Kryetatimorja e re: Formalizimi i ekonomisë, ende sfidë

Flet Vasilika Vjero, Drejtore e Përgjithshme e Tatimeve (ish- Drejtore e Përgjithshme, Qendra Kombëtare e Biznesit)

Mes momenteve të fundit të dorëzimit të detyrës, për t’iu kthyer sërish tatimeve, por këtë herë jo më në bashki, por në krye të Drejtorisë së Përgjithshme të Tatimeve, Vasilika Vjero bën bilancin e punës së saj.
Përvoja e tre viteve në krye të QKR-së (sot QKB) do t’i shëbejë mjaft duke qenë se i njeh nga afër shqetësimet e biznesit dhe ‘pikat e tyre të dobëta’.
Rreth tre vjet më parë, kur ajo mori postin e Drejtores së Përgjithshme të Qendrës Kombëtare të Regjistrimit, problemet më të cilat u përball nisnin nga ndërprerja e internetit e deri te mbrojtja e të dhënave. Për shërbimet online vetëm mund të mendohej. Në ngritje e atij insitucioni ishte bërë shumë, aq sa në raportet e “Doing business”, Shqipëria merrej si shembull në rajon.
Por, sërish kjo nuk mjaftonte. Biznesi duhej ‘disiplinuar’ dhe të mësohej me një praktikë pune që kërkonte krijimin e një historiku.
Sot, këto çështje janë tejkaluar. Është bërë i mundur krijimi i një qendre me një ndalesë për një sërë shërbimesh për biznesin, Qendra Kombëtare e Biznesit. Ndërsa rreth 60% e shërbimeve ofrohen online. Në një intervistë të posaçme për Monitor flet për punën e saj dhe sfidat që e presin.

