Tani, ai është duke u përballur me një operacion të katërt. Mjekimet e përditshme që merr i kanë ndryshuar fytyrën dhe për këtë arsye nuk i pëlqen të fotografohet. “Tashmë dukem gjithnjë si një qen bulldog kur dal në foto” – thotë ai. “Zoti Gorbaçov, ju nuk dukeni aspak i tillë”- i përgjigjemi ne. “Sigurisht që dukem si një bulldog, por mjaft me këtë çështje tani”.

Ai pastaj dërgon një nëpunës të zyrës së shtypit, që të sjellë një foto të tij të publikuar në një gazetë ruse. Në fakt, nëse dikush është shumë i vëmendshëm, ndoshta mund të vërë re ngjashmëri të vogla me një bulldog. Madje edhe pas më shumë se 2 orë e gjysmë interviste që ai dha për “Spiegel”. Gorbaçov rrallë ka qenë kaq luftarak.

Spiegel: Mikael Sergejeviç, pak kanë kontribuar më shumë sesa ju, për t’i dhënë fund Luftës së Ftohtë. Tani kjo e fundit, është rikthyer si pasojë e krizës së Ukrainës. Sa e dhimbshme është kjo?
Kjo gjë të jep ndjesinë e një déjà vu-je. Ndoshta kjo që sapo thashë, mund të ishte edhe një titull i mirë për këtë intervistë. Çdo gjë duket sikur përsërit veten. Ka patur një kohë për ndërtimin e Murit, dhe një kohë tjetër për ta rrëzuar atë. Unë nuk jam i vetmi person që duhet falënderuar për faktin, që ky mur nuk ekziston më. Ostpolika e ish- kancelarit të Gjermanisë Perëndimore Vili Brand, ishte e rëndësishme, sikurse edhe ishin protestat në Evropën Lindore. Tani, mure të reja janë duke u ndërtuar dhe situata po mëton të përshkallëzohet. Unë, në fakt shoh të gjitha shenjat e një Luftë të re të Ftohtë. Nëse nuk reagojmë, situata mund të shpërthejë në çdo kohë. Humbja e besimit është katastrofike. Moska nuk beson më tek Perëndimi dhe Perëndimi nuk beson më tek Moska. Kjo është e tmerrshme.

Spiegel: Mendoni se është e mundur të ndodhë një tjetër luftë e madhe në Europë ?
Një skenar i tillë, nuk duhet të merret dhe aq parasyh. Pasi një luftë e tillë sot, në mënyrë të pashmangshme, do të çonte drejt një luftë bërthamore. Por deklaratat nga të dyja palët dhe propaganda që bëhet, më shtyjnë të mendoj për më të keqen. Nëse njëra palë e humb durimin në këtë atmosferë të ndezur, atëherë ne nuk do të mbijetojmë dot në vitet e ardhshme.

Spiegel: Mos jeni duke i ekzagjeruar pak gjërat ?
Unë nuk i them lehtësisht gjëra të tilla. Jam një njeri me ndërgjegje. Por e tillë është situata. Unë jam vërtetë dhe thellësisht i shqetësuar.

Spiegel: Doktrina e re ushtarake ruse përmend zgjerimin e NATO-s në lindje dhe “përforcimin e aftësive ofensive të NATO-s”, si një nga kërcënimet kryesore, me të cilat përballet Rusia. Jeni dakord me këtë konstatim?
Zgjerimi i NATO-s drejt lindjes ka shkatërruar në fakt arkitekturën e sigurisë evropiane, sikurse ishte përcaktuar në Aktin Final të Helsinkit në vitin 1975. Zgjerimi lindor ishte një ndryshim 180 gradë, një shmangie nga angazhimet e Kartës së Parisit në vitin 1990, të marra së bashku nga të gjithë shtetet e Evropës, për të hedhur pas krahëve Luftën e Ftohtë për të mirën e të gjithëve. Propozimet ruse, siç ishte edhe ai i ish-presidentit Dimitri Medvedev, se ne duhet të ulemi së bashku, për të punuar mbi hartimin e një arkitekture të re të sigurisë, janë injoruar me arrogancë nga Perëndimi. Dhe tani po shohim rezultatet.

