Shkrimtari francez Houellebecq: Kam frikë për jetën

Intervista e shkrimtarit të njohur francez në gazetën italiane “Corriere della Sera”: “E pranoj që tani kam frikë edhe unë. Duhet të jem një i papërgjegjshmëm që të vazhdoj të shkruaj. Njeriu, nuk po duron dot më as lirinë e vet!”

Pas atentatit në zyrat e redaksisë së “Charlie Hebdo”, shkrimtari më i famshëm francez i ditëve tona, Michel Houellebecq i shoqëruar nga policia ka braktisur Parisin. Ditën kur ndodhi masakra në redaksinë e gazetës satirike, u publikua në Francë nga shtëpia botuese “Flammarion” romani i tij i fundit “Nënshtrimi”, që nga nesër do të jetë edhe në libraritë italiane, nga shtëpia botuese “Bompiani”. Në këtë libër, Houellebecq imagjinon Francën e vitit 2022, kur presidenti mysliman Ben Abes, fiton zgjedhjet, islamizon shoqërinë franceze dhe projekton të rikrijojë në Evropë dhe në Mesdhe, nën petkun e fesë islame, një perandori si ajo e Romës së Lashtë. Houellebecq pezulloi provomimin e librit të tij në Itali, megjithatë mbajti premtimin për një intervistë për të përditshmen “Corriere della Sera”.

Ju keni frikë Mishel Houellebecq ?
Po, edhe pse është e vështirë, që të kuptohet tërësisht kjo situatë. Njëri nga karikaturistët e vrarë në atentat Kaby, nuk ishte tërësisht i ndërgjegjshëm, për rrezikun që i kanosej. Kishte tek ai një frymë të revoltës rinore të vitit ’68, e përzier me traditën e vjetër të goditjes së ashpër ndaj klerit. Dhe në Francë, të qënit një blasfemues të çon si rregull para dyerve të gjykatave, në një proces që zakonisht në fund fitohet. Mendoj se Kaby, nuk e arriti të kuptojë se problemi ka tashmë një tjetër natyrë. Ne jemi mësuar me njëfarë niveli të caktuar të lirisë së shprehjes, dhe nuk e kemi vënë re faktin se gjërat kanë ndryshuar. Edhe unë vetë, jam disi në një gjendje të pandërgjegjshme. Ndonëse ideja e kërcënimit me vdekje, më vjen ndërmend hera-herës…

Si e përjetuat ngjarjen e 7 janarit, ditë që duhej të shënonte edhe promovimin e librit tuaj që pritej prej muajsh ?
Kur mësova për sulmin mbi “Charlie Hebdo”, i telefonova mikut tim Bernar (ekonomistit Bernar Mari, njëri nga viktimat e sulmit), por nuk besoja se ai ishte përzier në këtë ngjarje. Ai bashkëpunonte me gazetën, por nuk mendoja se merrte pjesë në mbledhjen e redaksisë. Vazhdova ta marr në telefon nga ora 12.00 deri në 16.00, por nuk po më përgjigjej. Më pas mora vesh gjithçka.

Mendoni se pas atentateve në Paris, liria e shprehjes do të jetë më tepër e vështirë për t’u ushtruar, dhe kjo pavarësisht manifestimit të jashtëzakonshëm të së djelës së shkuar ?
Po, sigurisht. Asgjë nuk do të jetë si më parë. Sigurisht që është shumë më e vështirë, për shembull për një karikaturist që fillon karrierën sot.

Gjithësesi “Charlie Hebdo” rifilloi punën me një numër të ri, që kishte sërish në kopertinë profetin Muhamed. A mos ndoshta kjo që ndodhi mund t’i japë më tepër forcë të rinjve ?
Tani për tani nuk ka asnjë problem. Do të veprojnë njëlloj të gjithë karikaturistët në Francë por edhe në botë. Më vonë nuk e di sesi do të jetë.

Ju ishit në kopertinën e numrit të dalë mëngjesin e masakrës. Numri i ri “Charlie Hebdo” rifillon me Muhamedin. Cili është mendimi juaj për këtë zgjedhje ?
Po, është ajo që duhej bërë, është zgjedhja e e duhur. Charlie Hebdo, ka të shkruar poshtë emrit shënimin “gazetë e papërgjegjshme”. Është pikërsht kjo motoja e tyre, dhe është e drejtë që t’i mbeten besnikë linjës së tyre editoriale.

Kishit frikë teksa shkruanit romanin tuaj ?
Jo, aspak. Kur shkruhet, nuk mendohet aspak sesi do të priten fjalët nga publiku. Shkrimi është një publikim në dy faza të ndara. Tanimë pas atyre që ndodhën, cilido mund të kuptojë rreziqet.

