REPORTAZH/ Çfarë nuk sheh politika: Si jetojnë komunitetet serbe dhe malazeze në Kosovë dhe Shqipëri

Sikur politika të ishte aq e vëmendshme ndaj qytetarëve të vet, ndaj atyre që shkon u kërkon dhe u merr votën sa herë që ka zgjedhje, sigurisht që jeta e njerëzve do të ishte më e mirë. Kur jeta e qytetarëve që përbëjnë komunitetin shumicë është e vështirë, jeta e atyre që përbëjnë komunitetet pakicë, bëhet edhe më e vështirë. Dhe ky rregull vlen në gjithë rajonin, ku shtetet janë ndërtuar mbi bazën e komuniteteve shumicë. Ndalesa e parë e udhëtimit tonë në vatrat e atyre që bëjnë pjesë në familjet me më shumë halle e probleme, është në Gracanicë, një fshat/komunë në periferi të Prishtinës, në pjesën lindore të Kosovës.

Komuna e Graçanicës është një prej tri komunave me shumicë serbe dhe kufizohet me komunat e Prishtinës dhe Lipjanit. Mijëra banorë jetojnë këtu, një pjesë të ikur nga Prishtina dhe Lipjani. Është diçka mes fshatit dhe qytezës, me manastirin e famshëm të Gracanicës, i ndërtuar nga mbreti serb Stefan Milutini në 1321 në themelet e një bazilike të shekullit të gjashtë. Manastiri u deklarua monument culture I rëndësisë së vecantë në vitin 1990 dhe në korrik të vitit 2006, u vu nën mbrojtjen e UNESKO-s. Por vetëm pak më tej, nga Manastiri hijerëndë, aq i rëndësishëm për trashëgiminë kulturore, gjendet një bllok me kontejnerë, i vendosur në një fushë anë rrugës, që përbën një simbol të mjerimit dhe neglizhencës. Fëmijë, gra, burra, pleq, jetojnë prej vitesh këtu, ku mëngjesi dhe mbrëmja duken njësoj, ditë dhe netë pa shpresë, të harruar në vetminë dhe vuajtjen e tyre. Këtu, familje serbe, rome, malazeze, jetojnë në kontejnerë prej vitesh, në kushte të mjerueshme.

Ku keni jetuar më parë?

Gruaja: Unë nuk jam kryesorja, shkoni pyetni këta që janë përgjegjës unë jam refugjate.

Nga?

Nuk ka rëndësi, që nga 17 marsi i vitit 2004, nën presion kam ardhur këtu. Faleminderit shumë që keni ardhur për të na vizituar, shkoni tek  institucionet përgjegjëse që do të ju flasin.

Ku keni jetuar më parë?

Nuk ka rëndësi?

Ka rëndësi.

Nga Lipjani jam, kam jetuar edhe në Prishtinë.

Mashkulli: Unë jam nga Staro Gradsko (komuna e Lipajnit) jetoj me gruan shtatzënë në muajin e 8  dhe djemtë Mihajlo dhe Ilija, jetoj në këta kontejner këtu. Është shumë vështirë të jetohet, dhe jetojmë në 10 metra katrorë, tani jemi në pritje edhe të fëmijës tjetër, në mars do jemi 5. Verës bën shumë vapë dhe në dimër bën shumë ftohtë. Kushtet janë katastrofale, kjo komuna jonë serbe asgjë nuk na ndihmon pothuajse. Vijnë dhe premtojnë se do na i rregullojnë kontejnerat, ti pastrojnë. Është një Sergjan Popoviç nga komuna e Kosovës, na solli dhurata për Krishtlindje edhe një derrkuc dhe ca paketa me dhurata. Ishte i sinqertë dhe na tha se mund të na sigurojë banim në shtëpi private por vetëm për tre muaj, dhe nëse nuk gjenden para për muajin e katërt, ne do jemi në rrugë. Po përpiqet të na gjejë një zgjidhje afatgjatë për të gjithë ne këtu. Jemi diku rreth 30 veta dhe këtu ka një padrejtësi që na bëhet nga Serbia, nga Komisariati. Ata 10 marrin edhe ushqimin dhe ne 20 nuk marrim ushqime, dhe 6 kalamaj shikojnë, ja kjo është gruaja ime shtatzënë, dhe ajo duhet të lahet këtu dhe sa herë bën ftohtë, ajo sëmuret, të gjithë ne sëmuremi. Sa herë që bën ftohtë ne të gjithë sëmuremi dhe kemi viruse, edhe gruaja dhe fëmijët kishin virus.

Ku keni jetuar më parë?

Në fshatin Staro Gratsko komuna e Lipjanit. Dhe po ju them se këtu jetohet shumë vështirë, premtojnë por shpresojmë se do na dalin në ndihmë. Vijnë njerëz të ndryshëm dhe ofrojnë, ja shikoni se si jetohet, ja sa vështirë jetojnë fëmijët.

Plaka: Unë jetoj këtu që nga marsi i 2004, jam përndjekur, asnjëherë nuk kam shkuar në Serbi dhe të kthehem, këtu jetoj vetëm.

Mashkulli: Ja t’iu tregoj se si jetohet. Kjo është banjo ku ne lahemi, por ka njerëz që nuk kanë fare banjo.

Gruaja shtatzanë:

Në cilin muaj je?

