Al Jazeera: Pavarësisht lajmeve të mira, Ballkani Perëndimor është në telashe

Nga Dimitar Bechev, Al Jazeera

Më 30 mars, flamuri i Maqedonisë së Veriut u ngrit për herë të parë para selisë së NATO-s në Bruksel. Ish republika Jugosllave kishte pritur këtë moment për më shumë se një dekadë.

Sikur të mos ishte për shkak të vetos nga Greqia fqinje për një mosmarrëveshje diplomatike, Maqedonia e Veriut do të ishte bashkuar me Aleancën Atlantike së bashku me Shqipërinë dhe Kroacinë që në vitin 2009. Pasi u nënshkrua një marrëveshje me Athinën për ndryshimin e emrit të vendit në qershor 2018, Shkupi bëri përparim domethënës në përpjekjet e veta për t’u bashkuar me institucionet perëndimore.

Më 24 mars, ministrat e jashtëm të vendeve anëtare të Bashkimit Evropian ranë dakord të japin dritën e gjelbër në bisedimet e pranimit me Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë. Kjo erdhi pesë muaj pasi Presidenti Francez Emmanuel Macron vuri veton ndaj një votimi të parakohshëm nga BE për të filluar negociatat me të dy vendet.

Në një kohë kur pandemitë, populizmi dhe ringjallja autoritariste duken se kanë hedhur me kokë poshtë çështjet ndërkombëtare, Ballkani Perëndimor i përmbahet politikës së zakonshme. Integrimi Evropian është akoma aq popullor sa ishte në kulmin e zgjerimit të BE-së në vitet 2000.

Vendet vulnerabil në periferi të Evropës si Maqedonia e Veriut dhe Mali i Zi, që u bënë pjesë e NATO-s në 2017, vazhdojnë të vlerësojnë garancinë e sigurisë që ofron pakti. Anëtarësimi në NATO çimenton shtetësinë e kontestuar historikisht të Maqedonisë së Veriut dhe ajo shihet pozitivisht nga të gjitha bashkësitë etnike në vend, dhe po kështu është edhe anëtarësimi në BE.

Në Mal të Zi, NATO mbetet e diskutueshme, por megjithatë ekziston e njëjta logjikë. Anëtarësimi mbron pavarësinë dhe siguron kufijtë.

Serbia, vendi më i madh që doli nga ish-Jugosllavia, është duke mashtruar Perëndimin dhe është armiqësor me Aleancën Atlantike. Sidoqoftë, sondazhet tregojnë se shumica mbështesin pranimin e mundshëm në BE. Qytetarët serbë preferojnë Evropën, sesa Rusinë ose Kinën, si një vend për të jetuar dhe punuar, studiuar ose bërë biznes.

Megjithatë, përkundër këtyre zhvillimeve të fundit pozitive dhe miratimit të vazhdueshëm në Ballkanin Perëndimor të integrimit euro-atlantik, ka edhe arsye për t’u shqetësuar.

Marrëdhëniet midis rajonit dhe klubeve ekskluzive ndërkombëtare, në të cilat këto vende po tërhiqen, janë gjithnjë e më të paqarta. BE tani është e preokupuar nga konsolidimi i brendshëm. Pas Brexit, përparësia është ndërtimi i qëndrueshmërisë brenda institucioneve ekzistuese. Drejtuesit evropianë si Macron argumentojnë për thellimin e eurozonës. Kërcënimi autoritar në Hungari dhe Poloni dhe kryengritjet populiste në Evropën Perëndimore kufizojnë më tej entuziazmin për zgjerim. Si rezultat, BE nuk është shumë e etur për të shpejtuar zgjerimin e saj në Ballkan.

Aleanca Atlantike gjithashtu po përjeton probleme. Amerikanët dhe evropianët janë të ndarë nga mosmarrëveshjet tregtare, me Presidentin e Shteteve të Bashkuara Donald Trump duke akuzuar aleatët për përfitimin e padrejtë që kanë marrë nga SH.B.A. Vendimi i Shtëpisë së Bardhë për të mbyllur kufijtë amerikanë me evropianët në fazat e hershme të krizës së koronavirus, pa paralajmërim paraprak, ekspozoi më tej përçarjen.

Për më tepër, vendet evropiane favorizojnë një qasje më të nuancuar ndaj Kinës dhe janë skeptikë ndaj qëndrimit armiqësor të Uashingtonit ndaj Pekinit. Tërheqja e SH.B.A. nga marrëveshja bërthamore e Iranit është në të njëjtën mënyrë një pikë mosmarrëveshje. Këto tensione në mënyrë të pashmangshme dëmtojnë NATO-n.