Libri juaj nuk m’u duk islamofob, madje ishte në kufijtë e islamofilisë. Por në fund të fundit edhe pa këtë, Islami përqafohet pak edhe për oportunizëm…
Është pikërisht kështu.Referencat e mia të mëdha në letërsi janë Dostojevski dhe Konradi. Që të dy kanë shkruar romane me në qendër argumentet më të rëndësishme të aktualitetit, sikurse ishin atentatet e anarkistëve e nihilistëve, në një kohë që revolucioni rus vlonte nën vetvete. Janë shumë të ndryshëm, përsa i përkët mënyrës sesi e trajtojnë këtë subjekt. Por këta revolucionarë, nga ana e tyre ndahen në dy tipa:të poshtërit cinikë ose naivët absurdë, edhe këta të dytët shpesh të rrezikshëm. Ndërsa unë përshkruaj gati në mënyrë unike të poshtërit cinikë, që ndonjëherë përshkohen nga një fije sinqeriteti.

Kjo pjesa e sinqeritetit që në fund mundet, del në pah edhe në momentin kulmor të romanit, kur protagonisti kryesor Fransua, i lutet Virgjereshës së Zezë të ‘Rocamadour’, ndonëse më pas tërhiqet, duke mos gjetur dot besimin…
Po, ai moment përbën kthesën në roman. Pikërisht aty, përveçse atyre laikë, kam zhgënjyer edhe lexuesit e mi katolikë. Në variantin fillestar, protagonisti kthehet në fenë katolike, por nuk arrita që ta shkruaj kështu. Ekspansioni islamik m’u duk më i besueshëm.

Java e shkuar që filloi me fjalën kyçe “Nënshtrim”, u mbyll me tituj si “Revolta e Parisit”, “Franca ngrihet në këmbë”, duke iu referuar pikërisht marshimit. U habitët nga reagimi i bashkëqytetarëve tuaj?
Nuk besoj se ai marshim, pavarësisht numrit të madh të pjesëmarrësve, do të ketë pasoja të mëdha. Në thelbin e saj, gjendja nuk do të ndryshojë dhe shpejt do të rrikthehemi me këmbë në tokë.

Pra për ju është vërtetë një episod i veçuar ?
Po. Nuk dua ta tregohem negativ…Megjithatë, në një farë mënyre po. Kur në vitin 2011, iu vu flaka redaksisë së gazetës, që ishte edhe atentati i parë ndaj “Charlie Hebdo”, jo pak kolegë gazetarë por edhe politikanë thanë “po, liria e shprehjes duhet, megjithatë duhet të jenë pak më të përgjegjshëm”. Të përgjegjshëm, ishte fjala kryesore.

Por edhe juve së fundmi jeni pyetur nëse nuk ndjeni vallë përgjegjësinë si një shkrimtar i madh. E cilësoni të përshtatshme një pyetje të tillë ?
Jo, unë ndjehem gjithnjë i papërgjegjshëm dhe madje e pretentoj këtë, në të kundërt nuk do të mund të vazhdoja të shkruaja. Roli im nuk është të ndihmoj kohezionin social. Nuk jam as i përdorshëm nga të tjerët dhe as i përgjegjshëm.

Cili është problemi kryesor i gjithë kësaj që po ndodh në Francë ?
Përgjigja e kësaj pyetje, gjendet pikërisht në fillim të librit tim. Vendi, po shkon përherë e me shumë drejt së djathtës, por rizgjedhja e një presidenti të majtë nuk është tërësisht e domosdoshme. Është kjo situatë që shkakton paqëndrueshmëri.

Fronti Kombëtar mungonte në marsimin e Parisit…
Është e vërtetë dhe duket se nuk i kanë dashur të jetë aty. Nëse duam të flasim në veçanti për Frontin Kombëtar, duhet të them se kanë 2 deputetë dhe 25 përqind të votave (në zgjdhjet europiane)…Ka pra në një zhbalancim të dukshëm. Fronti Kombëtar, ka një peshë të tillë në shoqërinë franceze, që nuk përputhet aspak me përfaqësimin e saj parlamentar. Unë pyes se deri kur, një situatë e tillë mund durojë, duke patur parasysh edhe masën e madhe të atyre që po abstenojnë. Ky sistem që duhet të ishte demokratik, në fakt nuk po funksionon më si i tillë.

Presidenti Holond ka deklaruar se do ta lexojë librin tuaj. Jeni kurioz të dini opinionin e tij?
Jo. Opinioni letrar i politikanëve më intereson shumë pak. Nëse Fransua Holond, do të rizgjidhet president në vitin 2017, ndoshta shumë njerëz do të emigrojnë jashtë vendit. Për arsye ekonomike apo të taksave të larta, për shkak të mendimit se është e vështirë të bësh ndonjë gjë të madhe në Francë, një vend që tashmë duket i bllokuar. Pastaj do të shohim ndonjë nga e djathta e Frontit Kombëtar, që nervozohet duke kaluar në ndonjë aksion të dhunshëm.

