Ilir Rusmali: Fati i reformës zgjedhore dhe interesat e partive

I fruar ne studion e lajmeve te RTSH, Ilir Rusmali analizoi zhvillimet me te fundit te politikes dhe me menyre te vecante, nismen per ngritjen e komisionit te reformes zgjedhore. Ne lidhje me kete nisme dhe me propozimet e trajtuara gjate diteve te fundit ne media, Rusmali u shpreh:

Gazetarja: cfare pritet te ndodhe tani me reformen zgjedhore qe nuk ka ndodhur ne kater vitete e shkuara?

Rusmali: sot Parlamentiprodhoi nje lajm te mire dhe nje lajm te keq. Lajmi i mire esht qe procesi i reformes zgjedhore po nis qe ne fillim te legjislatures. Kjo esht gje shume e mire per reformen ne vetvete por edhe per angazhimin e paleve. U le kohe te mjaftueshme per debat dhe u le kohe te mjaftueshme per te gjetur zgjidhje racionale. Lajmi i keq eshte qe palet jane ende ne pozicione ekstremisht te kunderta me njera-tjetren. Kete e tregoi qarte debati qe u zhvillua ne seancen e sotme parlamentare. Do jete e veshtire qe te afrohen dhe do te jete e veshtire qe procesi i negociatave dhe i diskutimeve brenda komisionit ad-hoc te rrjedhe natyrshembdhe ne menyre konstruktive. Do kete shume debat dhe ndoshta ne ndonje nga ceshtjet e rendesishme mund te mos kete zgjidhje.

Gazetarja: Sikurse edhe thate palet jane ende larg dhe pikat ku ato ndahen jane te shumta megjithate a eshte nje opsion qe mund te vendoset numerimi elektronik?

Rusmali: une kam pershtypjen qe mese ne anlizojme deklarimet politike te te gjitha paleve duket sikur shanset jane shume te mira per kete. Perdorimi teknilogjise ne zgjedhje te pakten per sa i perket ambjentit politik shqiptar nuk duket sikur ka kundershtare. Kundershtaret e vetem qe jane shorehur ne menyre te vazhdueshme per kete jane nderkombetaret. Nderkombetaret jane shume skeptik ndaj perdorimit te teknologjise sidomos jane skeptik ndaj besimit absolut qe politika shqiptare i ngarkon teknologjis. Mderkomebatret kane nje sjprehje: teknilogjia qe te mund te perdoret kerkon si parakusht BESIMIN. Nuk esht instrument qe sjell besimin. Ambjenti shqiptar pergjithesisht nuk e ka kete perceptim. Do te jete objekt debati dhe besoj qe do te kete brenda ketij debati edhe zgjidhje racionale.

Gazetarja: A ardhur koha per ta ndryshuar sistemin zgjedhor sic duket se opozita ne fakt mendon dhe kerkon?

Rusmali: nese do ta anlizojme nga nji kendveshtrim kushtetues, sistemet zgjedhore duhet te jene gjerat qe i qendrojne me gjate nji kuadri ligjor. Sistemet zgjedhore qe te kene efekt ne politike duhet te jene poaq solide dhe te forta sa eshte edhe Kushtetuta e vendit. Ne kemi tentuar vazhdimisht te eksperimentojme. E kemi konsideruar gjithmone teme te dites sistemit sepse politika shqiptare tek sistemi ka pare instrumentin qe e ndihmonte per te fituar zgjedhjet.  Dhe ky esht gabimi infantil i politikes shqiptare. Sistemet nuk te japin vota. Sistemet nuk te ndihmojne qe te fitosh maxhorancen. Sistemet jane rregulla loje te barabarta per te gjitha palet me vartesi nga pesha politike qe kane palet. Nese eshte i mire per PS esht po aq i mire per PD. Mese esht i keq per LSI esht

po aq i keq per partit e tjera qe jane te nji permase politike me te. Nese esht i keq per partit ose i mire per partit joparlamentar eshte po aq i keq per te gjithe. Sistemi esht neutral ndaj politikes adresimi i ceshtjes tek sistemi duket sikur fsheh brenda vetes nji problem te madh qe do te dali rruges gjate negociatave. Problemi i madh esht qe ne zgjidhjen e halleve qe ka shqiperia ne raport me zgjedhjet kemi tendencen ta kerkojm gjuthmone te instrumentat e gabuara. Nese halli i madh qe ne kemi sot psh esht shitblerja e votes dhe esht teme e rendesishme e opozites sot, zgjidhja kunder shitblerjes se votes nuk eshte kurre ndryshimi i sistemit siskurse nuk eshte zgjidhja adoptimi i teknologjise ne zgjedhje.

Gazetarja: Nje ligj elektoral mund ta ndaloje shitblerjen e votes?

Rusmali: sic thote raporti i ODHIR shitblerja e votes ndalohet nga vullneti politik i paleve. Ne shqiperi ka qe nga 1990 qe ne zgjedhje ka fenomene te shitblerjes se votes. E kane denoncuar ne menyre permanente partite politike, si rregull humbesit, jane angazhuar prej  njezete ca vjetesh qe do ta luftonin por ka deshtuar gjithmone. Ka shitblerje votash sepse ka treg per shitblerjen e votave. Por tregun  per shitblerjen e votave e krijojn partit politike nuk e krijojn shitsit apo blersit. Nese ne taktikat elektorale te partive politike hyn edhe shitblerja nuk ka ligj qe e eleminon. Duhet ta eleminoje vullneti politik. Rekomandimi nr 1 i OSBE/ODHIR synon pikerisht kete. Te fuse ne Shqiperi vullnetin politik armiqsor ndaj shitblerjes se votes. Cudia esht qe rekomandimet i lexojn te gjithe pa perjashtim por asnjeri nuk ndalet tek rekomandimi nr 1 ta marre ate seriozisht dhe te angazhohet seriozisht per veten e vet se do ta plotesoje. Edhe debatet e sotme parlamentare nuk ju referuan fare gjese me te rendesishme qe thote raporti i OSBE/ODHIR, pavaresisht se te gjithe thone njelloj qe pranojn njelloj.

Gazetarja: Mendoni se kjo reforme eshte iniciative e partive te medha per ti eleminuar ato me te vogla?

Rusmali: Synimet per ti sherbyer interesit te ngushte partiak, kane qene prezente ne te gjitha reformat zgjedhore qe jane bere ktu. Por per te gjitha partite kane fituar synimet per ti sherbyer interesit te ngushte partiak te partive te medha. Se ata kane peshen me te madhe. Ka pasur vazhdimisht perpjekje per gjitheperfshirje. Ka pasur vazhdimisht perpjekje per dialog. Ne fund fare i eshte sherbyer interesit politik te atij qe ka votat. Sigurisht kjo nuk esht zgjidhja me e mire per kushtet e shqiperise por une do isha shume naiv nese do te thoja qe kte here palet do ti sherbejne interesit te popullit do harroj interesin e tyre. Do ta shohim edhe kte here kte fenomen.

Gjithe perpjekja e shoqerise duhet te jete qe ti perqase interesat e shoqerise me ato te partive por kjo perqasje nuk vjen nga partite. Vjen nga presioni qe ben shoqeria civile organizatat e saj, opinioni publik, media, dhe opinionistet. Nese ky presion do te jete i madh dhe do te kete ne qender te vemendjes interesin e shqiptareve edhe politika nuk do i shmanget dot interesit te shqiptareve. Perndryshe secili do ndjeke interesin e vete te ngushte.