“Roli historik i Partisë Socialiste ka qenë të vriste të majtën”

Sipas filozofit Jacques Rancière, një numër i të ashtuquajturve intelektualë “republikanë” i kanë hapur derën Frontit Nacional prej disa kohësh. E majta sipas tij ndodhet në humnerë dhe nuk mund të jetë asfare një zgjidhje për sfidat e vështira me të cilat përballet shoqëria. Në një intervistë për L’Observateur 

***

Muaj më parë Franca mbushi rrugët në emër të lirisë së shprehjes dhe bashkëjetesës. Në zgjedhjet lokale të kohëve të fundit Fronti Nacional shënoi një rekord të ri. Cila është analiza juaj për këto ngjarje të kundërta që ia lanë vendin njëra-tjetrës shumë shpejt?

Nuk jam i sigurt që këtu ka ndonjë kontradiktë. Sigurisht të gjithë janë dakord për dënimin e sulmeve të janarit, dhe të gjithë ishin të kënaqur me reagimin popullor që pasoi. Por bashkimi që kishim qëllim të tregonin në mbrojtje të “lirisë së shprehjes” ushqeu një lloj konfuzioni. Në fakt, liria e shprehjes është një parim që rregullon marrëdhëniet mes individëve dhe shtetit, frenimi i shtetit që të mos lejojë shprehjen e pikëpamjeve të papëlqyeshme për të. Por sulmet e 7 janarit në zyrat e revistës Charlie Hebdo njollosën një parim tjetër: nuk mund të vrasësh dikë për shkak se nuk të pëlqen ajo që ata kanë për të thënë. Ky është parimi që vendos kushtet sesi individët mund të jetojnë së bashku dhe të mësojnë të respektojnë njëri-tjetrin.

Por e kemi anashkaluar këtë çështje, në vend të saj kemi preferuar ta shfaqim gjithë ngjarjen në formën e pikëpamjeve polarizuese për lirinë e shprehjes. Me këtë veprim i kemi shtuar një kapitull tjetër fushatës që për shumë vite ka përdorur vlerat universale me qëllim të delegjitimojë pjesë të popullsisë, duke kundërvënë “francezët e mirë” – partizanët e republikës, laïcité [shekullarizimi shtetëror francez] dhe lirinë e shprehjes – përballë emigrantë që janë parë si komunarë, islamistë, intolerantë, seksistë dhe të prapambetur. Shpesh ne e evokojmë universalizmin si parim të përbashkët për jetën tonë, por universalizmi vetë është përshtatur dhe manipuluar. I transformuar si cilësi dalluese e një grupi të veçantë, universalizmi shërben si një akuzë ndaj një komuniteti të caktuar – më dukshëm kundër fushatës frenetike kundër të keqes. Dhe 11 janari [marshimi republikan] nuk mundi ta mposhtë devijimin e universalizmit. Manifestimet bashkuan njerëz pa dallim, të cilët mbajtën qëndrim për vlera të përbashkëta dhe ata që dolën për të shprehur ndjenjat e tyre ksenofobike.

Mos po thoni që ata që mbrojnë modelin republikan po kontribuojnë në përgatitjen e rrugës së Frontit Nacional?

Na thonë se Fronti Nacional është de-demonizuar. Çfarë do të thotë kjo? Që partia i ka mënjanuar anëtarët e saj që ishin tepër racistë? Po. Por mbi të gjitha na thotë që dallimi mes ideve të FN dhe ideve që konsiderohen të respektueshme dhe pjesë e trashëgimisë republikane janë zhdukur. Përgjatë dy dekadave një numër i atyre që mendohen si intelektualë të së “majtës” kanë qenë burimi i argumenteve që i shërbejnë ksenofobisë dhe racizmit. Fronti Nacional s’ka nevojë më të thotë që emigrantët duan vendet tona të punës ose që janë banditë. Mjafton të proklamohet që ata nuk janë laikë, se nuk kanë vlera të njëjta me ne, që janë komunarë…

Vlerat e mëdha universaliste – laiciteti, rendi i përbashkët për të gjithë, barazi gjinore – janë kthyer në instrument dallimi mes “nesh” (që i zotërojmë këto vlera) dhe “atyre”, që nuk i zotërojnë. FN nuk ka nevojë për makijazh, sepse argumentet ksenofobike ofrohen nga “republikanët” me pretendime të ndershme.

