Mbi “pallatet e Enverit” dhe “faturat e Erit”

Mero Baze – Ka një debat absurd që zgjat prej vitesh në Tiranë, mbi çdo plan rregullues. Absurdi është, se për këtë shkak, Tirana nuk ka ende plan rregullues dhe është menaxhuar me plane klienteliste të pjesëshme, duke u kthyer në një fjetore gjigande dhe me shumë investime, që kanë penguar zhvilimin e qytetit.
Fjala vjen investimet tek “Komuna e Parisit”, ku biznesi ka derdhur miliona për pallate, kanë penguar zhvillimin e zonës, investimet pa kriter në bllok dhe zonat përreth, kanë prishur prespektivën e tij, e kështu me rradhë.
Debati thelbësor në botë, që bëhet pjesë e opinionit publik, nuk është se çfarë fasade pallati apo sheshi të pëlqen, por a e zhvillon qytetin ky investim. Ky është çelësi që ka në dorë politika, Bashkia, qeveria, dhe sidomos faturat që na vijnë poshtë derës. Ky debat në Shqipëri nuk bëhet kurrë edhe pse peshon në xhepin e çdo qytetari. Këtu më lehtë çdo qytetar bëhet arkitekt dhe gjykon për beton, kulla, e parqe, se sa të bëhet ekonomist i xhepit të vet dhe të shtroj pyetjen e është i jetueshëm ky qytet.
Kryeqyteti duhet të menaxhohet si një njësi ekonomike, për të cilin duhet paguar që të mbijetoj. Detyrat e bashkisë nuk janë ekspertizat urbanistike, por politikat që të orientojnë tregun dhe të financojnë, idetë e zhvillimit që ka politika.
Fjala vjen po dëgjoj një debat absurd, a duhen prishur apo duhen mbajtur pallatet e kohës së komunzimit në Tiranë. Ideja e arkitektit italian është se duhen prishur, pasi janë ndërtime jo cilësore, që konsumojnë shumë energji për ti mirëmbajtur dhe janë të shëmtuara. Kundërshtarët e tij janë gjysma utopistë, që thonë na duhen se janë pjesë e historisë dhe të tjerë matrealistë, që thonë se nuk kemi pare.
E vërteta është se nga ana urbanistike, pallatet e kohës së komunzimit janë të vendosur shumë mirë në hapësirë, por nga ana cilësore janë një tmerr i vërtet. Tregu imobliar i vlerëson ato rrett 40 për qind më pak në vlerë se ndërtimet e reja. Në disa raste dhe më keq. Të thuash që ato duhen mbrojtur për vlera historike është një budallallëk, pasi ato thjeshtë të kujtojnë pafuqinë e asaj kohe për të ndërtuar mirë. Ajo që duhen respektuar nga ajo kohë, janë hapësirat urbane dhe jo pallatet në vetvete. Por ato nuk i ka në dorë as Erion Veliaj, as arkitekti italian, as unë me Maks Velon që duam ti mbajmë, ose ti prishim. Ato i ka në dore tregu dhe fuqia ekonomike e qytetit. Nëse një ditë fuqia ekonomike e qytetit, do rritet për shkak të politikave të zhvillimit, atëhere biznesi mund të ketë interes, që në vend të tyre të filloj të ndërtojë objekte të reja duke risistemuar aty banorët e vjetër dhe duke i dhënë shanse vetes me rritje të lartësive.
Kjo është një çështje që e zgjidh vetëm tregu dhe fuqia ekonomike e qytetit dhe jo urdhërat apo dëshira e Bashkisë. Të mbash ato pallatet mizerje tek stadiumi “Dinamo” për shembull, ca tre katëshe me tulla për vlera historike është marrëzi, ndërkohë që ato mund të zënë banorët brenda. Ato i mban në këmbë, vetëm pafuqia e qytetit për të investuar, pasi rrit shumë kostot e risistemimit të banorëve. Në momentin që qyteti e bën këtë hap, ky nuk është më debat social, por thjeshtë debat akrikitektësh se si duhen bërë pallatet e reja.
Kryeqyteti duhet të qeveriset mbi fuqinë që ka për të prodhuar të ardhura. Asnjë projekt sado i bukur apo i të ardhmes të jetë, nuk duhet të zbatohet, po qe se nuk i mbajnë gjymtyrët ekonomike qytetit. Tirana nuk është ekspozitë, dhe as një sallë shfaqjesh , por zemra kryesore ekonomike e Shqipërisë, ku punohet fitohet ndaj dhe jetohet. Se po të jetë për bukuri, Valbona, Zagoria, Përmeti apo Llogaraja janë shumë herë më të bukura, por nuk ke me se jeton. Ndaj kryeqyteti duhet të jetë prioritet politika zhvillimi, që financon çdo projekt për ndryshimin e tij. Ndryshe jemi duke ndërtuar një qytet për kukulla dhe vitrina kineze dhe jo një qytet të gjallë ku jetohet. Nëse ndërtojmë një shesh duhet të dimë çdo prodhojmë prej tij, cfarë të mirash do ti sjellë zonës, kë do rivlerësoj dhe ku do mbledhim më shumë lek. Nëse bëjmë një park dhe një parkim, një kënd lojrash apo një stacion autobuzësh, duhet të kemi në dorë një faturë që prodhon për qytetin, një marsh të ri fitimi për biznesin rrotull dhe një qytet më të gjallë.
Tirana ka shans të zhvillohet dhe të mbetet kryeqendër, jo nga fasadat e ndërtesave, as nga shijet e ndryshme të miliona shqiptarëve për sheshin “Skënderbej”, por nga mënyra se si e shtyn qytetin drejt punës, drejt zhvillimit, drejt prodhimit të të ardhurave dhe se si çdo projekt për të, të mos jetë çështje eventesh, por çështje vetfinancimi që qyteti të vetmbahet. Ndryshe do të kthehet në një qytet të falimentuar ku nuk vlejnë as kullat, as barakat. Dhe sidomos as planet urbanistike. TEMA