Në të 8-in, muajin tjetër duhet të lind, është e vështirë, një fëmijë na ka lindur këtu, tani edhe tjetrin, dhe kemi edhe një. Lusim zotin që fëmijët tanë të mos jetojnë këtu. Ja kjo është banjë me lavatricen dhe kabinen e dushit dhe kur na prishet mezi gjejmë para për ta rregulluar, kur na ndihmon komuna. Sa i përket komunës serbe, asgjë nuk na dihmon, vetëm thonë nuk kemi para, nuk kemi para. Komuna e Kosovës të paktën na ndihmon me gjëra, kështu që është e vështirë. Ne jemi këtu 30 veta, 19 familje, fëmijë, gjyshër, gjyshe, ka nga të gjithë.

Burri: Cila është jotja?

Ja kjo është imja, vetë e kam bërë që mos të më hyjnë shiu dhe dëbora brenda, shiu dhe bora hynin deri tek gjysma e kontejnerit brënda, këtu kam bërë një kopsht, kishte lloj lloj gjërash, minj të mëdhenj, infeksione. Gjatë verës këtu ka edhe gjarpërinj, kaos i vërtetë.

Çfarë bën Serbia për ju?

.. Serbia premton çdo gjë por…. 90% ndoshta edhe nuk e dinë se si jetojmë ne këtu,  pra 90% në Serbi nuk dinë sesi jetojmë ne këtu. Ne jemi fundi i fundit, kjo lagja e kontejnerëve. As Vucic nuk e di se kjo ekziston. Po ta dinte, kjo do të zgjidhej brenda 24 orësh sepse kjo nuk është për njerëz. Ky është një donacion i Rusisë, Serbisë dhe Malit të Zi, këta kontejnerë janë të vjetër, 25 vjet të vjetër.

Burri:

Mund të hyj?

Vijnë cdo ditë?

Cdo ditë e sjellin këtu përveç të shtunave kur sjellin ushqim të konservuar. Unë duhet të blej bukë për çdo ditë, dhe mua më duhen 60 bukë në muaj, nëse nuk blej bukë nuk kam cfarë të ha. Dhe ata ushqehen, kjo është e padrejtë, ajo është serbe, edhe unë jam serb, çfarë lidhje ka, edhe ai është rom por edhe ai duhet të marrë ushqimin. Unë kam dy fëmijë, njëri 1 vjeç, tjetri 4, asnjëri nuk e merr këtë ushqim, edhe gruan e kam shtatzënë. I i kemi shkruar komisariatit por nuk na e kanë miratuar kërkesën.

Këto familje marrin ndihma nga kryqi I kuq I Serbisë, që përfshin edhe ushqimin e ngrohtë të përditshëm. Kushtet sanitare janë të paimagjinueshme dhe ndërkohë këtu, vazhdojnë të lindin dhe rriten fëmijë. Banorët e këtyre kontejnerëve janë të ndryshëm, ka pleq dhe plaka të vetmuara, me fëmijët që kanë ikur dhe jetojnë në Serbi, ka familje ku gruaja ka fëmjë dhe është shtatzanë, në pritje të një fëmije tjetër, ka burra që sillen vërdallë në hapësirën e ngushtë mes kontejnerëve pa ditur se cfarë të bëjnë. Një pjesë e tyre kanë ikur nga fshatrat e Lipjanit dhe vazhdojnë të qëndrojnë këtu edhe pse të afërmit e tyre, vëllezërit, kanë ikur tashmë dhe jetojnë në Serbi.

Hyjmë në kufirin verior të Morinës dhe duhet të ecim deri në gjysmën e rrugës për tu kthyer për në Shkodër. Në dalje të Shkodrës, është Vraka, një fshat që dikur njihej për një numër familjesh malazeze që jetonin aty prej disa qindra vjetësh. Një tabelë e vogël dhe një kthese rruge që të con në fshat ku duken vetëm shtëpi në të dy anët e rrugës, por shumë pak njerëz.

Shumica e tyre janë shpërngulur për në Malin e Zi dhe tani në Vrakë, me zor mund të gjesh tre ose katër prej tyre. Familja e Velika Sekulic është një prej tyre. Jeton në një shtëpi që e kishte ndërtuar me bashkëshortin e ndjerë që në vitet e diktaturës, kur punonte në kooperativë. Jeta e saj dhe e familjes së saj ka marrë tatëpjetën në kohën e tranzicionit. I kanë vrarë djalin dhe vazhdon të jetë në gjyq për tokën. Dy nipat kanë ikur në Malin e Zi dhe jetojnë atje, ka mbetur me një djalë këtu, me nusen e tij dhe fëmijët. Djali është I vetmi që punon dhe sjell aq të ardhura sa mund të sjellë duke punuar me një karrocë me kalë.

I flasin të dyja gjuhët dhe gjuhët shqipe dhe malazeze përzihen gjithë kohën në bisedë. Gjuhën malazeze e quajnë Nashki. Nusja e djalit është gjithashtu malazeze. Jeta e saj është gjithashtu pjesë e vuajtjes. Pa punë, me të ardhura minimale dhe me fëmijë për të rritur.

Largohemi nga Vraka, duke lënë pas Velika Selakovicin, e cila capitet ngadalë drejt portës. Duket sikur është plotësuar rrethi i vuajtjes nga Gracanica në Vrakë. Shqiptarë, malazezë, serbë, me gjithë dashurinë për vendet e tyre amë, pavarësisht nga gjuhët që flasin, pavarësisht nga etniteti apo feja që i përkasin, i bashkon vuajtja e një jete me shumë halle dhe shpresa, se ndoshta, një ditë do të bëhet mirë.

/abcnews.al