Nëse ju kuptova, po thoni që kuptimi i laicitetit ka degjeneruar. Çfarë do të thotë kjo për ju?

Në shekullin e nëntëmbëdhjetë, laiciteti ishte instrumenti politik që lejoi republikanët të çlironin shkollat nga kontrolli i Kishës Katolike (veçanërisht ligji Falloux, 1850). Nocioni i laicitetit i referohej një tërësie masash specifike që u morën me qëllim për të zgjidhur këtë nyje. Nga 1980 e këtej kemi zgjedhur ta kthejmë në një parim universal: por laiciteti ishte krijuar si një mekanizëm për të rregulluar marrëdhëniet e shtetit me Kishën Katolike.

Manipulimi i madh ishte në faktin që laiciteti u transformua në një normë të cilës duhej t’i nënshtrohej çdo individ. Tani ishte detyrim i tyre për të qenë laikë, dhe jo shtetit. E si mund ta dallosh që dikush po shkel parimin e laicitetit? Nga ajo që ata mbajnë në kokë… Kur isha fëmijë, në ditët e festave fetare ne shkonim në shkollë të takonim shokët tanë jo katolikë, duke mbajtur në krah shiritin e ditës së shenjtë dhe duke shpërndarë ëmbëlsira. Askush nuk mendonte që kjo ishte thyerje e laicitetit. Asokohe laiciteti ishte çështje financimi: financim publik për shkollat shtetërore, financim privat për shkollat private. Ky laicitet, i përqendruar në marrëdhëniet mes shkollave shtetërore dhe private, është varrosur, vendin e tij e ka zënë një laicitet tjetër që kërkon të qeverisë sjelljen individuale dhe që përdoret për të stigmatizuar pjesë të caktuara të popullsisë bazuar në pamjen e tyre fizike. Disa mendojnë ta çojnë këtë delirium deri në krijimin e një ligji që ndalon perçen e përdorur në praninë e fëmijëve.

Nga buron kjo dëshirë për të stigmatizuar njerëzit?

Ka një tërësi shkaqesh, disa prej tyre të lidhur me çështjen e Palestinës dhe formën e intolerancës së përbashkët që ka ushqyer këtë vend. Por është gjithashtu “zemërimi i madh i të majtës”, i lindur nga shpresat e mëdha të viteve 60-70 dhe shkatërrimi i këtyre shpresave nga e ashtuquajtura partia “socialiste” kur erdhi në pushtet. Gjithë idealet republikane, socialiste, revolucionare dhe progresive u janë kthyer kundër. Janë bërë e kundërta e asaj që mendohej të ishin – nuk janë armë në betejën për barazi, por armë për diskriminim, mosbesim dhe urrejtje e drejtuar kundër atyre që konsiderohen “të egër” ose “prapanikë”. Të pafuqishëm të luftojnë rritjen e pabarazisë, ne legjitimojmë pabarazinë duke delegjitimuar njerëzit që i vuajnë pasojat.

Mund të shikojmë mënyrën si është kthyer kokëposhtë kritika e marksiste, duke u kthyer në një justifikim për të denoncuar individin demokratik dhe konsumatorin e gjithëpushtetshëm – që do të thotë, një denoncim që godet ata që kanë mundësitë më të pakta për të konsumuar… përmbysja e universalizmit republikan, i kthyer në vështrim reaksionar që stigmatizon më të varfrit, fletë për të njëjtën logjikë.

Megjithatë, a nuk ka legjitimet të mjaftueshëm lufta kundër perçes, që është qartësisht një shenjë e çlirimit të grave?

Çështja është nëse misioni i shkollave të shtetit është apo jo çlirimi i grave. Nëse po, a nuk duhet të çlirojë dhe punëtorët dhe gjithë grupet e varura në shoqërinë franceze? Kemi gjithfarë lloj varësish – nga shoqëroret te seksualet dhe racialet. Parimi i një ideologjie reaktive është fokusimi te një lloj varësie e veçantë, me qëllim të ruajë të tjerat siç janë. Të njëjtët njerëz që diku akuzuan feminizmin për “copëzim” tani kanë zbuluar “remizimin” e tyre me qëllim të justifikojnë ligjet e tyre kundër perçes. Statusi i grave në botën myslimane është problematik, por është detyrim i grave myslimane që të përcaktojnë se çfarë konsiderojnë shtypje. Në përgjithësi, njerëzit që janë të shtypur duhet të luftojnë kundër varësisë së tyre – nuk mund t’i çlirosh njerëzit në emër të tyre.