Spiegel: Konflikti në Ukrainë është diçka shumë personale për ju dhe jo vetëm për arsye politike…
Kjo është e saktë, dhe çdo gjë tjetër do të ishte e çuditshme. Në fund të fundit, unë jam gjysmë ukrainas. Nëna ime ishte ukrainase dhe gruaja ime Raisa gjithashtu. Fjalët e mia të para si fëmijë, i kam thënë në gjuhën ukrainase, këngët e para që kam dëgjuar ishin po ukrainase. Rajoni jugor rus i Stavropolit, prej nga ku unë e kam prejardhjen, dhe ku dikur kam shërbyer si sekretar partie, kishte gjatë Bashkimit Sovjetik një bashkëpunim të mirë me rajonin e Donjeckut në Ukrainë, ku dhe është ndezur sot kjo luftë e tmerrshme. Asokohe ne i ofruam njeri-tjetrit ndihmë të ndërsjellë. Ne ishim miq dhe kemi jetuar në një shtet. Madje edhe sot unë kam miq dhe të afërm në Ukrainë, sikundër ka shumica e rusëve.

Spiegel: Si Sekretar i Përgjithshëm i Partisë Komuniste, ju luftuat për ‘glaznost’ (sinqeritet) dhe Perestrojkë (ristrukturim) në vendin tuaj. A mos ndoshta gjithë ajo për cilën u përpoqët gjatë jetës tuaj politike, përfundoi në gërmadha nën qeverisjen e Putinit?
Kam ndryshuar krejtësisht pikëpamje. Glaznosti nuk ka vdekur dhe as është një demokraci. Një brez i ri është rritur në Rusi, në kushte tërësisht të ndryshme dhe me më shumë liri sesa në Bashkimin Sovjetik. Ora nuk mund të kthehet prapa. Asgjë nuk është shndërruar në gërmadhë.

Spiegel: Por lidershipi rus, është më shumë autoritar tani, sesa ka qenë për një kohë të gjatë…
Çfarë doni të thoni me “një kohë të gjatë”?

Spiegel: Që në epokën para-gorbaçioviane në Bashkimin Sovjetik. Për shembull ka sërish kufizime në lirinë e mendimit dhe të shtypit, dhe zgjedhjet nuk janë të lira…
Atëherë, ne ndajmë mendime të ndryshme mbi gjërat. Prej asaj kohe, unë jam bërë një burrë i vjetër dhe pas kam lënë një rrugëtim të gjatë. Kur u bëra anëtar i Partisë Komuniste, shkrova një ese me titull “Stalini, lavdia jonë e luftës, Stalini na frymëzon ne, të rinjve”. Sot unë i mbështes ata, që luftojnë kundër hyjnizimit të Stalinit.

Spiegel: Putin e ka kufizuar demokracinë, por një shumicë ende duket të jetë e kënaqur me udhëheqjen e tij. Përse?
Kur Putin u zhvendos në Kremlin, ai trashëgoi një barrë të rëndë. Ishte kaos kudo. Ekonomia ishte i gjymtuar, rajone të tëra kërkonin pavarësinë nga Moska. Kishte rrezik që Rusia të copëtohej. Putin e ndali këtë process, dhe kjo do të mbetet arritja e tij më e madhe si politikan. Edhe nëse Putin nuk do të kishte arritur ndonjë gjë tjetër, ai gjithmonë do të vlerësohet për këtë. Po, ai ndonjëherë përdor metoda autoritare. Kam folur shpesh kundër tyre. Kjo është arsyeja, se përse jam kundër që ai të marrë një mandat të tretë si president i vendit.

Spiegel: A ka nevojë Rusia për një perestrojkë të re nga lart-poshtë, sikurse kërkoi kohët e fundit ish-ministri i Financave Aleksei Kudrin, një njeri i besuar i Putinit por që gëzon shumë respekt edhe në Perëndim ?
Jeni të lirë t’i thoni Aleksei Kudrinit se unë jam tërësisht dakord me të. Rusia është vetëm në gjysmë të rrugës, në udhën e saj drejt demokracisë, pjesa tjetër e rrugës qëndron ende përpara nesh. Fatkeqësisht, Kremlini aktualisht është fokusuar në një agjendë konservatore. Unë mendoj se kjo është e gabuar.