Në romanin tuaj supozohet se do të fillojë një luftë civile, që më pas për fat të mirë ndalon menjëherë. Ju me këtë doni të thoni, se në realitet kjo është një hipotezë e mundshme ?
Po, është një hipotezë e mundshme. Sigurisht, që në këtë rast jam një alarmist, por jo një fatalist që predikon rënien. Sepse në Francë ndodhin gjëra negative por edhe positive. Për shembull, aktualisht kemi një numër të madh popullsie, një fakt ky gjithësesi misterioz.

Subjekti kryesor i librit tuaj në përgjithësi është rikthimi në skenë i fesë…
Po, është një dukuri, që mediat nuk arrijnë që ta kapin. Ato mendojnë se feja është një fenomen, që ka dale jashtë mode. Megjithatë, deri para së djelës së shkuar, tubimet e mëdha në sheshe kanë qenë “manifestime për të gjithë” dhe të organizuara nga katolikë shumë të ndryshëm, nga ata që unë kujtoj në rininë time, ose më saktë njerëz të komplesuar dhe me të vjetrën, ose të majtë, politikisht korrekt, por në një mënyrë të padurueshme(qesh).

A e keni lexuar librin “Mbretëria”, romanin e Emanuel Karrer si dhe shkrimin e tij mbi librin tuaj “Nënshtrimi”, botuar nga “Corriere”?
Po. Karrer ka kuptuar disa gjëra thelbësore nga libri im.

Për shembull tundimin për t’u çliruar nga liria ?
Po. Njeriu nuk po e duron dot më lirinë, është tepër e lodhshme për të. Ja përse unë flas për nënshtrim. Është kënaqësi të flasësh për Emanuel Karrer dhe librin e tij, që unë e kam vlerësuar shumë.

Karrer shpreson se mund të ketë një marrëdhënie të frytshme mes islamit dhe lirisë, një vlerë tepër e çmuar për qytetërimin evropian, trashëgimtare e Iluminizmit.  Është ky një skenar i mundur ?
Vlerat e mira nuk i përkasin Iluminizmit. Tani, pa shkuar drejt një projekti të një bashkimit të madh sipas Karrerit, le të themi se Katolicizmi dhe Islami, kanë dëshmuar se mund të bashkëjetojnë. Hibridizimi është i mundur me diçka, që ka zënë vërtetë rënjë në Perëndim, Krishtrimin. Ndërkohë që racionalizmi illuminist, më duket i vështirë të vihet në jetë.

Në krahasim me vitin 2001, kur dhatë deklaratën tuaj të famshme se “Islami është feja me idiote në botë”, kohët e fundit keni ndryshuar mendim mbi këtë besim fetar. Si ka ndodhur kjo ?
Kam lexuar me vëmendje Kuranin, dhe një lexim i ndershëm të çon tek supozimi se ai edhe ai ka një lidhje me fetë e tjera monoteiste, dhe kjo nuk është pak. Një lexues i ndershëm, nuk arrin aspak në përfundimin se duhet të shkosh të vrasësh fëmijët hebrej. Nuk është aspak kështu.

Për momentin është debati kryesor. Terroristët janë të çmendur, që përdhosin mesazhin e Islamit apo dhuna është një pjesë e natyrshme e asaj feje?
Jo, dhuna nuk ka lidhje me natyrën e Islamit. Problemi i Islamit, është se nuk ka një udhëheqës kryesor, sikurse është Papa për Kishën Katolike, dhe që do të mund të përcaktonte njëherë e mire se cila është rruga e drejtë.

Romanet tuaja kanë gjithnjë një vëzhgim ndaj shoqërisë dhe një sens profetik, duke filluar me kapitalizmin e zbatuar tek ndjenja e “shtrirjes së dominimit në betejë”…
Po, ka qenë zbulimi im i parë (qesh)

…Për të vijuar më pas me turizmin seksual dhe terrorizmin masiv, klonimin, Francën e shndërruar në një park lojërash për turistët e pasur, deri tek nënshtrimi ndaj Islamit.
Unë vërtetë e filloj nga vëzhgimi i realitetit, megjithatë e gjitha mbetet letërsi. E di që është vështirë për ta besuar, por Islami në fillim nuk shfaqej në roman. Një ndër motivet që më shtynë të shkruaj librin, veç faktit që të qënit ateist më është bërë e padurueshme, dhe duke u kthyer në Francë nga Irlanda, kuptova se gjendja ishte shumë më e rëndë nga sa mendoja më parë. Mendova se gjërat mund të përshkallëzohen në një mënyrë jo të këndshme, dhe kjo më habiti.

Intervista përfundon këtu dhe ne përshëndetemi me Houellebecqun. “Shpresoj që të kemi rastin të takohemi sërish në rrethana më të gëzuara”- përfundon shkrimtari.

Corriere della sera/Bota.al