Sot 36 vjet nga shembja e Murit të Berlinit, ra rekuizita e dramës globale të Luftës së Ftohtë

Nga Albert Vataj

Sot mbushen 36 vjet nga çasti kur bota pa, pothuajse e hutuar, se një mur prej betoni, tela me gjemba dhe ideologji të ngurtë mund të shembej në pak orë, si të ishte veçse një perde skenike e një epoke që po i vinte fundi. Muri i Berlinit, ai trup i ftohtë betoni që për 28 vjet ndau qytetin, familjet, kujtimet dhe vetë shpirtin gjerman, u rrëzua më 9 nëntor 1989, jo nga tanket, jo nga protokollet diplomatike, por nga duart e qytetarëve. Nga njerëzit që morën guximin të rrëmbenin një copë lirie me çekiç e me thikë, me zërin e protestës së paqes, me pritjen e gjatë të shpresës.
Muri kishte nisur të ngrihej më 13 gusht 1961. Brenda natës Berlini Perëndimor u shndërrua në një ishull të mbyllur brenda detit të Gjermanisë Lindore. Një qytet i ndarë, dy botë përballë njëra-tjetrës, dy ideologji që ngrinin themelet e Luftës së Ftohtë mbi kockat e njerëzve. Pas Luftës së Dytë Botërore, Europa nuk thjesht u rindërtua; ajo u riorganizua si një skenë ku Lindja dhe Perëndimi luanin rolet e tyre antagoniste. Muri i Berlinit u bë rekwizita e madhe e kësaj drame globale.
Mbi 155 kilometra i gjatë, rreth 3 metra i lartë, i ruajtur nga roje, qentë, kulla vrojtimi dhe një aparat shtetëror të zhveshur nga mëshira, ai ishte më shumë se një pengesë fizike. Ishte një shenjë e qartë se çmimi i lirisë nuk ishte kurrë abstrakt. Në fund të viteve 1950, mbi 2 milionë gjermanolindorë kishin braktisur vendin për të kaluar në Perëndim, duke e dobësuar rëndë regjimin komunist. Muri ishte, në thelb, një mbyllje e frikës: frika e një regjimi nga njerëzit e vet.
Por asnjë mur nuk është aq i fortë sa të mbajë peng vullnetin njerëzor. Pavarësisht rrezikut, përpjekjet për arratisje u bënë mitologji moderne: tunele nën tokë, makina të modifikuara, balona të improvizuara, madje edhe fluturime me delta-plane. 270 persona humbën jetën, mbi 3,200 u arrestuan. Çdo histori arratisjeje ishte një akt i pastër sfidimi, një dëshmi e thjeshtë dhe sublime se liria është instinkti primar i njeriut.
Prandaj mbrëmja e 9 nëntorit 1989 ishte më shumë sesa një lajm i mirë. Ishte një krisje e madhe brenda vetë historisë. Pas një njoftimi ende të paqartë që lejonte kalimin drejt Perëndimit, mijëra qytetarë të Berlinit Lindor u dyndën në pikat kufitare. Rojet, të hutuar, të lodhur dhe tashmë të vetëdijshëm se epoka po mbyllej, hoqën barrierat. U hap porta, dhe me të u hap një shekull i ri.
Muzeu Historik Kombëtar kujton sot këtë moment me pamjet e rrënimit të murit – njerëz që qeshnin, qanin, përqafonin të panjohur, ngjiteshin mbi mbeturina betoni sikur ngjiteshin mbi një kodër të lirisë së tyre personale. Ishte hera e parë pas dekadash që Berlini frymëmerrte me një mushkëri të vetme.
Rënia e Murit të Berlinit ishte dominoja e parë që rrëzoi regjimet komuniste në Evropën Lindore. Ajo çoi në ribashkimin gjerman më 3 tetor 1990, por më shumë sesa ribashkim politik, ishte ribashkim i njeriut me vetveten, ribashkim i Europës me idealet e veta të lirisë dhe dinjitetit.
Sot, 36 vjet më pas, historia e Murit të Berlinit mbetet një kujtesë e ashpër, por e domosdoshme: se çdo mur i ngritur kundër njeriut, qoftë prej betoni apo prej paragjykimi, ideologjie apo frike, mban brenda vetes ditën e rënies. Dhe se liria, sado vonojë, gjen gjithnjë një çarje ku futet, rritet, dhe e shemb të pamundurën.
Sot ai është veçse një kujtesë që rikthehet çdo vit për të zgjuar vetëdijen dhe shkundur apatinë dhe për të shërbyer si një paralajmërim.