Spiegel: Çfarë e motivon Putinin? Vite më parë, ju keni shkruar se ai është i interesuar vetëm për të qëndruar në pushtet.
Unë nuk mund të shoh brenda Putinit, kështu që nuk e di. Por e sigurtë është, që ne nuk do të përparojmë pa demokraci dhe pjesëmarrje popullore. Ne kemi nevojë për zgjedhje të lira dhe përfshirjen e njerëzve në procesin politik. Gjërat nuk mund të vazhdojnë si kanë qenë deri më tani, me një ligj që diskutohet për herë të parë në mëngjes, dhe pastaj miratohet në mbrëmje.

Spiegel: A janë rusët gati për të patur më shumë demokraci?
Kjo është një pyetje, që më mirë i duhet bërë opozitës sonë, e cila nuk është shumë e fuqishme.

Spiegel: Por ne po ju pyesim juve….
Është thjesht një gjë jo e mirë të shtypen ata që mendojnë ndryshe ose kur dikush si blogeri anti-korrupsion dhe politikani Aleksej Navalni, është vendosur nën arrest shtëpie, vetëm për shkak se ai ka hapur gojë kundër qeverisë. Nuk është gjë e mirë, kur zyrat qeveritare apo postet kyçe në kompanitë shtetërore caktohen në bazë të miqësive, sikurse edhe ndodh këtu.

Spiegel: Me një ekonomi në krizë dhe kolapsin e rublës, mendoni se ka ndonjë shans që Putin të ndryshojë kursin?
Ai realisht nuk ka nevojë të ketë frikë, sepse është ende shumë popullor. Kur Putin do të ketë ndjesinë se nuk ka më ndonjë zgjidhje tjetër, atëherë unë mendoj se ai do të veprojë në përputhje me rrethanat.

Spiegel: Në nëntorin e shkuar, gjatë prezantimit të librit tuaj të ri, ju thatë që Putini vuan nga një farë pikëllimi që nuk ishte i huaj as për ju, gjatë kohës që qëndruat në Kremlin: një rritje tej mase e vetëbesimit. Putin, keni thënë ju, e sheh veten si të dytë vetëm pas Perëndisë.
Ndoshta ai e konsideron veten të barabartë me vetë Perëndinë (qesh). Sigurisht, Putini nuk është Zoti. Por ata që mbajnë përgjegjësi mbi supe, ndjejnë gjithashtu nevojën për të qenë të vendosur e të aftë, për të marrë vendime, çka është një pjesë e shëndetshme e vetëbesimit.

Spiegel: Ju vetë, jeni akuzuar shpesh se keni qenë i pavendosur…
Atëherë më thoni si mundi një Gorbaçov gjoja i pavendosur, të çojë përpara Perestrojkën, pavarësisht rezistencës së madhe? Si ia doli ai të shpallë ‘glaznostin’ që mundësoi lirinë e fjalës dhe të fesë? Përse ai garantoi lirinë e udhëtimit, kur paraprakisht çdo qytetar sovjetik, i cili donte të udhëtonte jashtë vendit, duhej të kalonte nëpër një procedurë tejet të gjatë? Dhe përse ky njeri gjoja i pavendosur, papritmas vendosi t’i japë fund garës së armëve bërthamore, duke eliminuar tërësisht raketat me rreze të mesme dhe reduktuar gjysmën e raketave me rreze të gjatë veprimi ? Nëse të gjitha këto, nuk ishin akte të guximshme dhe të vendosura, atëherë çfarë ishin?

Spiegel: Megjithatë, a ju mërzit fakti se shumë vetë në vendin tuaj ju shohin si njeriu që e shkatërroi Bashkimin Sovjetik?
Shumë vetë sot e dinë që kjo nuk është e vërtetë. Fatkeqësisht, unë e dëgjoj këtë lloj aluzioni edhe nga presidenti Putin, për të mos përmendur të ashtuquajturit “patriotë”. Ata nuk do të donin asgjë më të mirë, sesa të më çonin mua dhe Partinë Komuniste në gjykatë, me akuzën e tradhtisë së lartë.

Spiegel: A do të ishte më mirë nëse Bashkimi Sovjetik do kishte mbetur i paprekur?
Sigurisht. Rrënimi i shpejtë i Bashkimit Sovjetik, është një ndër arsyet kryesore për konfliktin aktual në Ukrainë.