A mund të na bëni një bilanc të punës suaj, gjatë tre viteve që ju keni qëndruar në krye të QKR-së (sot QKB)?
QKR ka tashmë vizion dhe strategji të qartë zhvillimi në shërbim të përmirësimit të klimës së biznesit dhe synon rritjen e cilësisë së performancës së saj me ndikim të drejtpërdrejtë në krijimin e kushteve lehtësuese ndaj sipërmarrësve vendase dhe të huaj në ushtrimin e aktivitetit të tyre ekonomik.
Gjatë këtij trevjeçari kemi realizuar ofrimin e një sërë shërbimeve dhe kemi bërë të mundur:
– Krijimin e një regjistri elektronik i hapur dhe që gjeneron të dhënat e tij në kohë reale, duke kontribuar në këtë mënyrë në krijimin e një klime sa më të besueshme për çdo sipërmarrës vendas apo të huaj, i cili operon aktualisht apo dëshiron të ndërmarrë në të ardhmen hapjen e një aktiviteti ekonomik në Shqipëri. Shpejtësia në gjenerimin e të dhënave ka kaluar nga 40 në 4.2 sekonda, ndërsa llogariten 528,083 klikime në muaj nëpërmjet ristrukturimit dhe rikonfigurimit të regjistrit elektronik online dhe portalit së QKB-së, i cili arrin më shumë se 10,380 klikime në ditë.
– Thyerjen e barrierave selektive të aksesit në të dhënat e QKR-së, si dhe gjenerimin në një kohë sa më pranë reales të çdo të dhëne të regjistruar. Si një regjistër elektronik, e ka për detyrë ligjore të jetë: Së pari, i aksesueshëm dhe të gjenerojë të dhëna në një kohë rekord për këdo që do të kërkonte një informacion (subjekt apo institucion shtetëror) dhe së dyti, të mos bëhet selektiv në informacionin që shfaq.
– Numri i vizitorëve nga jashtë vendit është rritur duke na dhënë një pamje të qartë, se pritshmëria ndaj performancës ekonomike dhe institucioneve që lidhen direkt me ta kanë pasur ndikim pozitiv tek investitorët e huaj, duke përfshirë edhe ata që operojnë në tregun vendas.
– Për herë të parë është bërë i mundur publikimi i pasqyrave financiare të raporteve të auditit dhe veprimtarisë së bizneseve.
– Për herë të parë u realizua nënshkrimi elektronik. QKR është institucioni i parë publik që ka testuar këtë shërbim, duke i hapur rrugën një ere të re, komunikimit virtual midis institucioneve dhe biznesit;
– Është rritur ndërveprimi me platforma të tjera. Kthimi i QKR-së në një institucion të hapur për të gjitha strukturat ligjzbatuese të vendit, puna e të cilëve lidhet ngushtësisht me funksionet e saj. Për rrjedhojë, QKR-ja ka arritur që, falë ndërhyrjeve në infrastrukturë, të ketë një ndërveprim të shkëlqyer mbi çështje të shkëmbimit të të dhënave për bizneset (Përcjell pranë tyre të dhënat parësore që përmban Regjistri Tregtar) në kohë reale me më shumë se 8 institucione publike dhe private siç janë: DPT, Inspektorati Qendror, Ministria e Mirëqenies Sociale dhe Rinisë, ILDKPKI, QKL, DPSHTR, APP, Gjendja Civile nga dy që kishte në vitin 2013.
Kjo nënkupton:
– Shkurtimin me 30% të vizitave të biznesit në sportele për shërbime të caktuara
– Reduktimin e kohës për marrjen e informacionit
– Informacion të sigurt dhe të shpejtë
– Ndërveprim me Ministrinë e Mirëqenies Sociale dhe Rinisë për shkurtimin e kohës së marrjes së informacionit dhe eliminimin e vizitave në sportele apo dhe korrespondencës shkresore në masën 10% ose 3,000 kërkesa në vit
– Ndërveprimi me APP bëri të mundur që më shumë se 20,000 subjekte të reja, në mesatarisht çdo vit, të përfitonin shërbime që garantonin marrjen e informacionit mbi subjektet në kohë reale me ndikim të drejtpërdrejtë në cilësinë e informacionit dhe shkurtimin e vizitave.
– Ndërveprimi me platformën e Gjendjes Civile siguroi që marrja e të dhënave për individët që aplikonin për regjistrimin e biznesit në QKR të ishte i sigurt dhe i saktë. U reduktuan gabimet materiale, e mbi të gjitha u reduktua koha e marrjes së shërbimit. Gjatë 2015-s, 98,441 subjekte tregtare përditësuan të dhënat dhe përfituan nga ky shërbim duke garantuar përditësimin e platformës dhe të informacionit.
– U shtua kërkimi në ueb nëpërmjet NID. Një risi në fushën e kërkimit në faqen zyrtare të QKR-së. Shtimi i numrit personal (NID) si fushë kërkimi ka eliminuar kërkesat e shumta shkresore për informacion që i drejtohen QKR-së, duke sjellë lehtësim në marrjen e informacionit në kohë reale, rreth 3,000 në vit, si dhe është lehtësuar puna e strukturave ligjzbatuese siç janë: Policia, Prokuroria dhe ILDKPKI, të cilët tashmë kanë përfituar nga shkurtimi i kohës për marrjen e informacionit dhe eliminimin e korrespondencës shkresore.
– Ngritja e sistemit “Business Intelligence”. U bë i mundur krijimi i moduleve të reja për raportimet mbi regjistrimet e kryera në regjistrin tregtar. Kjo është e rëndësishme për publikun, komunitetin e biznesit, institucionet publike etj:
– Ofrimin për herë të parë të shërbimeve dytësore;
– Hartimin e raporteve statistikore të të dhënave që lidhen me veprimtarinë e subjekteve. Kjo mundëson një bazë reale krahasimi të këtyre treguesve dhe lehtëson ndërmarrjen e politikave të duhura dhe efikase në ndihmë të biznesit.
– Përmirësime të kuadrit ligjor. Të shumta kanë qenë dhe përmirësimet ligjore, duke e nisur me atë më të fundit të miratuar, për krijimin e QKB-së apo dhe ndërhyrje të tjera gjatë vitit 2015, të cilat sollën ndikim pozitiv në komunitetin e biznesit. U bë i mundur ofrimi i shërbimeve funksionale, jo vetëm nëpërmjet sporteleve pranë njësive të qeverisjes vendore, dhomave të tregtisë, por edhe nëpërmjet sporteleve të tjera që mund të ngrejë QKR-ja në të gjithë vendin. Gjithashtu, ky ligj ka rregulluar në mënyrë të posaçme procesin e regjistrimit online, duke parashikuar termin ‘sportel elektronik’, i cili në ligjin 9723/2007 mungonte, si dhe shumë akte të tjera nënligjore.

