Në transportin ajror shqiptar kërkohet ndërhyrje e shpejtë

Nga Sadedin Çeliku

Kohët e fundit është folur shumë për transportin ajror dhe veçanërisht nga kryeministri Edi Rama, i cili na bëri me dije se nga bisedimet me presidentin turk Erdogan është rënë dakord për ndërtimin e aeroportit të Vlorës. Ndërtimi mund të fillojë në fund të vitit dhe fluturimet që operojnë në disa shtete, të bëhen me avionë turq, por me flamur shqiptar, pra Albanian Air Line.

Sigurisht që Shqipëria dhe qeveria e saj duhet të heqin dorë nga koncepti për të investuar vetëm në infrastrukturë sepse transport do të thotë rrugë dhe përdoruesit e saj, det dhe përdoruesit e saj, liqej dhe përdoruesit e saj, hekurudhë dhe përdoruesit e saj, do të thotë porte detare, terminale e aeroporte ajrore, do të thotë porte peshkimi, porte likuidesh, porte jahtesh etj. Transporti mban peshë të rëndësishme në prodhimin e përgjithshëm bruto dhe kjo është një arsye e mjaftueshme që kudo në botë po investohen shuma marramendëse dhe në mënyrë të veçantë në Kinë, Rusi,  SHBA, Turqi, Francë, Gjermani, por dhe në rajonin ballkanik sidomos në Serbi, Kroaci, Rumani, dhe Bullgari. Këto vende këto që kanë përfituar miliarda dollarë nga projekti kinez 16+1.

Sigurisht që vendi ynë ka nevoja të mëdha në rrugë e akse kryesore por dhe në rrugë rurale, por kur flasim për projektbuxhet duhet që të përcaktohen drejt prioritetet e zhvillimit. Pra investimet të bëhen atje ku ka interesa publike dhe ku fondet riciklohen shpejt. Aeroporti “Nënë Tereza”- Rinas u rikonstruktua në vitin 1996-1998 nga kompania gjermane Siemens. Ky investim u fokusua në rehabilitimin e pistës, u ndërtuan për herë të parë 7 vendparkime avionash, u krye i plotë sistemi i ndriçimit të pistës dhe përfundoi rrethimi dhe sinjalistikat përkatëse. Faza e dytë ishte marrëveshja konçensionare me afat 20 vjet për ndërtimin e terminalit të ri, me vlerë 70 milionë euro dhe me kapacitet përpunues 1, 8 milionë pasagjerë.

Rikonstruksioni filloi në vitin 2005 dhe përfundoi në vitin 2007. Pyetja shtrohet thjeshtë : A ishte investim funksional? A na i plotësoi nevojat që kemi? Sa efektivitet ka konçensioni ?

Po përpiqem ti jap vetë përgjigjet se në kohën që është diskutuar kjo çështje personalisht kam qenë kundër këtij projekti. Fillimisht më lejoni të them se investimi nuk është funksional dhe nuk plotëson nevojat shqiptare. Terminali ka kapacitet të vogël (në kohën që kemi diskutuar kemi qënë në një mëndje se kapaciteti përpunues duhet të ishte së paku për 3 milionë pasagjerë) dhe ka nevojë për zgjerim dhe për shkak të rritjes së trafikut. Sikur të ndodhë që edhe në vendin tonë të udhëtohet me bileta të lira si dhe në rajon Low Cost, me siguri që ky trafik do njihte dinamikë të re. Sot në Rinas ne kemi trafik të rënduar ose së paku 12 përqind më shumë se kapaciteti përpunues.

Nëse do vihesh në shfrytëzim aeroporti i Kukësit sigurisht mund të lehtësonte pak trafikun e pasagjerëve, sepse së paku do shfrytëzonte trafikun prej dhe nga Tropoja, Hasi, Kuksi, Prizreni dhe Gjakova por mendoj se nuk do ta zgjidhte problemin e Rinasit. Por aeroporti i Kukësit do duhet dhe për transportin e brendshëm ajror e cila sot mungon tërësisht. Nëse ju bie rasti të lëvizni nga Rinasi bindeni se ka mjaft probleme për marrjen e shërbimeve si check-in, apo kontrollet doganore e kufitare të cilat ta shpifin me javashllëkun dhe burokracinë e tyre.

Atje të duket e tërë koha pik, por dreka ka një mbivendosje trafiku dhe një numër të madh njerëzish që ikin e presin sa të kujton se ka ndonjë miting. Duke mos pretenduar se mund ti them të gjitha në këtë shkrim gjykoj se ka ardhur koha të ndryshojmë. Marrëveshja konçensionare dhe vlera e lartë nuk rezultoi efektive dhe as rentable, por gjithsesi objekti i shkrimit tim ka ide të tjera. Në vetëm dhjetë vjet (marrëveshja është e vlefshme për 20 vjet), fluksi i trafikut pasagjerëve është 12 përqind më shumë, po mbas dhjetë vjetësh çfarë do të ndodhë?

Duke marrë parasysh gjendjen aktuale dhe prognozën e këtij transporti arrij në përfundimin se terminali duhet të zgjerohet dhe të përsoset në teknologji. Aeroporti ka nevojë emergjente për një pistë tjetër, e cila nuk besoj se ka nevojë për fond të madh kur bëhet fjalë për vetëm 1860 metra. Sigurisht që ky sygjerim do mbështetur dhe nga studimi por mendoj se linjat do të shtohen mjaft duke patur parasysh që me mjaft vende nuk kemi ende. Duke patur parasysh avantazhet e transportit ajror në shkëmbimet e mallrave, tregtisë, që sot janë në kufij minimal, bëhet dhe më e domosdoshme ndërtimi i pistës se dytë dhe ndarja e terminalit pasagjereve nga ajo Cargo, pra si çdo terminal tjetër në Botë.

Parkimi i cili ka zënë një sipërfaqe marramendëse, duhet të ndërtohet nëntokë nga ku pasagjeri që lë autoveturën të zbresë përmes ashensorit për të vijuar udhëtimet ose dhe në rastin kur fluturon për vende të tjera. Sportelet e check-in duhet shtuar dhe kioskat e shërbimeve dytësore duhet të dalin nga sipërfaqet e brendshme të terminalit për t’ia lënë vendin pasagjereve. Shërbimet doganore dhe ato kufitare duhet të përsosen, por dhe të dyfishohen sepse ka radhë të gjata dhe mungojnë tërësisht shërbimet speciale për nënat me fëmijë motakë dhe ato invalidë e mosha të vjetra. Siç e theksova më lart, ndërhyrja në transportin ajror është emergjente jo vetëm në Vlorë, Gjirokastër e Korçë por do duhet te aktivizohen edhe ato të Gjadrit e Kuçovës nëse do shikohet e arsyeshme sepse transportit të brendshëm ajror i ka ardhur koha. Maqedonia dhe Mali i Zi, vende shumë më të vogla se Shqipëria, transportin e brendshëm ajror e kanë mjaft funksionalë.

Meqenëse zoti Edi Rama, kryeministër i Shqipërisë, po vijon turet e dëgjesave me grupe e komunitete njerëzish ku vërehet qartë fokusimi tek sektori i shërbimeve, gjykoj se pjesë përbërëse të këtyre shërbimeve janë dhe shërbimet e transportit ajror por dhe ato rrugor ku deri më sot nuk është ndërhyrë fare.