Spiegel:Po flisni për vitin 1991, kur Bashkimi Sovjetik u shpërbë si rezultat i konflikteve mes kombësive të ndryshme dhe për shkak të krizës ekonomike dhe të furnizimeve…
Kundërshtarët e Perestrojkës kishin humbur tashmë betejën e tyre politike. Kësisoj ata u fokusuan në përshkallëzimin e situatës dhe organizuan një puç. Ata donin pushtet, por shkatërruan ndërkohë Bashkimin Sovjetik. Pasuesi im në detyrë, Boris Jelcin, vuri në zbatim teorinë ekonomike të “terapisë së shokut”, efektet negative të së cilës Rusia po i vuan edhe sot.
Unë kisha një program reformash. Edhe pse bashkimi ishte pjesë e emrit të Bashkimit Sovjetik, ai nuk ishte me të vërtetë një union. Republikat kishin sovranitet dhe kompetenca të kufizuara. Kjo është arsyeja, se përse unë paraqita një traktat për të reformuar bashkimin dhe që ishte parashikuar të nënshkruhej në 20 gusht të vitit 1991. Megjithatë nomenklatura komuniste, pati frikë nga epoka e re.

Spiegel: Në një fjalim lamtumire para se të linit Kremlinin, në fund të vitit 1991, ju vutë theksin tek sukseset e politikave tuaja, ndërsa shtuat se askush prej atyre që jetonin në vendet fqinje, nuk duhej të kishte më frikë nga ushtria ruse. Por tani që po flasim kjo frikë është kthyer…
Për fat të keq ne harrojmë gjërat që na mëson historia.

Spiegel: I kujt është faji në këtë rast?
Ju po më bëni pyetjen e përjetshme se kush është përgjegjës: gruaja apo njerka (qesh). Seriozisht mendoj se të dyja, si Rusia ashtu edhe Perëndimi, kanë përgjegjësi, qoftë edhe në shkallë të ndryshme. Askush nuk po shfaq një mirëkuptim për seriozitetin e situatës.

Spiegel: Kush e mban përgjegjësinë më të madhe për konfliktin e Ukrainës?
Të përcaktosh fajtorin kryesor, nuk është diçka e dobishme, në këtë krizë shumë të rrezikshme. Por unë dua të jem i qartë për disa gjëra. Në nëntor të vitit 1990, në Konferencën për Siguri dhe Bashkëpunim në Paris, bisedohej për vendosjen e një rendi të ri botëror paqësor. Xhorxh Bush i Vjetër dhe unë ishim veçanërisht aktivë në promovimin e këtij projekti. Por mjerisht, konferenca nuk dha asnjë rezultat konkret dhe demilitarizimi i politikës nuk ndodhi. Përkundrazi, në vend të kësaj në SHBA u bë mbizotërues mentaliteti i rrezikshëm i fituesit. Unë e kritikoj këtë qëndrim, çdo herë që vizitoj Shtetet e Bashkuara. Dhe u kujtoj njerëzve, sesi Xhon Kenedi pati një qëndrim kundër demonizimit të njerëzve në Bashkimin Sovjetik, duke thënë se paqja e vërtetë nuk mund të jetë një “Pax Americana”, pra se paqja nuk mund të diktohet nga Amerika. Paqe për të gjithë, ose nuk ka paqe.

Spiegel: Por a nuk doli Amerika fitimtare e Luftës së Ftohtë?
Unë pyes: a do të ishte e aftë SHBA të arrinte këto ndryshime masive pa Moskën? Unë nuk e besoj! Ne në atë kohë dëshmuam se çfarë ishte e mundur të arrihej, nëse punojmë së bashku. Ne zgjidhëm konfliktet rajonale, arritëm ribashkimin e Gjermanisë, tërheqjen e trupave sovjetike nga Evropa Lindore dhe çarmatimin bërthamor. Për fat të keq, Amerika pastaj filloi ndërtimin e një perandorie globale, një megaperandorie.

Spiegel: Kur e ka filluar Amerika këtë rrugë?
Ju e njihni veten tuaj. Kur Bashkimi Sovjetik u shemb, ata që nuk na deshën të mirën derdhën zyrtarisht lot krokodili, ndërsa fërkuan duart nën tryezë. Amerikanët filluan ta rrethojnë Rusinë, me të ashtuquajturat unazat e mbrojtjes, që është zgjerimi në lindje i NATO-s. Pa pëlqimin e Kombeve të Bashkuara, NATO ndërhyri ushtarakisht në luftën civile jugosllave. Ky ishte një rast që vendosi precedentin. E gjitha kjo shkaktoi një reagim të ashpër në Rusi. Asnjë lider i Kremlinit nuk mund ta injorojë diçka të tillë.

bota.al