Si do ta vlerësonit klimën e të bërit biznes në Shqipëri, referuar edhe reformës që ndërmori qeveria në luftën kundër ekonomisë informale? A është ndërgjegjësuar biznesi për domosdoshmërinë e formalizimit?
Sigurisht që formalizimi i ekonomisë mbetet një sfidë e qeverisë shqiptare dhe institucioneve të përfshira në shërbim të biznesit. Ai nënkupton një sërë reformash. Në një hark kohor të caktuar, të cilat shoqërohen me masa graduale për biznesin e që kërkojnë ndërhyrje ligjore dhe institucionale. Klima e të bërit biznes në Shqipëri vijon të përmirësohet, gjë që vlerësohet dhe nga institucionet ndërkombëtare.
Aksioni ndaj informalitetit, i cili u zhvillua në 6-mujorin e dytë të vitit të kaluar rezultoi me një bilanc pozitiv për sa i takon komponentit të regjistrimit të biznesit. Kujtojmë se gjatë vitit të kaluar, 39,000 biznese të reja u regjistruan, 672,174 subjekte vizituan QKR, 99% e subjekteve të regjistrit tregtar kanë bërë përditësimin e kodit ekonomik NVE Rev2, u trajtuan më shumë se 335,600 çështje, mesatarisht 27,960 çështje në muaj ose 1,326 në ditë, vlerë kjo e barabartë me rreth 42% më shumë në krahasim me vitin 2014;
Këto shifra dëshmojnë se komuniteti i biznesit dhe sigurisht edhe ajo pjesë e cila më parë kishte qëndruar në ‘hije’ kuptoi dhe u ndërgjegjësua lidhur me regjistrimin. Më tej, reduktimet fiskale, kryesisht për kategorinë biznes i vogël, dhanë efektet e tyre në regjistrim dhe taksim, duke nxjerrë në pah dhe nevojën për krijimin e një klime pozitive dhe mirëkuptimi midis tatimpaguesve dhe administratës.

Kur ju erdhët të krye të QKR-së, një nga sfidat që ju kishit ishte ofrimi i shërbimeve elektronike. Po tani, tre vjet më pas, cili është rezultati dhe çfarë mund të përmirësohet?
Është e vërtetë që axhenda dixhitale e qeverisë shqiptare ishte dhe fokusi ynë për të zbërthyer në objektiva e veprime konkrete këtë strategji. Përpara tre viteve nuk mund të flitej për shërbime elektronike për biznesin dhe as për ndërveprim e shkurtim të mëtejshëm të proceseve, edhe pse shumë punë ishte bërë në këtë drejtim.
Mundësuam saktësimin me ligj të shërbimeve online. Edhe pse kjo ishte një çështje që ishte trajtuar në legjislacionet e mëparshme, përsëri na u desh të mundësonim një ndërhyrje të re ligjore, e cila u hapi rrugë shërbimeve online.
Në vitin 2015 u renditëm si institucioni i parë me numrin më të lartë të shërbimeve të përdorura nga publiku në platformën qeveritare e-Albania. 23,560 është numri i transaksioneve për shërbimet online, 15 është numri i shërbimeve online efektive lidhur me regjistrimin e biznesit. Rreth 60% e shërbimeve tashmë mundësohen online me një përdorim rreth 10% nga sipërmarrësit.
Ne parashikojmë që në fillim të 2017-s të mundësojmë që shërbimet tona të ofrohen tërësish online, sigurisht si një opsion dytësor, pra jo detyrues për sipërmarrësit.
Regjistrimi i biznesit online nëpërmjet sportelit elektronik (projekti i parë i këtij lloji) është vënë në shërbim të biznesit që nga muaji janar i vitit 2015. Shërbimet ofrohen pa pagesë dhe mundësojnë shkurtimin e kohës së regjistrimit nga 24 orë (dy vizita në QKR) në 8 orë.
U bë i mundur depozitimi i pasqyrave financiare vjetore, raportit të ecurisë së veprimtarisë dhe raportit të auditimit, të mbajtur sipas kërkesave ligjore, në rastet kur mbajtja e këtyre dokumenteve është e detyrueshme.
Tërheqja/shkarkimi i ekstrakteve të regjistrit tregtar, elektronikisht të nënshkruara, është vënë në shërbim të biznesit që nga muaji janar i vitit 2015, për herë të parë nga QKR.
U arrit aplikimi për herë të parë i nënshkrimit elektronik nga subjektet dhe QKR, mundësimi i tërheqjes online të dokumenteve/ekstrakteve ku gjatë 2015 janë lëshuar mbi 4,393 dokumente;
Tërheqja e certifikatës së regjistrimit elektronikisht të nënshkruar. Llogariten rreth 3,400 të tilla.
U publikua buletini i njoftimeve zyrtare, i cili gjeneron në kohë reale çdo të dhënë të regjistruar në regjistrin tregtar nga QKR.
Janë 128,787 çështje/informacione si 12-mujor apo 487 publikime në ditë;
Kontrolli i statusit të aplikimit për regjistrim. Është një shërbim i ri që ofrohet tashmë online nëpërmjet portalit të QKR-së. Më shumë se 37,880 subjekte kanë përdorur këtë shërbim, duke preferuar të mos e vizitojnë sportelin, pra duke shkurtuar një vizitë.
Gjithashtu u mundësua kërkimi ‘për emër të lirë’. Çdo individ, nëpërmjet aksesimit online të portalit mund të kërkojë për emër të lirë përpara regjistrimit të tij në QKR. Më shumë se 2,746 kanë zgjedhur të përdorin këtë shërbim online, duke reduktuar vizitat në sportel, duke shmangur gabimet në regjistrim lidhur me përzgjedhjen e emrit.
Kujtojmë këtu se 2015-a shënoi një vit të pazakontë me të cilin u përball administrata e QKR-së, e cila u bë pjesë e rëndësishme apo dhe hallka e parë në luftën kundër informalitetit. Të shumta ishin dhe kërkesat nga subjekte publike apo private, puna e të cilave lidhet me QKR, duke na besuar dhe një herë në cilësinë e informacionit. Në këto kushte u mundësuan një seri përmirësimesh në sistemin e regjistrimit, me qëllim lehtësimin e mëtejshëm të procedurave, shmangien e vonesave dhe uljen e kostove, si për institucionet publike, ashtu dhe për ato private.
U krijua një shërbim i ri për regjistrimin e vendimeve/akteve të gjykatës, zyrës përmbarimore ose autoriteteve të tjera publike nëpërmjet aplikimit online. Për herë të parë u bë i mundur përdorimi i platformës online nga institucionet publike, private, por dhe nga çdo individ.
Më shumë se 13,000 shkresa/korrespondenca ndërinstitucionale u shkurtuan. Gjithashtu u shkurtuan deri në 8 ditë afatet e zbatimit të vendimeve të autoriteteve të mësipërme.
Është kryer përditësimi i kodeve ekonomike NVE REV2 për 95% të sipërmarrësve ose 181,500 sipërmarrës kanë marrë këtë shërbim;
Janë përditësuar adresat e ushtrimit të aktivitetit për 18.3% ose 34,869 sipërmarrës;
Përmirësime janë bërë edhe në mënyrën e dhënies së informacionit të ekstrakteve për degët dhe zyrat e përfaqësimit, duke i përditësuar për më shumë se 2,000 subjekte kryesisht me pronësi të huaj.
U mundësuan elektronikisht procedurat për çregjistrimin, pezullimin e aktivitetit, u shkurtua koha e regjistrimit të bizneseve dhe u reduktuan vizitat në sportelet e DPT. Numri i përfituesve për 2015 ishte 10,000 subjekte.

