Janusz Bugajski: Beogradi bllokon hyrjen në BE për Ballkanin Perëndimor

Në fushatën e saj për të ushtruar dominimin serb në Ballkanin Perëndimor, qeveria Vuçiç po bllokon përparimin e rajonit drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian. Beogradi llogarit se anëtarësimi në BE për çdo shtet fqinj do të zvogëlojë ndikimin e tij, do të rrisë pabarazitë ekonomike me një Serbi të ndenjur dhe do të rrisë rolin e vendeve që luftojnë ndikimin rus në Evropë.

Objektivat kryesore të Beogradit në fushatën e tij kundër anëtarësimit janë Bosnje-Hercegovina dhe Mali i Zi. Në të njëjtën kohë, Kosova është vazhdimisht nën presion për të provokuar qeverinë e saj, për të ndezur mosmarrëveshje me zyrtarët e BE-së dhe për të thyer shtetin në mënyrë që të mos mund të kualifikohet për hyrjen në BE në të ardhmen. Në Bosnje, entiteti serb nuk është thjesht një shkallë për të mbledhur një Serbi më të madhe, por është gjithashtu një mjet për të minuar qeverinë qendrore në Sarajevë dhe për të penguar shtetin nga ndjekja e ambicieve të saj për BE. Republika Srpska mirëpret fondet e BE-së për ta mbajtur atë në këmbë, por nuk do ta lejojë Bosnjën të arrijë të gjitha kriteret për anëtarësim.

Edhe pse Bosnja ka qenë kandidate për hyrje në BE që nga viti 2022 dhe Brukseli ka rënë dakord në parim për hapjen e bisedimeve të anëtarësimit, jo të gjitha kushtet e vendosura nga Komisioni i BE-së janë përmbushur. Duhet pritur vonesa të mëtejshme pasi përfaqësuesit e RS dhe bashkëpunëtorët e tyre nacionalistë kroatë mund të bllokojnë reformat e nevojshme ose të krijojnë polemika të reja për të vonuar procesin. Beogradi dhe Banja Luka kanë arritur në përfundimin se hyrja e Bosnjës në BE do të mposhtte objektivin e tyre për të ndarë plotësisht shtetin.

Beogradi është gjithashtu i vendosur të mbajë Malin e Zi jashtë BE-së, veçanërisht pasi vendi është tani kandidati kryesor rajonal për pranim. Qeveria e koalicionit në Podgoricë përmban nacionalistë serbë, të cilët kanë frikë se pavarësia e Malit të Zi do të forcohet përmes hyrjes në BE dhe ekonomia e tij do të rritet përmes financimit më të gjerë të BE-së dhe investimeve të huaja. Kjo do të minonte narrativën se lidhjet e ngushta me Serbinë dhe Rusinë i sjellin dobi Malit të Zi.

Ndër taktikat për të penguar përparimin e Malit të Zi në BE, parlamenti i vendit, në maj, miratoi një rezolutë për gjenocidin që barazonte kampet e përqendrimit gjerman dhe kroat të Luftës së Dytë Botërore. Ky veprim zemëroi qeverinë kroate. Zagrebi pretendoi se qëllimi nuk ishte për të nderuar viktimat apo për të nxitur pajtimin, por për të fituar pikë politike për partitë serbe në Mal të Zi. Rezoluta u propozua nga Andrija Mandiq, kryetar i Kuvendit dhe lider i partisë Demokracia e Re Serbe, e cila mban lidhje të ngushta me Vuçiqin. Miratimi i rezolutës ishte kusht për vazhdimin e mbështetjes serbe për qeverinë e koalicionit.

Beogradi llogarit se lëvizje të tilla provokuese nga Podgorica do ta bindin Zagrebin të bllokojë rrugën e Malit të Zi drejt BE-së. Rezoluta u hartua gjithashtu për të minimizuar ose kontekstualizuar gjenocidin e Srebrenicës dhe në këtë mënyrë të dëmtojë marrëdhëniet me komunitetin boshnjak. Kjo mund të nxisë tensionet rajonale me Kroacinë dhe Bosnjën nga të cilat vetëm Serbia do të përfitojë. Provokime të tjera nga partitë serbe mund të priten në muajt e ardhshëm për të penguar procesin e hyrjes së Malit të Zi në BE.

Vetë Serbia nuk ka perspektivë realiste për anëtarësim në BE, veçanërisht për shkak të mohimit të pavarësisë së Kosovës dhe pozicionit të saj pozitiv ndaj regjimit të Putinit. Në të vërtetë, Beogradi vazhdon të skualifikohet duke kultivuar lidhje më të ngushta sigurie dhe ekonomike me Moskën. Gjatë një takimi të fundit me Putinin në Vladivostok, zëvendëskryeministri i Serbisë Aleksandar Vulin pohoi se Serbia nën Vuçiq nuk do të vendosë kurrë sanksione ekonomike ndaj Rusisë, ajo kurrë nuk do të bëhet anëtare e NATO-s dhe nuk do të lejojë kurrë që të ketë veprime “anti-ruse”, kryer nga territori i saj. Në përkthim, kjo do të thotë se Beogradi do të lejojë përmbysjen, korrupsionin dhe ofensivën e informacionit të Kremlinit nga Serbia kundër fqinjëve të saj. Vulin madje tregoi nënshtrimin e tij ndaj Putinit duke pretenduar se Serbia nuk do të ekzistonte pa Rusinë.

Zyrtarët e BE-së e kanë bërë të qartë se lidhjet intime të Serbisë me Rusinë janë të papajtueshme me vlerat e Bashkimit dhe me procesin e anëtarësimit për vendet kandidate. Në veçanti, lavdërimi i vrullshëm i Vulinit për një regjim gjenocidal zmbraps anëtarët e BE-së që përballen me kërcënimet e Moskës në baza ditore, si Polonia dhe tre shtetet baltike. Ndërsa Vuçiq mbetet në pushtet, Serbia nuk do të pranohet për anëtarësim në Union. Prandaj, Beogradi është i vendosur të parandalojë anëtarësimin në BE të fqinjëve që pretendon se janë pjesë e Serbisë dhe si rrjedhim një komponent i “botës ruse”.