Le të kthehemi te Fronti Nacional. Ju e keni kritikuar idenë që “populli” është racist i natyrshëm. Në pikëpamjen tuaj, emigrantët janë më pak viktimë e racizmit që vjen “nga poshtë” sesa racizmit “nga lart”: profilizimi racist, i bërë për periferitë, ose vështirësitë që kanë njerëzit për të gjetur punë ose shtëpi, nëse ata kanë mbiemra që tingëllojnë të huaj. Por kur 25 për qind e votuesve mbështet një parti që dëshiron të ngrijë ndërtimin e xhamive, a nuk tregon se pavarësisht gjithë konsideratave të tjera, nxitjet ksenofobike funksionojnë mes popullsisë franceze?

Së pari, dua të them që vala e ksenofobisë shkon përtej radhëve të votuesve të ekstremit të djathtë. Cili është dallimi mes një kryebashkiaku të Frontit Nacional që ndërron emrin e Rue du 19 Mars 1962 [Robert Ménard, kryetari i bashkisë së Beziers i afërt me FN, ndërroi emrin e rrugës së qytetit që nderonte marrëveshjen Evian që i dha pavarësinë Algjerisë, duke e zëvendësuar me emrin e «Hélie Denoix de Saint-Marc», një anëtar i rezistencës franceze, i cili u dërgua në kampin nazist të Buchenwald-it, por që më vonë mbështeti fushatën reaksionare, kundër pavarësisë së Algérie française dhe mori pjesë në grushtin e shtetit të gjeneralëve në prill 1961, gjë për të cilën u burgos], deputetëve të UMP [qendra e djathtë] që në shkolla të mësojmë anët pozitive të kolonializmit, Nicolas Sarkozy që kundërshton menutë pa mish derri në mensat e shkollave, ose të ashtuquajturve intelektualë “republikanë” që duan të përjashtojnë nga universiteti adoleshentët me perçe? Sidoqoftë, është shumë kufizuese të thuash që vota për FN është shprehje e ideve raciste ose ksenofobe. Më tepër se një mjet për të shprehur ndenja popullore, Fronti Nacional është një efekt strukturor i jetës politike franceze siç është organizuar në përputhje me kushtetutën e Republikës së Pestë. Duke lejuar një pakicë të qeverisë në emër të popullit, ky sistem ka krijuar hapësirë për një tendencë politike që thotë “Ne s’jemi pjesë e lojës së tyre.” Fronti Nacional e ka mbushur këtë hapësirë qysh prej shpërbërjes së komunistëve dhe ekstremit të majtë. Sa për “ndjenjat e thella” të masave – cila është njësia matëse e kësaj? Vetëm do theksoj se në Francë nuk kemi një grupim ekuivalent me lëvizjen ksenofobike gjermane PEGIDA. Dhe nuk besoj se kjo gjendje mund të krahasohet me vitet 1930, dhe në Francë nuk ka asgjë të ngjashme me milicitë e mëdha të së djathtës ekstreme në periudhën mes dy luftërave.

Duket se mendoni që nuk ka nevojë të luftohet Fronti Nacional…

Duhet të luftojmë kundër sistemit që prodhon Frontin Nacional, e kështu kundër taktikave që përdorin denoncimin e FN si mjet për të maskuar animin e shpejtë djathtas të elitave qeveritare dhe klasës intelektuale.

A nuk jeni i shqetësuar se ajo do të vijë në pushtet?

Përderisa mendoj që Fronti Nacional është fryt i mungesës së balancës në logjikën e institucioneve tona, mendoj se ka shumë mundësi që FN do të integrohet brenda sistemit. Tashmë ka shumë ngjashmëri mes FN dhe forcave ekzistuese të sistemit.

Nëse FN do të merrte pushtetin kjo do të kishte pasoja konkrete për më të dobëtit në shoqërinë franceze – emigrantët, apo jo?