Në Ballkanin Perëndimor, institucionet perëndimore gjithashtu janë bërë pjesë e status quo-së. Ata dëshirojnë ta shohin veten si nxitës të demokracisë, transparencës dhe sundimit të ligjit, por ata nuk janë në gjendje të ndalojnë kapjen e shtetit.

Serbia, e cila është pararendëse në rrugën e pranimit në BE, u rrëzua nga kategoria e lirë në pjesërisht e lirë nga organizata joqeveritare Freedom House në vitin 2019. Mali i Zi, vendi tjetër i dalluar, kurrë nuk ka parë një transferim të pushtetit tek opozita. Ballkani Perëndimor i merr sinjalet nga Kryeministri i Hungarisë Viktor Orban sesa nga politikat demokratike që funksionojnë mirë në Evropën veriperëndimore.

Sfida është kuptuar mirë në Bruksel. BE po bën presion për reforma gjyqësore në Maqedoninë e Veriut dhe në Shqipëri. Me insistimin e Macron, Komisioni Evropian prodhoi një metodologji të re të zgjerimit që lejon një kontroll më të rreptë të vendeve kandidate negociuese. Por ndryshimet e thella janë të vështira, dhe shpesh kundërshtohen fort nga interesat e disa palëve të interesuara. BE – aq më pak NATO, e cila është në thelb të saj një aleancë ushtarake – nuk mund të rregullojë vendet përveç nëse ka marrëveshje të brendshme.

Fuqitë perëndimore gjithashtu kanë filluar të ndjekin politika të kundërta në rajon. BE dhe SHBA u përplasën kohët e fundit në Kosovë. Për hidhërimin e evropianëve, koalicioni qeverisës në Prishtinë u prish më 26 mars. Kjo ndodhi pasi administrata Trump anoi me Presidentin Hashim Thaçi kundër kryeministrit Albin Kurti.
Shtëpia e Bardhë ka qenë në favor të ideve për një shkëmbim territorial të ngritur nga Thaçi dhe Presidenti serb Aleksandar Vucic. Anëtarët e BE mbesin skeptikë dhe Kurti kundërshtohet thellësisht. Ambasadori gjerman paralajmëroi Lidhjen Demokratike të Kosovës (LDK, partneri i ri në kabinet) të mos mbështesë një votim mosbesimi. Megjithatë, LDK e bëri atë. Homologu i tij i ambasadës amerikane postoi në Twitter se ishte i kënaqur që parlamenti i Kosovës do të bënte një veprim të tillë. Evropa dhe SH.B.A. dikur flisnin me një zë në ish-Jugosllavi. Jo më.

Perëndimi nuk është më lojtari i vetëm në Ballkan. Kjo doli në pah me ofensivën e marrëdhënieve me publikun në Kinë në përgjigje të pandemisë koronavirus. Vuçiç derdhi lavdërime për Pekinin për mbështetjen e tij dhe kritikoi zemër ngurtësinë e Evropës.

Si zakonisht, zërat pro-qeveritar e përforcuan mesazhin. Pankarta duke falënderuar “Vëllain Xi” kanë dalë në Beograd, të paguara nga një gazetë mike me Vuçiç. Teksa Kina dhe Rusia nuk janë askund afër BE-së në lidhje me tregtinë, investimet dhe ndihmës financiare për rajonin, ata po fitojnë pikë – të gjitha me ndihmën e politikanëve të Ballkanit që shfrytëzojnë partneritete të tilla të politikës së jashtme në dobi të tyre.

Por rreziku më i madh me të cilin ballafaqohet Ballkani Perëndimor nuk buron nga politika e tyre përçarëse, por ekonomia. Dëmi i shkaktuar nga COVID-19 po kërcënon ta zhysë eurozonën në një recesion të thellë. Efektet e mëdha do të ndjehen në mënyrë akute në rajon, i cili tashmë është i lidhur ngushtë me tregun e BE-së.

Instituti i Vjenës për Studime Ekonomike Ndërkombëtare parashikon që Ballkani dhe Evropa Qendrore janë drejtuar për vitin e tyre më të keq që nga kriza financiare 2008-2009. Rimëkëmbja e rajonit në vitet 2010 ishte e ngadaltë, e dhimbshme dhe e paplotë. Tronditja përkeqësoi tendencat negative, që nga rikthimi i autoritarizmit e deri tek largimi i trurit nga vendi.

Një rënie e re ekonomike do të shkatërronte vlerat perëndimore në Ballkan, do të zvogëlonte aspiratat demokratike dhe do të çimentojnë kapjen e shtetit.

Burimi: https://www.aljazeera.com/indepth/opinion/good-news-western-balkans-trouble-200401155854613.html