Krijimi i Qendrës Kombëtare të Biznesit është padyshim një arritje pozitive. Çfarë mund të na thoni për këtë proces aktualisht? Çfarë ka sjellë për biznesin?
Me qëllim përmirësimin e mëtejshëm të klimës së biznesit në Republikën e Shqipërisë, gjatë vitit të kaluar nga ana e Ministrisë së Zhvillimit Ekonomik, Turizmit, Tregtisë dhe Sipërmarrjes, me mbështetjen edhe të projektit të GIZ, u analizua mundësia e bashkimit të Qendrës Kombëtare të Regjistrimit dhe Qendrës Kombëtare të Biznesit në një institucion të vetëm, si dhe ofrimi i shërbimeve të regjistrimit dhe licencimit/lejimit të bizneseve nga një qendër e vetme me një ndalesë. Pas konsultimeve të bëra me biznesin dhe palët e tjera të interesuara, kjo ide u mirëprit.
Falë krijimit të QKB-së, shërbimet e regjistrimit dhe licencimit/lejimit të bizneseve ofrohen nga një qendër e vetme me një ndalesë, duke sjellë në këtë mënyrë reduktim të mëtejshëm të barrierave administrative për bizneset që operojnë në Republikën e Shqipërisë, përmirësim të klimës së biznesit, rritje të investimeve, qoftë vendase apo të huaja, në ekonominë tonë.
Sfida kryesore e QKB-së është përmbushja e standardeve europiane për ofrimin e shërbimeve për biznesin. Gjithashtu, në bashkëpunim me Ministrinë e Ekonomisë, Turizmit, Tregtisë dhe Sipërmarrjes, me projektin e GIZ dhe donatorë të tjerë, QKB është në proces të rishikimit të të gjithë procedurave të regjistrimit dhe licencimit të biznesit, me qëllim përmirësimin dhe reduktimin e mëtejshëm të këtyre procedurave. Për më tepër, në zbatim edhe të qëllimeve të qeverisë shqiptare, për dixhitalizimin e sa më shumë shërbimeve qeveritare, QKB do të shikojë mundësinë e rritjes së numrit dhe gamës së shërbimeve regjistrimit/licencimit të ofruara online nga kjo qendër në portalin qeveritar e-Albania. Rreth 69 shërbime të reja do të ofrohen online.
Faza e dytë e bashkimit të QKR me QKL është në zbatim. Propozimet janë në fazë vlerësimi, pasi një pjesë e tyre kërkojnë dhe ndërhyrje në aktet ligjore dhe nënligjore, por që marrin rëndësi në përmirësimin e mëtejshëm të klimës së biznesit. Këto propozime janë në diskutim që prej momentit të krijimit të QKB-së dhe përbëjnë edhe fazën e dytë të ndërhyrjeve:

– Kryerja menjëherë në sportel e regjistrimit fillestar për kategorinë person fizik
– Krijimi i mundësisë për parapagimin e tarifës së aplikimit
– Vulosja e dokumentacionit final në sportelin e shërbimit (efektive)
– Dhënia e mundësisë individëve të huaj që nuk kanë numër personal identifikimi në Shqipëri për t’u regjistruar në portalin e-Albania
– Miratimi menjëherë në sportel i aplikimeve për licencat e grupit 1
– Shqyrtimi dhe miratimi brenda 2-3 ditëve i licencave të grupit 2 dhe 3
– Lehtësimi i Rolit të QKB-së në lidhje me fazën e parë të procedurës së grupit 3
– Përmirësim i afateve dhe llogaritjes së tyre
– Rishikimi i procesit të pezullimit të aplikimit
– Dhënia e mundësisë për zgjatje të afatit procedural nga “institucioni tjetër” i përfshirë në procedurën e grupit 3
– Parashikimi i së drejtës së palës të tërheqë aplikimin deri në momentin që merret një vendim përfundimtar.
Gjithashtu, pjesë e këtij projekti është edhe trajnimi i nëpunësve të QKB-së në lidhje me ndryshimet ligjore të parashikuara të ndërmerren, si dhe rishikimi i licencave/lejeve me qëllim reduktimin e numrit të tyre dhe/ose procedurave për dhënien e tyre.

Si rezultoi këtë vit dorëzimi i bilanceve dhe pasqyrave financiare brenda afatit? Si mund të ndërgjegjësohet biznesi për ta realizuar pa vonesa?
Kemi ndërmarrë hapa shumë të rëndësishëm për të lehtësuar kërkimin nga palët e treta në marrjen e informacionit për pasqyrat financiare të subjekteve të regjistruara në Regjistrin Tregtar, një procedurë e munguar në vite, duke mundësuar publikimin online të mbi 100,000 pasqyrave financiare që prej vitit 2008. Kjo ka qenë një detyrë e pazbatuar, por që tashmë është realitet.
Gjithashtu, në vitin 2015, QKR bëri të mundur për herë të parë regjistrimin e pasqyrave financiare vetëm nëpërmjet procedurës online, e cila rezultoi me shumë sukses, me kosto zero ndaj subjekteve, duke shmangur radhët e gjata të pritjes nëpër sportelet e shërbimit dhe duke eliminuar korrupsionin.
Ka një reagim pozitiv të subjekteve për të depozituar këto dokumente. Sigurisht, fillimi ishte i vështirë për të gjithë, por sidomos për sipërmarrësit të cilët, për herë të parë, u ndeshën me platformën online, por rezultati ishte i kënaqshëm.

A keni ju një parashikim në lidhje me pjesën e mbetur të vitit për regjistrimin e bizneseve të reja, tendencën e tyre?
Trendi i bizneseve të reja ka ardhur në rritje, çka e dëshmojnë dhe shifrat e regjistrimeve të sipërmarrjeve të reja vendase dhe të huaja. Krahasuar me të njëjtën periudhë, që prej vitit 2013 rezulton një shifër prej 60 mijë sipërmarrjesh të reja, ku trendi sigurisht vijon të jetë në rritje.
Gjatë 2016-s janë regjistruar rreth 15.600 sipërmarrje me një mesatare mujore regjistrimi prej 1,700 në muaj dhe që parashikohet të vijojë me të njëjtat ritme. -“Monitor”.