Ndoshta po. Por nuk e përfytyroj dot FN të organizojë përzënie masive, qindra mijëra ose miliona njerëz që të dërgohen “andej nga kanë ardhur”. Fronti Nacional nuk është një çështje e të bardhëve të varfër kundër emigrantëve; elektorati i saj përfshin gjithë sektorët e jetës, madje përfshi dhe emigrantët. Sigurisht, mund të ketë masa simbolike, por nuk besoj se një qeveri UMP-FN do të ndryshonte shumë nga qeveri vetëm e UMP.

Para raundit të parë të zgjedhjeve Manuel Valls i kritikoi intelektualët francezë që “i kishte zënë gjumi”: “Ku janë intelektualët, ku është ndërgjegjja e madhe e vendit, burrat e gratë që duhet gjithashtu të jenë në vijën e parë – ku është e majta?” pyeti ai. A ju shqetëson kjo?

Kështu pra, socialistët pyesin “Ku është e majta”? Ka një përgjigje të thjeshtë: ajo është aty ku e kanë çuar, në humnerë. Roli historik i Partisë Socialiste ka qenë të vriste të majtën. Misioni i përmbushur. Sinqerisht, nuk e kuptoj se për çfarë mund t’i kritikojnë njerëzit njerëz si ai. Ai sulmon heshtjen e tyre, por fakti është që një numër intelektualësh kanë përfituar shumë. Ata janë bërë yje, shenjtorë madje. Ata kanë dhënë një kontribut të madh në fushatën e mbushur me urrejtje rreth perçes dhe laïcité. Ata kanë folur shumë. Do shtoja që apeli për intelektualët është apel për njerëz që janë aq budallenj sa të bien dakord të luajnë rolin e zëdhënësve për inteligjencën. Një rol të tillë mund ta pranoni, sigurisht, për të përcaktuar veten kundër një mase të prezantuar si e përbërë nga njerëz të ashpër dhe prapanikë. Gjë që kthehet te kundër pozicioni i “atyre që dinë” dhe “atyre që nuk dinë”, dhe që është pikërisht ajo që ne duhet të copëtojmë, nëse duam të luftojmë kundër shoqërisë përçmuese, pjesë e veçantë e së cilës është Fronti Nacional.

Megjithatë, ka intelektualë, përfshi ju vetë, që luftojnë kundër animit djathtas në mendimin francez. A nuk besoni në fuqinë e fjalëve të një intelektuali?

Nuk mund të varni shpresat te pak individë që mundohen të zhbllokojnë gjendjen. Kjo mund të ndodhë me lëvizje masive, demokratike, dhe legjitimiteti i tyre nuk do burojë nga privilegjet e një intelektuali.

Në veprën tuaj filozofike ju tregoni që qysh nga Platoni mendimi politik ka qenë i prirë t’i ndajë individët në “ata që dinë” dhe “ata që nuk dinë”. Në njërën anë është klasa e të shkolluarve, të arsyeshmëve, kompetentëve që janë thirrur të sundojnë; në anën tjetër, klasat injorante popullore, që janë viktimë e impulseve të tyre bazike, dhe janë të destinuar të sundohen. A është kjo mënyra juaj në analizimin e gjendjes së tanishme?

Për një kohë të gjatë sunduesit e kanë justifikuar autoritetin e tyre duke e maskuar veten me virtytet e supozuara për klasën e iluminuar, si urtësia, maturia, dija… Qeveritë e sotme flasin me gjuhën e shkencës – ekonomiks – dhe pretendojnë se nuk bëjnë asgjë veç zbatojnë objektivin e saj të hamendësuar, ligjet e pashmangshme të saj (dhe që ndodh të përputhen me interesat e klasave sunduese). Por ne kemi parë katastrofën ekonomike dhe kaosin gjeopolitik që kanë prodhuar gjatë dyzet viteve të fundit dije sunduese dhe shkenca ekonomike. Shfaqja e paaftësisë të atyre që supozohen se janë të aftë thjesht ka zgjuar urrejtjen e të qeverisurve ndaj atyre që i qeverisin me kaq shumë urrejtje. Shfaqja pozitive e aftësisë demokratike e të supozuarve të paaftë është, megjithatë, një gjë krejt tjetër. – “Mapo”.